Morgunblaðið - 20.10.1989, Blaðsíða 21

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. OKTÓBER 1989
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. OKTÓBER 1989
« 2í

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fuíltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
ÁgústlngiJónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið.
Skjálftinn
í San Francisco
Menn þurfa ekki að hafa
verið lengi í San Francis-
co eða nágrenni til að átta sig
á því að hugur fólks þar er
ákaflega bundinn við jarð-
skjálfta og hætturnar sem
þeim fylgja. Vitað er að „stóri
skjálftinn“ gerir engin boð á
undan sér og reynslan frá
1906 þegar borgin lagðist nær
því í rúst vegna slíks skjálfta
og eldanna sem honum fylgdu
sýnir hvað kann að gerast, ef
forvarnir eru ekki nægar.
Jarðskjálftinn sem gekk.yfir
San Francisco og Norður-
Kaliforníu á mesta annatíma
þar um slóðir, síðdegis á
þriðjudaginn að staðar tíma,
var ekki „stóri skjálftinn“.
Hann svipti engu að síður tæp-
lega 300 manns lífi og olli
eignatjóni, sem nemur hundr-
uðum milljarða íslenskra
króna.
Við höfum oft á orði, að
alls staðar sé hægt að finna
Islendinga. Eins og sést af
lestri Morgunblaðsins í gær
voru að minnsta kosti tveir
íslendingar á þeim slóðum, þar
sem mesta manntjónið varð í
skjálftanum á þriðjudag. Ægir
Jens Guðmundsson ók yfir
tveggja hæða akbrautina yfir
Flóann milli San Francisco og
Oakland rétt mínútu áður en
hún brotnaði. Hrafnhildur
Gunnarsdóttir var hins vegar
með þeim fyrstu sem komu á
vettvang við brúna og var
fengin til að aðstoða við hjúkr-
un slasaðra. Öllum lýsingum
ber saman um, að hrun þessa
mikla vegamannvirkis hafi
verið mannskæðasta atvikið í
hamförunum. Er fagnaðarefni
að enginn þeirra 200 til 300
íslendinga sem eru á þessum
slóðum skuli hafa orðið illa úti
í skjálftanum.
Atburðir sem þessi vekja
alltaf umræður um það, hvort
ekki hafi verið unnt að sjá þá
fyrir. Þrátt fyrir nákvæmt eft-
irlit gera jarðskjálftar ekki svo
skýr boð á undan sér, að unnt
sé að segja nákvæmlega fyrir
hvar og hvenær þeir verða.
Óvissar spár kynnu að hafa
meiri glundroða í för með sér
en jafnvel skjálftinn sjálfur. I
þessu efni gildir sú megin-
stefna sem setur svip sinn á
störf almannavama um heim
allan um þessar mundir, að
ekki sé skynsamlegt að hvetja
fólk til að yfirgefa heimili sín
og leita skjóls íjarri þeim ef
óviss vá er fyrir dyrum. Al-
mennt séu menn líklega betur
settir við aðstæður sem þeir
þekkja heldur en á nýjum stöð-
um, sem ef til vill eru alls ekki
öruggir. Með öðrum orðum það
er ekki talið skynsamlegt að
heija fjöldaflutning á íbúum
stórborga eins og San Francis-
co heldur leggja áherslu á að
menn kunni að bregðast rétt
við á staðnum og sjá til þess
að mannvirki séu þannig úr
garði gerð, að sem minnst tjón
verði af þeim. Þegar haft er 5
huga að skjálftinn sem reið
yfir San ÝYancisco var af svip-
uðum styrkleika og sá sem
olli hinum gífurlegu hörmung-
um í Armeníu fyrir tæpu ári,
geta íbúar Norður-Kaliforníu
þakkað sínum sæla.
Sérfróðum aðilum ber sam-
an um að skjálftinn í San Fran-
cisco á þriðjudag sé svipaðs
eðlis og skjálftar sem óhjá-
kvæmilega verði hér á landi.
Má þar til dæmis benda á
ummæli þeirra Egils Hauks-
sonar prófessors í Suður-Kali-
forníuháskóla og Páls Einars-
sonar jarðeðlisfræðings hér í
blaðinu í gær. „Við fáum
sennilega ekki annan skjálfta
sem líkist því meir sem við
getum átt yfir höfði okkar hér
á íslandi,“ sagði Páll Einars-
son og bætti við: „Hingað til
höfum við verið efins um að
tjón yrði í Reykjavík í Suður-
landsskjálfta en það er mjög
fróðlegt að sjá hvað gerist í
San Francisco því hún er í
svipaðri ijarlægð frá skjálfta-
upptökum og Reykjavík er frá
yfirvofandi upptökum Suður-
landsskjálfta." Egill Hauksson
telur að mest tjón og óþægindi
á höfuðborgarsvæðinu yrðu
líklega vegna þess að háspenn-
ulínur frá Búrfelli mundu falla
niður. Hins vegar myndu hús
almennt standast skjálfta
mjög vel vegna þess hve
rammger þau eru.
Við víkjum okkur ekki und-
an því frekar en íbúar í hinni
fögru borg San Francisco að
búa á jarðskjálftasvæði. Er
sjálfsagt fyrir okkur að kynn-
ast því öllu sem best er gerð-
ist í skjálftanum þar á þriðju-
dag og láta þá aðstoð í té sem
við megum. Við vitum vel hve
hjálparhönd á stundum sem
þessari er mikils virði.
Fjölmennur fundur Þorsteins og Davíðs á Selfossi:
Þjóðarhagnr að
sljórnin fari frá
Texti: Agnes Bragadóttir Myndir Sigurður Jónsson
T»að var fjölmenni sem mætti í samkomusal Hótels Selfoss í fyrrakvöld og hlýddi á mál þeirra Þorsteins
og Davíðs. Fundarmenn voru um 150 talsins.
ÞELR komu víða við í máli sínu,
þeir Þorsteinn Pálsson, formaður
Sjálfstæðisflokksins og Davíð
Oddsson, varaformaður er þeir
fluttu framsöguerindi um þjóðmál-
in á fjölmennum fundi sem Sjálf-
stæðisfélagið Oðinn gekkst fyrir á
Hótel Selfossi í fyrrakvöld. For-
ystumennirnir sátu fyrir svörum
í lok fundarins. Helgi Ivarsson,
fundarstjóri upplýsti að um 150
manns sætu þennan fund, enda var
þétt skipaður bekkurinn. Þetta
var fyrsti fundurinn þar sem for-
ystumenn flokksins koma fram
saman, eftir að ný forysta Var kjör-
in á landsíundi, nú í októberbyrj-
un.
Formaðurinn hóf mál sitt á því
að lýsa yfir ánægju með það að
hann og Davíð hæfu nýtt samstarf
einmitt á þeim vettvangi þar sem
leiðir þeirra hefðu fyrst legið sam-
an, Selfossi. Þorsteinn gerði í máli
sínu grein fyrir helstu niðurstöðum
landsfundarins og rakti síðan gang
þjóðmála og störf þeirrar ríkis-
stjórnar sem nú fer með völd. „Við
stöndum nú á tímamótum í íslensk-
um stjórnmálum, í mörgum skiln-
ingi,“ sagði Þorsteinn. Hann sagði
að það væri athyglisvert nú á þessu
hausti að virða fyrir sér vettvang
stjórnmálanna. „Ríkisstjórnin legg-
ur fram efnahagsstefnu sina: stefnu
kre'ppu, ofstjómar, skattheimtu og
skðmmtunar á sama tíma og Sjálf-
stæðisflokkurinn heldur einn sinn
glæsilegasta og öflugasta lands-
fund og boðar nýja fijálslynda
stefnu í atvinnumálum, byggða á
gömlum merg.“ Hann kvaðst telja
„Við stöndum nú á tímamótum í
íslenskum stjórninálum, í mörg-
um skilningi," sagði Þorsteinn
Pálsson, formaður Sjálfstæðis-
flokksins.
að jafn skýrar andstæður í íslensk-
um stjómmálum hefðu ekki verið
til staðar um áratuga skeið og ein-
mitt nú.
Alþýðuflokkurinn eignar
sér það sem hann ekki á
Þorsteinn ræddi staðgreiðslu-
kerfi skatta og sagði þá m.a.: „Það
má segja Framsóknarflokknum til -•
hróss að í þeirri ríkisstjórn sem kom
á staðgreiðslukerfi skatta, að þá
þvældist hann ekki fyrir því að þessi
breyting yrði að veruleika. Alþýðu-
flokkurinn sem þá var í stjórnarand-
stöðu, barðist hatrammlega gegn
Þvert á móti, þá má ríkisstjórnin
fara og hún á að fara. Það þýðir
þjóðarhagur," sagði Davíð Odds-
son, varaformaður Sjálfstæðis-
flokksins.
því að löggjöfin yrði samþykkt vor-
ið 1987. En síðan hefur Alþýðu-
flokkurinn hins vegar litið svo á að
staðgreiðslukerfi skatta væri helsta
rósin í hnappagati þess flokks. En
nú ætlar Alþýðuflokkurinn, eftir að
hafa eignað sér það sem hann ekki
á, að standa að því að eyðileggja
grundvöllinn í þessari mikilvægu
umbót í skattþeimtu í landinu sem
hófst í staðgreiðslukerfinu," og
vísaði þar með til hugsanlegra
áforma ríkisstjórnarinnar að beita
sér fyrir því að upp verði tekið sér-
stakt hátekjuþrep í tekjuskattsinn-
Keimtu.
Þessu næst kom formaðurinn að
áformum stjórnvalda í þá veru að
skattleggja ávextina af sparnaðin-
um í landinu og sagði slíka fyrirætl-
an stefna innlendum sparnaði í
mikla hættu. Sparnaður í landinu
hefði verið að byggjast upp, en enn
væri langt í land að viðunandi
árangur hefði náðst. Með slíkum
ákvörðunum lægi í augum uppi að
sparnaður myndi dragast saman og
í kjölfar þess myndu vextir hækka,
þegar vinna þyrfti að því að lækka
vaxtastigið í landinu.
Vilja að Davíð vaði yfir
Ölfusá!
Davíð Oddsson sagði við upphaf
síns máls, er hann hafði vitnað til
fyrstu kynna sinna og formannsins
á Selfossi: „Auðvitað hefur margt
breyst frá því í gamla daga hér.
Kannski má segja að flest hafi
breyst og get ég sjálfur verið á-
gætt dæmi um það. Fyrir 35 árum
síðan áskotnuðust mér ný stígvél
sem ég ákvað að vígja með þvi að
vaða yfir Ölfusá.Áform mitt var
drepið í fæðingunni og voru allir
nærstaddir æfir yfir uppátækinu.
Nú hefur sú breyting orðið á að í
dag myndi mér ekki detta í hug
að vaða yfir Ölfusá, en á hinn bóg-
inn er álitlegur hópur manna í þjóð-
félaginu sem vel gæti hugsað sér
að ég gerði það.“ Vakti þessi hug-
leiðing varaformannsins óskipta
kátínu fundarmanna.
Stjórnin höktir við hækjur
síðasta spölinn
Davíð sagði að ófá verkefni biðu
hans og formanns flokksins. Nú
væri skammt í sveitarstjórnarkosn-
ingar og við þær aðstæður sem nú
væru, væru ríkari ástæður en ella
til að taka hart á við undirbúning
sveitarstjórnarkosninganna. Ekkert
benti til annars en sú ríkisstjórn sem
nú situr myndi ríghalda sér í sínum
sessi, af 'ótta við það að kjósendur
næðu til hennar. „Það er auðvitað
eðlilegasti hlutur í heimi að hún
hræðist kosningar....Þessi stjórn
mun ekki fremur en aðrir vinna
sitt dauðastríð. Hún var komin að
fótum fram og höktir nú við hækjur
síðaðsta spölinn," sagði varafor-
maðurinn.
Davíð sagði að mikill sigur Sjálf-
stæðisflokksins í sveitarstjórnar-
kosningunum á næsta vori gæti
orðið upphaf þeirrar sveiflu sem
nauðsynleg væri til að hreinsa' al-
mennilega til í stjórnarráðinu. „Ég
held að það megi fullyrða að mál-
efnaleg staða Sjálfstæðisflokksins
í sveitarstjómum sé víðast mjög
sterk um þessar mundir og því hef-
ur þess gætt að sveitarstjórnar-
menn telji nauðsynlegt að ríkis-
stjórnin fálmi um í sínu foraði sem
allra lengst, til þess að styrkja stöðu
okkar sveitarstjórnarmanna. Þvert
á móti, þá má hún fara og hún á
að fara. Það þýðir þjóðarhagur,"
sagði Davíð.
Brúða á hné búktalara!
Davíð minntist á umtal þess efn-
is að samstarf flokksformannanna
þriggja í ríkisstjórn Steingríms
Hermannssonar væri sagt svo ein-
staklega gott. Steingrímur hafi
hælt Olafi Ragnari á þá lund að
þar færi besti fjármálaráðherra sem
landið hefði alið og Jón Baldvin
hafi látið þau orð falla að þá Ólafur
Ragnar opnaði munninn, þætti hon-
um sjálfum líkast því sem hljóðin
kæmu úr eigin búk. „Þetta er í
fyrsta sinn svo ég muni eftir, að
formaður eins stjórnmálaflokks líki
sér sjálfum við brúðu á hné búktal-
ara úr öðrum flokki.“
Borgarstjórinn sagði að með
ríkisstjórn Steingríms Hermanns-
sonar hefði fleiri stjórnarflokkum
tekist að svíkja fjölbreyttari kosn-
ingaloforð á færri mánuðum en
áður hefði þekkst, „og voru þó fyrri
met í þeim efnum ekki til að gera
grín að.“ Loforð hennar um að
tryggja fulla atvinnu hefðu brugð-
ist. Loforð um að stórhækka ekki
skatta á almenningi einnig. Sömu-
leiðis loforð um lækkandi verðbólgu
og vexti. Loforð um kaupmáttar-
vernd hefðu reynst blekkingar einar
og kaupmáttarhrap hefði verið
meira en nokkru sinni fyrr. Lo-
forðið um hallalaus fjárlög hafi hlot-
ið ömurlegan endi og margbrotin
loforð allra flokkanna og ráðher-
ranna urn að styrkja stöðu byggð-
anna hefðu farið fyrir lítið, því
byggðirnar stæðu enn höllum fæti
og ættu erfiðleikatímabil framund-
an.
Magnúsarmálið
viðurstyggilegur
málatilbúnaður
Davíð vék í máli sínu að siðgæði
stjórnmálamanna og gagnrýndi
tvískinnung ráðamanna í orðum og
æði eftir að þeir væru komnir til
valda. „Ég tala nú ekki um þegar
þeir síðan setja upp helgisvip og
taka beinlínis þátt i aðför að einni
persónu, eins og gerðist varðandi
mál Magnúsar Thoroddsen, hæsta-
réttardómara." Hann sagði að grein
Björns Bjarnasonar í Morgunblað-
inu sl. sunnudag hefði borið með
sér að það mál væri einhver viður-
styggilegasti málatilbúnaður sem
menn hefðu í rauninni séð. „Það
er ekki smá alvörumál, þegar það
er nokkuð ljóst eftir málaferli í
borgardómi Reykjavíkur, að einhver
af fjórum eða fimm æðstu valda-
mönnum ríkisins hefur sagt ósatt
fyrirrétti, jafnvel eiðsvarinn," sagði
Davíð. Sagðist hann telja að fram-
koma ríkisvaldsins í Magnúsarmál-
inu að neita veijanda dómarans um
tækifæri til þess að veija hann að
fullu og öllu, væri „einhver svart-
asti blettur á íslensku réttarkerfi á
síðustu árum.“
Lokaorð erindis Davíðs voru
þessi: „ísland hefur allt til að bera
til að skapa þegnum sínum góð
lífsskilyrði. Þjóðin er menntuð og
starfsöm, viljug og vinnufús. Þess
vegna þarf enginn afturkippur að
verða í landinu. Þjóðin hefur þegar
uppgötvað að kreppan á rætur í
stjórnarráðinu og besta ráðið við
henni er að rífa hana upp með rót-
um.“
Færa þarf verkeftxin frá ríki
til sveitarfélag’a
Formaðurinn og varaformaður-
inn svöi’uðu svo fjölmörgum spurn-
ingum fundarmanna í fundarlok.
Augu fundaiTnanna beindust eink-
um að málefnum Suðurlandskjör-
dæmis eins og vonlegt er. Vildu
fundarmenn fræðast um afstöðu
forystuinanna Sjálfstæðisflokksins
til frekari atvinnuuppbyggingar í
kjördæminu, sem sem þess að beita
sér fyrir því að nýtt álver yrði reist
í kjördæminu, ráðist yrði í frekari
virkjunarframkvæmdir, auknar
vegaframkvæmdir, stefnt að lækk-
un orkuverðs í kjördæminu, sem
fyrirspytjandi sagði það hæsta á
landinu, möguleika á stækkun
hafnarinnar í Þorlákshöfn, frekari
uppbyggingu jarðefnaiðnaðar o.fl.
„Það er algjörlega óþolandi að
Sunnlendingar skuli þurfa að búa
við hæsta orkuverð á Islandi,“ sagði
Siguijón Bjarnason sem bar fram
fyrirspurnina. Hann sagði að Suð-
urlandskjördæmi vantaði atvinnu-
tækifæri fyrir fleiri hundruð manns.
I svörum forystumannanna komu
fram jákvæð sjónarmið í garð
heimamanna. Þorsteinn sagði að
miklu máli skipti fyrir byggðaþróun
og atvinnulíf í landinu að hin al-
menna efnahagsstjórn og hinar al-
mennu aðgerðir i byggðamálum
stuðluðu að því að það yrði alhliða
og jöfn uppbygging í landinu. Lögðu
þeir áherslu á að staðið yrði við
verkaskiptingu milli ríkis og sveit-
arfélaga, eins og lög þar að lútandi
gerðu ráð fyrir. „Það á að efla sveit-
arfélögin og færa verkefnin frá riki
til sveitarfélaga, í stað þess sem
nú er gert, að verkefnin eru færð
frá sveitarfélögum til ríkisins,"
sagði Davíð. Hann sagði að eitt
brýnasta verkefnið hjá sveitarfélög-
um nú, væri að stækka þau, og þar
með efla.
Camilo Jose Cela, Nóbelsverðlaunahafi í bókmenntum:
Bersögull brautryðjandi
1 spænskum bókmenntum
Camilo Jose Cela og Marina, vinkona hans, skála fyrir fréttinni um
Nóbelsverðlaunaveitinguna.
Hamfarirnar í San Francisco:
Nefiid kynnir sér af-
leiðingar skjálftans
Ekki frést af vandræðum nokkurs íslendings á svæðinu
eftir Gabi Gleichmann
ÞAÐ er ánægjulegt, að Sænska
akademían skuli hafa veitt Cam-
ilo Jose Cela Nóbelsverðlaunin í
bókmenntum árið 1989. Hann er
mesti rithöfúndur Spánverja nú
á dögum og hefur manna mest
stuðlað að gagnrýninni úttekt á
Francotímanum. Hann átti auk
þess stóran þátt í að frásagnar-
listin lifði af þrátt fyrir einræðis-
myrkrið, sem grúfði sig yfir Spán
í Qóra áratugi.
Cela nýtur mikillar hylli í heima-
landi sínu og fyrsta bókin, „Paskval
Dvarte og hyski hans“, er sú bók,
sem þar er mest lesin að „Don
Quixote" einni undanskilinni. Það
má því heita undarlegt hvað Cela
er lítt kunnur utan hins spænsku-
mælandi heims.
Mikill styr hefur ávallt staðið um
Cela. Landar hans flestir hafa hann
í hávegum en þeir finnast líka, sem
hafa horn í síðu hans. Cela er sér-
lundaður með afbrigðum, ögrandi í
framkomu, oft og tíðum hneykslan-
lega berorður og upphafsmaður nýs
„isrna" innan bókmenntanna, „el
tremendismo" (óhugnaður, harðn-
eskja). Hann er fólginn í að Ijalla
um það, sem flestum öðrum finnst
best að þegja um. Auk þess hefur
hann tekið saman mikið rit um
þann fjársjóð, sem spænskan á í
klúryrðum hvers konar, „Diccion-
ario Secreto“.
Cela er fjölhæfur og mikilvirkur
rithöfundur en þó mislagðar hend-
urnar. Oft rís hann upp í hæstu
hæðir en inn á milli lækkar hann
flugið. Sum verka hans eru ljós og
auðskilin en önnur myrk og allt að
því óræð. Stundum er það afkára-
skapur hversdagsleikans, sem ræð-
ur ferðinni, stundum ljóðræn mál-
snilldin. Hann er óbundinn í stíl og
er stöðugt að þreifa fyrir sér á
ótroðnum slóðum. í meðferð tung-
unnar á hann ekki sinn jafningja á
Spáni.
Frá Cela hafa komið út um eitt
hundrað bækur af ólíkum toga og
það er erfitt að.gera bókmenntaiðju
hans skil í stuttu máli. Hann er
aldrei kyrr, alltaf að fara eitthvað
annað, í burtu frá hinum breiða
vegi sagnamennskunnar. Hann er
frumlegur, óvenjulega frjáls og
djarfur sem listamaður en stendur
samt föstum fótum í hinum
spænska bókmenntaarfi.
Camilo Jose Cela er fæddur árið
1916 í Iria-Flavia, smábæ í Galisíu,
en ólst upp á borgaralegu heimili í
Madrid þar sem hann gekk í ka-
þólskan skóla. Á æskuárum sínum
dáðist hann að Jose Antonio de
Rivera, höfundi falangismans, og
hugsjónum hans um framtíð föður-
landsins og þegar borgarastríðið
braust út gekk hann til liðs við
Francó. Flís úr handsprengju batt
þó fljótlega enda á hermennskufer-
ilinn.
Að Cela skyldi berjast með fal-
angistum á fremur rót sína að rekja
til æskuóra og rómantískrar föður-
landsástar en fasískra skoðana.
Þeir, sem leitað hafa skýringarinnar
i verkum hans, hafa aldrei haft
erindi sem erfiði. Hann nefnir aldr-
ei berum orðum þátttöku sína í
stríðinu og þótt hann láti sér ann-
ars fátt óviðkomandi hefur hann
ávallt haldið sig til hlés í stjórn-
málunum. Líklega vegna þess, að
hann tók þann kost að búa áfram
á Spáni Francos, í nokkurs konar
innri útlegð.
Cela kvaddi sér fyrst hljóðs árið
1942, á þeim þögla tíma þegar þjóð-
in var enn að sleikja sárin eftir
bræðravígin. Vakti „Paskval Dvarte
og hyski hans“ strax mikla athygli
fyrir djarfmannlega tjáningu og þá
þjóðfélagsgagnrýni, sem þar er að
finna. í sögunni segir frá ofbeldis-
verki móðurmorðingja, skilgetins
afkvæmis samfélags, sem ein-
kenndist af allsleysi, jafnt í andleg-
um sem veraldlegum efnum, og
höfundurinn skopast að hugmynd-
um landa sinna um sæmd og heið-
ur. Ritskoðurum ríkisins líkaði ekki
þessi bók og bönnuðu hana strax.
í „Býkúpunni" (1951) kynnast
lesendur þversniði af spænsku þjóð-
inni, nærri 300 persónum, sem á
nokkrum dögum koma á kaffihús
eitt í Madrid. Með ummælum þessa
fólks, hugsunum og draumum sýnir
Cela hversdagslífið í allri sinni
eymd, einræðið, yfirdrepsskapinn
og stöðnunina á tímum Francos.
Bókin var gefin út í Argentínu en
á Spáni var hún 'bönnuð í tólf ár.
Meistaraverkið „San Camilo
1936“ (1968) var líka þyrnir í aug-
um yfirvalda en þó var látið ógert
að banna hana. Cela fer á kostum
í sögunni þar sem hann lýsir ringul-
reiðinni í Madrid rétt fyrir borgara-
styijöldina og flettir ofaii af ástæð-
unum fyrir hinu aðsteðjanda óviðri.
Hann tekur afstöðu með hvorugum,
setur alla undir undir sama mis-
kunnarlausa ljósið.
I næsta verki sínu gengur Cela
enn lengra í tilrauninni með texta
og form. „Oficio de Tinieblas"
(1973) er stórfenglegt prósaljóð um
spænskt fjölskyldulíf, bölsýn skop-
stæling, sem ekki verður bundin á
neinn venjulegan bókmenntabás
hvað varðar form og innihald. Verk-
ið er 1.194 stutt erindi þar sem út
úr flóir af klúryrðum, afskræmis-
legum uppákomum, guðlasti og ör-
væntingarfullum formælingum um
gelt einræðið og tvöfeldni kaþólsku
kirkjunnar.
í „Masúrka fyrir tvo dauða
menn“ (1983), margbrotnu en þó
auðskildu verki, rís málsnilld Cela
hvað hæst. í þessari grátbroslegu
frásögn sýnir Cela okkur inn í heim
þar sem sjálfseyðingarhvötin er tal-
in lífslönguninni meiri. Sagan er
auðug af safaríkum atburðum,
klámfengnum skrýtlum, þjóðlegri
visku og trúarlegum vangaveltum:
í stuttu máli sjálft lífið á spænsku
landsbyggðinni.
Sú mynd, sem Cela gefur okkur
af föðurlandi sínu, Spáni, er þó
ekki aðeins dregin dökkum drátt-
um. Hann hefur einnig gefið út tíu
mjög sérstæðar bækur um ferðir
sínar um landið á fimmta og sjötta
áratugnum, bækur, sem loga af
kímni og kátínu og ást til þess
Spánar, sem ekki er markaður
pólitísku hatri og bróðurmorðum —
lýsing á stórfenglegri náttúru, alda-
gömlum hefðum og bæjum og borg-
um, sem ólga af lífi.
Cela hefur ekki getið sér sérstakt
orð fyrir mannlýsingar; hann hefur
ekki reynt að kafa niður í sálardjúp-
in. Hann hefur reynt að sjá skóginn
fyrir trjánum, að skilja þjóðina
sjálfa, fortíð hennar og harmleik-
inn, sem síðustu tímar hafa stund-
um verið henni. Æviverkið hans er
eins og mósaíkmynd, sem sýnir
okkur sem í skuggsjá þann Spán,
sem Cela fóstraði.________________
Höfundur er sænskur
bókmcnntamadur.
FJÖGURRA manna sendinefnd
íúlltrúa í landsnefnd um jarð-
skjálftavarnir fer væntanlega
héðan til San Francisco á
sunnudag til vikudvalar að
kynna sér afleiðingar jarð-
skjálftans þar á þriðjudag.
Hvorki sendiráði íslands í Was-
hington, ræðismanni í San
Francisco né formanni íslend-
ingafélagsins í San Francisco
var í gær kunnugt um að nokk-
ur Islendingur hefði orðið fyrir
líkams- eða eignatjóni eða lent
í teljandi hrakningum vegna
jarðskjálftans þar.
Júlíus Sólnes, hagstofuráð-
herra, staðfesti í samtali við Morg-
unblaðið að hann yrði að líkindum
einn þeirra fjögurra sem færu
vestur um haf en hann hefur frá
upphafi átt sæti í Iandsnefnd um
jarðskjálftavarnir, sem skipuð var
fyrir 10 árum. „Menn hafa áhuga
á að fara og kynna sér þetta
ástand með eigin augum. Sams-
konar ferð var farin til Mexíkó
eftir mikla jarðskjálfta þar 1985.
Sú ferð var mjög lærdómsrík og
hefur haft hugmyndir inanna hér
um byggingareglugerðir og skipu-
lagsmál.“ Júlíus sagði að aðrir í
nefndinni yrðu væntanlega Guðjón
Petersen frá Almannavörnum,
Ragnar Stefánsson eða Páll Hall-
dórsson frá Veðurstofunni og
Ragnar Sigbjörnsson frá verk-
fræðideild Háskólans. Hánn sagði
að islenskur byggingaverkfræð-
ingur í framhaldsnámi í Stanford-
háskóla í San Francisco, Hjörtur
Stefánsson, yrði væntanlega leið-
sögmaður sendinefndarinnar en
hann hefði þegar kynnt sér
ástandið nokkuð. Júlíus Sólnes
sagði að almannavarnir hefðu þeg-
ar sett sig í samband við björgun-
arlið á staðnum og einnig væri
gott samstarf við vísindamenn á
staðnum, bæði jarðskjálftafræð-
inga og þá sem könnuðu skemmd-
ir á mannvirkjum. Þá sagðist hann
einnig vonast til að komast í sam-
band við byggingayfirvöld og
sveitarstjórnir vestra. Július sagði
sérstaklega mikilvægt að kynna
sér áhrif jarðskjálfta á samgöngu-
mannvirki. „Það er meginmál að
reyna að veija þau skemmdum.
Samgöngur mega ekki truflast um
of í hamförum."
Júlíus Sólnes vísaði því á bug
að þessi ferð stangaðist á við nú-
verandi skyldur hans sem ráðherra
í ríkisstjóm íslands. „Það er öðru
nær. Þetta snertir meðal annars
einn þeirra málaflokka sem um-
hverfismálaráðuneytinu er ætlað
að yfirtaka, það er að segja skipu-
lags- og byggingareglugerðir.“
Ingvi Ingvarsson sendiherra ís-
Jands í Washington sagði í sam-
tali við Morgunblaðið í gær að
hann hefði ekki frétt um hrakning-
ar nokkurs íslendings í Kaliforníu
vegna jarðskjálftanna. Hann sagði
að nokkuð hefði verið um að hringt
hefði verið að heiman og sendi-
ráðsmenn beðnir að hafa upp á
Islendingum á jarðskjálftasvæð-
unum. Það hefði yfirleitt tekist og
þá hefði jafnan allt verið í lagi.
Gunnhildur Lorensen skipaður
ræðismaður í San Francisco sagði
í samtali við Morgunblaðið að hún
vissi ekki betur en allir íslendingar
á svæðinu hefðu sloppið óskaddað-
ir frá hamförunum. Sama sagði
Guðrún Pálsdóttir, eiginkona Árna
Árnasonar formanns Islendingafé-
lagsins vestra.