Morgunblaðið - 22.03.1989, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 22. MARZ 1989
Uppsveitir Árnessýslu:
Bleilgueldi gef-
ur góða raun
Selfossi.
TILRAUNIR I uppsveitum Árnessýslu með eldi á bleikju i mat-
fiskstærð eru langt komnar og lofa góðu. Gerð er könnun á þvi
hvort eldi á bleikju geti verið raunveruleg aukabúgrein hjá bænd-
um. Kannað er hvort ala megi bleikju þar sem ekki er jarðhiti fyr-
ir hendi, heldur eingöngu lindarvatn, svo og hvort mögulegt sé að
nota sólina til að hita eldisvatnið.
Magnús Jóhannsson fiskifræð-
ingur.
Tilraun þessi er sameiginlegt
verkefni Veiðimálastofnunar, Bún-
aðarsambands Suðurlands, Veiði-
félags Ámessýslu og Búnaðarfé-
lags íslands. Tilraunin fer fram í
fiskeldisstöðinni Laugalaxi við
Laugarvatn, á Spóastöðum og að
Tungufelli í Biskupstungum. Til-
raun þessi hófst 1987 með töku
klakfisks úr Brúará og er seiðaeldi
tilraunarinnar að ljúka. Áformuð
verklok eru í árslok 1989.
Að sögn Magnúsar Jóhannsson-
ar fiskifræðings, sem hefur umsjón
með tilrauninni, hefur tilraunaeldið
gengið vel. Nú í vor verða settir
upp tilraunahópar i Þorlákshöfn og
i Brekku I Biskupstungum og
bleikjan alin í matfiskstærð sem
er eitt kiló. í lokaþætti tilraunar-
innar verða settir upp samanburð-
arhópar sem verða aldir í mismun-
andi söltu vatni. Við slátrun verða
Morgunblaðið/Sigurður Jónsson.
Þorfinnur Þórarinsson bóndi á Spóastöðum handleikur nokkur
bleikjuseiði sem eru i eldisstöð hans.
svo bragðgæði könnuð ásamt öðru.
Magnús sagði tilraunina hafa
gengið vel. Erfitt væri að frum-
fóðra bleikjuna þvi hún væri mun
viðkvæmari en laxinn og hitastig
skipti miklu máli. Hópar sem voru
aldir við 6-7 gráðu hita gáfu bestan
árangur. Hann kvaðst eiga von á
því ef þetta yrði aukabúgrein hjá
bændum að best væri að frum-
fóðrun væri á hendi fárra en síðan
gætu fleiri farið í seiðaeldi og
matfiskeldið þvi það væri auðveld-
ara.
Bleikjan sýnir athyglisverðan
vöxt við fremur lágt hitastig sem
staðfestir tilraunir erlendis. Magn-
ús sagði tilraunina ekki komna á
það stig að hægt væri að segja til
um hagkvæmni eldisins sem bú-
greinar. Að lokinni slátrun í haust
og könnun markaða væri unnt að
segja til um slíkt.
—Sig. Jóns.
Ástæðan fyrir gagnrýni á
gúmbáta er þekkingarleysi
- segir Páll Guðmundsson hjá Siglingamálastoftiun
„ÉG VONA að það sé algjör und-
antekning að sjómenn þekki lítið
til eigin öryggismála. Undanfarin
ár hefur verið unnið mikið að
fræðslu á þessu sviði og hver sjó-
maður á að eiga greiðan aðgang
að upplýsingum, til dæmis um
gúmbjörgunarbáta," sagði Páll
Guðmundsson, yfirmaður skipa-
eftirlits Siglingamálastoínunar.
Páll benti á að Siglingamálastofn-
un hefði fyrir nokkrum árum gefið
út bækling um notkun gúmbjörgun-
arbáta og sent hann um borð í hvem
þilfarsbát á landinu. Þá ættu einnig
að vera um borð í hveijum slíkum
bát tvö veggspjöld sem útskýra notk-
un björgunarbátanna. Páll sagði, að
þar sem nýlega hefði komið fram
þekkingarleysi sjómanna á notkun
gúmbjörgunarbáts, væri brýnt að
ítreka nokkur atriði.
„Sjómennimir gagnrýna að stigar
hafi verið hnýttir saman I miðjum
bát og því ekki komið að gagni,"
sagði hann. „Þama er um misskiln-
ing að ræða. Utan á bátnum er stigi,
en stigamir inni í bátnum eiga að
auðvelda mönnum að draga sig upp
í hann með handafli. Þá nefndu þeir
að neyðarljós inni f bátnum hefði
verið allt of dauft. Rafhlaðan í ljósinu
er fyrst og fremst ljósgjafí fyrir peru
uppi á bátnum, en um borð er að
finna vasaljós. Loks skal nefna, að
þeir kvörtuðu undan bitlausum hníf.
Til þessa hefur verið notuð aðferð
sem heitir „Schlumberger“-aðferðin,
en að sögn Knúts þykir hún hafa
sem notaður er til að skera á fang-
alínuna, sem bindur gúmbát við skip.
Engin vandkvæði em á að skera
strekkta línu með hnífnum og hann
má ekki vera beittari, því annars
gæti hann skemmt gúmbátinn."
Sjómennimir gagnrýndu einnig að
línur frá gúmbjörgunarbát hefðu all-
ar verið eins og þeir því ekki vitað
hver þeirra var fangalínan. „Ef sjó-
STARFSEMI Orkustofnunnar var
í meiri lægð á árinu 1988 heldur
en nokkru sinni fyrr síðustu tíu
árin. Þannig drógust unnin dags-
verk saman um 15,8 prósent, eða
úr nálægt 120 stundum árið 1987
i 101 í fyrra. Og samkvæmt raun-
virði lækkuðu útgjöld stofimnar-
innar um 22 prósent á þessum
árum, en fjárveitingar 1988 námu
191 milljónum i fyrra á móti 179
milljónum 1987. Margir starfe-
ýmsa vankanta, sérstaklega í saman-
burði við TEM-aðferðina. Hin síðar-
nefnda hefur reynst prýðilega hér á
menn kynna sér reglur um notkum
björgunarbáta á slíkur ruglingur ekki
að geta orðið," sagði Páll. „Þessi
atriði öll koma skýrt fram í fræðslu-
mynd, sem Siglingamálastofnun lét
gera og var síðast sýnd í sjónvarpi
þann 23. febrúar. Myndina geta sjó-
menn fengið lánaða. Loks má nefna,
að Slysavarnafélag íslands hefur til
umráða 10 björgunarbáta, sem
menn stofnunarinnar voru látnir
hætta störfum i sparnaðarskyni í
Iok 1987 og stórlega var dregið
úr yfirvinnu þeirra sem eftir voru
snemma árs i fyrra. Auk þess sem
dregið var úr endurmenntun
starfeliðs og Orkustofhun þrengdi
að sér í húsnæði. Með þessum
aðgerðum og öðrum tókst að
breyta neikvæðum höfuðstól í árs-
lok 1987, er nam 1,6 prósent af
tekjum þess árs, í jákvæðan höfuð-
en er dýr
landi og stórlega dregið úr vinnu-
stundafjölda á einstökum verkum
miðað við ef gamla aðferðin hefði
verið viðhöfð. Munar þar ótrúlega
miklu. TEM-tækin eru hins vegar
dýr og til þessa hefur Orkustofnun
ekki getað fest kaup á slikum tælg-
um að sögn Knúts vegna samdráttar
í starfsemi sinni. Hafa TEM-tækin
til þessa verið leigð erlendis frá með
æmum tilkostnaði
áhafnir geta fengið til æfinga. Því
miður mun ekki vera algengt að
áhafnir óski eftir því.“
Páll Guðmundsson sagði að sjó-
menn yrðu að kynna sér skip sín og
björgunarbúnað. í framtíðinni yrði
ef til vill sett sú regla að enginn sjó-
maður fengi að fara til starfa um
borð í skipi, nema hafa áður fengið
ákveðna fræðslu um öryggismál.
Þangað til yrðu menn að afla sér
þekkingar á eigin spýtur og til þess
væru næg gögn og tækifæri.
stól í árslok 1988, er nam 2,4 pró-
sentum af tekjum það ár. Þetta
kom fram í máli Jakobs Björnsson-
ar orkumálastjóra á ársfundi
Orkustofnunnar sem haldinn var
í gær.
Á fundinum kom jafn framt fram,
að Orkustofnun tókst vart á hendur
nýtt verkefni, heldur var reynt að
halda áfram með eldri verkefni. Það
var „einkennandi“ fyrir starfsemina
á árinu eins og Jakob komst að orði.
Þannig voru rannsóknir á einstökum
virkjunarstöðum vatnsorku mikið til
í biðstöðu á árinu vegna takmark-
aðra fjárveitinga og óvissu um mark-
að fyrir raforku til orkufreksiðnaðar.
Eitt helsta verkefni síðasta árs var
athugun á skilyrðum til fiskeldis í
Borgarfirði, undir Jökli, í nágrenni
Húsavíkur, í Öxarfirði, í Vestur
Skaftafellssýslu, á sunnanverðum
Reykjanesskaga og á Garðsskaga.
Var einkum athugað hvaða mögu-
leikar væru á því að ná í sjó til
matfiskeldis þar sem hraun ganga í
sjó fram. Mikil gögn liggja fyrir og
er unnið úr þeim þessi misserin. Þá
var haldið áfram rannsóknum á nátt-
úrulegum skilyrðum til fiskeldis víðs
vegar um land og fékkst til þess
Guðrún Helga-
dóttir:
Starfeaðstaða
þingmanna
mjög slæm
„ÞETTA er alveg rétt hjá
Kristni, starfeaðstaða þing-
manna er Iangt undir því sem
krefjast verður,“ sagði Guðrún
Helgadóttir, forseti sameinaðs
þings, þegar Morgunblaðið leit-
aði álits hennar á bréfi Kristins
Péturssonar, alþingismanns, til
forseta Alþingis, þar sem hann
óskar eftir því að gerðar verði
endurbætur á starfsaðstöðu
þingmanna. „Fyrir menn sem eru
utan að landi er aðstaðan fyrir
neðan allar hellur. Oft þurfa
menn að dveljast í þinginu 16-18
tíma og hafa ekki einu sinni að-
stöðu til fara í bað, skipta um
skyrtu eða leggja sig. Auðvitað
eiga menn að hafa aðstöðu til
þess. Við Reykvíkingar komumst
heim til okkar en þeir utan af
landi eru ekki öfimdsverðir.“
Guðrún Helgadóttir sagði forseta
Alþingis nú vinna að því bæta
starfsaðstöðu þingmanna. „Ætli sé
til sá fulltrúi í þessu landi sem er
ekki með ritara eða aðstoð? Það fer
allt of stór hluti af tíma þingmanna
í handavinnu eða söfnun upplýs-
inga. Þingmenn hafa lítinn tíma til
að hugsa vegna allra aukaverkana
sem við verðum að vinna þar sem
svo lítil aðstoð er við þingflokkana."
Taldi hún þetta af hluta til stafa
af hræðslu þingmanna við að krefj-
ast bættrar aðstöðu og svo kæmi
einnig til gjörsamleg lítilsvirðing
þjóðarinnar á þeim störfum sem
þingmenn væru að fást við. Alþingi
væri líka gömul stofnun sem hefði
um langt skeið verið rekin á sama
hátt og þegar þingið sat einungis
brot úr ári. Þróuninni hefði ekki
verið fylgt.
Guðrún sagði þessa stundina
'unnið að því að endurskipuleggja
stofnunina og deildarskipta starfs-
liðinu þannig að menn hefðu af-
markaðri verkefni og meiri ábyrgð
á því sem þeir væru að gera. Þá
væri verið að kanna möguleikann
á því að kaupa Hótel Borg. Ef af
því yrði fengist langþráð aðstaða
fyrir þingmenn, fundarhergbergi og
annað þess háttar.
sérstök fjárveiting frá Alþingi. Þetta
var þriðja árið sem Orkustofnun
vinnur að þessu verkefni, en hér er
um að ræða könnun á nýjum nýting-
armöguleikum jarðhitans því að allt
fískeldi á íslandi byggist beint eða
óbeint á notkun jarðhita.
í ársskýrslu Orkustofnunnar kem-
ur fram, að helsta verkefnið á jarð-
hitasviðinu hafi verið samvinna við
Samband (slenskra hitaveitna um að
koma á fót betra eftirliti hitaveitna
með vinnslu þeirra á jarðhita. Einnig
var unnið að því í samvinnu við hita-
veitur og Iðnaðarráðuneytið að afla
mælinga á notkun jarðvarma til mis-
munandi nota og einnig var haldið
áfram að vinna að þróun aðferða í
svokallaðri forðafræði jarðhitans.
Auk þessa má geta þess, að Orku-
stofnun annaðist á árinu úrvinnslu
endurkastsmælinga á Hatton-Roc-
kallsvæðinu sem Islendingar, Færey-
ingar og Danir standa sameiginlega
að. Og fyrir Orkuspámefnd og elds-
neytishóp nefndarinnar var gerð spá
um notkun íslendinga á eldsneyti
allt til ársins 2015. Spáin tekur til
allrar eldsneytisnotkunar í fslenskum
þjóðarbúskap.
Jarðhitaleit og kortlagning- jarðsjávar:
Ný tækni lofar góðu
Orkustofnun hefur verið að reyna nýja aðferð við jarðhitaleit og
kortlagningu jarðsjávar allra sfðustu árin. Að sögn Knúts Árnasonar
eðlisfræðings þjá Orkustofnun er aðferðin skammstöfuð TEM eftir
transient electro magnetic og byggist á því að búa til breytilegt segul-
svið með því að senda rafstraum í vírlykkju á yfirborði jarðar. Segul-
sviðið spannar strauma í jörðinni og með þvi að nema segulsviðið frá
þessum jarðstraumum fást upplýsingar um viðnámið undir lykkjunni.
Ársfundur Orkustoftiunnar:
Mikill samdráttur einkenndi starf-
semi stofiiunnarinnar starfeárið 1988