Morgunblaðið - 01.09.1989, Blaðsíða 16

16
MORGÚNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 1. SEPTEMBER 1989
Kvótamissir Patreksflarðar
HRAÐFRYSTIHÚS Patreksfjarðar varð gjaldþrota 31. júlí sl. en frystihús fyrirtækisins
hefiir verið lokað síðan í lok síðasta árs. Togarar frystihússins, Sigurey og Þrymur, voru
síðan seldir á uppboði á mánudag. Sigurey var slegin Stálskipum í Haftiarfírði og Þrym-
ur var sleginn Byggðastofiiun. Þar með hafa þrír togarar verið seldir frá Patreksfirði á
nokkrum mánuðum því fyrr í sumar var togarinn Patrekur sleginn Fiskveiðasjóði. Þýðir
þetta að 75% af kvóta vertíðarbáta á Patreksfírði hefúr verið seldur burt af staðnum.
Morgunblaðið ræddi við nokkra bæjarbúa um stöðuna og hvernig þeir mætu framtíð
PatreksQarðar.
„Það eru mikil sár-
indi í mönnum hér“
Við höfnina voru skipveijar á
Brimnesi að gera að netum. Jóhann-
es Héðinsson, skipstjóri, sagði við-
búið að þetta myndi auka fólks-
flótta. Fólk myndi fara frá Patreks-
firði ef ekkert yrði að gert. „Frysti-
húsið hefur verið stopp í bráðum
ár og það hefur haft mjög niður-
drepandi áhrif. Fólk sem hefur kom-
ið hingað og ætlað að setjast hér
að er hætt við.“ Hann sagði þeim
á Brimnesinu ganga vel, þeir væru
með um 200 tonna þorskkvóta en
væru líka bara fjórir. Voru þeir
skipveijar á því að þegar kvótakerf-
ið var sett á hefði kvótinn átt að
vera bundinn við landshlutana. Það
væri mjög slæmt þegar útgerðar-
menn hefðu þetta í sínum höndum
og gætu selt atvinnuna úr plássinu.
Eftir að átta okkur
„Þetta lítur mjög illa út,“ sagði
Lára Gunnarsdóttir, er starfar hjá
saltfiskvinnslu Odda hf. „Það eina
sem gæti bjargað okkur er líklega
að við fengjum ný skip.“ Lára sagði
vera deyfð yfir öllu og fólksflótta
löngu byijaðan. „Við hér hjá Odda
erum búin að missa Patrek og það
hefur haft mikil áhrif. Helmingur
aflans er farinn. Þetta þýðir minni
vinnu fyrir okkur. Ég veit ekki
hvernig þetta fer allt saman. Þetta
er svo nýkomið upp að ég held að
fólk sé ekki enn búið að átta sig
almennilega á því hvað sé að ger-
ast.“
Gefúmst ekki upp
Karl Magnússon, starfsmaður
saltfiskvinnslunnar Straumness,
var að skera gellur frá þegar blaða-
mann bar að. „Ef engin breyting
verður á stefnir allt í óefni,“ sagði
Karl. „Það eru örugglega 100
manns búnir að missa atvinnuna,
útlitið er því mjög dökkt. Ég held
að fólk sé ekki fyllilega búið að
átta sig á því hversu alvariegt
ástandið er. Nokkrir munu fara úr
plássinu hugsa ég en þýðir nokkuð
að gefast upp? Eg held að þetta
muni frekar þjappa fólki sarnan."
Vandann taldi hann að miklu
leyti mega rekja til fiskveiðistefn-
unnar. „Það er alltaf talað um það
þegar menn reka sig svona á að
kvótinn verði að koma í héraðið en
ekki vera bundinn skipum. Þá hefði
enginn keypt Sigurey.“
Þurfúm skip
Bjarni Þorsteinsson, verkstjóri
hjá Patrekshreppi, taidi kvótann
einnig vera skýringuna á því hvern-
ig komið væri. Að hans mati ætti
ekki að vera hægt að selja kvótann
úr byggðalaginu með skipunum
heldur ætti hann að vera bundinn
við hvern stað. „Það er hræðilegt
þegar svona gerist og heimamenn
fá engu ráðið.“
Sagði hann það hafa bjargað
miklu að litlu saltfiskverkanirnar
Gjaldþrot Hraðfrystihúss Patreksfjarðar hefúr haft víðtækar afleið-
ingar fyrir Patreksfirðinga. Frystihúsið hefiir verið lokað frá því á
síðasta ári og á mánudag voru togararnir Sigurey og Þrymur seldir
á uppboði.
bátarnir kæmust ekki á sjó. „Mjög
átakanlegt dæmi í þessu máli öllu
er skipveijarnir og fjölskyldur
þeirra. Þeir hafa ekki tryggingu
fyrir neinu að gera. Það eru allir
bæjarbúar með sömu hugsun í
þessu máli: Við þurfum skip og
frystihúsið þarf að opna.“
Bjarni sagðist ekki geta kennt
neinum sérstökum um þetta ástand,
þetta hefði verið að þróast smám
saman í gegnum árin. Fiskveiði-
stefnan ætti þó mikla sök. „Við vilj-
um breyta kvótakerfinu og helst
leggja það niður alveg. En þrátt
fyrir allt held ég að engum detti í
hug að flýja staðinn. Þetta eru
gullmið sem við höfum hér fyrir
utan.“
Krakkarnir iðjulausir
í kaffistofunni í vinnuskúr Pat-
rekshrepps sátu þeir Páll Janus,
Míkael Þorsteinsson og Sigutjón
Bæringsson. „Það er voðalegt að
missa þessi skip og að frystihúsinu
skuli hafa verið lokað. Krakkarnir
hafa ekki fengið neina vinnu í sum-
ar og gengið um bæinn iðjulaus.“
Voru þeir á því að fyrir löngu hefði
mátt vera búið að ráða úr þessum
málum öllum ef farið hefði verið í
það strax. „Það eru sárindi í fólki.
Við erum búin að missa þijá báta
í sumar. Það tekur menn líka sárt
að hægt skuli vera að selja óveidd-
an fisk. Eru fiskimiðin ekki þjóðar-
eign?“ Spáðu þeir félagamir því að
eftir um hálfan mánuð þegar trill-
urnar hættu yrði algjört atvinnu-
leysi.
hefðu tekið bátafiskinn í sumar.
Það hefði verið nokkur atvinna í
kringum þær. Ástandið yrði þó
slæmt þegar tæki að hausta og litlu
Umræður á Matborg;
Fáum of lítið
fyrir fiskinn
MATBORG heitir kaffistofa við höfnina á Patreksfirði þar sem bæjar-
og þjóðmálin eru rædd af miklum móð alla daga vikunnar. Hittast
þar sjómenn jafht sem aðrir íbúar bæjarins og skiptast á skoðunum.
Aðspurðir sögðust sjómennimir hafa gaman af að spjalla og þeim í
landi fannst þeir komast í betri tengsl við það sem væri að gerast
með því að hitta sjómennina. „Það bætir mannlífið á staðnum að tala
hreint út um hlutina," sagði einn kaflfigesta. Eins og gefúr að skilja
hefúr kvótamissirinn og afleiðingar hans verið aðalumræðuefiiið þessa
vikuna. Blaðamaður Morgunblaðsins fékk sér kaffi á Matborg í gær-
morgun.
f
|
Smábátar í höfninni á Patreksfirði. Þeir hafa að'miklu leyti séð salt-
fiskvinnslunni í bænum fyrir hráefni í sumar.
Leif Halldórsson, eða Leif á Bensa
eins og hann er kallaður eftir bátn-
um sínum, sagði ástandið vera grát-
legt ef horft væri á smábátaflotann.
Flestir hefðu þessir menn varið 30
bestu árum ævi sinnar á stóru bátun-
um en fengið sér minni bát þegar
þeir fóru að eldast. „Allt þetta sum-
ar höfum við barist í suðvesturbrælu
og fáum svo á okkur tíu daga stopp
um verslunarmannahelgina. Þetta
reyndust vera tíu bestu dagar sum-
arsins og fengu þeir sem máttu róa
18-20 tonn. Það bætist svo við að
hér er einungis borgað Landssam-
bandsverð og við fáum varla kja-
rauppbót þótt ísað sé í kör og við
alltaf með mjög góðan fisk. Við fáum
allt of lítið fyrir fiskinn. Menn eiga
varla til hnífs og skeiðar. Verðlag
hefur hækkað um 180% á meðan
við fáum fimm króna hækkun á fis-
kverði! Það er ljót saga hvemig far-
ið er með þessa smábáta. Við þræl-
um okkur út og svo er okkur haldið
á núllinu með höftum og bönnum."
Burt með kvótakerfið
Það er farið að færast íjör í um-
ræðurnar á Matborg og er umræðu-
efnið að sjálfsögðu atvinnuástandið
á Patreksfirði: „Það eru allir að
hugsa um að fara tii Reykjavíkur.
Það verður að koma frystihúsinu í
gang, okkur vantar bara báta.“ „Ef
fólk fer suður getur það ekki selt
eignir sínar. Tap hverrar fjölskyldu
verður margar milljónir króna.“
„Fasteignamat hér féll um 60% af
brunabótamati á mánudag.“ „Ef
ekkert gerist verða menn að fara.
Menn verða að vinna ef þeir hafa
fyrir fjölskyldu að sjá.“ „Það vantar
störf fynr um 45 sjómenn hér og
það er sagt að eitt svona starf skapi
þijú til fjögur önnur í kring.“ „Það
er spuming hvort það sé stefna
stjórnvalda að halda frystihúsinu
lokuðu. Það eigi bara að leggja það
niður.“ „Auðvitað er vont að fá fólk
til að vinna í frystingunni þegar það
horfir upp á að hægt er að fá meiri
pening við að sitja og svara í síma
og segja að einhver sé ekki við.
Hafið þið nokkurn tímann séð fólk
á biðlista til að fá vinnu í frysti-
húsi. Símastúlkur eru með sama
kaup og vertíðarsjómenn fá fyrir
10-20 stunda vinnudag."
Flestir virðast kaffigestir sam-
mála um að kvótakerfið sé bölvaldur
Patreksfjarðar: „Kvótakerfið verður
að léggja niður. Fiskurinn er að
verða að erfðagóssi hjá einhveiju
útgerðarfólki." „Frystitogarar eru
að kaupa afla á sama verði og við
fáum fyrir fiskinn hér.“ „Kvótakerf-
ið tekur ekkert tillit til sérstöðu okk-
ar sem þorskveiðisvæðis." „Við höf-
um alltaf verið í þorski, við höfum
hvorki síld né humar." „Mér sýnist
þessi vandræði bátanna öll hafa byij-
að með kvótanum. Bakarar og alls
konar kallar fóru að smíða plastbáta
sem sumir voru jafnvel eins og
hveitibrauð í laginu.“ „Kvótakerfið
býður upp á gífurlega spillingu. Ef
menn fá ruslhal þá henda þeir því
bara. Það kemur miklu meiri fiskur
upp úr sjó en tölur segja til um.“
Heimamenn mönnuðu
togara og frystihúsið
Gísli Ólafsson, verktaki á Patreks-
firði, er einnig situr í hreppsnefnd
fyrir Sjálfstæðisflokkinn, var einn
af þeim sem létu mest að sér kveða
í umræðunum á Matborginni. Hann
sagði að þegar frystihúsið hætti
rekstri hefði það verið vegna þess
að ekki hefði fengist fyrirgreiðsla
til að greiða laun, rafmagn og annað
þess háttar. Eina ráðið hefði verið
að gera skipin út til að reyna að
bjarga því sem bjargað varð og
missa ekki sjómennina af svæðinu.
„Skipin höfðu ávallt landað öllum
sínum afla hér. Landanir annars
staðar hófust þegar frystihúsinu var
lokað. Það er ekkert annað fyrirtæki
hér á Patreksfirði sem gæti tekið
við öllum afianum. Saltfiskvinnsl-
urnar geta ekki tekið togarafísk til
vinnslu. Þær hafa til dæmis ekki
tæki til að vinna steinbít og hefur
hann undanfarið verið seldur til
Bíldudals frekar en í gáma til úftl-
utnings." Gísli sagði að Patreksfirð-
ingum hefði verið lofað, m.a. af fcr-
sætisráðherra, að fyrirtækið yrði
ekki sett í gjaldþrot. Patreksfirðing-
ar hefðu snemma bent á að hætta
væri á að skipin yrðu seld öðrum á
uppboði ef Hraðfrystihúsið yrði
gjaldþrota. „Okkur var sagt að við
mættum bóka það að við héldum
skipunum."
Fullyrðingar um að Patreksfirð-
ingar hefðu ekki sjálfir mannað skip
og frystihús sagði hann vera mjög
alvarlegar. 80% af vinnuaflinu i
frystihúsinu hefði verið búsett á
Patreksfirði. „Það á þó við hér eins
og á öðrum stöðum að útlent vinnu-
afl hefur verið fengið vegna þeirrar
þenslu sem verið hefur á undanförn-
um árum. Vegna aðgerðaleysis
stjórnmálamanna hefur þessi at-
vinnugrein ekki getað keppt um
vinr.uafl. Það er líka eðlilegt að fólk
sem á kost á annarri vinnu en hjá
fyrirtæki sem hefur verið undir
hamrinum í langan tíma taki þann
kost.“ Hvað togarana varðaði sagði
hann Sigurey alltaf alfarið hafa ver-
ið mannaða Patreksfírðingum og
Þrymur að mestu alla tíð.
Gísli sagðist vera á móti kvóta-
kerfinu og ekki skilja hvernig stjórn-
málaflokkar sem kenndu sig við
frelsi gætu samþykkt það. „Ef
kvótafyrirkomulagið sem nú er við
lýði gæti aftur á móti brugðist við
svona vandamálum eins og á Pat-
’ reksfirði þá væri það ekki alvont."
Forsætis-
ráðherra:
Eðlilegt að
gjaldfella
STEINGRÍMUR Hermanns-
son, forsætisráðherra, segist
telja það fullkomlega eðlilegt,
að Byggðastofiiun gjaldfelli
áhvílandi lán á togaranuni
Sigurey við sölu hans frá Pat-
reksfirði til Hafnarfjarðar.
Hlutverk Byggðastofúunar sé
að koma í veg fyrir byggða-
röskun, en ekki að lána til sigl-
inga með fisk til útlanda.
„Byggðastofnun hefur það
meginverkefni að stuðla að því,
að ekki verði byggðaröskun í
landinu og lán hennar hafa verið
veitt til þess að viðhalda eðlilegu
byggðajafnvægi," sagði forsæt-
isráðherra í samtali við Morgun-
blaðið.
Hann sagði að þama væri
algerlega um ákvörðun Byggða-
stofnunar að ræða, en hins veg-
ar hefði hann óskað eftir því að
leitað yrði allra leiða til að sem
minnst röskun yrði vegna vand-
ræðanna á Patreksfirði. Stofn-
unin hefði ákveðið að verða við
beiðninni með þessum hætti og
hann teldi þessa ráðstöfun full-
komlega eðlilega í ljósi þess
hvert verksvið hennar væri. Hún
hefði hins vegar ekki það hlut-
verk, að veita lán til siglinga
með fisk til útlanda.
Bæjarráð Hafnarfjarðar fagn-
aði einróma á fundi sínum í gær
kaupum Stálskipa á Sigurey.
Jafnframt er harmað að opin-
berir aðilar leggi stein í götu
þess að útgerð í Hafnarfirði sé
efld í kjölfar ýmissa áfalla sem
fiskvinnsla og útgerð í bænum
hafi orðið fyrir að undanfömu
með sölu skipa og kvóta. Skorar
bæjarráð á Steingrím Her-
mannsson forsætisráðherra og
aðra þingmenn Reykjaneskjör-
dæmis að beijast fyrir eflingu
útgerðar og fiskvinnslu í Hafn-
arfirði.
1