Morgunblaðið - 06.06.1989, Blaðsíða 61

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 6. JÚNÍ 1989
61

Jóhannes Páll páfí H:
Kristur er ljós íslands

Páfi veitir kaþólskum drengjum altarissakramentið.MorBljnblaðlð/Bjarnl
Hér birtist í heild predikun páfa
I hámessu við Dómkirkju Krists
konungs í Landakoti 4. júní 1989
„Herra .. .ég er ekki verður þess
að þú gangir inn undir þak mitt.“
(Lk. 7:6).
Kæru bræður og systur.
Þetta eru kunnugleg orð. Vér segj-
um þau í hvert skipti og vér göngum
til altaris við messugjörð. Þau eru
endurtekin hér í dag / Reykjavík á
íslandi við þessa hátíðlegu athöfn
sem haldin er í trú og kærleika til
þess að útdeila altarissakramentinu,
ásamt biskupnum í Róm, arftaka
Péturs postula.
Þetta heilaga sakramenti er til
minningar um fómardauða Drottins
vors, Jesú Krists, en vér íögnum líka
1000 ára afmæli kristnitöku á ís-
landi. Vér minnumst með þakklæti
„þeirra sem helgaðir voru krossinum
og famir em á undan oss“; fyrstu
munkanna á 9. öld sem getið er í
fomsögum og komu líklega frá Ir-
landi, fyrsta íslenska biskupsins,
ísleifs Gissurarsonar og Þorláks
biskups helga Þórhallssonar. Vér
geymum líka minninguna um þjóð-
hetju yðar, Jón Arason biskup, jes-
úítaprestinn Jón Sveinsson og Gunn-
ar Einarsson sem beið þolinmóður
eftir Drottni eins og Símon og dó
mánuði eftir að Jóhannes sonur hans
varð kaþólskur biskup yfir íslandi,
fyrstur Islendinga á vorum tímum.
Og marga fleiri sem of langt yrði
að telja upp. Bæði kaþólikkar og
lúterstrúarmenn minnast tryggra
karla og kvenna sem báru kristni
vitni í þessu landi, einlæg og stað-
föst í trú sinni. Krístur er Ijós þjóð-
anna, ljós þessara norðlægu landa
sem ég heimsæki, ljós íslands! Hon-
um sé lof um aldir alda!
Kristur sjálfur gaf oss þetta sakra-
menti. Hann gaf oss það í eitt skipti
fyrir öll þegar hann fómaði lífi sínu
á krossinum „til að veröldin mætti
lifa“. Hann stofnaði reyndar sakra-
menti líkama síns og blóðs við síðustu
kvöldmáltíðina, þegar hann blessaði
brauðið og vínið og sagði lærisvein-
unum að gjöra ávallt svo „í sína
minningu", uns hann kæmi aftur.
Kristur gaf þeim — og gefur oss einn-
ig — líkama sinn til að eta og blóð
sitt til að drekka, oss til andlegrar
styrktar.
Altarissakramentið, sem viðhaft
er margoft í kirkjunni, er fómfæring
og veisla í senn. í því er fólginn all-
ur andlegur auður kirkjunnar: Jesús
sjálfur, eins mennskur og hann getur
orðið, og þó jafn föðumum í guðdómi
sínum. Það er þungamiðjan í sam-
komum trúaðra þar sem presturinn
stjómar (sbr. Presbyterorum Ordinis,
JÓHANNES Páll páfi II og fylgd-
arlið hans hélt af landi brott
áleiðis til Helsinki á hádegi á
sunnudag. Forsætisráðherra, ut-
anríkisráðherra og kirkjumála-
ráðherra voru meðal þeirra sem
kvöddu páfa á Keflavíkurflug-
velli, í kulda og vindstrekkingi.
Páfi hélt stutta kveðjuræðu utan
við flugvélina rétt áður en hún
fór í loftið og er ræðan birt hér
í blaðinu.
Bílalest páfa renndi upp að flug-
vél Alitaiia flugfélagsins nákvæm-
lega tveimur mínútum seinna en
áætlað var. Fyrir voru á flugvellin-
um Steingrímur Hermannsson, for-
sætisráðherra, Jón Baldvin Hanni-
balsson, utanríkisráðherra, Halldór
Ásgrímsson, sjávarútvegsráðherra,
Niels P. Sigurðsson, sendiherra
Páfagarðs, Gunnar J. Friðriksson,
formaður undirbúningsnefndar,
Alfred Jolson, kaþólski biskupinn á
íslandi, Þorgeir Þorsteinsson, lög-
reglustjóri á Keflavíkurflugvelli og
Pétur Guðmundsson, flugvallar-
5). Annað Vatíkanþingið lýsir því
greinilega yfir að enginn kristinn
söfnuður geti haldið uppi starfi nema
það sé grundvallað á altarissakra-
mentinu. Þar er upphafið að and-
legri fræðslu safnaðarins (sbr. Pres-
byterorum Ordinis, 6). Reyndar er
sagt þar berum orðum að meginstoð
kirkjunnar sé mikil og virk þátttaka
trúaðra í athöfninni með biskupinn
fremstan í flokki, ásamt prestum og
prelátum (sbr. Sacrosanctum Con-
cilium, 41). Við þetta er allt annað
starf í kirkjunni miðað.
Mér er það því mikið fagnaðarefni
þennan sunnudag á íslandi að geta
notið þessarar guðsgjafar með ka-
þólska söfnuðinum:
— með Jolson biskupi og prestun-
um sem þjóna hér;
— með nunnum og leikmönnum;
— að viðstöddum kærum lútersk-
um bræðrum og systrum sem ósk-
uðu að deila þessari bænastund
með oss.
Mér er tjáð að nú sé Sjómannadag-
ur, þegar beðið er sérstaklega í kirkj-
um landsins fyrir þeim sem stunda
sjóinn. Minnumst þeirra sem hafa
týnt lífi eða slasast í þessari gamal-
grónu atvinnugrein íslendinga er
útheimtir svo mikinn dugnað, hug-
rekki og þrautseigju. Megi Guð vera
sálum þeirra dánu náðugur og megi
hann hugga þá sem hafa orðið fórn-
arlömb hafsins sem er svo gjöfult,
en þó svo grimmt á stundum.
Orðin „Herra.. .ég er ekki verður
þess ...“ (Lk. 7:6) sagði rómverskur
hundraðshöfðingi sem gegndi her-
þjónustu í Gyðingalandi. Þótt hann
væri útlendingur og þar á ofan heið-
inn elskaði hann fólkið og hafði
meira að segja byggt handa því sam-
kunduhús — eftir því sem guðspjallið
hermir (sbr. Lk. 7:5). Þess vegna
studdu Gyðingar heilshugar þá bón
sem hann hugðist leggja fyrir Jesúm:
að lækna þjón hans. Jesús varð við
beiðni hundraðshöfðingjans og lagði
af stað heim til hans. En hundraðs-
höfðinginn vildi spara Jesú ómakið
og sagði við hann: „Ómaka þig ekki
herra, því að ég er ekki verður þess
að þú gangir inn undir þak mitt;
þess vegna hef ég ekki heldur álitið
sjálfan mig verðan að koma til þín;
en seg það með orði, og mun sveinn
minn verða heilbrigður" (Lk. 7:6—7).
Kristur varð við bón hundraðshöfð-
ingjans, en „furðaði sig jafnframt á
orðum hans og mælti til mannfjöl-
dans sem fylgdi honum: „Ég segi
yður að ekki einu sinni í Israel hef
ég fundið svo mikla trú“ (Lk. 7:9).
Vér notum orð hundraðshöfðingj-
ans við altarissakramentið vegna
þess að þau lýsa einlægni og sterkri
trú. Orðin eru látlaus, en fela þó í
stjóri.
Páfi skiptist á nokkrum orðum
við Steingrím Hermannsson áður
en hann flutti kveðjuræðuna.
Steingrímur kveðst hafa sagt við
páfa að hann hafi vonandi ekki
kvefast héma. Pafi hafi þá sagt að
svo væri ekki, og Steingrímur svar-
að að páfinn væri enda mikill skíða-
maður og vanur kuldanum. Páfi
hafi þá spurt hvort forsætisráð-
herrann færi á skíði og segist
Steingrímur hafa svarað því ját-
andi.
Eftir að páfi hafði flutt kveðju-
ræðu sína kvaddi hann viðstadda
með handabandi og faðmaði ka-
þólska biskupinn í kveðjuskyni.
Nánustu samstarfsmenn páfa, sem
hlýtt höfðu á ræðuna ásamt íslend-
ingunum, kvöddu einnig og gengu
upp í flugvélina. Jóhannes Páll páfí
II fór síðastur inn í vélina og veif-
aði úr dyrunum. Þannig lauk sólar-
hrings dvöl páfa á Islandi, 84.
landinu sem hans heilagleiki heim-
sækir.
sér grundvallarskilgreiningu á því,
hver Guð er og hver maðurinn er.
Guð er heilagur, skaparinn mikli sem
gefur oss líf og er höfundur alls í
tilverunni. Vér erum sköpunarverk
hans, böm hans sem þarfnast lækn-
ingar vegna synda vorra.
I velferðarþjóðfélagi eins og þér
búið við, þar sem allir hafa nóg viður-
væri, þar sem menntun og heilsu-
gæsla stendur öllum til boða og fé-
lagslegt réttlæti er á háu stigi er
auðvelt að missa sjónar á skaparan-
um sem hefur rétt oss þetta allt úr
dýrlegum höndum sínum. Það er
auðvelt að lifa eins og Guð sé ekki
til. Reyndar er sterk tilhneiging í þá
átt, því oss getur virst að með því
að viðurkenna Guð sem upphaf og
endi alls sé verið að draga úr sjálf-
stæði mannsins og leggja óþolandi
hömlur á athafnafrelsi hans. En ef
vér gleymum Guði glatast fljótt skiln-
ingur vor á dýpri merkingu tilverunn-
ar, vér vitum ekki lengur hver vé_r
erum (sbr. Gaudium et Spes, 36). Á
þetta ekki stærsta þáttinn í þeirri
óánægju sem svo víða verður vart í
velferðarþj óðfélögum?
Bætir það ekki sálræna og félags-
lega líðan vora að heyra rödd Guðs
í hinum dýrlega samhljómi alheims-
ins? Er það ekki í rauninni lausn að
viðurkenna að stöðugleiki, sannindi,
gæska og reglufesta, sem verður
mönnum æ augljósari í umheiminum,
endurspegli sannleika og fegurð
skaparans sjáifs?
Það mikla verkefni sem mannkyn-
ið verður að takast á við í lok 20.
aldar er að nýta auðlindir jarðar at
skynsemi og ábyrgðartilfínningu.
Vér þurfum að taka tillit til þess að
auðlindir vorar eru ekki óþijótandi.
Með því gerum vér vilja skaparans.
Á sviði mannlegra samskipta ber oss
að byggja upp heim réttlætis, friðar
og kærleika, þar sem líf hverrar
mannveru er vemdað og verðleiki
allra er metinn jafnt, án nokkurrar
mismununar. Til þess þurfum vér að
sjá ásjónu Guðs í hveiju mannsand-
liti og þó einkum í tárum og þjáning-
um þeirra sem eru ástarþurfí eða
beittir ranglæti.
Enginn einn maður getur leyst öll
vandamál heimsins. En hvert og eitt
góðverk er mikilvægt framlag til
þeirra breytinga sem vér æskjum.
Það var djúp réttlætiskennd sem kom
Einari Ásmundssyni til að taka ör-
bjarga útlending, séra Baudoin, inn
á heimili sitt. Áfleiðingamar urðu
örlagaríkari en Einar gat gert sér í
hugarlund. Þannig stuðla öllgóðverk
vor að því að réttlæti, friður og
mannleg reisn beri hærri hlut. En
sjálfselska og skortur á siðferðisþreki
verða til að viðhalda og jafnvel auka
ranglæti í heiminum.
Orð hundraðshöfðingjans eru rödd
þess sem lofar skapara sinn fyrir
gæsku hans og örlæti. Allt fagnaðar-
erindið felst raunar í þessum orðum,
allur boðskapurinn um hjálpræði
vort. Þau bera vitni þeirri undursam-
legu guðsgjöf sem kemur fram í
Orði lífsins. Guð veitir mannkyninu
hlutdeild í himnesku eðli sínu — án
endurgjalds. Hann gefur bömum
sínum eilíft líf í Kristi. Maðurinn
nýtur náðar Guðs.
Trú rómverska hundraðshöfðingj-
ans var mikil. Honum var Ijóst að
Kristur hafði veitt honum „sérstaka
náð“. Hanri vissi að hann var ekki
verður slíkrar gjafar, að þessi gjöf
fór langt fram úr því sem hann, jarð-
neskur maður, gat nokkum tíma
öðlast eða jafnvel vænst. Því þessi
gjöf er í sannleika sagt guðleg. Dá-
semd hennar er fólgin í því að hún
gerir oss fært að fá innilegustu löng-
un vorri fullnægt: að lifa að eilífu I
nánu sambandi við Guð sem er upp-
spretta allrar gæsku. Vér fáum hlut-
deild í þessari sömu gjöf við altaris-
gönguna. Hún er til að minnast þján-
ingar og dauða Krists. Vér verðum
full náðar og fáum þá jafnframt fyr-
irheit um himneska dýrð. Vér hljót-
um að sýna stöðugt þakklæti vort
fyrir þessa guðsgjöf með því að trúa.
Gjöf altarissakramentisins er boð-
in öllum, þvíKristur er hin himneska
gjöf, gjöf fagnaðarerindisins. Öllum
er boðið að verða hluti af „fjölskyldu
trúaðra“ (sbr. Gal. 6:10). í þessari
kirkju eru engir „6kunnugir“. Jafn-
vel sá sem kominn er frá „fjarlægu
landi“, langar leiðir að, er eins og
„heima hjá sér“ í kirlq'unni. Um það
fjallar einmitt kaflinn í Konungabók-
inni sem lesinn er hér í dag: þegar
Salómon vígir musterið mikla í Jerú-
salem er bæn hans til Drottins þessi:
„ .. .gjör allt það sem útlendingurinn
biður þig um, til þess að öllum þjóð-
um jarðarinnar verði kunnugt nafn
þitt“ (1. Kon. 8:43). Þrátt fyrir ólík-
an litarhátt, þjóðemi, tungu og
menningu er öllum boðið að skipa
jafnan sess í kristnu samfélagi. Enda
þótt oss sé fyllilega ljós sá ágreining-
ur og mismunandi túlkunaratriði sem
vegna sögulegrar þróunar hafa að-
skilið oss, svo vér getum ekki tekið
þátt í altarisgöngunni saman, biðjum
vér þess í einlægni að bæn Krists
megi rætast að lokum: .. .„að allir
verði eitt, til þess að heimurinn skuli
trúa“ (sbr. Jóh. 17:21).
„Lofið Drottin, allar þjóðir, vegsa-
mið hann allir lýðir, því að miskunn
Kæru vinir.
Er ég nú býst til brottfarar frá
íslandi vil ég enn einu sinni lýsa
þakklæti mínu yfir einstakri
gestrisni sem þér hafið sýnt mér.
Einkum þakka ég hæstvirtum
forseta, forsætisráðherra og öðr-
um yfirvöldum fyrir allt sem þau
hafa gert til að gera þessa heim-
sókn mögulega. Það er einlæg
ósk mín að hirðisheimsóknin
verði til að hleypa auknum krafti
í andlegt líf íslendinga.
Ég hef í heimsókn minni boðað
fagnaðarerindið um kærleika_ Guðs
sem birtist oss í Jesú Kristi. Ég hef
reynt að styrkja kaþólska bræður
mína og systur í trúnni og borið
fram bæn mína ásamt mörgu öðru
fólki sem trúir á Krist. í öllu sem
hefur verið sagt og gjört hef ég
minnst sameiginlegra trúargilda
fagnaðarerindisins sem kristnir
eiga og boða mannkyni öllu. Vér
erum þess fullviss að þessi gildi eru
kyndill vonar í heimi þar sem æ
fleiri vilja kynnast traustum friði
og finna lífi sínu fullnægingu.
Kristin gildi með rótfestu í heil-
agri ritningu eru óaðskiljanleg frá
menningu og andlegri arfleifð ís-
lendinga. í allri sögu yðar hafíð þér
treyst samhygð yðar sem þjóð með
trú á gildi þess að bera virðingu
fyrir öllum mönnum, virðingu fyrir
hinu mannlega, og göfgi sálarinnar
sem leitar friðar. Þér hafið einnig
reynt að kenna þessi sannindi fjöl-
skyldum yðar, bömum yðar og í
samskiptum við aðra. Lýðveldi Is-
lands á vorum tíma er gmndvallað
á þessum gildum og áframhaldandi
gæfa yðar sem þjóðar mun ráðast
hans er voldug yfír oss og trúfesti
Drottins varir áð eilífu" (Sálm.
117:1-2).
í dag hljóma þessi orð hvarvetna
í kirkjunni, hvar sem kristnir menn
koma saman á sunnudegi til að taka
við altarissakramentinu, rétt eins og
vér gerum hér á íslandi, þessari eyju
í Norður-Atlantshafi! Orð hundraðs-
höfðingjans eru endurtekin á mörg-
um ólíkum tungumálum:
„Herra.. .ég er ekki verður
þess ...“ Þau orð — eins og orðin í
sálminum — bera vitni þeim guðs-,
gjöfum sem vér fáum hvert og eitt:
lífi voru og fjölskyldu, velgengni í
samfélaginu, trú vorri og þeirri
dýrmætustu af öllum gjöfum Guðs,
syni hans eingetnum, Jesú Kristi.
„Herra .. .ég er ekki verður þess
að þú gangir inn undir þak mitt, en
seg það með orði, og mun ég þá
verða heilbrigður“ (sbr. Lk. 7:6).
Drottinn minn, Jesús Kristur! Ég
þakka þér fyrir að mér var leyft að
kunngjöra leyndardóma trúarinnar
hér á íslandi í hópi hjarðar þinnar,
þeirra sem eru að taka við sakra-
menti þínu í fyrsta sinn og kaþólska
safnaðarins, að viðstöddum lútersk-
um bræðrum mínum og systrum.
af því hve vel yður tekst að nota
þau sem vegvísi og innblástur.
Kæru vinir, þegar ég fer frá ís-
landi er ég þakklátur fyrir að hafa
kynnst svo margvíslegri andlegri
auðlegð hjá yður. Trúarvissa og
kærleikur kaþólskra bræðra minna
og systra urðu til þess að ég var
ekki framar gestur og aðkomandi
heldur samþegn hinna heilögu og
heimamaður Guðs (Efes. 2:19).
Lúterskir bræður mínir og systur
tóku mér af mikilli hlýju á Þingvöll-
um; það varð til að minna mig á
mikilfenglegan sameiginlegan arf
okkar sem við höldum áfram að
deila en ekki síður styrk heilags
anda sem hvetur okkar til að sam-
einast í trú og kærleika. Allir ís-
lendingar, trúaðir jafnt sem þeir er
segjast engu trúa, hafa sýnt mér
virðingu og hafa hlýtt á mig; slík
gestrisni kemur frá hjartanu.
Ég þakka Guði fyrir allt sem ég
hef þegið hjá yður og vona að boð-
skapur minn verði til þess að þér
fínnið meiri hamingju, frið og full-
nægju. Gæfan sem Guð hefur auð-
sýnt íslendingum fyrr á tímum
bendir til velfamaðar yðar í fram-
tíðinni. Megið þér, fyrir tilstuðlan
hans sem ræður friði og er upphaf
allrar gæsku, öðlast gleggri skiln-
ing á sjálfum yður, sem þjóð, og
hlutverki því sem yður er ætlað
meðal þjóða heimsins. Er þér rækt-
ið friðinn í eigin hjörtum, í fjölskyld-
um yðar, kirkjum og samskiptum
öllum vænti ég þess að þér megið
sem fyrr þekkja þann styrk og þær
háleitu hugsjónir sem trúin ein get-
ur veitt.
Guð blessi ísland og íslensku
þjóðina!
Páfi kveður Island
Kveðjuávarp Jóhannesar Páls II páfa
á Keflavíkurflugvelli:
Trúin ein getur tryggt
yður farsæla framtíð