Morgunblaðið - 23.04.1989, Blaðsíða 10
e8CI JIHMA ,8S hu;
MORGUNBEAÐIÐ
MÁNnÆftSStóðSSðlÍll1
/il/IAiyi OIGAJHMUOHOl/i
SUNNUDAGUR 23. APRÍL 1989
LÖGFRÆDI/L^ til ad forba gjaldþroti?
Greiðslustöövun
Laugardaginn 8. apríl sl. var
haldinn í Viðey, nánar tiltekið
Viðeyjarstofu, fræðafundur á veg-
um Lögfræðingafélags íslands.
Umræðuefni fundarins var al-
gengt viðfangs-
efni lögfræðinga
um þessar mund-
ir, gjaldþrotarétt-
ur. Var það raun-
ar vel til fundið
þar sem gjaldþrot
eftir Davíð Þór eru áberandi þátt-
Björgvmsson ur ; gjjgy Viðeyja.1*
og er þá skemmst
að minnast mála Skúla Magnús-
sonar landfógeta á síðari hluta 18.
aldar og gjaldþrots milljónafélags-
ins á fyrri hluta þessarar aldar.
Samkvæmt fundarboðinu voru tvö
erindi á dagskrá. Annars vegar
erindi Gests Jónssonar, hæstarétt-
arlögmanns, um störf bústjóra í
þrotabúum og hins vegar erindi
Ragnars H. Hall borgarfógeta um
greiðslustöðvun. I yfirskrift erind-
is þess síðarnefnda kom spurning-
in hér að ofan fram. Þegar til kom
bættist þriðja erindið raunar við
þegar fundarstjórinn, Sigurður
Líndal, prófessor, flutti yfirlit um
sögu Viðeyjar. Það var skemmti-
leg nýbreytni að halda fundinn í
Viðey og hefur það, ásamt vin-
sældum umræðuefnisins um þess-
ar mundir, eflaust átt sinn þátt í
góðri þátttöku. Þurfti tvær ferðir
á Viðeyjarfeijunni til að flytja
fundargesti á milli lands og eyjar.
Þegar haft er í huga að lögfræð-
ingar njóta yfirleitt takmarkaðra
vinsælda, einkum þeir sem þykja
grimmastir við innheimtu van-
skilaskulda, má búast við að sum-
um skuldurum hefði verið ósárt
um þótt feijan sykki, þar sem
slíkur fjöldi jafn illa þokkaðra per-
sóna var innanborðs. Það hefði
kannski jafngilt eins konar
greiðslustöðvun fyrir þá sem mest
verða fyrir ágangi lögmanna.
Því miður eru ekki tök á að
greina ítarlega frá efni erindin-
anna á þessum vettvangi. Erindi
Ragnars gefur hins vegar tilefni
til að fjalla aðeins um greiðslu-
stöðvun enda reikna ég með að
það viðfangsefni höfði meira til
hins almenna lesanda, en störf
bússtjóra í þrotabúum. Þetta er
þó ekki sagt til að kasta rýrð á
erindi Gests.
Við gjaldþrotaskipti tapa að
jafnaði sumir kröfuhafar kröfum
sínum endanlega. Þau þykja því
oftar en ekki af hinu illa og því
eðlilegt að menn leiti annarra
leiða. Það eru einkum þijár leiðir
sem koma til greina. I fyrsta algi
að freista þess að semja við kröfu-
hafa um greiðslufrest og/eða eftir
atvikum um að fella niður hluta
af kröfunum. í öðru lagi koma til
greina nauðasamningar skv. sér-
stökum lögum. Þetta úrræði er
raunar lítið notað hér á landi, ekki
síst fyrir þá sök að lögin þykja
bæði flókin og erfið í framkvæmd.
í þriðja lagi kemur til greina
greiðslustöðvun. Greiðslustöðvun
merkir að skuldari fær heimild
skiptaráðanda til að stöðva
greiðslur skulda um tíma vegna
verulegra fjárhagsörðugleika.
Þennan tíma á hann síðan að nota
til að freista þess að ná tökum á
ijármálum sínum og endurskipu-
leggja þau. í þessu felst jafnframt
að viðkomandi er bannað að stofna
til nýrra skuldbindinga. í gjald-
þrotaskiptalögum frá 1978 ergert
ráð fyrir að greiðslustöðvunartími
sé allt að 3 mánuðir, sem þó má
lengja um tvo mánuði ef sérstak-
lega stendur á. Skilyrðin fyrir því
að fyrirtæki eða einstaklingur fái
heimild til greiðslustöðvunar eru
aðallega þessi: í fyrsta lagi að um
sé að ræða verulega fjárhagsörð-
ugleika og í öðru lagi verður við-
komandi að hafa aðstoð lögmanns
eða löggilts endurskoðanda við
endurskipulagninguna. Þar að
auki verður aðili a.m.k. að gera
sennilegt að aðgerðir hans á
greiðslustöðvunartímanum séu til
þess fallnar að afstýra gjaldþroti.
Réttaráhrifin eru í stuttu máli þau
að viðkomandi er bæði í senn
óskylt og óheimilt að greiða gjald-
fallnar skuldir sínar og stofna til
nýrra skuldbindinga. í þessu felst
m.a. að hann verður ekki knúinn
til greiðslu þeirra, t.d. með sölu
eigna á nauðungaruppboði.
Greiðslustöðvun er því bæði í
senn ætlað að þjóna hagsmunum
kröfuhafa og skuldara. Kröfuhafa
með því að koma í veg fyrir skipti
og þar með hugsanlegt tap vegna
þeirra eða með því að fá bú fyrr
til skipta til að forðast frekari
skuldasöfnun, og skuldara með því
að skapa honum svigrúm til að
ná tökum á fjármálum sínum án
afskipta kröfuhafa eða opinberra
aðila.
í erindi sínu taldi Ragnar að
reglum um greiðslustöðvun og
framkvæmd þeirra væri á ýmsa
lund ábótavant. Eftir á að hyggja
kæmi í ljós að oftar en ekki hefði
verið leitað eftir heimild til
greiðslustöðvunar of seint, skulda-
staðan verið mun verri en skuldari
lét í veðri vaka þegar beiðni kom
fram og hugmyndir um nýskipan
á fjármálum algerlega óraunhæfar
af þeirri ástæðu. í mörgum slíkum
tilfellum, sem í raun væru of al-
geng, þjónaði greiðslustöðvun
fyrst og fremst hagsmunum skuld-
arans, sem notaði tímann til að
skjóta eignum undan skiptum
og/eða til að mismuna einstökum
kröfuhöfum, öðrum til tjóns. Leið-
in til úrbóta í þessum efnum fæ-
list í tvennu. í fyrsta lagi að skapa
skiptaráðanda aukið svigrúm til
að meta hvort greiðslustöðvun er
raunhæft úrræði eins og á stendur
og hins vegar með auknu eftirliti
með aðgerðum skuldara á
greiðslustöðvunartímabilinu.
Þetta mætti t.d. gera með því að
skiptaráðandi sjálfur skipaði
skuldaranum tilsjónarmann, sem
bæði í senn mæti það í samráði
við skiptaráðanda hvort greiðslu-
stöðvun væri líkleg til að skila
árangri og fylgdist með fram-
kvæmd hennar.
SINFÓNÍUHUÓMSVEIT ÍSLANDS
ÓPERUTÓNLEIKAR
ÓPERAN TANNHÁUSER
EFTIR RICHARD WAGNER
flutt í Háskólabíói fimmtudaginn 27. apríl kl. 19.30
og laugardaginn 29. apríl kl. 15.00.
Flytjendur ásamt Sinfóníuhljómsveit íslands:
Lisbeth Balslev, Norbert Orth, Cornelius Hauptmanny
Kristinn Sigmundsson, Jón Þorsteinsson, Sigurður Björnsson,
Viðar Gunnarsson, Robert Holzer, Sigríður Gröndal
og kór íslensku óperunnar.
Æfingastjóri: PETER FORD
STJÓRNANDI: PETRI SAKARI
Aðgöngumiðar í Gimli við Lækjargötu,
opið frá kl. 9-17. P
■■■■
TÆKNI/Getur „radíómengun “gert
tölvur óstarjhœfar?
Rafsegulgeislun,
vandi raf-
eindatækninnar
Rafeindatæknin notar rafsegul-
öldur, m.a. til merkjasendinga.
Um leið eru þessar öldur orðnar
einn helsti vandi sem þessi tækni
glímir við, því að þær trufla þar
sem þeim er ekki
ætlað að vera.
T.d. gera tölvur
hvorttveggja í
einu: að senda frá
sér rafsegulöldur
sem trufla tæki í
nánd við þær, og
þær verða fýrir
truflunum. Heil
eftir Egil
Egilsson
forrit og gagna-
söfn geta horfið
úr tölvum á þenn-
an hátt.
Ef tölvustýrt
farartæki, svo
sem flugvél eða
skip, kemur í
nánd við öldus-
endi geta afleið-
ingamar verið slæmar. Vitað er
með vissu að flugvélar hafa farist
af þessum völdum. Vitaskuld er
þess konar hætta helst fyrir hendi
við stóra útvarpssenda.
Þessi vandi eykst ekki aðeins
vegna síaukinnar notkunar rafseg-
ulbylgna (síaukinnar „radíómeng-
unar“ andrúmsloftsins), heldur er
hin nákvæma rafeindatækni nú-
tímans farin að nota æ smærri
merki til að flytja upplýsingar. Og
vitanlega þarf þá minni utanað-
komandi truflun til að rugla merkj-
unum.
HAGFRÆÐI///vaó er trilljón?
Milljón,
billjón, trilljón
Frá því talnakerfi voru fyrst
fundin upp, hefur mikil dulúð
fylgt þeim og í mörgum trúarritum
er mikið lagt upp úr helgum tölum.
Börn, sem eru að byija að stauta
og leggja saman,
skynja mjög sterkt
þessa dulúð taln-
anna. Talnaspeki
var lengi notuð til
spádóma. Nú á
dögum hefur
talnaspekin auð-
vitað öðlast nýjar
víddir, m.a. í hag-
fræði og skyldum greinum.
Tölur skipa stærri sess í lífi
nútímamannsins en nokkru sinni
fyrr, ekki bara peningastærðir held-
ur enn frekar krefst upplýsinga-
kerfið þess að fyrir yfirvaldinu séum
við tölur, kennitölur eða nafnnúmer.
í ársbyijun 1981 var eins og
mönnum er í fersku minni innleitt
myntkerfisbreyting hér á landi, sem
fólst í því að tvö núll voru klippin
aftan af krónunni, og hinni nýju
mynt gefið nafnið nýkróna. Þetta
var ekki efnahagsaðgerð, þar sem
allar peningastærðir voru iækkaðar
í sama takti. Verð á krónukúlum
og öðru smásælgæti lækkaði hins
vegar ekki jafnmikið og annað, og
má því segja einu raunverulegu
áhrif aðgerðanna hafi verið að rýra
kaupmátt vikupeninga smáfólksins.
Því er við þetta að bæta að því
miður eru afleiðingar gengisfellinga
einatt svipaðar þessu nema hvað
að allt hækkar um sama hundraðs-
hlutfall.
Eftir myntbreytinguna var verð-
lag svipað að krónutölu og það
hafði verið árið 1957. Frá því að
hin nýja króna var tekin upp hefur
verðlag, á mælistiku vísitölu fram-
færslukostnaðar 3,8-faldast eða
hækkað um 376%, það þýðir að
nýkrónan er 26% af upphaflegu
verðgildi sínu. Ef verðlag hækkar
með sama takti og frá 1981 til
dagsins í dag, verður rýrnun jafn
há í krónum talið og var fyrir mynt-
breytinguna á því herrans ári 2015.
Ferðamenn sem leggja leið sína til
Ítalíu þurfa að reiða fram milljónir
líra fyrir lítilræði, en ein líra kostar
3,85 aura eða 3,85 g.kr.
Áætlanir benda til að framleiðsla
landsmanna á þessu ári muni nema
288 milljörðum króna, þ.e.
288.000.000.000. Ef ekki hefði ver-
ið gripið til myntbreytingarinnar
árið 1981, hefði framleiðslan mælst
28.800.000.000.000 gkr., eða 28,8
þúsundir milljarða gkr. eða 28,8
biiljónir g.kr.
Reynslulitlir blaða- og frétta-
menn tala um „Bavaríu" og höfuð-
borg hennar „Mjúnik“, en hér er
vitaskuld átt við Bæjaraland og
Múnchen. Jafnvel fréttamenn með
mikla reynslu þýða fréttaskeyti að
vestan um „billions of dollars" sem
billjónir, eða billjarða dollara. í
bandarískri málhefð er „billion"
sama og milljarður samkvæmt evr-
ópskri málhefð. í Bretlandi hefur
„milliard“ átt í vök að veijast fyrir
hinum bandarísku „billjónum".
Milljón og milljarður eru dregin
af latínu, en í því máli er þúsund
„mille“, en hver ,jón“ var, er mér
ókunnugt um. Milljón er þúsund
þúsundir (eða 1.000.000) og millj-
arður er þúsundir milljóna (eða
' 1.000.000.000). í skýrslum Seðla-
banka íslands er stundum notuð
skammstöfunin mja eða mia, sem
tákna mun .milljarða. Forskeytið
„bi“ er einnig latneskt og vísar til
tveggja, og má þýða með tví- eða
eftir Sigurð
Snævarr