Morgunblaðið - 23.04.1989, Blaðsíða 18

18 C
MORGUNBLAÐIÐ
ii 1 ’I .::'í TJD
FJÖLMIÐLAR sunnupagur
c* r/.i jí f■ w-«í'Íi11 i*Ki■ ■ ^^ '■ i
23. APRÍL 1989
----------!---
Fj ölmiðlaglaðir
grænfriðungar
Fréttamenn, sem dvöldust nýlega í boði grænfriðunga á skipi þeirra
Gondwana við Suðurskautslandið í vetur luku lofsorði á góða þjón-
ustu, sem þeir veittu, einkum fullkomna Qarskiptatækni, sem þeir
höfðu yfir að ráða. Fréttamennimir vom allan tímann í beinu sam-
bandi við skrifstoíur sínar og gátu valið um beint tölvusamband,
„fax“, telex eða símasamband um gervihnött. Engin vandkvæði vom
á því að senda símamyndir, svart-hvítar eða í lit.
Grænfriðungar hafa langa
reynslu á sviði upplýsingamiðlunar
og þurfa nauðsynlega að koma
áróðri sínum á framfæri sem skjót-
ast. Þeir hafa 17 skrifstofur víða
um heim og dreifa ógrynni af til-
kynningum með tölvupóstkerfi, sem
þeir segja að sé svo hraðvirkt að
þeir geti haldið kostnaði í lág-
marki. Allar tilkynningar eru
sendar í tölvubanka í Bandaríkjun-
um og áskrifendur fá þær þaðan.
„Við getum miðlað upplýsingum
til staða hvar sem er í heiminum á
örfáum mínútum," sagði Peter
Wilkinson, einn af forystumönnum
Einokuná
undanhaldi
VIKURITIN Radio Times og
TV Times hafa haft einokun á
birtingu vikudagskrár útvarps
og sjónvarps í Bretlandi. Fyrr-
nefnda ritið er gefið út af BBC,
en hitt af ITV-samsteypunni.
Þessi tvö rit eru langvinsæl-
ustu tímaritin í Bretlandi. Rad-
io Times selst í 3,2 milljónum
eintaka á viku, en TV Times í
3,1 milljón eintaka. Þau sem
næst komast eru mánaðarritið
Reader’s Digest (ein og hálf
milljón) og vikuritið Woman’s
Weekly (1,2 milljónir).
Síðan í desember hefur flest
bent til þess að þessari einokun
verði aflétt. Þá úrskurðaði
framkvæmdastjóm Evrópu-
bandalagsins að BBC og ITV
misnotuðu aðstöðu sína með
því að leyfa engum öðrum að
birta vikudagskrána. Síðan hef-
ur staðið yfir undirbúningur að >
útgáfu nokkurra rita, sem
munu sérhæfa sig í kynningu
á útvarps- og sjónvarpsefni
viku fram í tímann.
Eitt þessara rita hefur þegar
hafíð göngu sína: TV Guide,
sem er í eigu Ruperts Murdochs
og segir frá efni gervihnatta-
sjónvarps. Það mun bæta við
vikudagskrám BBC og ITV
jafnskjótt og það verður leyft.
Greenpeace, í samtali við brezka
blaðið The Guardian. „Við verðum
að vera eins klókir og andstæðing-
arnir. Við stöndum eða föllum með
upplýsingum."
Um borð í Gondwana voru græn-
friðungar af níu þjóðum og þeir
gátu talað við allar útvarpsstöðvar,
sem báðu um viðtöl. Það eina sem
olli vandkvæðum var tímamismun-
ur — til dæmis var 12 tíma munur
á tímanum í Frakklandi og við Suð-
urskautið. Hringt var í skipið nær
látlaust allan sólarhringinn og Wilk-
inson og staðgengill hans skiptust
á um að vera á vakt til að tryggja
að allir fengju úrlausn.
Fjör í út-
gáfu sunnu-
dagsblaða
MIKIL gróska er í útgáfii
sunnudagsblaða í Bretlandi. Nýtt
sunnudagsblað, Sunday Corre-
spondent, hefur göngu sína í
haust, Sunday Times hefiir verið
stækkað, The Observer hefur
bætt við fylgiblaði, þrátt fyrir
erfiðleika í rekstri blaðsins, og
breytingar hafa verið gerðar á
Sunday Telegraph, sem verður
sameinað systurblaðinu Daily
Telegraph til að bæta samkeppn-
isstöðuna.
Nú síðast hefur ritstjóri dag-
blaðsins The Independent,
Andreas Whittam-Smith, staðfest
að hann hafí hug á að gefa út
sunnudagsblað. Hann skýrði einnig
frá því á ritstjómarfundi að The
Independent mundi kaupa The Obs-
erver, ef það blað yrði boðið til sölu
á „hóflegu verði“.
Áætlaður stofnkostnaður Sunday
Correspondent mun nema 18 millj-
ónum punda.
■Hvað skal
gera þegar
hörmungar og
harmleikir birt-
ast óvænt í
beinum sjón-
varpsútsend-
ingum?
Hörmungar á Hillsborough — frétt í beinni útsendingu.
Þegar allt
getur gerst
SJÓNVARPSÁHORFENDUR verða nú æ oftar vitni að hroðaleg-
um atburðum og miklum harmleikjum í beinum útsendingum.
Síðastliðinn laugardag gafst íslendingum ásamt nokkrum öðrum
Evrópuþjóðum kostur á að fylgjast með einum ógurlegasta at-
burði evrópskrar íþróttasögu. Knattspymuáhugamenn höfðu
komið sér fyrir í þægilegum sófiim fyrir framan viðtækin og
búið sig undir að sjá áhugaverða knattspymuviðureign, — þess
í stað urðu þeir vitni að því þegar hundrað áhorfenda öttu kappi
við dauðann og yfir eitt hundrað menn biðu lægri hlut. Ótal spum-
ingar vakna varðandi hlutverk og skyldur sjónvarps við aðstæður
af þessu tagi. Á að rjúfa útsendingu? Ber sjónvarpi að svala
fréttaþorsta áhorfenda og um leið eigin metnaði með því að vera
fyrst með fréttimar? Eiga sjónvarpsstöðvar að hafa til reiðu
neyðaráætlanir þar sem fylgt er fyrirfram mörkuðum brautum
frekar en að byggja allt á ákvörðunum sem teknar em í hita
augnabliksins. A að undirbúa fréttamenn sérstaklega undir það
að atburðir geti farið á annan veg en ætla má. Gera íslenskir
frétta- og Qölmiðlamenn sér grein fyrir því að beinar útsending-
ar era grafalvarlegt mál?
Ibeinum útsendingum afsala
fréttamenn sér ákveðnu rit-
stjórnarvaldi. Efni þátta sem unn-
ir eru fyrirfram er valið með hlið-
sjón af því sem á undan er og á
eftir kemur. Fréttamenn eru ge-
rendur. í beinum útsendingum
ræður atburðarásin ferðinni.
Fréttamaðurinn er teymdur áfram
og hefur ekki tök á
að grípa í taumana
með öðrum hætti
en þeim að rjúfa ------------------------------
útsendingu. Ingólf- eftir Jhgeir Friðgeirtson
ur Hannesson, for-
stöðumaður
BAKSVID
borough sl. laugardag með það
m.a. í huga að allt að þriðjungur
áhorfenda íþróttaþátta hér á landi
eru böm og unglingar. Einnig
hafði stór hópur fólks hringt og
látið í ljós vanþóknun sína á út-
sendingunni. Sú ákvörðun byggð-
ist á siðferðilegu mati og í slíkum
tilfellum verða sjónvarpsstöðvar
HHi að styðjast við við-
miðanir sem þær
telja sér sæmandi.
Ljóst er að það mat
byggðist á því að
réttara væri að
vernda viðkvæmar
íþróttadeildar Sjónvarpsins, ákvað
að ijúfa útsendinguna frá HiIIs-
sálir en að svala fréttaþyrstum.
Hins vegar var það kaldhæðni
örlaganna að í staðinn skyldi Sjón-
varpið sýna böm dansa enskan
vals. Örlögin verða hins vegar all
oft kaldhæðin ef þau fá að leika
lausum hala. Ákvörðunin um að
senda myndina með bamadönsun-
um út var örugglega ekki tekin í
ljósi þess hvað hún nákvæmlega
innihélt og undirstrikar þetta
nauðsyn neyðaráætlana. Slík
áætlun þarf ekki endilega að hafa
í för með sér að litið sé framhjá
atburðinum heldur að um hann
sé Ijallað með öðmm hætti en að
sýna hann, t.d. með viðtölum við
fólk sem þekkir til aðstæðna eða
þá sem málið varðar á einhvem
hátt. Slík vinnubrögð léttu undir
með þeim lítt öfundsverða frétta-
manni sem lýsa þarf því sem fyr-
ir augun ber á skjánum. íslenski
íþróttafréttamaðurinn, sem í því
hlutverki lenti, þurfti að tala
sleitulaust í langan tíma um at-
burði sem hann hafði litlar upplýs-
ingar um. Hann hefði betur þagað
á köflum. Hann dró víðtækar og
alvarlegar ályktanir af litlum upp-
lýsingum. Ályktanir sem reyndust
rangar og fóm mjög fyrir brjóst
þeirra sjónvarpsáhorfenda sem
skynjuðu snemma að atburðir
þeir sem þama áttu sér stað áttu
lítið skylt við villimennsku, skræl-
ingjahátt og óeirðir. Það að einn
okkar reyndasti maður í beinum
útsendingum skyldi ekki þekkja
þær þröngu skorður sem atburðir
af þessu tagi setja ályktunum
manna segir okkur að undirbún-
ingi var ábótavant. Fjölmiðlamenn
verða að gera sér grein fyrir að
beinar útsendingar kreflast ann-
ars af þul en orðaflaums, sérstak-
lega þegar út af ber.
Ekki er ráð nema í tíma sé tek-
ið. Innan fárra ára verða beinar
útsendingar mjög áberandi í dag-
skrám sjónvarpsstöðva. Eftirsótt-
ustu beinu útsendingamar em frá
viðburðum þar sem allt getur
gerst. íslenskir ijölmiðlamenn
þurfa í æ ríkari mæli á mark-
vissri starfsþjálfun að halda sem
býr þá einmitt undir það að allt
geti gerst.
Aldreiþessu vant
tla ég að minnast á
orðið prósent og
notkun þess. Ekki svo að
skitja, að ég hafí ekki fyrir
löngu gefízt upp fyrir orðley-
sunni prósentustig, sem er
að vísu einhver klaufalegasti
samsetningur sem fram hef-
ur komið í máli upp á síðkas-
tið, en virðist að sama skapi
vinsælt sem það er vitlaust;
og að stinga upp á nothæfum
orðum í þess stað er eins og
að bjóða hundi heila köku.
Þess er kannski vart að
vænta, að fólk sem leggur
sér slíkt til munns, hirði um
að fara rétt með sjálft orðið
prósent, enda er því sí og æ
hraklega misþyrmt í fjölmiðl-
um. Ekki verður því þó um
kennt, að þar sé neinn vandi
á ferðum, heldur einungis
vítaverður trassaskapur, sem
verðskuldar engin blíðmæli.
Eigi að síður skulu hér hvorki
nefnd nöfn manna né ijöl-
miðla, heldur aðeins gripið
af handahófí eitt splunkunýtt
dæmi, sem á sér óteljandi
jafningja í blöðum og út-
varpi. Skal hveijum leyft að
kenna þar sitt afkvæmi; en
um leið mætti dæmið verða
öðrum víti til vamaðar.
Sagt var: „Þar hefúr orð-
ið þrjú prósent hækkun."
Hvemig snúa kvamimar í
fólki sem svona talar? Þetta
er eins og að segja: Þar
hefúr orðið þrir hundraðs-
hlutar hækkun. Sjá ekki
allir að þetta ætti að vera:
þriggja hundraðshluta
hækkun? Hveijum getur
dulizt, að hér hlýtur hvorug-
kyns-orðið prósent að hegða
sér öldungis eins og karl-
kyns-orðið hundraðshluti,
svo þama hefði átt að segja:
Þar hefiir orðið þriggja
prósenta hækkun.
Auðvitað var lítill fögnuð-
ur að tökuorðinu prósent,
sem naumast á sér hliðstæðu
í málinu. En fyrst það hefur
hlotið viðurkenningu og fest
sig í sessi sem íslenzkt hvor-
ugkyns-orð, má ekki minna
vera en að það sé notað á
sama hátt og önnur tökuorð
og beygt að Sslenzkum hætti.
Ég býst við það vefðist fyrir
fáum að beygja enska gjald-
miðils-heitið sent, sem svo
er nefnt á íslenzku. Ætli
nokkur íslendingur segði:
Það hefúr orðið þijú sent
hækkun á þessari vöm?
Ég hygg að allir segðu rétti-
lega: þriggja senta hækk-
un. Kannski gæti það orðið
til hjálpar, að orðin sent og
prósent beygjast eins.
Þess er skylt að geta, að
ýmsir fíölmiðlamenn fara
ævinlega rétt með þetta orð.
En hinir em of margir, sem
fara of oft ranglega með
það. Það á aldrei að henda
neinn fjölmiðlamann. Það er
ótæk fyrirmynd og býður
heim frekari spjöllum á
beyginga-kerfínu. Og nú
skora ég á alla ritstjóra og
alla útvarpsstjóra að krefjast
þess af öllu starfsfólki sínu,
að það fari ævinlega rétt
með orðið prósent. Það er
öllum vorkunnarlaust; vilji
er allt sem þarf.
En það er farið rangt með
fleira sem varðar tölur en
prósent. Einhver var sagður
hafa unnið til tveggja verð-
launa á leikunum í Söúl.
Samkvæmt því hefði hann
fyrst fengið eitt verðlaun
og síðan annað verðlaun í
viðbót, og væntanlega átt
skilið að fá þau bæði. Eigum
við ekki heldur að vona, að
blessaður vinurinn hafi unnið
til tvennra verðlauna, feng-
ið fyrst ein verðlaun og
síðan önnur verðlaun í við-
bót, og vonandi staðizt pissu-
prófíð, svo hann hafí átt ski-
lið að fá þau hvortveggju
(eða hvor tveggja).
Á flugvél vom sagðar vera
fjórar dyr. Samkvæmt því
hefði trúlega verið ein dyr
framarlega hvomm megin
og önnur dyr hvomm megin
aftar. Hitt væri þó senni-
legra, að á vélinni hafí verið
femar dyr, einar dyr hvor-
um megin framarlega og
aðrar dyr hvomm megin
aftar.
Svo var eitthvað sagt vera
tuttugufalt í stað tvítugf-
alt, og er sú endurbót ekki
með öllu ný af nálinni.
Það uppátæki reiknings-
manna að kalla það, sem er
helmingi meira en annað,
tvöfalt meira, hefur heldur
betur dregið dilk á eftir sér.
Þessi misþyrming á þeim
hluta beygingakerfisins, sem
varðar stigbreytingu, hefur
svo illilega mglað ýmsa í
ríminu, að öll tilfínning fyrir
þvt, hvenær þágufall á að
fara á undan miðstigi, virðist
rokin út í buskann. Nýjustu
fjölmiðla-fregnir af þeim
vettvangi em hins vegar
þær, að einhver skollinn sé
þrisvar sinnum minni en
eitthvað annað, hvemig sem
það er nú hugsað.
Helgi
Hálfdanarson