Morgunblaðið - 19.10.1989, Page 48

48
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 19. OKTÓBER 1989
SPRENGÍDAGUR
á morgun!
i Skífunni Borgartúni 24.
Skífan kynnir sprengidaginn. Á morg-
un seljum við allar vörur í verslun okk-
ar í BORGARTÚNI 24 með 10% af-
slætti. Auk þess bjóðum við fjöldan
allan af plötum með 25% afslætti og
12 tommur á hálfvirði. STÓRKOSTLEG
VERÐSPRENGING!
Framvegis verður sprengidagur í
Skífunni, Borgartúni 24, mánaðarlega.
Merktu við þessa daga í dagatalinu
þínu:
SKOOAOU íSKÍFUNA!
S-K-l-F-A-N
KRINGLUNNI • BORGARTÚNI • LAUGAVEGI
Skaðleg efiii í ávöxtum
Hættulegust börnum
Undanfarnar vikur hafa í Bandaríkjunum verið mjög til umræðu
varasöm efhi sem notuð eru við ræktun ávaxta og grænmetis.
Snúast umræðurnar sérstaklega um áhrif þessara efna á ung
börn. Það eíni sem aðallega hefiir verið í brennidepli nú er stýri-
efnið „Alar“. Efhið er aðallega notað á epli í þeim tilgangi að
halda þeim lengur á trjánum, það stuðlar einnig að fallegri lög-
un, gefur rauðari lit og þéttari ávöxt.
Framleiðandi efnisins, Uniroyal lendis. Þar vestra óttast menn að
Chemical Co., hefur verið í eldlín-
unni síðan deilur komu upp á
milli Environmental Protection
Agency (EPA) eða Umhverfis-
verndarráðs Bandaríkjanna og
Natural Resources Defence Coun-
cil eða Auðlindavarnaráðsins um
öryggi stýriefnisins Alar og hvað
hægt sé að gera i sambandi við
leifar skordýra- og illgresiseyða í
matvælum. Auðlindavamaráðið
kom í febrúar fram með ásakanir
á héndur Uniroyal þar sem segir
að Alar, eða Daminozide, sem er
lífrænt sýruefni, væri krabba-
meinsvaldur í dýrum (fram hafa
komið æxli í æðaveggjum á rott-
um) og hættulegt mönnum og þá
sérstaklega ungum börnum.
Deilur þessar hafa orðið til þess
að Uniroyal Chemical mun hætta
sölu Alar í Bandaríkjunum, en á
síðasta ári seldi fyrirtækið efnið
fyrir 4,6 milljónir dala og hafði
salan þá minnkað um 75% á
síðustu tveimur árum. Um það
bil helmingur efnisins er seldur
erlendis. En Uniroyal hefur verið
gagnrýnt fyrir þá ákvörðun sína,
að ætla að selja efnið áfram er-
efnið muni berast aftur til Banda-
ríkjanna með innfluttum eplum
eða eplaafurðum.
í marsblaði tímaritsins „Scien-
ce News“ er greint frá rannsókn
Auðlindavarnaráðsins sem hratt
umræðunni af stað. Þar segir að
niðurstaða tveggja ára rann-
sókna, þeirra umfangsmestu
sinnar tegundar sem gerðar hafa
verið til þessa, leiði í ljós að
Bandaríkjamenn komnir tii full-
orðinsára eigi á hættu að fá
krabbamein vegna skordýra- og
illgresiseyðis á ávöxtum og græn-
meti sem þeir neyttu sem börn,
og að áhættan sé margfalt meiri
en talið hafi verið til þessa.
Rannsóknirnar sýndu fram á,
að þar sem ávextir eru svo stór
hluti af fæðu barna og ávextir sú
fæðutegund sem helst inniheldur
leifar illgresis- og skordýraeyða,
þá væru börnin í mestri hættu. I
rannsóknunum kom fram, að
ávextir eru um 32 prósent af
neyslu barna eða um 70 prósent-
um meira en neysla t.d. kvenna
á aldrinum 22-32 ára, og að börn
borða sex sinnum meiri ávexti en
Eftirlit með inn-
flutningi garðávaxta
- og ræktun grænmetis
Nauðsynlegt er að vera vel á verði gagnvart innfluttu grænmeti
og sérstaklega ávöxtum, þar sem við vitum ekki hvaða skordýra-
og illgresiseyðar eða stýriefni eru notuð á þessa framleiðslu.
Leitað var upplýsinga hjá
nokkrum aðilum um notkun skor-
dýra- og illgresiseyða við ræktun
hér á landi. Hjá Hollustuvernd var
okkur tjáð að hér á landi væru
aðeins notaðir skordýra- og ill-
gresiseyðar sem Eiturefnanefnd
hefði leyft notkun á. Leyfð er
notkun á 5 stýriefnum.
Varnarefnin eru flokkuð í þijá
flokkar eftir styrkleika: A-, B- og
C-flokk, og þarf sérstakt leyfi
fyrir notkun sterkustu efnanna
sem eru í A-flokknum. Þau leyfi
fá aðeins þeir sem iært hafa með-
ferð efnanna, eru með gróður-
húsaræktun eða hafa lokið prófi
frá Garðyrkjuskóla ríkisins.
Við náðum tali af Helga Jó-
hannessyni hjá Garðyrkjuskóla
ríkisins og spurðum hann hvort
stýriefnið Alar væri notað á mat-
jurtir hér á landi? Hann sagði það
ekki vera, það væri eingöngu not-
að á blóm. Efnið skaðar ekki neyt-
endur nema þess sé neytt. Helgi
sagði að hér væri minna um
plöntusjúkdóma en erlendis og þar
af leiðandi væri minna notað af
skordýra- og illgresiseyði ' við
ræktun hér á landi en erlendis.
Helgi var spurður um kögur-
vængjuna, skordýrið sem nú heij-
ar á grænmeti í gróðurhúsum hér
á landi. Hann sagði að hún væri
ekki komin í öll gróðurhús lands-
ins, en menn væru að kanna
hvernig best væri að útrýma
henni. Aðspurður sagði hann að
hún legðist aðallega á papriku og
gúrkur.
Ákveðinn tími þarf að líða frá
notkun skordýra- og illgresiseyða
á grænmeti áður en það er sett á
markað. Það verður alfarið að
treysta framleiðendum sjálfum til
að fylgja þar settum reglum, á
meðan ekki er til staðar hér á
landi efnaeftirlit með innlendri
framleiðslu eða innfluttum ávöxt-
um og grænmeti.
M. Þorv.
fullorðnir miðað við líkamsþyngd.
Börn undir skólaaldri drekka 18
sinnum meira af eplasafa en full-
orðnir, miðað við líkamsþyngd og
ungbörn um 31 sinni meira.
Yngstu börnin verða fyrir mestum
eitrunaráhrifum vegna þess að
hlutfall er á milli fæðu og líkams-
þyngdar og samsvarandi á milli
fæðu og varnarefna. Magnið
minnkar eftir því sem börn verða
eldri. En uppsöfnun efnanna varir
lífstíð einstaklingsins.
Ráðið byggðir rannsóknir sínar
á opinberum skýrslum sem ná
yfir 27 fæðutegundir, aðrar en
mjólkurvörur, en sem börn yngri
en 6 ára borða oftast. Upplýsinga
var aflað um leifar 23 skordýra-
og illgresiseyða, þar af 8 sem
taldir eru vera krabbameinsvald-
ar, og eru á skrá hjá Umhverfis-
verndarráði og Fæðu- og lyfjaeft-
irliti Bandaríkjanna sem mengun-
arvaldar í ávöxtum og grænmeti.
I greinini kemur fram að Um-
hverfisverndarráð álítur að 66
lögleg efni, sem leyfð era sem
skordýra- og illgresiseyðar, geti
valdið æxlamyndunum. Því er
einnig haldið fram að um 496
skordýra- og illgresiseyðar geti
skilið eftir leifar í matvælunum,
en aðeins 40 prósent þeirra sé
hægt að finna með þeim efna-
fræðilegu aðferðum sem notaðar
eru til að fylgjast með þeim.
Lagt er til að opinberir eftirlits-
aðilar leitist við að finna aðferðir
til að fylgjast með notkun skor-
dýra- og iilgresiseyða og að þing-
ið finni aðferð til að verðlauna
þá bændur sem draga úr notkun
þessara efna. í marsblaði tímarits-
ins „Chemical & Engineering
News“ er bent á nauðsyn þess
að forðast efnamengun í matvæl-
um í framtíðinni. Það verði helst
gert með því að brúa bilið sem er
á milli iðnaðar, opinberra eftirlits-
aðila og almennings. Einnig er
lögð áhersla á að neytendur eigi
að fá upplýsingar um áhættu-
þsptti í sambandi við þá skordýra-
og illgresiseyða sem notaðir eru
á matvæli. Ágreiningurinn er hins
vegar um það hvernig upplýsing-
unum verði best komið á fram-
færi.
Þessar deilur hafa leitt til þess
að Umhverfisverndarráð Banda-
ríkjanna hefur nú ákveðið endur-
skoðun á lögum um notkun skor-
dýra- og illgresiseyða í ræktun
ávaxta og grænmetis, þ.e. stýri-
efna, illgresis- og skordýraeyða
ásamt öðram þeim kemiskum efn-
um sem notuð eru á matvæiin,
en sem geta valdið fólki heilsusk-
aða.
—
Hagnýt speki
— Sá sem veit „hvern-
ig“ mun alltaf hafa starf,
— en sá sem veit „hvers
vegna“ mun alltaf hafa
yfirmannsstöðu.