Morgunblaðið - 22.03.1989, Qupperneq 40

40
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 22. MARZ 1989
Minning:
Bára K. Guðmunds-
dóttir kennari
Fædd 27. júní 1936
Dáin 14. mars 1989
Bára Kristín Guðmundsdóttir,
kennari við Lækjarskóla í Hafnar-
firði, lézt þ. 14. marz sL, á Land-
spítalanum, eftir langvarandi og
erfíð veikindi. í dag er útför hennar
gerð frá Hafnarfjarðarkirkju, kl.
15.00.
Þriðjudaginn 14. marz er Bárá
lagði upp í hina miklu langferð sem
við eigum öll fyrir höndum fyrr eða
síðar, skein útmánaðasólin um það
bil í fullu suðri, eftir langvarandi
sólarleysi og ótíð undanfama daga
og vikur, reyndar að mestu allt frá
áramótum, og senn komið að sigur-
hátíðinni sælu og blíðu, páskahelg-
inni, helgi upprisunnar.
Þetta er dálítið einkennandi fyrir
seinasta kaflann í lífi Báru Guð-
mundsdóttur. Með réttu, ef allt
hefði verið með felldu, hefði ævisól
hennar sjálfrar átt að vera í fullu
suðri og langt til kvölds áður en
hið mikla kall kom að hverfa af
þessum heimi. Hún hafði svo margt
að lifa fyrir. En enginn ræður sínum
næturstað, hvað þá heldur dánar-
dægri. Kannski er það gott.
Kannski er það mikil guðsmildi, að
engum er gefín sú vitneskja að vita
stundina sína.
Fyrir nokkrum misserum eða um
það bil fyrir þremur árum, kenndi
Bára þess meins, sem að lokum
lagði hana að velli eftir harða bar-
áttu og stranga gegn meinsemd
þessari, sem fellt hefur svo margan
góðan dreng, karl og konu, mjög
oft fyrir aldur fram, ekki sízt kon-
ur. I þessari illvígu og ójöfnu bar-
áttu upp á líf og dauða, reyndu
maigir að leggja henni lið, auk
hennar nánustu vandamanna, þvi
að hún var vinamörg, elskuð og
virt langt út fyrir raðir sinnar góðu
fjölskyldu, sökum mikiila mann-
kosta.
Öllum sem með henni störfuðu
og henni kynntust var ljóst að þar
sem hún fór var enginn meðalmað-
ur á ferð. Hún var ætíð í hópi þeirra,
sem sköruðu fram úr í starfí sínu.
Heiðarleik hennar og drenglund var
viðbrugðið. Þessir eiginleikar sem
voru henni sem meðfæddir og voru
svo ríkir í hennar innsta eðli, löðuðu
fólk að henni og áunnu henni tiltrú
og traust allra þeirra, sem kjmntust
henni að marki og með henni störf-
uðu. Mikið skarð er því fyrir skildi,
þegar hún er fallin frá, langt um
aldur fram, skarð sem verður vand-
Minning:
Hvað er það Ijós, sem lýsir fyrir mér
þá leið, hvar sjón mín enga birtu sér?
Hvað er það ljós, sem ljósið gjörir bjart
og lífgar þessu tákni rúmið svart?
Hvað málar „ást“ á æsku brosin smá
og „eilíft líf“ í feiga skörungs brá?
Hvað er þitt Ijós, þú varma hjartans von,
sem vefur faðmi sérhvem tímans son?
Guð er það ljós.
(M. Joch.)
í dag, miðvikudaginn 22. mars,
verður amma okkar, Þóra Sigfús-
dóttir, jarðsungin frá Kálfafells-
staðarkirkju, Suðursveit.
Hún andaðist 14. mars sl. á elli-
og hjúkrunarheimilinu Skjólgarði.
Amma fæddist 13. mars 1903
og var næstelst 5 systkina. Hún
giftist Bjarna Gíslasyni, eftirlifandi
manni sínum, og eignaðist með
honum 3 syni, Gísla Ingimar kvænt-
an Önnu Benediktsdóttur, Pétur
kvæntan Rannveigu L. Sveinbjöms-
dóttur og Þorberg Öm kvæntan
Torfhildi Torfadóttur. Bamabömin
era 12 og bamabamabömin 14.
fyllt eða alls ekki. Söknuðurinn er
mikill og sár hjá hinum ijölmenna
vinahópi hennar: samkennuram og
öðra samstarfsfólki og nemendum
hennar sem orðnir era margir á
33ja ára starfsferli hennar, fyrst í
Breiðagerðisskóla í Reykjavík frá
1956 til 1976 með nokkram hléum
þó á því tímabili, og síðan í Lækjar-
skóla frá hausti 1976 til upphafs
þessa árs, þegar hún lagðist bana-
leguna.
En að sjálfsögðu er söknuðurinn
og harmurinn við fráfall hennar
mestur og sárastur hjá eftirlifandi
eiginmanni hennar, Jóni Gíslasyni
skipstjóra, og bömum þeirra tveim
uppkomnum, Kristínu kennara og
Gísla, sem stundar læknisfræðinám
við Háskóla íslands, systkinum
hinnar látnu og aldraðri tengda-
móður, áttræðri, sem búsett er á
Isafirði.
Bára Kristín, en svo hét hún fullu
nafni, fæddist í Hafnarfírði 27. júní
1936. Foreldrar hennar vora: Guð-
mundur vélstjóri (f. 30. sept. 1901)
Erlendsson sjóm. s.st., Jónssonar
og Ingibjörg Krístín (f. 26. apríl
1913) Magnúsd. b. á Efri-Hömram
í Ásahreppi, Rangárvallasýslu,
Bjömssonar. Hún ólst upp hjá móð-
ur sinni og stjúpföður, Magnúsi
skipstjóra í Hafnarfírði (f. 25. ágúst
1907) Magnússyni sjóm. í Sand-
gerði, Helgasonar. Þótti henni ekki
síður vænt um stjúpa sinn en móð-
ur, sagði hann hafa verið sér eins
og sínum eigin bömum, en með
konu sinni, Kristínu Magnúsdóttur,
móður Bára, eignaðist Magnús tvö
böm, sem bæði komust farsællega
á legg og era góðir borgarar í Hafn-
arfirði, en þau era: Herdís, gift
Hjörleifi Bergsteinssyni vélvirkja,
Flókagötu 4, Hafnarfírði, og Magn-
ús rafvirki, kvæntur Kristrúnu
Jónsdóttur, starfsm. í Sparisjóði
Hafnarfjarðar, Langeyrarvegi 15 í
Hafiiarfírði. Tvö önnur hálfsystkini
átti Bára, en þau vora böm Guð-
mundar föður hennar: Kristín
meinatæknir, gift Bjama Þórðar-
syni tryggingafræðingi, Miðvangi 7
í Hafnarfírði, og Erlendur flug-
stjóri, kvæntur Kristínu Guðbjöms-
dóttur, en þau búa á Markarflöt
17, Garðabæ.
Að loknu bamaskólanámi fór
Bára í Flensborgarskóla og lauk
þaðan landsprófi, gagnfræðaprófí
um vorið 1952. Lá leið hennar síðan
í Kennaraskólann og lauk hún þar
hinu almenna kennaraprófi vorið
1956. Um haustið hið sama ár fékk
hún kennarastöðu við Breiðagerðis-
Þegar við voram smástelpur
fluttu þau amma og afi til foreldra
okkar að Jaðri. Nutum við því þeirra
forréttinda að fá að búa í námunda
við þau og alltaf voram við jafn
velkomnar á efri hæðina hvemig
sem á stóð.
Amma var glaðlynd kona sem
leit björtum augum á lífið. Hún kom
þvf í framkvæmd sem hún ætlaði
sér og var um margt mjög sjálfstæð
kona. Hún var félagslynd og var
heimili þeirra ömmu og afa miðstöð
Qölskyldunnar. Nokkur sumur voru
böm Péturs hjá þeim og styrkti það
kynni okkar frændsystkinanna.
Amma sýndi skyldmennum sínum
mikla ræktarsemi og lét ekki fjar-
lægðir hindra sig í að heimsækja
sína nánustu.
í haust þegar hún varð 85 ára
fór hún til Péturs sonar síns sem
býr í Reykjavík til að halda upp á
afmæli sitt í hópi vina og ættingja.
Aldur var afstætt hugtak hjá ömmu
og leit hún svo á að enginn væri
eldri en hann vildi vera. Hún var
skóla í Reykjavík. Var sá skóli þá
undir stjóm Hjartar Kristmunds-
sonar. Taldi hún það hafa verið
happ fyrir sig að he§a þar kennara-
feril sinn, því að Hjörtur var mjög
hjálplegur og skilningsríkur ungum
kennuram, sem vora að stíga sín
fyrstu skref í kennslustarfínu.
Ur starfí Bára við Breiðagerðis-
skóla tognaði meira en ráð var fyr-
ir gert í upphafí, því að hún var
viðloðandi þann skóla að meira eða
minna leyti til ársins 1976, þegar
hún varð fastur kennari í heimabæ
sínum, Hafnarfirði, og þá við elzta
skólann þar, Bamaskóla Hafnar-
Ijarðar (Lækjarskóla). Meðan hún
var í Breiðagerðisskóla, varð nokk-
urra ára hlé á fastri kennslu henn-
ar þar. Lét hún þá heimili sitt ganga
fyrir og bömin sín tvö, Kristínu og
Gísla, á meðan þau vora í bráðri
bemsku, en jafnvel á meðan á því
stóð rofnuðu tengsl hennar við skól-
ann ekki alveg, því að alltaf var
verið að falast eftir henni að taka
að sér forfallakennslu og hlaupa í
skarðið fyrir aðra kennara. Átti hún
erfítt með að synja þessu, því að
henni var hlýtt til skólans, þar sem
hún hafði hafíð sína fyrstu göngu
á kennaraferlinum og auk þessa var
hún hjálpfús og trygglynd að eðlis-
fari. Henni féll líka vel við stjóm
skólans og samkennara sína þar og
nemendur, sem henni var falið að
fræða, veita leiðsögn og hafa um-
sjón með.
Við Lækjarsljóla starfar hún
nærfellt 13 ár. Við sem vorum þar
fyrir, þegar hún kemur þangað á
haustdögum 1976, væntum mikils
af henni. Og svo sannarlega varð
enginn fyrir vonbrigðum með störf
hennar þar. Allt frá upphafi til
síðasta dags reyndist hún afburða
góður kennari, hörkudugleg og
forkur hinn mesti að hverju sem
hún gekk. Þegar hún hóf störf sín
við skólann stóð svo á að vinsæll
og duglegur kennari einn var að
hverfa þaðan úr starfi. Nemendum
hans ungum (10 ára) var mikil eftir-
sjá í honum og kviðu kennaraskipt-
unum. Kennaraskipti era nemend-
um oftast mikill þymir í augum,
sumum þeirra jaftivel mikið kval-
ræði, einkum er þeir eru að missa
af vinsælum og góðum kennara.
Bekkurinn sem kennarinn var að
yfírgefa hafði verið nokkuð baldinn,
ekki þó verri en gengur og gerist.
Einkum höfðu drengimir verið all-
fyrirferðarmiklir og óstýrilátir, en
hinum lagna kennara hafði samt
tekist með ágætum að gera bekkinn
að fyrirmyndarbekk, þar sem góð
regla og sjálfsagi ríkti. Þetta hafði
að sjálfsögðu kostað mikla fyrir-
höfn, því að þetta vora karskir
krakkar og miklir fjörkálfar, dreng-
imir hinir frískustu, á sparkaldri
og telpurnar gáfu þeim lítið sem
ekkert eftir. Þau voru nokkuð mis-
jafnlega stödd í náminu, en eigi að
síður öll vel gefin, saklaus og ósp-
létt á fæti, bar aldurinn vel og það
eitt skipti máli að halda heilsu. Sem
betur fer má segja að henni hafi
orðið að ósk sinni því að hún var
heilsuhraust þar til allra síðustu
vikumar.
Nú á kveðjustundinni viljum við,
eiginmenn okkar og böm þakka
henni samfylgdina. Minningin um
góða og heilsteypta ömmu mun lifa
með okkur.
Við biðjum henni guðs friðar.
Þóra og Gunnhildur
illt, eins og lang flest böm era á
þessum aldri, en oft fram úr hófí
ærslafengin og fjörmikil.
Þetta var sem sagt bekkurinn
sem Bára var falið að taka að sér,
kenna og hafa yfíramsjón með.
Þetta var hennar fyrsta þolraun við
Lækjarskóla og hún ekki lítil. En
ekki urðu allir í bekknum dús við
þessa ráðstöfun skólastjórans að
láta kvenmann taka við bekknum
af karlmanni. Einkum vora það
ýmsir drengjanna, sem gagnrýndu
þessa ráðstöfun harðlega. Þeir
beittu ýmsum fortölum við skóla-
stjóra sinn til þess að fá þessu
breytt. En allt kom fyrir ekki. Hinn
þijóski skólastjóri lét ekki haggast.
Hann var ekki par vinsæll hjá þeim
næstu daga, sem í hönd fóra; versti
skólastjóri í heimi þótti þeim hann
vera þá.
En allt jafnar sig. Ekki var fyrsti
mánuðurinn liðinn áður en nýi
kennarinn hafði full tök á bekknum,
regla og lag komið á hlutina og
allt fallið í ljúfa löð. Nú kom annað
hljóð í strokkinn. Óstýrilátustu
drengimir áttu nú ekki orð til þess
að lýsa gæzku og kostum hins nýja
kennara, sem þeir töldu í engu síðri
en þann, sem þeir fyrr hefðu haft.
Bára sýndi það strax í upphafí að
í þessu efiii sem öðra í kennslustarf-
inu kunni hún réttu tökin. Hún
hafði góðan aga, en sá agi var ekki
til að bijóta niður heldur til að
byggja upp. Hún kunni til fulls að
beygja kvistinn án þess þó að bijóta
hann. Þetta fundu nemendur henn-
ar fljótlega, þótt ungir væra að
árum. Lærðu fljótt að virða hana
og meta. Fundu hvað hún lét sér
annt um þá, innan skólans sem
utan. Fundu, að þeir áttu hana
ætíð að. Fundu, að þeir áttu ætíð
hauk í homi, þar sem hún var.
Þess vegna lögðu þeir sig fram um
að gera henni sem mest til hæfís,
ekki af þrælsótta, heldur af vænt-
umþykju. Millum hennar og nem-
enda hennar skapaðist því gagn-
kvæmur trúnaður og traust, sem
aldrei bilaði, hvað sem á gekk.
Löngu eftir að þeir vora horfnir
undan handaijaðri hennar, á bak
og burt úr skólanum, átti hún
óskerta vináttu þeirra og þeir henn-
ar. Þannig uppsker mikilhæfir
kennarar. Er það þeim mikils virði,
meira virði en nokkur veraldarauð-
ur getur veitt þeim, eitthvað sem
silfur og gull getur ekki komið í
staðinn fyrir, eitthvað, sem hvorki
mölur eða ryð fær grandað, eitt-
hvað, sem er þeim hjartfólgið og
fylgir þeim á leiðarenda.
Bára var í hópi hinna mikilhæfu.
Hún var kennari af guðs náð. Hún
var mikill gæfusmiður, bæði í skól-
anum og í einkalífí sínu, og þvi var
hún mikill gæfumaður sjálf. í aug-
um hennar var enginn svo aumur
eða lítilsmegandi að hann eða hún
ætti sér ekki einhveijar málsbætur.
Þetta átti við um alla, nemendur
hennar sem aðra. Aldrei kvartaði
hún undan nemendum sínum, eins
og stundum ber við að kennarar
geri, illu heilli. Hún lét aldrei
styggðaryrði falla um þá í annarra
eyra. Þegar hún ræddi um þá við
yfirkennara eða skólastjóra, var það
í jákvæðum dúr, en klagaði þá
aldrei, þótt þeir reyndu á þolrifin í
henni, eins og stundum vill brenna
við í samskiptum kennara og nem-
enda. Hun var alveg einstök að
þessu leyti. Ef vanda bar að höndum
í bekknum hennar leysti hún hann
ætíð sjálf, ein og óstudd. Hún taldi
það ekki eftir sér að ganga á fund
skólastjóra eða yfirkennara, til þess
að fara viðurkenningarorðum um
einn eða annan nemenda, sem var
farinn að taka sig á í náminu og
leggja sig fram. Hún sagði t.d. ekki
svo sjaldan: „Komið þið nú inn í
bekkinn og takið eftir, hvað honum
N.N. eða henni N.N. hefur farið
fram. Það örvar þau og hvetur til
að halda áfram að gera betur, ef
þau. verða þess vör, að fleiri vita
þetta en ég.“ Þetta var Bára Guð-
mundsdóttur lagið og líkt. Alltaf
að vera að skapa hollt og heilbrigt
andrúmsloft og jákvæðan skilning
milli manna, S skólanum sínum sem
annars staðar.
Bára vann skóla sínum allt sem •
hún mátti og gat. Hún var tryggur
vinur og einstaklega góður félagi,
ekki bara nemenda sinna heldur og
allra hinna, sem hún starfaði með.
Um skeið var hún í stjóm kennara-
félags skólans og í kennararáði og
alit fór henni vel úr hendi. Öllum
fannst gott að vinna með henni,
sökum ljúfmennsku og lipurðar í
umgengni við aðra. Hún var jafn-
lynd og sást sjaldan bregða skapi,
nema þegar henni fannst ómaklega
á annan hallað. Það fannst á henni,
að hún hafði ríkt geð, en sjálfstjóm
hennar var mikil og ekki flíkaði hún
tilfínningum sínum. Sást það bezt
á því, þegar hinn ólæknandi sjúk-
dómur sem lagði hana að lokum
að velli tók að heija á hana, kvart-
aði hún ekki, lagðist ekki í víl né
vol, en tók því sem að höndum bar
af fullkominni reisn og æðruleysi.
Gekk um meðal vina og ættmenna
kát, glöð og uppörvandi, eins og
ekkert hefði í skorizt. Og brosandi
fagnaði hún vinum og vandamönn-
um, sem komu til hennar að sjúkra-
beði síðustu dagana og stundirnar
sem hún lifði. Með réttu hefði ævi-
sól hennar átt að vera í hádegisstað
þegar hún hvarf af þessum heimi,
aðeins 53ja ára að aldri og tæplega
þó. En hinn mikli sláttumaður spyr
ekki um aldur eða kyn, stétt eða
stöðu og fellir oft þá að velli um
aldur fram sem mestur veigur og
eftirsjá er í. Sannast þá sem sagt
var, að oft er það ellin, sem æskuna
til grafar ber.
Þegar Bára Guðmundsdóttir var
fímmtug, þann 27. júní 1986, hafði
hún fyrir nokkram mánuðum kennt
þess sjúkdóms sem varð hennar
banamein. Nokkrir vinir hennar
sendu henni þá afmælisbrag, sem
í sjálfu sér er ekki í frásögur fær-
andi, en þegar bragur var kveðinn
og færður til bókunar, skrifaði und-
irritaður m.a. eftirfarandi orð í
minnisbók sína þennan dag
„Þegar þessi bragur er kveðinn,
er Bára Guðmundsdóttir haldin
þeim sjúkdómi sem flesta dregur s
til dauða, en henni er ekki fisjað
saman og ekki er henni bragðið,
þótt hún viti með fullri vissu til
hvers sjúkdómurinn gæti leitt, en
berst gegn honum af miklum krafti
og sálarstyrk, stundar sína vinnu,
kennslustörfín, eins og ekkert hafi
í skorist, og vinnur margt góðverk-
ið í leyndum sem venja hennar hef-
ur ætíð verið. Hún er gift Jóni Gísla-
syni, góðum dreng, Vestfirðingi (ís-
fírðingi), skipstjóra á fískiskipinu
Guðrúnu GK 37, sem gert er út af
Auðunsbræðrum..."
Þau Jón og Bára stofnuðu til
hjúskapar um áramótin 1956-57,
en gengu í heilagt hjónaband 31.
desember 1961. Þau eignuðust tvö
böm, sem fyrr var drepið á í grein
þessari, Kristínu, sem fæddist 14.
október 1956, og Gísla, sem fædd-
ist 27. desember 1962. Kristín hef-
ur fetað í fótspor móður sinnar, er
kennaralærð og kennir við Þjálftin-
arskóla ríkisins í Kópavogi, en Gísli
er á síðasta ári í læknisfræði í
Háskóla Islands.
Gæfuspor var það þeim báðum,
Bára og Jóni, er þau bundust
tryggðum. Þau voru einstaklega
samhent hjón. Jón unni konu sinni
mikið og hún honum. Það er mikið
og vandasamt hlutskipti að vera
sjómannskona. Það fékk Bára að
reyna eins og aðrar sjómannskon-
ur. Veður á fískimiðunum og við
strendur landsins eru mislynd og
válynd og oft háskaleg. Reynir mjög
á sjómenn okkar og konur þeirra,
Þóra Sigfusdóttir