Morgunblaðið - 05.10.1989, Blaðsíða 18

ei
18
68ei aaaö'Dio .0 auoAauTMMia GUGA.iav.;joaoi/=
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 5. OKTÓBER 1989-----------1-------------------=-------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------
Villibráðakvöld
Veröur haldið í félagsheimili Fáks
föstudaginn 6. okt. og hefst meö borðhaldi
kl. 20:00. Húsiö opnað kl. 19:00.
Fjölbreytt dagskrá og skemmtiatriði.
Miðasala og upplýsingar á skrifstofu Fáks
i sima 672166.
LITAÐ JARN A
ÞÖK OG VEGGI
Stuttur afgreiðslufrestur
Gott verð
Söluaðili:
MÁLMIÐJAN HF.
fJTr
CQSSuSSj
sími 91-680640
Þjónustuaðili:
BLIKKSMIÐJAN FUNI sími 91-78733
Nv
rtámskelð
GARÐAR OG RÆKTUN
Allt sem þú þarft að vita um garðinn þinn og aðra
ræktun. Sérstök námskeið um haustlauka og
pottaplöntur fyrir veturinn.
Hafsteinn Hafliðason leiðbeinir.
TUNGUMÁL SUÐURSINS
Gríska, spænska, ítalska. Áhersla á að tala málið.
ítölskukennsla í takt við sjónvarpið.
GULLÖLD GLÆPAMYNDANNA
Með þessu námskeiði hefjum við kvikmynda-
umfjöllun og byrjum á athyglisverðustu
sakamálamyndunum.
Viðar Víkingsson klippirsaman, sýnirog segirfrá.
HOLLUSTA, HREYFING OG HEILBRIGÐI
Lifið heilbrigðara lífi án allra öfga.
íþróttakennari, næringarfræðingur og læknirfræða
um rétt mataræði, streitu og slökun og gildi þess að
hreyfa sig. Skokkað saman úti.
TÓM5TUNDA
SKOUNN
Skólavöröustíg 28 Sími 621488
HUGLÆGT MAT
eftir Þorstein
Gylfason
í grein í Morgunblaðinu hinn 15da
marz 1989 lét Helgi Hálfdanarson
í ljósi áhyggjur sínar, og margra
annarra sagði hann, af gálausri
meðferð orða í íslenzku. Ég er alveg
sama sinnis og Helgi í þessu efni,
eins og hann veit, og af þeim sökum
hnaut ég um orðalag hans á einum
stað í þessari grein. Þar var hann
að tala um dóm sem maður hafði
fellt um annan, og sagði að dómur-
inn hafi eðli sínu samkvæmt ekki
verið annað en „huglægt mat“. Svo
skrifar Helgi greinina „Bókaskatt-
ur“ í Morgunblaðið þriðjudaginn
26ta september 1989, og fjallar þar
meðal annars um bókmenntaverð-
laun sem mér skilst að einhveijir
bókaútgefendur ætli að veita hver
öðrum í framtíðinni. Þar segir Helgi
á einum stað: „Verðlaun samkvæmt
huglægu mati eru aldrei annað en
tandurhreint siðleysi." Hafi hann
sæll sagt það. Það er bara eitt sem
er að.
Hvað er „huglægt mat“? Auðvitað
get ég svarað þessari spumingu
strax og sagt að það sé andstæðan
við „hlutlægt mat“. En ég uni ekki
þessu svari. Ekki er „hugstæður"
andstæðan við „hlutstæður" frekar
en „hugdrægur" er andstæðan við
„hlutdrægur", og hvers vegna skyldi
þá „huglægur" vera andstæðan við
„hlutlægur", til að mynda þegar tal-
að er um mat eða eðli mats?
Það er vissulega til hlutlægt mat
og þar með óhlutlægt mat. Hlutlægt
mat er mat sem ræðst af hlutnum
sem metinn er en ekki einhveijum
öðrum hlutum, til dæmis hagsmun-
um eða geðþótta þess sem metur.
Þessa skilgreiningu er hæpið að orða
svo að hlutlægt mat ráðist af hlutn-
um sem metinn er en ekki af hugan-
um (og þar með væntanlega að hug-
lægt mat ráðist af huganum en ekki
af hlutnum) því að í nærtækasta
skilningi orðanna ræðst allt mat af
huganum. Það er ekkert mat til
nema hugur meti; sem einnig má
orða svo að það sé eðli mats, bæði
hlutlægs mats og óhlutlægs, að vera,r
huglægt.
Nú er ekki gott að segja nákvæm-
lega hvað Helgi hefur í huga þar
sem hann talar um „huglægt mat“.
Á hann við að skoðunin sem um er
að ræða sé að sjálfsögðu umdeilan-
leg? Eða að hún sé eðli málsins sam-
kvæmt einkaskoðun? Eða að hún sé
augljóslega hlutdræg? Eða að hún
sé eðlilega ekki hlutlæg? Eða að hún
sé geðþóttaefni eða duttlungamál?
Ég kann ekki að geta mér til um
það. Hið eina sem ég er nokkurn
veginn viss um er að Helgi hefur
haft í huga útlenda orðið „súbjektív-
ur“ því að það er oft þýtt með „hug-
lægur“ og getur svo merkt margt
annað líka, þar á meðal „óhlutlæg-
Úrskurður
í fánamáli
eftir Sigurð H.
Þorsteinsson
Tuttugasta og fyrsta júní féll
úrskurður hæstaréttar Banda-
ríkjanna í svonefndu fánamáli.
Gregory Lee Johnson hafði árið
1984 brennt fána lands síns í mót-
mælaskyni fyrir utan svæði þar sem
landsþing repúblikana var haldið, í
Dallas í Texasríki.
Ríkið höfðaði mál gegn honum
fyrir vanhelgun fánans og var hann
dæmdur þar, en áfrýjaði málinu til
hæstaréttar Bandaríkjanna og var
loks sýknaður af hæstarétti þann
21. júní síðastliðinn með tilvitnun í
stjómarskrána þar sem kveðið er á
um málfrelsi. Var það túlkað sem
tjáningarfrelsi, sem einnig heimilaði
þá tjáningu sem felst í að brenna
fána lands síns, sem mótmæli við
stjómmálaskoðun ríkjandi stjómar.
Þegar dómurinn í hæstarétti
Bandaríkjanna var kveðinn upp um
daginn, sem réttlætti það að ein-
staklingur hafði brennt fána lands
síns í mótmælaskyni með því að
þetta væri réttur hans til tjáningar
samkvæmt 1. grein stjórnarskrár-
innar, minntist ég fslenska ljóðsins:
Hvert eitt landsins fley sem flýtur,
fáni vor þig beri hátt.
Hvert þess bam sem ljósið lítur,
lífgar vonir sem þú átt.
Hvert þess líf sem þver og þrýtur,
þínum hjúp þú veQa mátt.
Gat það átt sér stað, að tilfinning
þjóðar gagnvart fána landsins væri
svo allt önnur hér í Bandaríkjunum
Norður-Ameríku, en heima á Fróni
að fánabrennur hér væm verndaðar
af hæstarétti? Þessarar og fleiri
spuminga spurði ég mig, er ég las
um þennan hæstaréttardóm.
Viðbrögðin voru margskonar. Ef
dæma skal eftir þeim greinum sem
ég hefi lesið í blöðum hér er banda-
ríska þjóðin alls ekki sammála nið-
urstöðu hæstaréttar. í augum henn-
ar er fáninn heilagt tákn þjóðarinn-
ar, en ekki stjómmálalegt tákn
þeirrar ríkisstjómar er situr á hveij-
um tíma. Þetta eru þau viðbrögð
sem almenningur sýnir. Leiðarar
og skrif ýmissa lærðra manna leita
aftur á móti að rökum fyrir dómin-
um, eða réttara sagt, úrskurði
hæstaréttar. Öll þau skrif virðast
mér fyrst og fremst skapa fleiri
spurningar en þau svara.
Það er löngu þekkt fyrirbæri að
ýmsir andstæðingar bandarískrar
Sigurður H. Þorsteinsson !
stjórnmálastefnu brenni bandaríska
fánann við ýms tækifæri til að
mótmæla henni. Var hæstiréttur
Bandaríkjanna að samþykkja gerðir
þessa fólks með úrskurði sínum?
Allt frá dögum Marshallaðstoðar til
þessa dags hefir aldrei verið slegið
eins oft á framrétta hjálparhönd
neinnar þjóðar og þeirrar banda-
rísku. Er ef til vill hæstiréttur þess-
arar sömu þjóðar reiðubúinn að
réttlæta þau högg?
Allt þetta og fleira hefir komið
upp í hugann vegna úrskurðarins.
Sú hin sama grein, sem tryggir öll-
um málfrelsi, en samkvæmt henni
var úrskurðurinn, tiyggir líka al-
menningi möglunarrétt við stjóm-
völd. Það að hæstiréttur túlkar
„málfrelsi = freedom of speach“ í
víðasta skilningi, sem tjáningar-
frelsi og undir því, það að brenna
fánann sem tjáningu um andstöðu
við stjómmálastefnu, er nokkuð
sem almenningur er ekki sammála.
Því er komið að því að þessi sami
almenningur hefir ákveðið að nota
möglunarrétt sinn og mótmæla úr-
skurðinum við stjómvöld. Þannig
hafa orðið hörð viðbrögð, allt ofan
úr Hvíta húsinu til litla mannsins á
götunni. Hvað sem lærðir menn
skrifa með og móti virðist vilji al-
mennings ljós.
Fyrir mér, sem tilheyri þjóð sem
á fánalög og er hreykin af fána
sínum sem heilögu tákni með merki
krossins og ber hann hátt, er það
sérstök upplifun að vera mitt í þess-
um umræðum. Ljóðlínurnar hér að
framan túika virðingu íslendingsins
fyrir fána sínum. Á undanfömum
vikum hefir það því verið mér hugg-
un að komast að því að þær túlka
í raun sömu tilfinningar meðal
bandarísks almennings. Það er
notalegt að vera fullviss um að
þeir afkomendur mínir sem eiga
eftir að alast upp með þessari þjóð
munu nú og í framtíðinni bera sömu
virðingu fyrir fána þjóðar sinnar
og við heima fyrir fánanum okkar.
Ilöfundur er s kólastjórí
Klúkuskóla í Bjarnarfírði.