Morgunblaðið - 20.08.1989, Page 13

og sagði: „Er þetta ekki Veuve
Cliquot 1869?“ Sessunauturinn leit
vingjamlega á hann, brosti dálítið
vandræðalega og kom með athuga-
semd um veðrið.
Babette hafði gefið drengnum
ákveðin fyrirmæli: Að hella aðeins
einu sinni í glös safnaðarsystkin-
anna, en fylla glas hershöfðingjans
um leið og það tæmdist. Og hers-
höfðinginn drakk fljótt í botn, aftur
og aftur. Því hvað á maður sem
aðhyllist skynsemina að gera þegar
hann getur ekki treyst eigin skyn-
semd? — Betra er að vera fullur
en vitlaus.
Oftast var það þannig í þessu
þorpi að fólk fann til þyngsla þegar
líða tók á góða máltíð. En þetta
kvöld var því ekki þannig varið.
Nei, það hýrnaði yfir gestunum eft-
ir því sem þeir borðuðu og drukku
meira. Þeir þurftu ekki lengur að
vera minntir á loforð sitt; kenningin
sannaði að það sem þau átu og
dmkku — jörðin og allt sem jarð-
neskt er — era aðeins sjónhverfing-
ar og draumar.
Loewenhielm hershöfðingi hætti
skyndilega að borða og sat alveg
grafkyrr. Honum fannst sem hann
væri komin'n að veisluborði í París
fyrir mörgum áram. Þar hafði verið
borinn á borð hreint ótrúlega fram-
úrskarandi góður réttur — hann
spurði einn sessunauta sinna, Galli-
fet ofursta, hvað hann héti, og sá
hafði svarað brosandi að hann kall-
aðist „Cailles en Sarcophage".
Ofurstinn hafði jafnframt látið þess
getið, að rétturinn hefði einmitt
verið fundinn upp af yfirmatreiðslu-
meistara þess veitingastaðar þar
sem veislan var haldin — frábærum
meistara, sem þrátt fyrir að vera
kona, væri þekktur um alla París
sem mesti matreiðslusnillingur Evr-
ópu. „Og í sannleika sagt!“ bætti
Gallifet ofursti við. „Þessi kona
getur breytt hverri máltíð á Café
Anglais í eins konar ástarsamþand
— göfugt og rómantískt — þar sem
þrár og fullnægja líkama og sálar
renna saman í eitt. Ég hef þegar
gengið á hólm vegna fallegrar konu,
en, ungi vinur, fyrir enga konu í
gjörvallri Parísarborg er ég jafn
reiðubúinn að úthella blóði mínu óg
þá sem hér um ræðir!“
Loewenhielm hershöfðingi sneri
sér nú að þeim sem sat honum á
vinstri hönd og sagði: „Já, en þetta
eru Cailles en Sarcophage!" Sessu-
nauturinn, sem hafði setið og hlust-
að á lýsingu á kraftaverki, leit á
hann annars hugar, kinkaði kolli
og svaraði: „Já, auðvitað! Hvað
annað?“
meiðandi aðdróttunum sem að þeim
kanna að verða beint vegna starfa
þeirra þegar framkvæmd starfans
er ekki neinum þeim annmörkum
háð sem réttlæta slíkt. Það er því
mikill misskilningur að grein þessi
sé til komin vegna hörandsárra emb-
ættismanna sem þola ekki gagn-
rýni. Hún sprettur af þeirri trú að
það þjóni best hagsmunum almenn-
ings að opinberir starfsmenn fái
leyst störf sín af hendi á þann hátt
sem lög bjóða án þess að þeir þurfi
að sæta því að æra þeirra sé lögð
að veði eða einkalíf atað auri í fjöl-
miðlum. Slík vernd stuðlar að því
að einkalífi starfsmannsins og per-
sónulegum skoðunum sé haldið fyrir
utan umræðu um framkvæmd starfa
hans, en jafnframt dregur það úr
hættu á að hann láti óttann við slíkt
hafa áhrif á þau.
MORGUNBLAÐIÐ VERÖLD/HLAÐVARPIIMIM SUNNUDAGUR 20. ÁGUST 1989
C 13
Kristján frá Hlíðargerði
Þú slærð garðinn þinn með orfi
og ljá þó fluttur sé í kaupstað,
varð mér fyrst að orði, þegar ég
hitti Kristján Jónsson, bónda frá
Hlíðargerði, en hann fluttist til
Húsavíkur á síðastliðnu ári.
— Það er gott að halda þjálfun-
inni við, þetta er ekki síðra en
morgunleikfimin, sem þeir era með
í útvarpinu. Ég er ekki að kaupa
vél við að slá þennan blett. Við
íslendingar eram full djarfír í ýms-
um kaupum, kaupum oft meira en
við höfum efni á. Ég hafði vélar
við minn búskap, en stillti kaupun-
um í hóf, fjárfesti ekki meira en
ég hafði efni á og var aldrei í efna-
hagskreppu, þekkti ekki þennan
nú umtalaða fjármagnskostnað,
sem er að ríða sumum bændum
að fullu. Það er víða of mikið fjár-
fest í landbúnaðinum og þess vegna
bera búin sig ekki.
— Nú flytur þú í kaupstað, rúm-
lega sjötugur. Datt þér ekki í hug
að fara á elliheimili?
— Ég er of ungur og hress til
þess. Hefí búið einn tæp 40 ár —
verið einbúi sem kallað er — og
líkað það vel. Ég keypti mér hér
lítið einbýlishús, og á mína jörð og
hús fyrir norðan, því ég er ekki
orðinn rótgróinn Húsvíkingur. Elli-
heimili eru ágæt, en maður á ekki
að fara á elliheimili eftir aldursá-
ram, heldur ástæðum og aðstöðu.
— Hver urðu nú mestu viðbrigð-
in við bústaðaskiptin?
— Hitaveitan tvímælalaust. Að
hafa þennan jafna og góða hita,
það er ómetanlegt. Mitt gamla hús
var orðið það lélegt og aldurslúið
að rafmagnið hélt þar ekki góðum
hita. Og svo að geta haft heitt og
kalt vatn með því aðeins að skrúfa
frá krana, það urðu mikil við-
brigði. En kranavatn hefur ekki
verið í mínum húsum áður. Það
hefur verið erfitt með vatn í Keldu-
hverfi. Ég sótti lengi vatn í
hraungjótu og notaðist líka við
rigningarvatn, eins og þeir gerðu
lengi í Vestmannaeyjum.
— Þú nefndir hraungjá.
— Já, þær eru margar í minni
landareign, sem er skammt frá
Ásbyrgi. Og þeim fjölgaði og þær
stækkuðu við jarðskjálftana 1976,
svokallaða Kópaskersskjáifta. Það
var heldur ónotalegt, þegar allt lék
á reiðiskjáifi í húsunum og hlutir
færðust til í hörðustu hviðunum,
sem gátu staðið allt að 5 mínútum
og oft á sólarhring. Það voru líka
ijót ummerki í kringum húsið mitt.
Jörðin gliðnaði, svo við lá að raf-
magnslínan slitnaði og það þurfti
að bæta í hana 1 metra kafla, svo
að endar næðu vel saman. Það
mynduðust stórar sprangur og veg-
urinn frá bænum fór í sundur í
báðar áttir, svo ég var einangraður
milli tveggja sprangna, en fljótlega
voru trébrýr byggðar yfir sprang-
urnar til að komast yfir um vetur-
inn. En um vorið voru sprangurnar
fylltar með grjóti og möl. Rétt við
húsvegginn varð meira en metra-
djúpt jarðfall og skammt frá urðu
Kristján Jónsson — við slátt
í garðinum sínum.
svo stór jarðföll, að þar hefðu heil
hús horfið niður, ef þau hefðu stað-
ið þar. Þetta var heldur leiðinlegur
tími. Ég hefði aldrei byggt þarna,
ef mér hefði dottið í hug, að þetta
ætti eftir að gerast.
T
— Þú ert tregur að leyfa mér
að hafa eftir eftir þér vísur, sem
þú hefur margar ort. Leyfðu mér
að heyra jarðskjálftavísuna þína.
— Já, — á ég að gera það, —
hún er svona:
Fundu kippi fleiri í senn,
fljóð og landsins synir.
Skikkanlegir skírlífsmenn
skókust eins og. hinir.
— Þu hættir búskap fyrir
nokkru.
— Það kom upp riðuveiki í bú-
stofninum svo ég fargaði honum
öllum haustið 1975. Þá fór ég að
grípa inn í hluta af störfum ann-
arra bænda, ef þeir veiktust eða
forfölluðust á annan hátt. Ég var
síðast við þetta nú um sauðburðinn
á liðnu vori. Annas hefi ég unnið
við landgræðslugirðingar undan-
farin sumur.
— Svo ertu veiðimaður.
— Ekki í vötnum. En ég var
lengi grenjaskytta, lá á grenjum í
meira en 25 ár, og ég hefi lengi
haft gaman af því að handleika
byssu, skotið ijúpur á haustin og
gæsir þá þær eru ekki friðaðar,
þær skýt ég með riffli. Það er frek-
ar gott ijúpuland þama fyrir aust-
an, en erfitt yfirferðar og töluverð-
ar hættur þá snjóar koma.
— Þú kannt vel við þig á
Húsavík?
— Já, hér býr ágætt fólk, sem
ég þekkti sumt áður en ég kom
og svo hefur kunningjunum fjölgað
síðan ég flutti. Svo er því ekki að
neita, að þó ég hafí verið hraustur
og lítið til læknis þurft að leita,
þá er gott að vera í návist slíkrar
þjónustu, þegar aldurinn færist
’ yfir, þó ég voni að ég þurfi sem
minnst á þeirra þjónustu að halda,
og geti sem lengst haldið á orfinu
mínu og slegið umhverfís húsið.
Og þar með lauk samtalinu og
Kristján hélt áfram að slá.
Folkið a gotunm
ÉG FER sjaldan svo út úr dyrunum heima hjá mér, hér neðarlega á
austurhluta Manhattan, að betlarar reyni ekki að fá mig til að styrkja
þá með einhverju móti í lífsbaráttunni. Og sú barátta er hörð og misk-
unnarlaus fyrir marga. Nú er talið að í New York séu á milli 70 og
90 þúsund heimilslausra, menn, konur og börn. Ástæðuraar era Qöl-
margar.
Eiturly Q aplágan, sem heijar með sívaxandi þunga, atvinnuleysi,
drykkja, vonleysi og niðurskurður á félagslegri aðstoð ...
Stundum gef ég 10 sent, stundum 25 eða 50 sent, stundum tvær,
þrjár sígarettur — og stundum strunsa ég framhjá þessu ólánsama
fólki (eins og reyndar flestir aðrir New York-búar gera) og læt sem
ég sjái það ekki. En maður lendir samt alltaf í sömu mórölsku þumal-
skrúfunni og þegar maður var sjö ára og lumaði á gotteríi: Á ég að
gefa öllum, bara sumum, eða engum? Þar Sem ég var alinn upp í þvi
að „gefa hinum líka“, þá verður þessi daglega samviskuspuraing þeim
mun meira nagandi.
Þessi spurning leitar greinilega
ekki bara á mig í þessari borg.
í könnun sem the New York Times
og CBS fréttastofan gerðu fyrir
skömmu kom í ljós að 82% New.
York-búa sjá heimilislaust fólk í
hverfinu sínu daglega eða á leiðinni
til og frá vinnu. I sams konar könn-
un fyrir fjóram árum sögðust bara
62% kjósenda hér verða varir við
heimilislausa.
Götufólkið er kosningamál núna:
í sömu könnun var forvitnast um
það, hvaða vandamál fólk vildi að
næsti borgarstjóri einbeitti sér að að
leysa öðram fremur. Flestir settu
glæpa- og eiturlyfjavandamálið í
fyrsta sæti en þar á eftir komu
vandamál heimilislausra og hús-
næðismál almennt. Nýr borgarstjóri
verður kosinn í nóvember og það er
á brattan að sækja fyrir Ed Koch,
núverandi borgarstjóra.
Ekki þar fyrir að Koch borgar-
stjóri hafi ekki gert sitt af hvetju
fyrir heimilislausa. Borgin rekur
fjöldann allan af fátækraheimilum
þar sem heimilislausir fá að borða
og dvelja þangað til borgin finnur
þeim betra húsnæði. Það eru mjög
skiptar skoðanir um það hversu virk
þessi áætlun hefur reynst, en það
er þó verið að gera eitthvað.
Staðreyndin er sú, að stór þáttur
þessa vandamáls verður aldrei rakinn
til borgarstjórnar New York, heldur
til ríkisstjórnar Ronalds Reagans,
sem á sínum tíma skar harkalega
niður í almannatryggingakerfinu. Sá
niðurskutður lenti sérstaklega heift-
arlega á þeim sem áttu um sárt að
binda vegna geðrænna vandamála.
Þetta fólk missti gjaman þá litlu
fótfestu sem það hafði í lífinu og
streymdi út á göturnar.
Ríkis- og borgaryfirvöld hafa unn-
ið mál þessa fólks fyrir alríkisdóm-
stólum, og það á inni stórar fúlgur
hjá stjórninni í Washington D.C.
Nokkur þúsund manns í New York
eiga t.d. inni að meðaltali um
840.000 kr. ísl. í ógreiddar bætur.
En kerfið lætur ekki að sér hæða.
Ef þetta fólk fengi þessa peninga
borgaða þá missti það hugsanlega
rétt sinn til annarra bótagreiðslna.
Fjölmargir hafa alveg gefist upp
á kerfinu. Þeir vilja ekki sjá að
dvelja í fátækraskýlunum og leggjast
því út, eða koma sér fyrir neðanjarð-
ar — í göngum hins umsvifamikla
lestarkerfis borgarinnar. í byijun
júlí Íétu borgaryfirvöld til skarar
skríða gegn nokkrum hundruðum
heimilislausra hér í hverfinu. Þetta
var í Tomkins Square Park í East
Villqge. Þeir höfðu hróflað upp
Fjölmargir hafa alveg gefist
upp á kerfinu. Þeir vilja ekki
sjá að dvelja í fátækraskýlum
og leggjast því út, eða koma
sérfyrir neðanjarðar — í
göngum hins umsvifamikla
lestakerfis borgarinnar.
hreysum úr rusli og tjaldað yfir höf-
uð sér í þessum garði — þvert ofan
í nýsettar reglur sem klárlega banna
fasta búsetu í almenningsgörðum.
Almennt hafði verið búist við
samskonar óeirðum i kjölfarið og
urðu á þessu stað í fyrrasumar þeg-
ar lögreglan gekk harkalga fram í
því að rýma garðinn. En núna gerð-
ist ekkert annað en það, að farið var
í kröfugöngu að lögreglustöðinni i
hverfinu. í slagorðum göngunnar var
ekki verið að vega að lögreglunni
heldur að yfirvöldum húsnæðismála.
Það sem gerir þessa birtu baráttu
enn beiskari íyrir þetta fólk núna
er sú þróun í vissum hverfum, að
ódýrt leiguhúsnæði er að hverfa.
Efnaðra fólk flyst inn í nýuppgerðar
byggingar þar sem leigan hefur tvö-
eða þrefaldast og orðið 60-100 þús-
und kr. ísl. á mánuði, gamlar leiguí-
búðir verða söluíbúðir sem kosta sex
til níu milljónir ísl. kr. Fólk sem dreg-
ur fram lífið á örorkubótum (ef það
þá fær þær) eða fólk í láglaunastörf-
um á ekki möguleika á að ná uppí
þessi verð.
Það er spáð heitu síðsumri í þess-
um hverfum. á kosningarári, The
Lower East Side, Harlem, Brooklyn,
The Bronx. Það kemur stundum
ískalt „fuck you!“ í bakið á manni
þegar maður gengur framhjá biðj-
andi fólki án þess að láta neitt af
hendi rakna. Og hann er kaldhæðins-
legur húmorinn hjá betlaranum sem
hefur endurbætt alkunnan frasa af
götum New York: „Brother, can you
spare að credit card . . .?“