Morgunblaðið - 08.01.1989, Side 4

4 FRÉTTIR/YFIRLIT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 8. JANÚAR 1989
ERLEIMT
INNLENT
Stórtjón í
eldsvoða
Tjón sem nemur hundruðum
milljóna varð á miðvikudag þegar
hús Gúmmívinnustofunnar að
Réttarhálsi 2 brann til kaldra
kola ásamt stærstum hlutá sam-
byggðs húss þar sem sex önnur
fýrirtæki voru til húsa. Eldsvoði
þessi er talinn einn sá mesti sem
orðið hefur hér á landi. í ljós hef-
ur komið að eldvarnir voru ekki
í fullkomnu lagi, en hluti tjónsins
lendir á Reykjavíkurborg sem eig-
anda Húsatrygginga Reykjavíkur.
Gengið fellt um 4-5%
Ríkisstjómin ákvað á mánudag
að lækka gengi íslensku krónunn-
ar um 4-5% og kom ákvörðunin
til framkvæmda á þriðjudag.
Steingrímur Hermannsson for-
sætisráðherra sagði gengisfelling-
una ákveðna vegna óhagstæðrar
þróunar á gengi dollars á alþjóð-
legum gjaldeyrismörkuðum.
Hækkanir vegna
skatta og gengis
Bensíngjald og þungaskattur
ökutækja hækkaði um rúm 30%
um áramót og innflutningsgjald
af bílum um 11%. Bensínlítrinn
kostar 41 krónu eftir hækkun.
Um áramót hækkaði einnig vöru-
gjald. Þessar skattahækkanir
ásamt áhrifum gengisfellingar-
innar á vömverð valda því að
framfærsluvísitalan hækkar um
3% og lánskjaravísitalan enn
meira. Þá var ákveðið á föstudag
að hækka áfengi og tóbak og af-
notagjöld Ríkisútvarpsins.
Bankastjórastaða Vals
Bankaeftirlitið sendi Val Am-
þórssyni, sem bankaráð Lands-
bankans hafði ákveðið að ráða
sem bankastjóra frá áramótum,
fyrirspum um hvort hann gengdi
störfum sem stönguðust á við
ákvæði bankalaga um bann við
störfum bankastjóra utan bank-
ans. Valur ætlaði ekki að koma
til starfa í bankanum fyrr en síðar
í janúar til að geta skilað af sér
kaupfélagsstjórastarfínu á Akur-
eyri og verkum því tengdu. Jón
Sigurðsson viðskiptaráðherra
gagniýndi meðferð málsins og
bankaráð Landsbankans
ákvað á föstudag að Valur tæki
ekki við stöðu bankastjóra fyrr
en 1. febrúar.
Átök í Útsýn
Átök urðu innan Ferðaskrif-
stofunnar Útsýnar um áramót.
Ómar Kristjánsson eigandi
ferðaskrifstofunnar setti Ingólf
Guðbrandsson stofnanda og
fyrrverandi forstjóra hennar af
sem stjómarformann í kjölfar þess
að sonur Ingólfs, Andri Már Ing-
ólfsson sagðí upp störfum sem
framkvæmdastjóri í fyrirtækinu.
Fyrsta barn
ársins
Fyrsta bam
ársins 1989
fæddist á fæð-
ingardeild
Landspítalans
klukkan 00.39 á
nýársnótt. Var
það stúlka. For-
eldrar hennar
eru Guðbjörg
Björgvinsdóttir
og Ragnar Sig-
urðsson.
Fjárlög samþykkt
Fjárlögin 1989 voru samþykkt
frá Alþingi á föstudag með 600
milljón króna tekjuafgangi.
ERLENT
Líbýskum
herþotum
grandað
Bandarískar or-
ustuþotur frá
flugmóðurskip-
inu John F.
Kennedy skutu á
miðvikudag nið-
ur tvær líbýskar
orrustuvélar yfír
alþjóðlegri siglingaleið á Miðjarð-
arhafí. Bandaríkjamenn segja að
þotunum hafí verið grandað í
sjálfsvöm en Muammar Gaddafí
Líbýuleiðtogi hefur hótað hefnd-
um. Talsmenn ríkisstjóma á Vest-
urlöndum vom fremur varkárir í
yfírlýsingum sínum en flest Ara-
baríki fordæmdu árásina.
Mannréttindaráðstefiia í
Moskvu
Ronald Reagan Bandaríkjafor-
seti skýrði frá því á miðvikudag
að hann hefði fallist á að Banda-
ríkjamenn tækju þátt í alþjóðlegri
mannréttindaráðstefnu sem ráð-
gert er að halda í Moskvu árið
1991. Skömmu síðar barst sam-
hljóða tilkynning frá bresku ríkis-
stjóminni. Með þessu hefur helstu
hindmninni í vegi fyrir samþykkt
lokaskjals Vínarráðstefnunnar um
öryggi og samvinnu i Evrópu ver-
ið mtt úr vegi. Stefnt er að því
að heíja viðræður um jafnvægi
og niðurskurð hefðbundins
vígbúnaðar frá Atlantshafí til
Úralfjalla þegar lokaskjal Vínar-
fundarins liggur fyrir.
Niðurfærsla í Danmörku
Poul Schlttter,
forsætisráðherra
Danmerkur,
sagði í nýársá-
varpi sínu að
stefna bæri að
lækkun launa og
tekjuskatts á
þessu ári. Myndu
slíkar aðgerðir draga úr atvinnu-
leysi auk þess sem verðlag myndi
fara lækkandi. Formaður danska
Alþýðusambandsins hefur lýst sig
andvígan þessum hugmyndum en
almennt er við því búist að danska
ríkisstjómin leggi fram tillögur í
þessa vem á næstunni.
SAShótað
Talsmaður SAS-flugfélagsins
skýrði frá því á mánudag að al-
þjóðalögreglunni Interpol hefði
borist upplýsingar um að ónefnd
hryðjuverkasamtök hygðust
sprengja í loft upp eina af flugvél-
um félagsins. Félagið hefur hert
alla öryggisgæslu á flugvöllum til
muna en slíkar hótanir munu hafa
borist a.m.k. þrívegis frá því á
gamlársdag.
Ákæruatriðum fækkað
Sérstakur saksóknari í vopnasölu-
málinu svonefnda lagði til á
fimmtudag að felld yrðu niður tvö
helstu ákæmatriðin á hendur Oli-
ver North fyrmm starfsmanni
öryggisráðs Bandaríkjanna, sem
talinn er hafa skipulagt vopnasöl-
una til írans og fjárveitingar til
skæmliða í Nicaragua. Banda-
rískir embættismenn hafa fullyrt
að ríkisleyndarmálum verði óhjá-
kvæmilega ljóstrað upp við réttar-
höldin yfír North. Verði hann hins
vegar fundinn sekur um öll önnur
ákæmatriði gæti hann átt yfír
höfði sér 60 ára vist innan fang-
eisismúra.
Grænland:
EB fær engan rækju-
kvóta á árumim 1990-95
Kaupmannahöfii. Frá Nils Jörgen Bruun, fréttaritara Morgunblaðsins.
GRÆNLENDINGAR munu gera nýjan fímm ára fískveiðisamning
við Evrópubandalagið á þessu ári. Sjómenn í EB-löndunum geta
ekki vænst þess að fá að veiða rækju við Grænland á nýja samnings-
timabilinu. Eftir fund grænlensku landstjórnarinnar i Nuuk fyrr i
þessari viku sagði Jonathan Motzfeldt, formaður landstjórnarinnar,
að rækjutogarar Grænlendinga gerðu meira en að anna þeirri veiði,
sem leyfð yrði á tímabilinu, og þess vegna gæti EB ekki vænst þess
að fá rækjukvóta við Grænland.
Samningaviðræðurnar milli
Grænlands og EB hefjast í Briissel
í lok janúar. Jonathan Motzfeldt og
Kaj Egede, sem fer með sjávarút-
vegsmál í landstjóminni, verða að-
alsamningamenn Grænlendinga.
Á því samningstímabili, sem nú
er að ljúka, það er 1985-89, hafa
EB-löndin fengið 4000 tonn af
rækju við Grænland á ári. Hefur
kvótanum verið skipt á milli Dana,
Norðmanna, Frakka og Færeyinga.
Norðmenn hafa fengið um það bil
helminginn.
Dönsku skipin, sem nú verða að
hætta rækjuveiðum við Grænland,
eru tveir rækjutogarar frá Bom-
holm, Helen Basse og Ocean
Prawns. Sá síðamefndi er stærsti
rækju-verksmiðjutogari Dana. Dan-
ir hafa á undanfömum árum fengið
um 1000 tonn af 4000 tonna kvót-
anum.
I stað rækjunnar ætlar græn-
lenska landstjórnin að bjóða EB
þorsk og karfa. EB greiðir nú um
það bil 215 milljónir danskra króna
á ári fyrir fískveiðisamninginn við
Grænlendinga.
JólíMoskvu
Reuter
Prestur rússnesku rétttrúnaðarkirkjunnar veitir
rússneskri konu heilagt sakramenti við messu i Jelok-
hovskaja-kirkjunni í Moskvu á föstudagskvöld. Rétt-
trúnaðarkirkjan heldur upp á fæðingu Krists að-
faranótt 7. janúar samkvæmt júlíanska tímatalinu.
Deilur um ábyrgð Híró-
hítós á stríðsrekstri Japana
SVIPMYND
eftir Boga Þór Arason
HÍRÓHÍTÓ Japanskeisari var þjóðhöfðingi í 63 ár og á þeim
tíma skiptust á skin og skúrir í sögu Japans. Á fyrri hluta
þessa tímabils réðu Japanir yfir stærri landsvæðum en nokkru
sinni fyrr, síðan urðu þeir fyrir tveimur kjarnorkuárásum, sem
leiddu til niðurlægjandi uppgjafar þeirra, og efitir stríð varð
Japan eitt öflugasta iðnríki veraldar. í fyrstu var Japanskeis-
ari tignaður sem guð, en eftir heimsstyijöldina síðari voru
völd hans nánast engin.
Híróhító var við völd þegar ■■■■■■■■■■■
Japanir hertóku Norðaust-
ur-Kína, sem varð leppríkið
Manchukuo, árið 1931 og hófu
innrás í Kína árið 1937. Milljón-
ir Kínveija féllu í stríðinu, sem
lauk með uppgjöf Japana í ágúst
árið 1945.
Ólíklegt er að andlát Híróhítós
bindi enda á deilur um hvort
hann hafi getað komið í veg fyr-
ir þátttöku Japana í heimsstyij-
öldinni síðari. Hluti Japana hefur
aldrei getað fyrirgefið honum að
Japanir skyldu hafa tekið þátt í
stríði sem tengdi þá við nasistana
í Þýskalandi og varð til þess að
tvívegis voru gerðar kjamorku-
árásir á Japan. Híróhító sagði
sjálfur í einni af sínum fáu ræð-
um til landsmanna að hann hefði
ekki verið í aðstöðu tii að hnekkja
þeirri ákvörðun ríkisstjómar
landsins að hefja sprenjuárásina
á flotastöð Bandaríkjamanna í
Pearl Harbour 7. desember árið
1941.
Meðan á heimsstyijöldinni
síðari stóð álitu Bandaríkjamenn
almennt að Hírohító hefði verið
hvatamaðurinn að árásinni á
Pearl Harbour. Bandarískir
sagnfræðingar líta nú hins vegar
á Híróhíto í öðru ljósi og telja
að hann hafi ekki verið áfjáður
í að Japanir tækju þátt í stríðinu
og hafi líklega bjargað lífi hundr-
uð þúsunda Japana með því að
krefjast þess að Japanir gæfust
upp eftir að kjarnorkuárásin var
gerð á Híróshíma í ágúst árið
1945. Þeir segja einnig að keis-
arinn hafi stuðlað að því efna-
hagsundri sem átti sér stað í
Japan eftir stríð.
Harald Brooks-Baker, ritstjóri
„Burke’s Peerage,“ skrár um
breska aðalinn, segir að Friðrik
IX Danakonungur hafi átt þátt
í því að koma í veg fyrir að
Híróhító yrði leiddur fyrir rétt,
sakaður um stríðsglæpi, með því
að tala máli hans við Douglas
MacArthur, yfirmann banda-
ríska hernámsliðsins í Japan eft-
ir uppgjöf Japana.
Híróhíto sagði að pólitískur
vilji hans hefði einungis tvisvar
sinnum náð fram að ganga. Það
hefði verið þegar hann krafðist
þess að foringjar uppreisnar-
manna í hernum yrðu líflátnir
árið 1936 og þegar hann féllst
á kröfur bandamanna um skil-
yrðislausa uppgjöf Japana árið
1945. Þegar hann fór til fundar
við Douglas MacArthur í banda-
ríska sendiráðinu í Tókíó 27.
september árið 1945 tók hann á
sig fulla ábyrgð á stríðinu. Árið
eftir afsalaði hann sér guðdóm-
leikanum og eftir það var hann
einungis ríkistákn og hafði í raun
minni völd en evrópskir konung-
ar. 4 .............