Morgunblaðið - 20.08.1989, Blaðsíða 14

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20. ÁGUST 1989
14 C
Nazistaforingínn WaltherDarré hélt
fram umhverfisvemdarsj'onarmibum
ir og hálftýndjr forfeður Þjóðverja
og þýzkrar menningar og smá-
bændur Evrópu væru gæddir sömu
eiginleikum og norrænir menn.
(Hreinn norrænn bændaaðall þyrfti
ekki að vera þýzkur; finna mætti
þýzkar manngerðir nánast hvar
sem væri og Þjóðverjar yrðu að
soga til sín allt norrænt blóð í heim-
inum.) Allt frá dögum Rómveija
hefðu Þjóðveijar verið leiksoppar
erlendra áhrifa, sem hefðu grafið
undan menningu þeirra. Þjóðveijar
hefðu fengið lög sín, kirkju og
menntun frá sigurvegurunum og
allt þetta yrði að hverfa.
Þegar heimskreppan skall á 1929
tók Darré þátt í ráðagerðum þrýsti-
hóps í Thiiringen um að auka áhrif
smábænda í íhaldsflokki Hugen-
bergs eða Nazistaflokki Hitlers.
Hann ræddi við þá báða og hvatti
til bændabyltingar. Hitler, sem
Hess kynnti hann fyrir, taldi að
hann gæti aukið fylgi nazista til
sveita og fpl honum að semja land-
búnaðaráætlun fyrir flokkinn.
Fram til þessa höfðu nazistar
aðallega notið stuðnings lægri mið-
stétta í smábæjum. Stuðningsmenn
Darrés náðu undirtökunum í flest-
um félagasamtökum smábænda
GRÆNINGJAR hafa ó-
víða eins mikil áhrif og í
Þýzkalandi og það er eðli-
legt. Margar hugmyndir
þeirra eru upphaflega
komnar þaðan og hafa
lengi átt miklu fylgi að
fagna meðal Þjóðverja.
Líklega gera ekki allir sér
grein fyrir því að nazistar
börðust fyrir mörgum
baráttumálum græningja.
Hugmyndirnar eru eldri,
en nazistar komust oft
merkilega líkt að orði og
græningjar nú.
Enginn nazistaleiðtogi barð-
ist eins ötullega fyrir hug-
myndum græningja og
Ricardo Walther Darré,
landbúnaðarráðherra Hitl-
ers og „bændaforingi"
Þriðja ríkisins 1933-1942,
sem var dæmdur fyrir
stríðsglæpi í Numberg 1946. Hlut-
verk hans var svo mikilvægt að
brezkur sagnfræðingur, Anna
Bramwell, hefur varpað fram þeirri
spurningu hvort hann geti kallast
„faðir græningjanna". Hún er höf-
undur ritsins Blóð & mold: Walther
Darré & Græningjaflokkur Hitlers,
en „blóð og mold“ — Biut und Bod-
en — var eitt helzta vígorð nazista
á fyrstu valdaárum þeirra og Darré
hafði gert það vinsælt.
Um tíma hafíh Darré áhuga á
þýzku landnámi á íslandi sem víðar.
Síðustu ár ævinnar hélt hann áfram
að beijast fyrir „vistfræðilegum“
hugmyndum, þótt hann væri rúinn
trausti vegna ferils síns á nazista-
tímanum, og beitti sér einkum fyr-
ir „lífrænum búskap". Hann lézt
1953 og á næstu tveimur áratugum
kom fram vaxandi áhugi á hug-
myndum hans um „samband manns
og náttúru" og „lífræna hringrás
dýra, moldar, fæðu og manna“. Nú
ná þessar hug-
myndir inn í rað-
ir flestra stjóm-
málaflokka, þó
að ekki hafi verið
viðurkennt hvað-
an kjami flestra
þeirra er kominn.
Ungmennafélög
Darré fæddist í Argentínu 1895
og stundaði nám í ensk-þýzkum
skóla evangelísku kirkjunnar í God-
esberg. Á síðustu ámnum fyrir
heimsstyijöldina 1914-1918 hélt
hann áfram námi í enskum mennta-
skóla og þýzka nýlenduskólanum,
sem bjó nemendur undir búskap
erlendis. Hann lauk búfræðiprófi
að lokinni fjögurra ára herþjónustu,
lagði stund á nám í kynbótarækt í
Hallé í nokkur ár og gerðist starfs-
maður prússneska landbúnaðar-
ráðuneytisins, en var rekinn 1929
vegna ágrein-
ings við yfir-
menn sína.
Á yngri ámm
hreifst Darré af
hugmyndum far-
fuglahreyfingar
þýzkra námsmanna — Wandervögel
— sem ráfuðu um skóga og fjöll í
leit að nýjum lífsháttum og sættu
sig ekki við „ruglað gildismat" og
„firringu borgarlífs". Hann varð
einnig fyrir áhrifum frá dulspek-
ingnum Rudolf Steiner og svokall-
aðri anþrópósófíu — mannspeki —
hans. Hugmyndir Steiners tóku til
stjörnuspeki, endurholdgunar og
segulfræði, en barátta hans gegn
rányrkju og náttúruspjöllum hafði
mest áhrif.
Margar hugmyndir Darrés mátti
rekja til þýzku ungmennahreyfing-
arinnar, sem hafði mikil áhrif á
fyrstu áratugum aldarinnar. Einn
æðsti draumur ungmennafélaganna
var landnám í „austurhéruðum"
þýzkumælandi manna. Ungmennin
höfðu sjálfshjálp og spartverskar
hugsjónir í hávegum og eitt félag
þeirra hafði að kjörorði„vélvæðing
er undirrót alls ills“.
Frægð Darrés byggðist á tveimur
bókum, sem hann samdi til að sýna
fram á að maðurinn yrði að varð-
veita tengsl sín við móður jörð, ef
hann vildi öðlast hamingju og lífs-
fyllingu. Hin fyrri kom út 1928 og
nefndist Bóndinn er lífsuppspretta
þýzka kynstofnsins, en hina síðari
kallaði hann Nýjan aðai bióðs og
moldar.
Norrænn aðall
Darré aðhylltist „vísindalega
kynþáttastefnu“ og studdi ýmsa
þrýstihópa, m.a. áhugamanna um
umbætur í landbúnaðarmálum og
mannkynbætur.
Hann vildi að iðnaðarþjóðfélagið
yrði lagt niður með öllu og að hrein-
ræktað smábændaþjóðfélag tæki
við. Kapitalismi og iðnaður mundu
smám saman líða undir lok og þar
með mundu myndun stórborga og
vélvæðing stöðvast. Borgarþjóð-
félaginu mundi ekki takast að halda
velli og þegar það hryndi — með
dyggri aðstoð smábænda, sem
mundu hindra samgöngur við borg-
irnar — risi nýtt þjóðfélag á rústum
hins gamla og kjarni þess yrðu
hraustir og heilbrigðir smábændur.
Darré trúði á yfirburði norræna
kynstofnsins. Hann leit svo á að
norrænir menn væru löngu gleymd-
■ ERLEND ■
HRINCSIÁ
eftir Gu&m. Halldórsson
Darré og samstarfsmenn (í
landbúnaðarráðuneytinu):
„Bændaforingi" Hitlers.
Landnámsjörð: Þjóðveijar áttu
að nema land í austri.
1930-1932 og velskipulagðar „sell-
ur“ hans tryggðu nazistum mikla
fylgisaukningu meðal sveitafólks ~á
mettíma.
Kennari Himmlers
í júlí 1933 var Darré skipaður
landbúnaðarráðherra og „bænda-
foringi.“ Fyrir atbeina hans var
komið á fót „Matvælastofnun ríkis-
ins“ — Reichsnáhrstand (RNS) —
til að hafa eftirlit með öllu því sem
laut að landbúnaði. Tryggt var með
lögum að bændur hefðu full umráð
yfir jörðum sínum en raunar voru
þeir hnepptir í átthagaijötra, þar
sem kveðið var á um að jarðimar
gengju í erfðir. Miðaldabærinn
Goslar við rætur Harz-fjalla var
valinn „bændahöfuðborg“ og þar
voru haldnar fjölmennar bændahá-
tíðir.
Goslar átti að verða miðstöð
„endurfæðingar" þýzkra bænda.
Darré lét sig dreyma um að bærinn
yrði einnig miðstöð „græns“ al-
þjóðasambands þjóða Norður-Evr-
ópu og bænda. Fjöldi manna flykkt-
ist til Goslar. Áhugamenn um
lífrænan búskap, sem höfðu stutt
þýzku ungmennahreyfinguna,
hylltu fyrirætlanir Darrés. Fulltrúar
danskra og norskra félaga, sem
höfðu afturhvarf til náttúrunnar að
markmiði, sóttu ráðstefnur hans um
blóð og gróður jarðar.
Bækur Darrés gerðu hann að
einum helzta „hugsuði" nazista
ásamt Alfred Rosenberg' og hug-
myndir þeirra fóru saman. Rosen-
berg hélt fram yfirburðum ariska