Morgunblaðið - 11.03.1989, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11-AjARZ 1989
13
AJxrif sifl aspella í bemsku
vara oft ævilangt
eftirHelgu
Hannesdóttur
Böm bregðast á mismunandi
hátt við sifj'aspelli. Fómarlömb
siflaspella upplifa þó flest hegðun-
ar- og tilfínningaerfíðleika í kjölfar
sifjaspells. Algengustu fyrstu ein-
kenni em svefntmflanir, lystar-
leysi, reiðitilfínning, sektartilfínn-
ing og einangmn. Fómarlömbin em
oft upptekin af allskonar kynferðis-
legum bollaleggingum. 50% af þess-
um bömum fá alvarleg sálræn
vandamál, sem geta haft áhrif á
persónuleikaþróun og öryggistil-
fínningu og tmflað samskipti við
aðra einstaklinga. Þessi böm og
unglingar verða oft óeðlilega reið
eða hafa löngun til þess að meiða
sig sjálf. Oft er um líkamlegar
kvartanir án nokkurra vefrænna
orsaka. Oft fínnst þessum einstakl-
ingum eins og þeir séu utan við
sinn eigin líkama. Einnig er algengt
að fómarlömb sifjaspella upplifi
svokallaðar traflanir vegna meiri-
háttar áfalla. Siflaspellsfómarlömb
eiga erfítt með að verða fyrir
kjmlífsáhrifum og þar af leiðandi
er meiri hætta á að þessir einstakl-
ingar tengist öðmm einstaklingum
sem bjóða upp á sjálfseyðileggjandi
hegðun eins og það að vera nauðg-
að aftur eða selja sig kynferðislega.
Mörg fómarlömb sifjaspella þróa
með sér löngun til að taka út refs-
ingu, sem getur leitt til sársauka-
fullra kynlífssambanda síðar meir
á ævinni.
Líf bama sem orðið hafa fyrir
siíjaspellum í bemsku og æsku ein-
kennist oft af rótleysi og stjómleysi
þegar aldurinn fer að færast yfir
þau.'' Þessi ungmenni komast oft í
kynni við annað fólk fyrir tilstuðlan
sjálfseyðileggjandi athafna m.a.
með því að selja sig kynferðislega
eða hafa kynmök við þá sem þau
bera tvíáttaðar eða blendnar tilfínn-
ingar til og óljósar kynlífsþarfir.
Einstaklingar þessir bera oft lítið
skynbragð á hvað er tilhlýðileg
hegðun og leyfíleg sem getur haft
þau áhrif að tilfinningasambandið
við aðra fer fljótt út um þúfur síðar
meir.
Böm eða unglingar sem hafa
verið eggjaðir eða hvattir til kynlífs
af eldri systkinum geta síðar meir
vart gert greinarmun á því hvort
þeim hafí verið nauðgað eða þeir
hafí notið eðlilegs ástarsambands.
Þeir þurfa að losa sig við bældar
tilfínningar fyrri upplifunar til þess
að geta notið eðlilegs kynlífs.
Fómarlömb sifjaspella gera sér
ekki alltaf grein fyrir því að eitt-
hvað rangt hafi átt sé stað. Stund-
um hatda þessi böm eða unglingar
að þeim sé óhætt að treysta full-
orðnú, þetta hljóti að vera viður-
kennd hegðun. Síðar upplifa þessi
sömu fómarlömb að þeim hafi verið
gert rangt til og þau hafi verið
særð og jafnvel eyðilögð tilfinninga-
lega. Ef fómarlamb siijaspella hef-
ur á einhvem máta upplifað vellíðan
meðan á sifjaspelli hefur staðið
getur sá sami einstaklingur haft
þörf fyrir að vera þvingaður til þess
að njóta kynlífsatlota síðar.
Oftast orsakar slík lífsreynsla á
yngri ámm kynlífsvandamál á full-
orðinsámm. Fómarlömbin þrá oft
út af óskiljanlegum sálarflækjum
að upplifa aftur ógnun fullorðins
einstaklings. Þannig er ekki óal-
gengt að viðkomandi einstaklingur
reyni að sækjast eftir að upplifa
það sama aftur á fullorðinsárum.
Sjálfspíning kemur gjaman í kjöl-
farið. Ef rekkjunautur getur ekki
uppfyllt kynþarfír einstaklingsins
getur hann orðið reiður og gefst
fljótt upp.
Síðari afleiðing
Augljóst er að fómarlömb sifja-
spella hafa tilhneigingu til að fá
geðheilsuvandamál síðar á ævinni.
Langvarandi einkenni má sjá hjá
mörerum fómarlömbum. Þessi ein-
kenni geta komið í ljós sem alvarleg
kvíðaköst, þunglyndi, langvarandi
reiðitilfínningar, sjálfsásakanir og
niðurrif. Vandamál þróast í tengsl-
um við kynhneigð, kynlíf og kyn-
þroska sem lýsa sér í erfiðleikum í
samskiptum við hitt kynið og til-
hneigingar til afbrigðilegs kynlífs.
Ymis vandamál geta komið í kjöl-
farið eins og lyfjamisnotkun, flótti
að heiman og hórdómur.
Rannsóknir sýna, að stúlkur em
oftar misnotaðar en drengir, jafn-
framt að drengir ganga í gegnum
sömu erfiðleika og stúlkur síðar
meir á ævinni eftir misnotkun.
Ráð til úrbóta
Opna þarf alla umræðu um þessi
málefni í okkar þjóðfélagi, því eng-
inn vafí er á að sifjaspell tíðkast
hér á landi, sem annars staðar í
heiminum í svipuðum mæli. Fela
ætti fagfólki að meta vitnisburð og
framburð barna, en börnum er yfir-
leitt alltaf treystandi. í flestum til-
fellum er vanalega þörf á sérfræði-
rannsókn og læknisfræðilegri með-
ferð og í kjölfar hennar fjölskyldu-
viðtölum. Reyna ber að varðveita
fjölskyldutengsl án þess að fjar-
lægja fómarlamb sifjaspells. Efla
Helga Hannesdóttir
þarf faglega þekkingu innan heil-
brigðis- og dómskerfis okkar til
mikilla muna og þekkingu alls al-
„ Augljóst er að fórn-
arlömb siQaspella hafa
tilhneigingn til að fá
geðheilsuvandamál
síðar á ævinni. Lang-
varandi einkenni má sjá
hjá mörgum fórn-
arlömbum. Þessi ein-
kenni getarkomið í ljós
sem alvarleg kvíðaköst,
þunglyndi, langvarandi
reiðitilfinningar,
sjálfsásakanir og niður-
rif“
mennings til þess að bregðast fljótt
og vel við þessum vanda og koma
í veg fyrir hann í framtíðinni.
Höfundur er barnageðlæknir.
J|j
<
‘O
*
<
ftMsJ
Sll
o
o
o
3
uu
OG BÍLL * MALASKÓLAR • FERÐ ELDRI BORGARA • FLUG OG LEST
O
o
o
-J
11
fh
o
QZ
iu
u.
•
CC
‘O
*
<
*<
T
smmnmA
IÆGSTA VEMH!
Verðsamanburður DV 4. mars sl. staðfestir að Úrvalsverð er
jafnframt lœgsta verð. Samanburður DV sýnir að Úrval býður
lœgsta verð á „flugi og bíl“ til Luxembourgar, Kaupmanna-
hafhar, Salzburgar og Amsterdam.
Á Úrvali leggjum við mikla áherslu á þjónustu við þá sem kjósa að'
ferðast á eigin vegum. -Dýrmœt viðskiptasambönd okkar á þessu
sviði tryggja farþegum okkar bestu fáanlegu kjör, bæði á bílaleigu-
bílum og gistingu, hvortsem er ísumarhúsum, íbúðum eða á hótel-
um.
Verð miðað uið 2 fullorðna og 2 börn 2-11
ára í 2 uikur.
Verðflokkur A.
Innifalið: Flug, bíll, ótakmarkaður akstur,
kaskótrygging og söluskattur.
Hvort sem þig langar til að hressa upp á enskuna, frönskuna eða
nánast hvaða tungu sem er, þá aðstoðum við þig að finna
rétta Úrvalsstaðinn.
Verð miðað uið flug til og frá London, 2ja
uikna duöl hjá fjölskyldu með hálfu fœði,
kennslu, kennslugögnum, skoðunarlerðum
og ýmsum tómstundum.
Sa Coma er tvímœlalaust einn allra besti staðurinn á Majorku þar
sem ströndin er hrein, breið og ómenguð. Rebekka Kristjánsdóttir er
fararstjóri og Ingveldur Ólafsdóttir hjúkrunarfrœðingur verður hópn-
um til aðstoðar.
Verð miðað uið 4 í stórri 2ja suefnher-
bergja íbúð. Innifalið: Flug, gisting, flutn-
ihgur til og frá fluguelli erlendis ásamt
íslenskri fararstjórn.
Að ferðast um Evrópu með járnbrautarlest er ógleymanlegt ævintýri.
Láttu drauminn rœtast á Urvalsverði. ^
Verð miðað við flug til og frá Luxembourg
og lestarkort sem gildir í einn mánuð um
alla Evrópu.
Komdu strax og staðfestu Úrvalsferðina þína á lœgsta verði.
Við viljum vekja athygli á að aðeins örfá sœti eru laus í
Majorkuferðir 27. maí og 7. ágúst.
FERÐASKRIFSTOFAN ÚRVAl
fl°Oa
yUÓHBi
’fs/íi

Oitfff
ftftD:
máiaskói£
UEGSW
52.<_
Mco/ha
orgara
LÆGSTA
V£RD:
40J00
FLUG 0G LiST
(INTERRAIL)
LÆGSTA VíRÐ:
32.840
Öll verð eru miðuð við staðgreiðslu.
- fólk sem kann sitt fag!
Pósthússtrœti 13 - Sími 26900.
-n
P"
C
a
o
o
83
F
m
-n
£fi
o
o
u
D
j.
u.
tv-v ■ wm i v; ■’ /- i • ^v i mm■■■j * ■ ■ ■ ■ ■
FLUG OG BÍLL • MÁLASKÓLAR • FERO ELDRI BORGARA • FLUG OG LEST
2
>