Morgunblaðið - 22.03.1989, Síða 27

26
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 22. MARZ 1989
27

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
BjörnJóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst IngiJónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 900 kr. á mánuði innanlands. f lausasölu 80 kr. eintakið.
Vaxtalækkun
á verðbréfamarkaði
Ríkisstjómin fylgir þeirri
stefnu í vaxtamálum, að
stjóma með handafli.
Steingrímur Hermannsson
forsætisráðherra hefur hvað
eftir annað lýst yfír, að þolin-
mæði sín í vaxtamálum sé á
þrotum. í síðustu ríkisstjóm
talaði hann meðal annars um
ófreskju, þegar hann ræddi
um fjármagnsmarkaðinn og
vísaði þar sérstaklega til við-
skipta verðbréfafyrirtækja
eða viðskipta á „gráa mark-
aðnum". Hefur það verið
skoðun ráðherrans, að yfírráð
stjómvalda yfír þessum þætti
peningamarkaðarins þyrftu
að vera meiri.
í gær hækkuðu bankar
vexti og tóku við ákvarðanir
mið af hækkandi verðbólgu í
landinu. Af þessu tilefni birt-
ist eftirfarandi fréttaklausa í
Morgunblaðinu í gær:
„Steingrímur Hermannsson
forsætisráðherra segir að
þrátt fyrir þessar vaxtahækk-
anir hafí raunvextir lækkað:
„ef þú talar við „gráa markað-
inn“, þá kemur á daginn að
þar hafa raunvextir lækkað,"
segir Steingrímur. „Það sem
hér hefur farið úrskeiðis er
verðbólguholskeflan, sem
hefur dunið yfír í miklu ríkara
mæli, en mér hafði verið talin
trú um,“ sagði forsætisráð-
herra."
Þetta eru furðuleg ummæli
í mörgu tilliti. Hvemig stend-
ur á því að forsætisráðherra
veit ekki meira en þetta um
verðbólguholskefluna, sem á
þó upphaf sitt að mestu leyti
að rekja til ákvarðana við
borð ríkisstjómarinnar? Eru
ekki ráðherrar á fundum nótt
sem nýtan dag til að taka
ákvarðanir um stórt og smátt
í efnahagsmálum? Fer ekki
forsætisráðherra með yfir-
stjóm efnahagsmála?
í Morgunblaðinu á laugar-
daginn birtist frétt, sem stað-
festir orð forsætisráðherra
um vaxtalækkun á „gráa
markaðinum" svonefnda. Þar
segir frá því að aukið framboð
á fjármagni og góð lausafjár-
staða innlánsstofnana um
þessar mundir sé talin hafa
leitt af sér 1-2% raunvaxta-
lækkun á frjálsum markaði á
síðustu vikum. Er haft eftir
verðbréfasölum, að í þessu
efni skipti mestu máli minni
kaup lífeyrissjóða undanfam-
ar vikur á skuldabréfum Hús-
næðisstofnunar ríkisins en
þar hafí munað frá áætlun
um hálfum milljarði í febrúar.
Með öðrum orðum þá hefur
minnkandi lántaka ríkisins
leitt til þess að vextir lækka
á hinum frjálsa markaði.
Ríkisstjómin heldur fast
við þá stefnu sína, að hún sé
best fær um það ein og sjálf
að ákvarða verðlag á pening-
um. Fyrir Alþingi liggja nú
tillögur um breytingar á lög-
um um banka sem miða að
því auðvelda stjómmála-
mönnum að hafa áhrif á pen-
ingamarkaðinn. Forsætisráð-
herra segir við Tímann í gær,
að um leið og breytingar við
Seðlabankalögin fáist sam-
þykktar á Alþingi, ætli hann
að beita sér fyrir hertari að-
gerðum á hendur viðskipta-
bönkum og vaxtafrelsi þeirra.
Ráðherrann sér sem sagt enn
ekki neina aðra leið í vaxta-
málunum en þá, að hann og
meðráðherrar hans taki
ákvarðanir um vexti. Þeir
hafa undanfarið verið að
baksa við verðbólguna með
þeim árangri að forsætisráð-
herra veit ekki hvaðan á sig
stendur veðrið.
Vaxtalækkunin á hinum
fijálsa markaði að undanf-
ömu sýnir, að undirrót hárra
raunvaxta í landinu er gífur-
leg fjárþörf hins opinbera. Ef
ríkisstjóminni tækist að tak-
marka þessa fjárþörf ríkis-
sjóðs og annarra opinberra
sjóða mundi mikið fjármagn
streyma inn á fijálsa markað-
inn og inn í bankakerfíð og
raunvextir lækka að sama
skapi. í stað þess að hamast
á vöxtunum með handafli
ætti forsætisráðherra að
hamast á ríkisútgjöldum.
Árangur á því sviði skilar sér
í lækkun raunvaxta. Öll rök
hníga að því að þeim mun
meira handafli sem ríkis-
stjómin beitir því erfíðara
verði að ná tökum á vöxtum
og verðbólgu. Ríkisstjómin er
einfaldlega á rangri braut í
þessu máli undir forystu
Steingríms Hermannssonar.
siu.y as izrfömmwmni' <m»ainruHOK
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 22. MARZ 1989
Kanslarinn fær flest bréf um
dýravernd firá almenningi
- segir Wolfang von Geldern, sjávarútvegsráðherra Vestur-Þýskalands
HALLDÓR ÁSGRÍMSSON, sjávarútvegsráðherra, fer í opinbera heim-
sókn til Vestur-Þýskalands dagana 12. til 14. aprU. dr. Wolfgang von
Geldem, sjávarútvegsráðherra Sambandslýðveldisins, verður gest-
gjafi hans. Hann er þingmaður kristilegra demókrata, CDU, firá Cux-
haven og hefur farið með sjávarútvegsmál i landbúnaðarráðuneyti
Ignaz Kiechles undanfarin sex ár og um leið setið i ráðherranefiad
Evrópubandalagsins (EB) um sjávarútvegsmál. Hann mun væntanlega
heimsækja ísland í sumar. Morgunblaðið hitti dr. von Geldern að máli
á skrifstofu hans i Bonn fyrir skömmu.
Morgunblaðið: Hver er afstaða
vestur-þýsku ríkisstjómarinnar til
hvalveiða og hvaða skoðun hefur
hún á vísindahyalveiðum íslend-
inga?
Dr. von Geldern: Við höfum
gert grein fyrir skoðun okkar á
hvalveiðum i Alþjóðahvalveiðiráð-
inu undanfarin ár. Hún er skoðun
þjóðar sem stundar ekki hvalveiðar
en vill að hvalir séu vemdaðir svo
að stofnamir fái að halda sér. Við
viljum að því takmarki sé náð á
skynsamlegan hátt, við viljum forð-
ast að öfgafull sjónarmið og tilfinn-
ingahiti ráði ferðinni. Við erum
hvorki talsmenn Grænfriðunga né
þeirra sem hafa gert sér óraun-
verulegar hugmyndir en reynum að
gegna hlutverki málamiðlara í hval-
veiðiráðinu.
Við gerum okkur grein fyrir að
hvalveiðar íslendinga eru gömul
hefð og að þeir leggja sig fram um
að ganga ekki á hvalastofna. En
við höfum gefið gagnrýni vísinda-
manna á vísindaveiðiáætlun íslands
gaum, eins og aðrir, og myndum
fagna því ef tillit væri tekið til henn-
ar við framkvæmd áætlunarinnar
sem lýkur í sumar.
Hvaða augum líta stjómvöld
kaupbannsherferð Grænfriðunga
gegn íslenskum sjávarafurðum í
Vestur-Þýskalandi?
Stjómin er algjörlega á móti
hvers kyns kaupbannsaðgerðum,
hver sem ástæðan fyrir þeim er og
hvort sem þær beinast gegn íslandi
eða einhveijum öðmm. Varðandi
Island sérstaklega þá er okkur mjög
í mun að framboð á íslenskum fiski
sé stöðugt. Spum á þýska markaðn-
um eftir ferskum fiski fer sívax-
andi. Við flytjum inn 80% af okkar
fiski, þar af er um helmingur frá
Evrópubandalagsþjóðum en hinn
helmingurinn frá ríkjum utan
bandalagsins. ísland er einn af okk-
ar mikilvægustu seljendum og við
viljum að innflutningur frá íslandi
komist hindrunarlaust á markað.
Hvemig hefur kaupbanns&róðri
Grænfriðunga verið tekið meðal
kjósenda f Cuxhaven?
íbúar Bremerhaven og Cuxhaven
eru síður en svo alls kostar ánægð-
ir með herferð Grænfriðunga. Af-
koma okkar er að vissu marki und-
ir innflutningi frá íslandi komin og
við viljum að hann berist stöðugt
svo að fiskvinnsla og verslun haldi
vandræðalaust áfram.
Hafa þeir farið fram á að eitt-
hvað sé gert til að hindra baráttu
Grænfriðunga?
Aðgerðir Grænfriðunga hafa að-
allega beinst gegn smásöluverslun.
Hún er mest inni í landi og þess
vegna hafa þæf ekki haft svo mik-
il áhrif við ströndina. íbúar við
hafið geta lítið gert við því sem
gerist inni í landi. Við getum ekki
komið í veg fyrir að Grænfriðungar
hvetji opinberlega til káupbanns eða
hringi í verslanir og fyrirtæki og
beiti þau þrýstingi. Hvorki ríkis-
stjómin né fiskfyrirtæki geta gert
nokkuð við því. Ég veit ekki hvað
við ættum að gera. Ef Grænfrið-
ungar brytu lög þá væri hægt að
lögsækja þá. En hér í landi, og hið
sama gildir væntanlega á íslandi,
er ekki hægt að banna neinum að
hafa skoðanir og halda þeim á lofti.
Ekki hryðjuverk
íslenskir embættismenn hafa líkt
baráttu Grænfriðunga við hryðju-
verkastarfsemi í samtölum við mig.
Teljið þér þann samanburð eiga
rétt á sér? Ef svo er ætti vestur-
þýska ríkið þá ekki að koma í veg
fyrir slíka starfsemi?
Ég hef aldrei heyrt þessa samlík-
ingu fyrr. Ef hér væri um hryðju-
verk að ræða þá væru þau auðvitað
ólögleg og hægt að fara í mál, en
ég tel ekki að svo sé. Grænfriðung-
ar eru of skynsamir til að bijóta
þannig af sér. Það er ekki um
hryðjuverk að ræða þótt hringt sé
í verslunarstjóra tíu sinnum á dag
og hann hvattur til að hætta að
kaupa íslenskan fisk. Símhringing-
amar eru kannski þreytandi og
ergilegar og geta stuðlað að því að
verslunarstjórinn gefist upp en þær
em ekki hryðjuverk.
Kemur það ríkisstjóminni ekki
við ef erlent sendiráð getur ekki
starfað eðlilega í landinu af þvf að
þrýstihópur hefur fengið svo marga
til að hringja þangað og skrifa að
starfsemi þess fer úr skorðum?
Ef borgarar trufla starfsemi
sendiráðs æ ofan í æ þá verður að
kalla til lögreglu. En það er ekki
hægt að koma í veg fyrir að þeir
skrifi þangað bréf. Yfirvöld gætu
útvegaið sendiráði eða fyrirtæki sem
verða fyrir barðinu á of mörgum
símhringingum leyninúmer en ég
sé ekki hvemig þau gætu aðstoðað
öðru vísi.
Teljið þér að íslendingar hafi
brugðist rétt við baráttu Grænfrið-
unga? Hvað mynduð þér ráðleggja
eigin rfkisstjóm að gera í svipaðri
aðstöðu?
Það er erfitt að dæma um hver
er rétta lausnin á vanda sem þess-
um. Aðalatriðið er að endurskoða
ákvörðun rækilega og breyta vörn
í sókn með góðum rökum ef niður-
staðan er sú að ákvörðunin, til
dæmis að veiða 78 hvali á einu ári
í vísindaskyni, sé réttlætanleg. Ég
held að íslendingar hafí gert þetta.
Ég myndi ráðleggja eigin ríkis-
stjóm, ef hún væri í svipaðri að-
stöðu, að færa sem haldbærust rök
fyrir aðgerðum sínum. í fijálsum
þjóðfélögum líðst ýmiss konar sam-
tökum að boða skoðanir sem stjóm-
völd em oft ekki hrifín af. Þetta
eru kannski skoðanir minnihlutans
en geta þó stuðlað að kaupbanni
sem kemur illa niður á aðilum sem
verða fyrir barðinu á þeim. Mál-
efnaleg uppfræðsla er líklega eina
svarið við slíkri baráttu. Með henni
er vonandi hægt að ná til nægilega
margra svo að áróður andstæðings-
ins finni engan hljómgrunn.
Hafa íslendingar komið sínum
málstað til skila í Sambandslýðveld-
inu?
Það hefur kannski ekki tekist
nógu vel. En nú eigum við von á
sjávarútvegsráðherranum í heim-
sókn. Honum mun gefast gott tæki-
færi til að skýra málstað sinn opin-
berlega. Ég mun gera mitt besta
til að hjálpa honum til þess. Við
munum bjóða til stórs fundar með
fréttamönnum í Bonn og auk þess
mun hann eiga fundi í viðskipta-
ráðuneytinu og hér í landbúnaðar-
ráðuneytinu. Hann mun síðan heim-
Morgunblaðið/Anna Bjamadóttir
Wolfgang von Geldem, sjávarút-
vegsráðherra Sambandslýðveld-
isins Þýskalands.
sækja hafnarborgimar áður en
hann heldur heim.
Hefði verið betra ef ráðherrann
hefði komið f hittiðfyrra þegar þér
buðuð honum fyrst?
Eftir á að hyggja verð ég að
segja að það hefði verið betra ef
hann hefði komið fyrr. En ég er
feginn að hann kemur nú.
Hvemig stendur á áhuga Þjóð-
vetja á hvalveiðum? Álítið þér að
þeir taki afstöðu til þeirra að yfír-
lögðu ráði eða láti tilfínningamar
ráða?
Hvort tveggja á sér stað. Þjóð-
veijar hafa löngum verið meðvitað-
ir um náttúruna og þjóðinni er mjög
umhugað um dýravemd. Kanslar-
inn fær fleiri bréf um dýravemd frá
almenningi en um nokkurt annað
málefni. Hundmð þúsunda bréfa
hafa til dæmis borist til hans og
viðkomandi ráðuneyta varðandi
seladráp og seladauða. Svo áróður
grænfriðunga fellur hér í fijóan
jarðveg. Fólk heyrir að barátta
þeirra er fyrir vemdun hvala og
styður hana jafnóðum þótt vísinda-
veiðar þurfi alls ekki að stangast á
við dýravemd. Það veltir því ekki
lengi fyrir sér hvort að sá sem bar-
áttan bitnar á er syndaselur eða
ekki.
Það er efamál hvort takmarkaðar
hvalveiðar íslendinga hafa skaðleg
áhrif á hvalastofna. íslendingar
segja að svo sé ekki og fullyrða að
þær séu nauðsynlegar. Það hefði
verið skynsamlegra fyrir þá að taka
fullt tillit til athugasemda vísinda-
manna í vísindanefnd Alþjóðahval-
veiðiráðsins við framkvæmd áætl-
unarinnar. Lagalega séð ber þeim
ekki skylda til þess en staða þeirra
væri þá sterkari í baráttunni sem
nú er háð gegn hvalveiðum þeirra.
Ef ég væri í sömu sporam og
íslendingar þá myndi ég leggja
áherslu á áframhaldandi vísinda-
hvalveiðar meðal annars til þess að
halda veiðiflotanum gangandi. Það
er ekki hægt að láta flotann standa
ónotaðan á meðan veiðibann Al-
þjóðahvalveiðiráðsins gildir og
síðan grípa til hans aftur ef það
lyftir banninu að einhveiju leyti.
Eg myndi skilja þessa röksemda-
færslu íslendinga en hef ekki heyrt
hana enn.
Teljið þér að vfsindaáætlun ís-
lendinga sé aðeins átylla til að halda
hvalveiðum áfram?
Það era til vísindamenn sem
segja að vísindahvalveiðar séu
ónauðsynlegar af því að rannsókn-
argögnin séu þegar fyrir hendi. En
það er ekki skoðun Alþjóðahvalveið-
iráðsins, þá hefði það ekki gert
undantekningu fyrir vísindaveiðar.
Ég myndi ekki ásaka neinn um að
sigla undir fölsku flaggi á meðan
það er opinber afstaða ráðsins.
Evrópuþingið gagnrýndi nýlega
hvalveiðar Islendinga. Mun það
hafa einhver áhrif á stefnumótun
Evrópubandalagsins í hvalveiðimál-
um?
Evrópubandalagið sem slíkt hef-
ur enga stefnu í hvalveiðimálum og
mun ekki hafa hana. Einstök ríki
þess taka afstöðu til hvalveiða inn-
an Alþjóðahvalveiðiráðsins og þar
er stefnan varðandi þau mörkuð.
Fiskveiðiheimildir og
viðskipti
Halldór Ásgrímsson mun vænt-
anlega einnig ræða við yður um þá
stefnu EB að veita strandríkjum
aðgang að mörkuðum gegn veiði-
heimildum f lögsögu þeirra. Hver
er afstaða vestur-þýsku stjómar-
innar til þessarar stefnu bandalags-
ins?
Það er rétt að þetta er megin-
regla Evrópubandalagsins. Banda-
lagsríkin era háð innflutningi á fiski
og bjóða upp á sterkasta neytenda-
markað heims. Hvorki bandaríski
né japanski markaðurinn er jafn
fjárhagslega sterkur og markaður
Évrópubandalagsins. Ríkin þurfa á
auknum veiðimöguleikum að halda
og bjóða því í skiptum fyrir veiði-
heimildir greiðan aðgang að sam-
eiginlegum markaði þeirra. Samn-
ingaviðræður við strandríki snúast
um þetta og hingað til hafa samn-
ingar náðst við 27 ríki.
Það era hins vegar til lönd sem
hafa enn ekki gert samning um
veiðiheimildir og flytja þó sjávaraf-
urðir hingað inn af því að við þurf-
um á þeim að halda. ísland og
Kanada era meðal þeirra auk nokk-
urra annarra. Hvað þessi ríki varð-
ar þá er skoðun vestur-þýsku
stjómarinnar sú að þau verði að fá
aðgang að markaðinum með lágum
tollum þrátt fyrir að veiðiheimildir
komi ekki í staðinn. Við þurfum á
fiskinum að halda og viljum fá hann
fyrir sem best verð svo að neytand-
inn þurfi heldur ekki að borga allt-
of mikið fyrir vörana.
Þetta hefur verið stefna okkar í
þau sex ár sem ég hef setið í ráð-
herranefndinni og ég verð að segja
að það hefur ekki alltaf verið auð-
velt að koma henni í gegn. Bretar
og Danir hafa hélst verið á okkar
bandi en hin bandalagsríkin, sér-
staklega hin suðrænu, era hörð á
því að fá veiðiheimildir fyrir aðgang
að mörkuðum. Auðvitað vildum við
gjaman fá að veiða í íslenskri fisk-
veiðilögsögu en markaðimir í Bre-
merhaven og Cuxhaven þurfa á
fslenskum fiski að halda hvort sem
við fáum að veiða hann eða ekki
og þess vegna tökum við þessa af-
stöðu. — Ráðherranefndin semur
um tolla fyrir fisktegundir á hveiju
ári. Því miður er niðurstaðan sjaldn-
ast sú sem við kysum helst. Reglan
er að leggja 15% toll á innfluttan
fisk en ég legg yfirleitt til að eng-
inn eða 5% tollur sé lagður á þær
tegundir sem við notum mest og
verð iðulega að sætta mig við 10%
toll.
Talar fulltrúi Vestur-Þýskalands
þá máli íslands f Evrópubandalag-
inu hvað þetta varðar?
Já, það má segja það. Við eram
ákveðnustu málsvarar íslensks inn-
flutnings í sjávarútvegsnefnd Evr-
ópubandalagsins.
Hefur það alltaf verið svo?
Að minnsta kosti þau sex ár sem
ég hef setið í nefndinni. Okkar
málstaður hefur átt erfiðara upp-
dráttar síðan Spánn og Portúgal
gengu í bandalagið.
Ég get nefnt eitt ákveðið dæmi
um mótspymuna sem við höfum
mætt hjá Evrópubandalaginu. Við
kaupum mikið af íslenskum karfa
og samkvæmt fríverslunarsam-
komulagi íslands við EB þá á að-
eins að leggja 2% toll á hann. En
í fyrra ákvað framkvæmdastjóm
bandalagsins öllum að óvöram að
skipta karfa í tvær tegundir og
leggja 2% toll á aðra en 15% á hina.
Þegar ég frétti þetta fór ég strax
til Brassel og byrsti mig rækilega
við framkvæmdastjóra sjávarút-
vegsmála. Ég hótaði vinslitum ef
ekki yrði hætt við þetta bragð. Ég
kom þvf til leiðar að það varð ekk-
ert úr þessu enda var hugmyndin
fullkomlega út í hött. Það hefði
ekki verið nokkur leið að fram-
fylgja reglunni þar sem jaftivel sér-
fróðir menn geta varla greint karfa
í þessar tvær tegundir.
Ég hika ekki við að segja að
þessi ákvörðun framkvæmdastjóm-
arinnar var bragð til að reýna að
þrýsta íslendingum til að veita
veiðiheimildir f sinni lögsögu. Ég
taldi þetta ranga aðferð og krafðist
þess að 2% tollur myndi gilda fyrir
fslenskan karfa í framtíðinni og
fékk því framgengt.
Vilja reglubundið fisk
Hvaða álit hafa þeir er sóttu fyrr
á íslensk mið frá Sambandslýðveld-
inu á afstöðu stjómarinnar til veiði-
heimilda?
Auðvitað vildu okkar sjómenn
gjaman fá að veiða aftur á íslensk-
um fiskimiðum. Útgerðin á í erfið-
leikum af því að úthafsskipin hafa
mjög takmarkaðan aðgang að mið-
um. Hér áður fyrr gátu þau veitt
við Grænland, ísland eða Kanada
eftir því sem best veiddist. Nú verða
þau að sigla til Grænlands og koma
tóm til baka ef þau fá enga veiði.
Þau geta ekki lengur flutt sig til
eftir árstíðum eða aflabrögðum. En
veiðin við ísland er löngu liðin tíð
og enginn ber þungan hug til ís-
lendinga vegna þessa.
Aðalatriðið nú er að fá reglu-
bundið sem mestan fisk frá íslandi
á sem bestum kjöram. Það er með-
al atriða sem mig Iangar að ræða
þegar ég fer til Islands í júní. Nú
kemur það því miður allt of oft
fyrir að íslenskur fiskur kemur í
iand um leið og annar afli. Verðið
fellur við það og það kemur engum
vel, hvorki íslendingum né Þjóðveij-
um. Það þarf að skipuleggja þetta
betur. Okkar afstaða er mjög ljós:
Við viljum eins mikinn fisk frá ís-
landi og mögulegt er.
Hvaða mál teljið þér að verði
helst rædd þegar Halldór Ásgríms-
son kemur hingað?
Kaupbannsherferð Grænfrið-
unga og hvalveiðimálið verða auð-
vitað rædd og bætt viðskipti með
sjávarafurðir. Ég veit að íslending-
ar era ekki reiðubúnir að veita veiði-
heimildir í íslenskri lögsögu gegn
aðgangi að markaði og mun þess
vegna ekki einu sinni fitja upp á
því. Ég sé enga ástæðu til þess.
ísland býr yfír ríkum fiskimiðum
og Þýskaland hefur þörf fyrir inn-
fluttan fisk svo við höfum um nóg
að tala. Ég fyrir mitt leyti vildi
gjaman að íslenski fiskurinn bærist
með jafnara millibili og það má
ræða hvort ekki sé hægt að tryggja
gæði hans og ferskleika betur.
Ég hef látið mér detta í hug
hvort það gæti ekki verið hagstætt
ef togaramir okkar lönduðu á ís-
landi og aflinn yrði fluttur hingað
þaðan í stað þess að þeir sigli alla
þessa leið til að losa. Eitthvert fyrir-
tæki gæti haft áhuga á slíkri sam-
vinnu svo að ég mun nefna þetta.
En aðalumræðuefni okkar verður
sameiginleg hagsmunamál varð-
andi sjávarafurðir. Mér er umhugað
um að íslendingar fái sem best
verð fyrir fískinn hér svo að þeir
sjái sér hag í að selja hann á þýsk-
um markaði og haldi áfram að koma
með hann í framtíðinni.
Viðtal og mynd:
Anna Bjamadóttir
Var hann ekki að tala um
verkin í veruleikanum?
eftirJón
Sigurðsson
Laugardaginn 18. mars sl. birtist
í miðopnu Morgunblaðsins grein
eftir Þorstein Pálsson, formann
Sjálfstæðisflokksins, með yfir-
skriftinni „Draumur og veraleiki".
Þar er Þorsteinn enn við sama hey-
garðshomið og fyrri laugardaga og
veitist enn að þeim sem hér skrifar
með þeirri aðferð að gera mér upp
bæði verk og skoðanir. Málflutning-
ur Þorsteins í þessari grein er svo
Qarstæðukenndur að furðu sætir.
Minni miðstýring- og
aukið viðskiptafrelsi
Þorsteinn heldur þeirri fjarstæðu
fram að ég hafi á viðskiptaráð-
herraferli minum sennilega „flutt
fleiri mál og tekið þátt í fleiri
ákvörðunum en nokkur annar við-
skiptaráðherra síðastliðna fjóra
áratugi, sem miða að aukinni mið-
stýringu og minna viðskiptafrelsi".
Þessa fullyrðingu styður Þorsteinn
ekki á nokkum hátt í grein sinni,
enda er það ekki hægt. A starfstíma
mínum sem viðskiptaráðherra hef
ég unnið að því að draga úr miðstýr-
ingu og auka viðskiptafrelsi inn á
við og út á við. Ég ætla að nefna
nokkur dæmi. Þannig ákvað ég til
dæmis haustið 1987 að ijúfa ára-
tuga einokun stóra sölusamtakanna
á útflutningi á freðfiski til Banda-
ríkjanna með því að veita íjölmörg-
um aðilum öðram heimildir til þess
að flytja þangað freðfísk. Þorsteinn
Pálsson var andvígur því að gefa
þessa útflutningsverslun fijálsa.
Andstaða hans og annarra gæslu-
manna sérhagsmuna gat þó ekki
stöðvað þessa þróun og hún mun
halda áfram. Um síðastliðin áramót
ákvað ég að gefa almenna heimild
fyrir innflytjendur að taka á eigin
ábyrgð vörakaupalán frá útlöndum
allt að þrem mánuðum. Áður hafði
slík heimild til greiðslufrests verið
bundin við tilteknar vörategundir.
Þessi breyting er fyrsta skrefið í
þá átt að lýmka um heimildir fyrir-
tækja til að taka lán erlendis á eig-
in ábyrgð um leið og heimildir fyrir-
tækja til að taka erlend lán með
beinni eða óbeinni ábyrgð ríkis
verða takmarkaðar. Ýmsir spáðu
því að þessi breyting myndi stór-
auka útistandandi vörakaupaskuld-
ir íslendinga, en þær hrakspár hafa
hins vegar ekki ræst.
Þá hefur ríkisstjómin nýlega
samþykkt að tillögu minni að reglur
um fjármagnshreyfingar og við-
skipti með fjármálaþjónustu milli
íslands og annarra landa verði á
næstu misserum mótaðar á grand-
velli efnahagsáætlunar ráðherra-
nefndar Norðurlanda fyrir árin
1989—1992. Samþykktin miðar að
því að laga íslenska lánakerfið að
breyttum aðstæðum í umheiminum,
ekki síst sameiginlegum markaði
EB. í þessu felst meðal annars að
íslensku atvinnulífi verði tryggð
sambærileg aðstaða á fjármagns-
markaði og er í helstu viðskipta-
löndunum með aukinni samkeppni
og hagræðingu í bankakerfinu og
nánari tengslum innlends lána-
markaðar við fjármagnsmarkaði í
nágrannalöndunum. Mikilvægur
áfangi í þessu máli er samþykkt
framvarps um verðbréfavipskipti
sem ég hef flutt á Alþingi og er nú
á lokastigi í meðförum þingsins.
Ég nefni þessi dæmi um verk
mín sem viðskiptaráðherra til þess
að sýna hversu fjarstæðukennd —
reyndar fáránleg — þessi skrif Þor-
steins Pálssonar era.
V axtaákvarðanir
og verðlagfsmál
Þorsteinn endurtekur síðan í
þessari grein — lfklega þriðja laug-
ardaginn í röð — margvíslegan út-
úrsnúning og rangfærslur um
stjómarframvörp um vaxta- og
peningamál sem nú era til með-
Jón Sigurðsson
„Þorsteinn Pálsson er
hins vegar sá ráðherra
sem á síðari árum hefiir
hvað berlegast beitt
boðvaldi gagnvart
bankaráðum, þegar
hann keyrði í gegn
ráðningu bankastjóra í
Landsbankanum þótt
það kostaði að banka-
ráðsmaður Sjálfstæðis-
flokksins segði af sér
störfum í mótmæla-
skyni.“
ferðar á Alþingi. Hér beitir hann
þeirri alþekktu áróðursaðferð að
síendurtaka ósannindi í þeirri von
að á endanum glepjist fólk til að
trúa þeim. Vonandi rætist ekki þessi
von formanns Sjálfstæðisflokksins.
Þorsteinn heldur því fram að
stjómarframvarp um breytingar á
Seðlabankalögum miði að því að
auka miðstýringu við vaxtaákvarð-
anir. Þetta er rangt. Hið rétta er
að þar er ekki gerð tillaga um
grandvallarbreytingu á því fyrir-
komulagi vaxtaákvarðana sem giit
hefur frá því í nóvember 1986.
Framvarpið felur í sér skýringu á
þeirri heimild sem Seðlabankinn
hefur þegar til þess að hlutast til
um vaxtaákvarðanir. Tillagan í
þessu frumvarpi er reyndar í sam-
ræmi við athugasemdir framvarps-
ins sem varð að Seðlabankalögum
árið 1986 að tillögu og með stuðn-
ingi Þorsteins Pálssonar en þar var
haft í huga að til afskipta Seðla-
bankans gæti komið þegar undan-
tekningarástand kann að skapast á
lánamarkaði sem traflað geti eðli-
lega og sanngjama vaxtamyndun.
Þorsteinn heldur því fram að til-
lögur ríkisstjómarinnar miði að því
að gera bankaráðin pólitískari,
draga völd frá bankastjóram yfír
til bankaráða, sem síðan eiga að
lúta í auknum mæli boðvaldi ráð-
herra. Þetta era staðlausir stafir.
Tillögur ríkisstjómarinnar um
breytingar á viðskiptabankalögum
.miða að því að girða fyrir hags-
munaárekstra í yfirstjóm bankanna
og koma í veg fyrir að bankamir
mismuni viðskiptamönnum sínum í
vaxtakjöram eins og hefur viljað
brenna við varðandi viðskiptavíxla
og viðskiptaskuldabréf. í tillögun-
um felst hvergi aukið boðvald ráð-
herra. Þorsteinn Pálsson er hins
vegar sá ráðherra sem á síðari áram
hefur hvað berlegast beitt boðvaldi
gagnvart bankaráðum, þegar hann
keyrði í gegn ráðningu bankastjóra
í Landsbankanum þótt það kostaði
að bankaráðsmaður Sjálfstæðis-
flokksins segði af sér störfum í
mótmælaskyni.
Fullyrðingar Þorsteins um það
að orkufyrirtækin hafí verið sett
undir verðlagshöft era út í hött.
Hið rétta er að orkufyrirtækin hafa
nú um sex mánaða skeið verið sett
undir sömu verðlagslög og gilda um
almenna verðmyndun í landinu.
Verðlagslögin vora sett árið 1978.
Þar er meginreglan fijálsar vérð-
ákvarðanir þar sem samkeppni er
nægileg.
Við þeirri meginreglu hefur ekki
verið hróflað.
Draumfarir formanns
Sjálfstæðisflokksins
Það virðist enginn endir á öfug-
mæladraumi Þorsteins Pálssonar.
Hann kann greinilega svo illa við
það að fást við veraleikann að hann
lætur sig dreyma um viðfangsefni
og andstæðinga sem auðveldara er
við að kljást. Mér dettur í hug að
kannski hafi tilefni hinnar fjar-
stæðukenndu fullyrðingar hans um
fjölda ófrelsismála sem ég ætti að
hafa flutt sem viðskiptaráðherra
verið sú staðreynd að á 110. lög-
gjafarþingi 1987—88 var það með
eindæmum, eins og fram kom hjá
forseta sameinaðs þings við þing-
slit, að á því þingi vora felld brott
helmingi fleiri lög en þingið sam-
þykkti, þar vó þyngst að ég fékk
sem viðskiptaráðherra samþykkt
lög um brottfall 114 laga á sviði
viðskipta og verslunar sem úrelt
vora orðin og úr sér gengin. Sem
dóms- og kirkjumálaráðherra fékk
ég því til Ieiðar komið á siðasta
þingi að skoðun og skráning öku-
tækja var einkavædd og það þrátt
fyrir harða andstöðu sumra þing-
manna Sjálfstæðisflokksins. Á
sama tíma var á vegum Þorsteins
Pálssonar samið frumvarp um al-
mennar og lýmri heimildir erlendra
aðila til þátttöku í íslensku atvinn-
ulífí. Hann skorti hins vegar burði
til að fylgja því máli eftir og mælti
reyndar aldrei fyrir því á þingi. Var
hann ekki að tala um verkin í vera-
leikanum?
Höfundur er viðskiptar&ðheira.