Morgunblaðið - 31.05.1988, Blaðsíða 56

56
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 31. MAÍ 1988
Minning:
Gísli Björnsson
fv. rafveitustjóri
Fæddur 18. mars 1896
Dáinn 25. mai 1988
Árla morguns 25. maí þegar
morgunsólin sendi geisla sína yfir
homfírska byggð, lagði aldinn heið-
ursmaður, Gísli Bjömsson, fyrrver-
andi rafveitustjóri, upp í sína hinstu
vegferð. Arsól vordagsins varpaði
birtu á föla ásjónu hins aldna ferða-
langs og veitti birtu og friði í huga
þeirra sem á bak áttu að sjá hugljúf-
um samferðamanni.
Langri og giftusamri ævi er lokið
og byggðin við ósa Homafjarðar-
fljóta á á bak að sjá einum sínum
svipmesta persónuleika.
Gísli Páll Bjömsson var fæddur
á Austurhóli í Nesjasveit, en fluttist
ellefu ára að Meðalfelli í sömu
sveit. Á þessum stöðum lifði hann
æsku sína ásamt fjórum systkinum
sem nú em öll látin.
Æskustöðvamar voru honum
einkar kærar og lifðu í vitund hans
sem helgidómur alla tíð. Þar uxu
litfögur blóm í varpa og Ijúfur klið-
ur söngfugla fyllti eyru hins unga
sveins og vöktu þá þegar hjá honum
lotningu fyrir fjölbreytileika
íslenskrar náttúru.
Gísli fæddist á síðasta tug
nítjándu aldar og ólst upp eins og
önnur böm þeirrar tíðar við fá-
breytta lífshætti, þar sem fátt glapti
sýn þeim ungmennum er vom að
hefja sína lífsgöngu.
Hann hlaut í vöggugjöf skarpa
greind, næraan skilning og afburða
verklagni. í foreldraranni hlaut
hann það atlæti sem unnt var að
veita og bar hann alla tíð hlýjar
tilfínningar til síns æskuheimilis.
Þar nam hann hinar æðstu dyggð-
ir, samviskusemi, heiðarleika og
óblandna virðingu fyrir umhverfinu
og öllu því sem lífsanda dregur.
Bamafræðslu naut hann sam-
kvæmt venju þeirra tíma, og var
síðan einn vetur í unglingaskóla í
sinni heimasveit.
Þetta var það veganesti sem
sveinninn ungi hafði í farteskinu
er hann hleypti heimdraganum og
hélt út í lífíð á vit hins óræða.
Snemma kom í ljós að þeir eigin-
leikar sem hann var búinn nýttust
honum vel og juku skjótt við þroska
hans og hæfni.
Fyrstu árin eftir að hann flutti
úr föðurhúsum, stundaði hann
ýmiskonar vinnu svo sem við vega-
gerð og brúarvinnu, auk sjóróðra á
vetmm. Brátt náði sjósóknin yfir-
hendinni og stundaði hann hana
næstu árin, bæði sem háseti, form-
aður og útgerðarmaður. Skipakost-
ur var ærið misjafn.
Gísli stundaði fyrst sjóróðra á
árabátum, en síðar á vélbátum.
Hugur hans var opinn fyrir tækni
og umbótum og árið 1918 festi
hann ásamt kunningja sínum Jóni
Guðmundssyni kaup á sjö tonna
vélbáti með átta hestafla Dan-vél.
Hlaut báturinn nafnið Baldur og
má segja að hann hafí verið nokkur
örlagavaldur í lífsháttum hans.
Ekki hafði báturinn verið lengi í
eigu þeirra félaga er bera tók á
dyntum í gangverki hans og það
neitaði að hlýða ætlunarverki sínu.
Komu þá brátt í ljós einstakir hæfí-
leikar Gísla til að ráða bót á þeim
krankleika. Jókst þannig sífellt
þekking hans á vélum og hæfni
hans til viðgerða eftir því sem vélin
í Baldri bilaði oftar. Segja má að
hún hafi verið sá verknámsskóli sem
lagði gmndvöllinn að því lífsstarfí
sem átti eftir að verða hlutskipti
hans.
Brátt spurðist hvaða hæfíleikum
þessi ungi snillingur bjó yfír. Þyrpt-
ust menn til hans með biluð tæki
og tól. Fór þar enginn bónleiður til
búðar, því hann var þeim eiginleik-
um búinn að vilja hvers manns
vanda leysa. Sérstaklega var eig-
endum vertíðarbáta hér við Homa-
§örð mikill styrkur að eiga slíkan
hauk í homi þegar afrakstri vertíð-
arinnar var stefnt í voða vegna bil-
ana í bátum þeirra. Þeim fer óðum
fækkandi sem þessarar aðstoðar
nutu, en mér er það ekki til efs að
þeir munu í dag minnast þessa
bjargvættar síns með hlýjum huga.
Loks var svo komið, vegna
annríkis við allskyns viðgerðir og
fyrirgreiðslu að sjósókn var orðin
aukabúgrein. Tók Gísli ákvörðun
sem hann segir svo frá í endurminn-
ingum er birtust í Heima er best á
síðastliðnum vetri: „Árið 1927 fór
ég endanlega úr sjóklæðum og hef
ekki stundað sjó síðan." En áfram
liðu ár annríkis og mikilla umsvifa.
Árið 1927 réðst hann vélgæslumað-
ur á rafstöðina á Höfn, sem þá var
í eigu Landsbanka íslands. Jafn-
framt hinu nýja starfí gafst meiri
tími til að sinna viðgerðaþjónustu
og ýmiskonar smíði. Setti hann á
fót jámsmíðaverkstæði, sem hann
starfrækti síðan um áratugaskeið
til mikils hagræðis fyrir alla
sýslubúa og aðra sem á slíkri þjón-
ustu þurftu að halda.
Brátt þurfti á meiri mannafla að
halda og urðu margir þar til að
leggja hönd á plóginn. Af þeim
samstarfsmönnum Gísla hygg ég
að séu einkum tveir sem hann vildi
gjaman að væru nefndir; Annar er
svili hans, Pétur Sigurbjömsson frá
Borgarhöfn í Suðursveit, sem látinn
er fyrir nokkrum árum. Ummæli
Gísla um hann voru: „Það lék allt
í höndunum á honum.“ Hinn er
Guðmundur Guðjónsson frá Þóris-
dal í Lóni, sem einnig var snillingur
til verka. Hann býr nú í íbúð fyrir
aldraða á Höfn. Þetta voru menn
þeirrar kynslóðar sem vann störf
sín af alúð og virðingu fyrir verk-
efninu. Þá var tíminn ekki eingöngu
mældur í peningum, heldur notaður
sem gjaldmiðill í mannlegum sam-
skiptum eins og þau geta best orðið.
Þegar Gísli tók við rekstri raf-
stöðvarinnar á Höfn var um að
ræða litla rafstöð, sem eingöngu
þjónaði verbúðum, verslunarhús-
næði og nokkrum íbúðarhúsum.
Fljótlega varð honum ljóst hvaða
þýðingu rafmagnið gat haft fyrir
búsetu í okkar harðbýla landi. Gerð-
ist hann brátt ötulasti baráttumað-
ur fyrir aukinni rafvæðingu, ekki
einungis næsta nágrennis heldur
allra hinna blómlegu byggða í slqoli
skaftfellskra fjalla.
íslenskt þjóðfélag var um þessar
mundir að hefja siglingu inn í öld
tækni og framfara og fyllti hinn
ungi eldhugi vel það skiprúm sem
honum var ætlað. Ætíð var hann í
framvarðasveit þeirra sem unnu að
raforkumálum í héraðinu á því
tímabili sem hann var rafveitustjóri
og reyndist hann þar ávallt ráð-
hollur tillögugóður. Ekki tel ég á
neinn hallað, þótt honum sé öðrum
fremur þakkaður sá árangur sem
þá náðist í rafvæðingu Austur-
Skaftafellssýslu.
Vissulega mátti hann stoltur líta
til baka er hann lét af störfum raf-
veitustjóra árið 1970 eftir 43 ára
trúverðuga þjónustu við orkunot-
endur þessara byggðarlaga. En nú
var langt liðið á annasaman starfs-
dag. Þó rak hann áfram jámsmíða-
verkstæði í nokkur ár ásamt Pétri
svila sínum. Hann var alla tíð hans
hægri hönd í öllum hans umsvifum
og annaðist alla umsjá í fjarveru
Gísla af sinni alkunnu samvisku-
semi. En framsýnin dvínaði ekki,
þótt aldurinn færðist yfir og um
það leyti, er opinberu annríki var
að ljúka, gerðist hann aðili að stofn-
un hlutafélags, sem hlaut nafnið
Vélsmiðja Homafjarðar. Var því
ætlað að leysa af hólmi það þjón-
ustuhlutverk er Gísli hafði veitt for-
ystu um tæprar hálfrar aldar skeið.
Og er síðasta handtakið hafði verið
unnið á gamla verkstæðinu hans,
voru öll áhöld og vélar flutt yfir í
nýja fyrirtækið.
Þetta sem hér hefur verið skrifað
er aðeins einn þáttur í lífsþræði
þessa mæta manns. Hann varð
þeirrar hamingju aðnjótandi að eiga
ómældan þátt í uppbyggingu þess
umhverfís sem honum var alla tíð
hjartfólgnast. Hann sá byggðina við
ósa Homafjarðarfljóts breytast f
nýtískulegan og fallegan kaupstað
með lífvænlegum skilyrðum fyrir
unga sem aldna. Þegar horft var
yfír farinn veg gat hann sannarlega
verið stoltur af þeim handtökum
er hann lagði af mörkum, til að sá
draumur yrði að veruleika. Því var
bæði maklegt og ánægjulegt er
hreppsnefnd Hafnarhrepps kaus
hann, í tilefni áttræðisafmælis hans
18. mars 1976, fyrsta heiðursborg-
ara hins unga kauptúns og vildi
með því veita honum virðingu og
þökk.
í einkalífi sínu var Gísli Bjöms-
son farsæll maður, þótt stundum
bæri á skugga. 5. apríl 1918 kvænt-
ist hann Ambjörgu Amgrímsdóttur
og hófu þau búskap á Grímsstöðum
það ár.
Árið 1924 ræðst hann í að byggja
steinsteypt íbúðarhús á Grímsstöð-
um og var það annað hús þeirrar
gerðar á Höfn. Þau hjónin eignuð-
ust saman fímm böm og eru fjögur
þeirra á lífí en þau em: Amgrímur,
Katrín, Borghildur og Bjöm Karl.
Árið 1927 urðu þau fyrir þeirri sorg,
að yngsti sonur þeirra, Stefán Guð-
mundur, lést úr kíghósta rúmlega
þriggja mánaða gamall.
Að öðm leyti lifðu þau hamingju-
ríku lífí þótt efnahagur þeirra leyfði
engan sérstakan munað. En skyndi-
lega dró ský fyrir sólu. Húsfreyjan
unga átti við vanheilsu að stríða
og andaðist 23. mars 1935.
Sár harmur var kveðinn að eigin-
manni og bamahópnum unga, en
Gísli hélt áfram heimili með bömum
sínum.
Árið 1938 réðst þangað ung
kona, Regína Stefánsdóttir frá
Kálfafelli í Suðursveit, en þau höfðu
þá fellt hugi saman. Varð hún brátt
stoð og stytta heimilisins á
t Móöir okkar, tengdamóöir og amma.
LAUFEY STEFÁNSDÓTTIR,
Fálkagötu 9,
Reykjavík,
sem lést 22. þ.m., veröur jarösungin frá Neskirkju miðvikudaginn
1. júní kl. 15.00.
Guörún F. Jeffries, Árni L. Jónsson, Marvin L. Jeffries,
Stefán Jónsson, Kristján Þ. Jónsson, Guðrún Siguröardóttir, Luna Jacobsen,
Þóröur Jónsson, Ástriður Bjarnadóttir,
Smári Jónsson, Jóhanna Sigurjónsdóttir,
Geir Jónsson, Guölaug Jónsdóttir Elfna Kristjánsdóttir,
og barnabörn.
Föðursystir okkar, t SIGRÍÐUR BLÖNDAL,
verður jarösungin frá Nýju kapellunni í Fossvogi miðvikudaginn
1. júní kl. 10.30. F.þ. aöstandenda, Sveinbjörg Kjaran, Sveinbjörn H. Blöndal.
t
Móöir okkar, tengdamóöir, amma og langamma,
SIGRÍÐUR JÓNSDÓTTIR
frá Þingeyri við Dýrafjörö,
veröur jarðsungin frá Hallgrímskirkju miðvikudaginn 1. júní kl.
13.30.
Þeim sem vilja minnast hennar er bent á Hallgrímskirkju.
Ulfar Jacobsen,
Dóra Hannesdóttir,
Bára Jacobsen,
Ólina S. Júlíusdóttir,
Jón H. Júlíusson,
Guömundur Júlíusson,
Jónina Júliusdóttir, Richard Björgvinsson,
Guörún R. Júlíusdóttir, Jón Ó. Halldórsson,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda vinsemd viö andlát og útför
GUÐRÚNAR INGVARSDÓTTUR.
Vigdís Gissurardóttir
og systkinabörn.
t
Faöir okkar og tengdafaöir,
SIGURÐUR JÓNSSON,
áðurtll heimilis á Nýlendugötu 4,
lést á Hrafnistu, Hafnarfirði, 20. þ.m.
Útförin fer fram frá Fossvogskirkju 1. júní kl. 10.30.
Alda Björk Sigurðardóttir, Hans Pótur Jónsson,
Magnús Jón Sigurðsson, Sigriöur Edda Ólafsdóttir.
t
Þökkum af alhug auðsýnda samúö og vináttu viö andlát og útför,
ÁSTU MARÍU GRÍMSDÓTTUR
Gunnar Finnsson, Elísabet Jacobsen,
Asta María Gunnarsdóttir, Anna Gunnarsdóttir,
Súsanna Gunnarsdóttir, Bylgja Gunnarsdóttir,
Kristinn Gunnarsson, Rafn Gunnarsson,
Hjörleifur Gunnarsson.
Birting afmælis- og
minningargreina
Morgunblaðið tekur afmælis- og minningargreinar til
birtingar endurgjaldslaust. Tekið er við greinum á rit-
stjórn blaðsins á 2. hæð í Aðalstræti 6, Reykjavík og á
skrifstofu blaðsins í Hafnarstræti 85, Akureyri.
Athygli skal á því vakin, að greinar verða að berast með
góðum fyrirvara. Þannig verður grein, sem birtast á í miðviku-
dagsblaði að berast síðdegis á mánudegi og hliðstætt er með
greinar aðra daga.
í minningargreinum skal hinn látni ekki ávarpaður. Ekki
eru tekin til birtingar frumort ljóð um hinn látna. Leyfilegt er
að birta ljóð eftir þekkt skáld, 1—3 erindi og skal þá höfund-
ar getið. Sama gildir ef sálmur er birtur. Meginregla er sú,
að minningargreinar birtist undir fullu nafni höfundar.
Við birtingu afmælisgreina gildir sú regla, að aðeins eru
birtar greinar um fólk sem er 70 ára eða eldra. Hins vegar
eru birtar afmælisfréttir með mynd í dagbók um fólk sem er
50 ára eða eldra.
Mikil áhersla er á það lögð að handrit séu vel frá gengin,
vélrituð og með góðu línubili.