Morgunblaðið - 31.05.1988, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 31. MAÍ 1988
fót eru falleg
Heimasaumuð fót fyrir alla
Fötákrakka7-12ára
eftir Sigrúnu Guðmundsdóttur
Þriðja saumabók Sigrúnar. Áður hafa komið út
Föt fyrir alla og Föt á böm 0-6 ára. Hér er sýnt
hvernig á að sauma þægileg og góð föt á 7-12
ára krakka, svo sem buxur, peysur, skyrtur, kjóla,
pils, samfestinga, jakka, úlpur, skíðaföt, kápurog
ótal margt fleira.
Tvær sníðaarkir fylgja og nákvæmar saumaleið-
beiningar með hverri flík. í bókinni eru 500 vinnu-
teikningar og 50 litmyndir af fötunum.
Nú er um að gera að sauma ný og skemmtileg
fötfyrirsumarið.
Síðumúla 7-9. Slmi 688577. Laugavegi 18. Sími 15199-24240.
FRAMANDI
FÓLK Á FÍDJÍ!
Texti og myndir:
Þorbjörn Magnússon
„Þetta eru ekki menn heldur
dýr!“, segir Indverjinn bakvið búð-
arborðið. Hann temprar róminn og
hefur auga með öðrum viðskipta-
vinum! Sumir þeirra eru uppruna-
legir fídjí-menn.
„Ef þú bara vissir hvemig þeir
hafa rænt frá okkur og ruplað síðan
„kúppið", það skiptir milljónum
dollara." Hann beinir brúnbungandi
möndluaugum á krosslímda fram-
rúðu búðarinnar. Heldur svo áfram
að sýna mér útvörp og annað dót
af hillunum meðan við pötum útí
loftið og lá.tumst vera að prútta.
„Og þeir eru látnir komast upp með
þetta, herinn og löggan eru þeirra
megin,-hvað getum við gert?"
Þegar hafa um þijátíuþúsund
Indverjar svarað þessu á þá leið að
flytja úr landi. Helmingurinn til
Ástralíu, er sagt, hinir mest til
Nýja-Sjálands og Kanada. En það
er ekki auðfengið útflutningsleyfi á
sjálfum sér og fjölskyldunni um
þessar mundir. Aldrei verið meiri
seinagangur og kontórtregi hjá
hinu opinbera. Og hvemig eiga líka
Indveijamir, sem margir hveijir em
í verslun og atvinnurekstri að koma
eigum sínum í peninga meðan geng-
ið hrynur og engir túristar koma
að kaupa og eyða vegna hins
ótrygga ástands (hver vill vera
drepinn í langþráðu fríinu?). „Það
emm við sem höldum efnahagslíf-
inu gangandi níutíuogfimm pró-
sent,“ nær Indveijinn sér aftur á
strik og otar að mér skærbleikri
myndavél með innbyggðu flassi.
„Bæði sykurreyrinn og túrisminn,
já við stöndum undir öllum helstu
tekjuliðunum. Hér fer allt í kalda
kol ef við fömm.“
Farandverkamenn
Væntanlega er töluvert til í þessu
hjá honum, vom ekki Indveijamir
einmitt fluttir til Fídjí til þess að
vinna í sykrinum? Það var á nýlend-
utímanum (1879) og enska plant-
ekmbændur bráðvantaði verka-
menn á ábatasamar sykurreyrs-
ekmmar, sem þá spmttu ört upp á
eyjunum. Hinir uppmnalega
Fídjíeyjabúar af melanísku-pólí-
nesísku kyni ræktuðu sína ávexti
og rætur með lítilli fyrirhöfn og
sóttu fisk í sjó að hætti forfeðr-
anna. Þeir vissu ekki betur en að
þeir hefðu það bærilegt og sáu enga
ástæðu til að jaska sér út á plant-
ekmm fyrir einhveija „peninga".
Indveijar, sem bjuggu við þröng
kjör og þrýsting heimafyrir vom
hinsvegar til í að ráða sig til Fídjí
uppá langtíma. Þeim var iðjusemin
innprentuð og mörgum líkaði ekki
stritið verr en svo að þeir fram-
lengdu ráðningartímann og urðu
að endingu um kyrrt.
Þegar þessum innflutningi á far-
andverkamönnum lauk (1916) og
þeir gerðust samkvæmt nýjum lög-
um leiguliðar á jörðunum, vom
samtals 63 þúsund Indveijar á
Fídjí. Um sama leyti vom fmm-
byggjar eyjanna komnir niður í 83
þúsund. Fídjar vom 200 þúsund 45
ámm áður en höfðu stráfallið úr
hvítramannasjúkdómum eins og
mislingum og flensu.
Síðan hefur báðum farið fjölg-
andi en einnig á þvl sviði em Ind-
veijar iðnari og strax um 1945
vom þeir búnir að pota sér fram
úr Fídjum. Frumbyggjar eyjanna
vom þarmeð komnir f minnihluta f
sfnu eigin heimalandi. Lýðræðisleg
afleiðing þessa ástands var óum-
flýjanleg; í síðustu kosningum fékk
flokkur vilhollur Indveijum meiri-
hluta á þingi og völdin vom þannig
komin í hendur „útlendinga".
Stolt fjölskyldunnar.
Innfæddir útlendingar
Þrátt fyrir að Indveijar hafi búið
á Fídjí frá því fyrir aldamót geta
þeir enn. kallast útlendingar í þeim
skilningi að þeir hafa ekki samið
sig að lifnaðarháttum og siðum
þjóðarinnar sem fyrir var f landinu.
Hvorki í daglegu lífi, svo sem
klæðnaði og mataræði, né í hugsun-
arhætti og trúarbrögðum. Þeir hafa
með öðmm orðum aldrei hætt að
vera Indveijar.
Kynþættimir tveir hafa ekki
heldur blandað blóði svo nokkm
nemi sem stafar kannski ekki síst
af staðfestu Indveija í hjúskapar-
málum. Til dæmis er óhæfa að ind-
versk heimasæta sé í tygjum við
útlending (í þessu tilfelli: ekki-
Indveija), og bræður hennar geta
gripið til grimmilegra ráða til þess
að bjarga heiðri ijölskyldunnar.
Fídjar hafa tæplega verið jafn ein-
strangingslegir í þessum efnum,
a.m.k. ekki framan af.
Þeir em náfrændur Pólýnesa,
sem em margrómaðir fyrir fijáls-
lyndi í hjúskaparmálum.
Alltént blasir sú staðreynd við,
að nú búa í Fídjí tveir ólíkir kyn-
þættir: annarsvegar fmmbyggjar
eyjanna Fídjar, hinsvegar aðfluttir
Indveijar (sjálfír kalla þeir sig Ind-
veija).
Þangað til nýlega hefur sambúð
þeirra þótt með ólíkindum friðsam-
leg og páfínn var rétt nýlokinn við
að hæla þeim fyrir þetta þegar
uppúr sauð á síðasta ári. Friðsam-
leg ekki síst þegar þess er gætt að
Fídjar vom mannætur þar til fyrir
ekki alls löngu og þóttu einhveijir
illvígustu stríðsmenn seinni heims-
styijaldar í fmmskógarhemaði
gegn Japönum. Vissulega hafa þeir
séð sér margvíslegan hag af sam-
búðinni við Indveija, sem hafa m.a.
beitt sér mjög fyrir efnahagslegum
framfömm. En það em takmörk
fyrir flestu og þegar Indveijar kom-
ust í valdaaðstöðu í krafti atkvæða-
magns vom Fídjar ekki á því að
láta aðkomumenn fara að ráðskast
með sig og land sitt og settu hnef-
ann í borðið. Herinn undir stjóm
Rabúka og alfarið á bandi Fídja
gerði „kúpp“; hrifsaði völdin, kippti
stólunum undan nýsestum ráðherr-
um indverska meirihlutans og
hneppti þá í stofufangelsi.
Auðvitað harðólöglegt, brot á
leikreglum lýðræðisins, en hér var
á ferðinni eldra og rótgrónara afl.
Hið háa höfðingjaráð
Á Fídjí er frá fomu fari arfgengt
höfðingjaveldi og hefur aldrei verið
upprætt þrátt fyrir nýja stjómar-
hætti.
Bæði fráfarandi forsætisráð-
herra Mara, sem stjómaði landinu
frá sjálfstæðinu seinustu sautján
ár og landsstjórinn Ganilau (þjóð-
höfðinginn/fulltrúi bresku krún-
unnar) em slíkir ættbomir höfðingj-
ar af æðstu gráðu. Þannig er vafa-
Rabúka herforingi - handbendi
höfðingjanna.
mál hvort nokkumtíma hefur ríkt
lýðræði í landinu nema að nafninu
til. _
Áratugum saman hefur höfð-
ingjaráðinu verið ljóst hvert stefndi.
Það hlaut að koma að því að Ind-
verjar, sem fjölguðu sér örar en
hinir, fengju þingmeirihluta.
Þá var einnig fyrirsjáanlegt
hvaða mál yrðu sett á oddinn þegar
er þeir hefðu tryggt sér völdin.
Jarðsamband eða
vergangnr
Indveijar hafa aldrei mátt eiga
land sjálfír en orðið að leigja það
til ræktunar af Fídjum, stundum á
ósanngjömum kjömm. Þetta hefur
löngum verið helsta ágreiningsefni
kynþáttanna og þessu myndu Ind-
veijamir eflaust breyta undir eins
og þeir treystu sér til. Peningamenn
meðal þeirra gætu keypt upp heilu
landflæmin ef þeir aðeins mættu.
En hér draga landsfeðumir línuna,
hingað og ekki lengra; „Landið
hefur alltaf verið, er og verður okk-
ar. Látum við það af hendi þá fer
þjóðin og menningin á vergang.“
Samkvæmt þessu grundvallarat-
riði varð að stöðva Indveijana áður
en þeir næðu að festast í sessi, —
kæmu hakanum undir homið á
steini höfðingjavaldsins.
Það var ekki seinna vænna-ef
komast átti hjá blóðugri borgara-
styijöld. Ifyrst á annað borð var
staðið í uppskurði var botnlanginn
tekinn í leiðinni: Slitið afdönkuðu
konungssambandi við Bretland,
landið sem átti upptök að öllu klúðr-
inu en tinaði nú álengdar og vonaði
að aðrir hreinsuðu til eftir heims-
veldið.