Morgunblaðið - 31.05.1988, Blaðsíða 48

48
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 31. MAÍ 1988
HH
ATVINNUHORFUR Á AUSTFJÖRÐUM
TEXTI: Bjöm Sveinsson EfplsHtöúum og Oaröar Rúnar SÍRurgeirsson Seyðisfirði
RÁÐSTEFNA um stöðu og framtíð atvinnuvega var nýlega haldin á Egilsstöðum.
Iðnþróunarfélag Austurlands gekkst fyrir ráðstefnunni og sóttu hana um 70 manns.
Sagt var frá ráðstefnunni og nokkrum framsöguerindum í Morgunblaðinu fimmtudaginn
26. maí og hér á síðunni eru birtar þijár greinar til viðbótar frá þessari ráðstef nu.
Fastgengisstefnan
er gott markmið
Það þarf að taka á öðrum þáttum samhliða, segir Finn-
bogi Jónsson f ramkvæmdastj óri Síldarvinnslunnar hf.
Finnbogi Jónsson
Á RÁÐSTEFNU um atvinnumál
á Austurlandi sem haldin var í
Valaskjálf á Egilsstöðum talaði
Finnbogi Jónsson framkvæmda-
stjóri SUdarvinnsIunnar hf. á
Neskaupstað um stöðu og horf-
ur í sjávarútvegsmálum í fjórð-
ungnum og kom fram í hans
máli að sjávarútvegurinn hefði
skilað 40,3 milijörðum í útflutn-
ingsverðmæti á sl. ári sem er
76% af heildarútflutningsverð-
mæti þjóðarinnar og að þetta
hlutfall hafi farið heldur hækk-
andi siðustu tvö árin.
Finnbogi sagði: „Af þessu er
ljóst að sjávarútvegurinn er undir-
staða okkar lífskjara og þrátt fyr-
ir allar spár um að aðrar iðngrein-
ar kæmu að hluta til með verulegt
framlag inn í útflutninginn, en því
hefur verið spáð síðustu 15 árin,
þá hefur svo ekki orðið. Allar okk-
ar framfarir hafa verið í sjávarút-
vegi, hann er því undirstaðan í
þjóðfélaginu. En þrátt fyrir þetta
er misjafn skilningur hjá þjóðinni
á því á hveiju við lifum. Sem
dæmi get ég nefnt að í vetur þeg-
ar verið var að ræða efnahagsráð-
stafanir ríkisstjómarinnar var DV
með spumingar til fólks um hvað
því fyndist um endurgreiðslu sölu-
skatts til sjávarútvegsins. Kom
m.a. fram í viðtölum við fólk að
menn töldu að það ætti ekki að
styrkja sjávarútveginn endalaust,
menn töldu að þama væri um að
ræða peninga beint úr ríkiskassan-
um' En eins og menn auðvitað
vita er þama verið að endurgreiða
söluskatt sem búið er að greiða.
Það þekkist hvergi í heiminum að
það sé greiddur söluskattur af
útflutningsvöru. Það er grundvall-
aratriði fyrir sjávarútveginn í heild
að menn hafí skilning á þýðingu
hans í okkar þjóðarbúskap, því
miður hefur sá skilningur farið
þverrandi á undanfömum ámm.
Sjávarútvegurinn er sá atvinnu-
vegur sem skapar fólki vinnu og
mestar tekjur á landsbyggðinni.
Staða hans og afkoma hefur áhrif
á tekjur sveitarfélaga hér miklu
frekar en á höfuðborgarsvæðinu,
afkoma hans hefur áhrif á þjón-
ustustörf og iðnaðarstörf sem hér
eru stunduð í tengslum við hann
og hann hefur áhrif á landbúnað
í þeim skilningi að staða sjávarút-
vegs á hverjum tíma ræður að
verulegu leyti fjölgun fólks og eft-
ir því sem fólki fjölgar hér styr-
kist landbúnaðurinn. Við getum
síðan spurt hver staðan sé í raun.
En það er þannig, að bátar, fyrir
utan loðnubáta, em reknir með
7,1% tapi, minni togarar skiluðu
hagnaði upp á 2,5%, stærri togar-
ar skiluðu hagnaði upp á 2,2%,
en útgerðin í heild er rekin með
1,7% tapi af tekjum. Staða botn-
fískvinnslunnar er þannig að fryst-
ingin er rekin með 10,5% tapi,
söltunin skilar 2,8% hagnaði og
vinnslan í heild er rekin með 5,8%
tapi. Inni í þessu em ekki mikil-
vægir hlutir sjávarútvegs sem
tengjast Austurlandi, sem era ann-
ars vegar loðnuveiðar og vinnsla
og hins vegar sfldarsöltun og veið-
ar. Um þær greinar er það segja
að loðnuvinnsla hefur farið batn-
andi á síðustu mánuðum og útlitið
þokkalegt í augnablikinu, eftir að
hafa verið rekin með mjög miklu
tapi undanfarin ár. í sfldarsöltun
sem hér er mikil er alger óvissa
ríkjandi m.a. vegna samningsmála
sem er reyndar ekkert nýtt og því
lítið hægt að segja um afkomu-
horfur þar. Nú við getum auðvitað
spurt af hveiju staðan sé svona?
Við höfum búið við góðæri til sjáv-
ar, það hefur verið góður afli und-
anfarið og verðlag á mörkuðum
hefur hækkað, sem dæmi get ég
nefnt að verð á saltfiski hefur
hækkað á undanfömum ámm,
sama er að segja um frystinguna,
afurðir ákveðinna tegunda hafa
hækkað mjög mikið á Bandaríkja-
markaði síðustu tvö árin. Það skýt-
ur því svoiítið skökku við að tala
um slæma afkomu í sjávarútvegi
í dag. En það er nú engu að síður
staðreynd. Við þurfum því auðvit-
að að spyija af hveiju. Vegna
þess að afkoma í sjávarútvegi er
líka spuming um afkomu manna
á landsbyggðinni.
Eitt af því sem ræður tekju-
streymi í sjávarútvegi á hveijum
tíma er annars vegar kostnaðar-
hækkanir hér innanlands og hins
vegar gengisskráningin. Við höf-
um nú undanfarin misseri búið við
fastgengisstefnu sem er mjög gott
markmið að mínu mati m.a. vegna
þess að 10% gengislækkun leiðir
að öllu jöfnu til 5—10% hækkunar
á verðlagi, þessvegna er það mjög
þýðingarmikið að halda föstu
gengi. Hinsvegar er staðreyndin
sú að þetta er eitt af því fáa sem
gert hefur verið til að draga úr
verðbólgu. Það hefur ekki verið
tekið á öðmm þáttum efnahagslí-
Vaxandi áhersla
lögð á vöruþróun
Ferskt kjöt allt árið
í SUMAR og haust er útlit á að
hægt verði að fá ferskt og
ófrosið dilkakjöt i allt að fimm
mánuði. Þetta stafar af því að
um 20 bændur i Öræfum ætla
að hefja slátrun siðast í júní.
Jafnframt munu bændur víðar
á landinu hafa látið hluta áa
sinna bera utan hefðbundins
sauðburðartíma og lengja þann-
ig þann tíma sem ferskt og ófro-
sið dilkakjöt er á markaðnum.
Með þessu eru bændur að koma
til móts við kröfur markaðarins
um ferskt kjöt í lengri tíma á
hveiju hausti en slíkt kjöt nýtur
mikilla vinsælda.
Þetta kom fram í umræðum
Egils Jónssonar og Þórarins Lár-
ussonar tilraunastjóra á Skriðu-
klaustri á ráðstefnu um atvinnu-
mál á Austurlandi sem nýlega var
haldin, en Þórarinn var talsmaður
landbúnaðarhóps á ráðstefnunni.
Þórarinn segir að það sem geri
bændum þetta kleift sé fækkun
gripa í kjölfar kvótans og aukið
rými i gripahúsum í framhaldi af
því. Jafnframt hafí bændum tekist
að lækka framleiðslukostnað sinn
vemlega með aukinni heimaöflun
á fóðri og lækkunar á öðmm að-
föngum.
Á ráðstefnunni var hugmyndum
sláturhúsanefndar frá sl. sumri
alfarið hafnað en í þeim er gert
ráð fyrir að fækka sláturhúsum í
landinu niður í 9 talsins. Þórarinn
benti á að sláturkostnaður væri
yfírleitt hæstur hjá stærstu slátur-
húsunum og þar væri minnst
áhersla lögð á vömþróun og mark-
aðssetningu. Því væri rétt að hafa
sláturhúsaeiningamar minni og
efla með því vömþróun og bjóða
upp á ferskt dilkakjöt allt árið um
kring.
Nú er því ekkert til fyrirstöðu
að láta ær bera þrisvar á tveimur
ámm eða á 8 mánaða fresti. Með
því má auka framlegð á hveija
ásetta kind vemlega og auka hag-
kvæmnina. Jafnframt gæfí þetta
möguleika á fersku kjöti allt árið.
Þórarinn segir augljóst að með
breyttum búskaparháttum sé
nauðsynlegt að endurskipuleggja
alla þekkingaröflun í landbúnaði
og koma á virkri og nútímalegri
rannsókna- og leiðbeiningaþjón-
ustu á faglegum gmnni sem skili
sér til bænda í aukinni hag-
kvæmni og neytenda í lægra vöm-
verði.
Björn
FYRIRTÆKI á Austnrlandi
leggja nú aukna áherslu á vöru-
þróun og markaðssókn og eru
nú í síauknum mæli að hasla sér
völl á mörkuðum utan fjórð-
ungsins. Hér er einkum um iðn-
fyrirtæki að ræða, en fyrirtæki
í vinnslu sjávarafurða hafa
einnig náð athyglisverðum ár-
angri með nýjungar á erlendum
mörkuðum.
Kaupfélag Austur-Skaftfellinga
réði á síðasta ári fískiðnverkfræð-
ing til starfa að vömþróun og
markaðssókn innan fyrirtækisins
og er starf hans þegar farið að
skila árangri í nýjum útflutning-
stegundum í sjávarafurðum. Á
síðasta ári hóf KASK tilraunir með
útflutning á heilum humri, en
venjulega er einungis halinn nýtt-
ur til útflutnings. Það ár seldust
um 5 tonn af heilum humri til ít-
alíu á góðu verði. í ár er gert ráð
fyrir að útflutningur verði a.m.k.
60 tonn og verðið verði jafnhag-
stætt og áður.
Á Seyðisfírði vinnur nýstofnað
fyrirtæki, Reyksíld hf., að útflutn-
ingi á heitreyktri síld til Dan-
merkur og fleiri landa. Hjá Verk-
tökum hf. á Reyðarfírði er verkuð
marinemð síld fyrir Sprota hf. sem
seld er undir vömmerkinu Icy síld.
Brúnás hf. á Egilsstöðum sem
framleiðir m.a. Hagainnréttingar
er þátttakandi í vöraþróunarverk-
efni í samvinnu við Iðntæknistofn-
un Islands og er sú samvinna þeg-
ar farin að skila sér í nýjum línum
í eldhús- og baðinnréttingum. Með
vaxandi vinsældum eldbakaðra
pizza á veitingahúsum í Reykjavík
hefur skapast markaður fyrir eldi-
við í höfuðborginni. Skógrækt
ríkisins á Hallormsstað hefur nú
hafíð vinnslu og pökkun á við sem
fullnægir þessari þörf og gengur
sú vinnsla vel. Jafnframt er sala
á arinvið frá Hallormsstað jafnt
og þétt að aukast.
Þetta em aðeins nokkur dæmi
um þá vömþróun og nýjungar sem
em í gangi hjá austfirskum fyrir-
tækjum um þessar mundir.
Bjöm