Morgunblaðið - 20.10.1989, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. OKTÓBER 1989
37
VEL\AKANDI
SVARlR í SÍMA
691282KL. 10-12
FRÁ NÁNUDEGI
TIL FCSTUDAGS
/\p is^mi u~i MVn/ 'L) If
Enginn er óskeikull
Til Velvakanda.
„Við júgur heilagra kúa.“
Með þessu heiti birtist grein í
DV 25. apríl sl. Fjallar höfundur
þar um þá áráttu fræðimanna
(málfræðinga) að skýla „amlóðum
íslenskrar tungu bak við mistök
frá glæstri fortíð horfinna meist-
ara“, sem væru þeir goð á stalli.
Nú verður mér hugsað nokkur
ár aftur í tímann. Þá tefldi mál-
fræðingur (og auk þess skáld)
Hannes Pétursson fram öðrum og
nýrri goðum á stalli, frá 19. og
20. öld, gegn gagnrýni varðandi
íslenskt mál. Hér á ég við grein
Jóns Gissurarsonar í Morgunblað-
inu 12. febrúar 1975. Þar fjallar
hann á skeleggan hátt um afnotk-
un og misnotkun viðskeytts greinis
í útvarpi og sjónvarpi. Þar hafi
menn klesst viðskeyttum greini á
orð sem aldrei hafi drattast með
slíkan hala allt frá upphafi
íslenskrar tungu. Nefnir hann
ýmis dæmi svo sem „bera í bæti-
fláka“, breikkaði í „bera í bætiflák-
aná“, í bráð, lengdist „í bráðina",
leggja af mörkum þyngdist í
„leggja af mörkunum". Hneykslast
Jón að vonum á svo ókræsilegri
uppákomu í einu helsta vígi
íslenskrar tungu á vorum dögum.
Áðurnefnd grein Hannesar Pét-
urssonar birtist í Morgunblaðinu
fjórum dögum á eftir grein Jóns
þ.e. 16. febrúar. Því fór fjarri að
Hannes fagnaði þessari tímabæru
gagnrýni Jóns svo sem hefði mátt
vænta af málfræðingi og skáldi.
Nær öll grein Hannesar snýst gegn
henni.
Fyrst skákar hann fram Sigurði
Nordal (goði nr. I). Hannes segir
að eitt sinn hafi nemandi Sigurðar
spurt hann hvort ekki væri fremur
óíslenskulega að orði komist á til-
teknum stað í verkum Jónasar
Hallgrímssonar (goði nr. II). Nord-
al svaraði: „Það sem Jónas Hallgr-
ímsson hefur ort og Konráð Gísla-
son (goði nr. III) hefur lesið yfir,
jah, hljótum við nú að kalla
íslensku." Þann veg afgreiddi
Nordal þetta mál: lét spurningunni
ósvarað. Nordal virðist því telja
Jónas óskeikult goð á stalli. Sömu-
leiðis Hannes. Annars hefði hann
vísast ekki vitnað í þessi orð Nor-
dals.
Þar sem Hannes skákar hér
fram Jónasi og Sigurði, kynni ein-
hver að spyrja hvort þeir hafi ætíð
verið slíkir meistarar í meðferð
íslensks máfs, að þeim verði ætíð
teflt fram sem óskeikulum á því
sviði?
Tökum fyrst Sigurð Nordal. í
bók hans íslensk menning, bls. 8
stendur:
„En hvað getur lesendur varðað
um, ef sagt er frá menningu og
atburðum löngu liðinna tíma, sem
sögumaður hefur hvergi nærri
komið, hvernig bók hans er orðin
til og hvað fyrir honum hafi vak-
að?“
Hér hefur stílfákur Nordals
hlaupið illa útundan sér. Tökum
næst Jónas! Rit eftir Jónas Hall-
grímsson V, I, bls. 56: „Allt sem
nokkuð töluvert greinir sköpulag
fuglanna frá öðrum dýrrum . . .“
Hér hefur einnig farið illa úr-
skeiðis. En Jónas er eftir sem áður
„listaskáldið góða“ hinn mikli
ljóðasmiður og þessi mistök hans
í lausu máli skipta engu. Hann
telst aðeins mannlegur en ekkert
goð á stalli.
Hannes Pétursson telur að
gagnrýni Jóns Gissurarsonar eigi
að vísu við rök að styðjast en seg-
ir svo síðar í sömu grein að þessi
sama gagnrýni sé „svipuhögg á
lausamál Jónasar Hallgrímsson-
ar“. Einnig. „Svipuhögg á ljóð
skáldsins mörg hver“. Jah. Margt
er nú skrýtið í kýrhausnum. Hvern-
ig Hannes fær greint einhver
„svipuhögg“ á verk Jónasar í gagn-
rýni Jóns, mun reynast venjulegu
fólki erfitt að skilja. Jón minntist
nefnilega hvergi á Jónas né neitt
af verkum hans.
Fleira torskilið má finna í grein
Hannesar þótt eigi verði tíundað
hér. í því sambandi minnist ég
þess að í Morgunblaðinu 20. mars
1980, vitnar Barði Friðriksson í
títtnefnda grein Jóns og segir orð-
rétt: „Hannes Pétursson skáld
snéri ómaklega út úr þessari
grein.“ Þeir sem læsu þessa annar-
legu grein Hannesar myndu án efa
staðfesta þennan dóm hins ágæta
lögspekings.
Spyija mætti: Hefur dregið úr
þessum mistökum fjölmiðla síðan?
Því fer fjarri. Fyrir nokkru endurt-
ók t.d. þulur í sama stutta frétt-
atíma útvarps, að einhver hefði
„klifið Everestinn". Öllu lengra
verður ekki komist í málfarslegum
afglapahætti og greinisjapli. En
við hveiju má búast þegar þeir
höggva sem hlífa skyldu, svo sem
segir í upphafi þessa máls?
Og að lokum þetta: „Hvenær
megum við hinir — réttir og sléttir
leikmenn — vænta þess að mál-
fræðingar (og skáld) taki hér upp
önnur og jákvæðari vinnubrögð?
Leikmaður
REYKVIKINGAR!
Ásgeir Hannes Eiriksson,
þingmaður Borgaraflokksins
og fulltrúi Reykvíkinga í
fjárveitinganefnd Alþingis,
verður á Café Hressó í Aust-
urstræti í dag, föstudaginn
20. október, kl. 1 2.00-
14.00, með viðtalstíma.
HYBREX
FMUKOMIÐ
SIMAKERFI
Amjöcgóðuverm
Bíður fyrir þig og gerir viðvart,
man og minnir á, sendir skilaboð og svarar
þeim. Eitt handtak leysir mörg af hólmi
LEITIÐ UPPLYSINGA
ÁTÆKNIDEILD
HEIMILISTÆKJA.
Heímilistæki hf
Tæknideild • Sætúnie
SlMI: 69 15 00
L SanouttífUJto
Söngmenn
Karlakórinn Fóstbræður getur bætt við sig söng-
mönnum.
Upplýsingar í síma 40174 eftir kl. 19 í kvöld og næstu
kvöld.
GJÖFTIL
REYKINGAMAHNA

Reykingamenn geta fengið afhent stuðn- 4
ingsefnið: „Hættum að reykja með hjálp
lífrænnar endursvörunnar" á eftirfarandi
stöðum meðan birgðir endast:
Á höfuðborgarsvæðinu:
í húsi Krabbameinsfélagsins, Skógarhlíð 8
og Hafnarfjarðarapóteki, Strandgötu 34.
Á Akureyri:
Hjá Krabbameinsfélagi Akureyrar og ná- jjj
grennis í húsnæði Læknaþjónustunnar,
Hafnarstræti 95.
Þeir, sem búa utan Akureyrar
og höfuðborgarsvæðisins, geta
hringt í síma 91-26294 í dag
(föstudag) og fengið sendan
pakka gegn greiðslu póstkostn-
aðar á meðan birgðir endast.
Krabbameinsfélagið
:
Átt þú AEG
örbylgjuofn?
BRÆÐURNIR ORMSSON hf.
munu á næstunni halda kvöldnámskeið
í notkun örbylgjuofna. Námskeiðin eru
opin öllum eigendum AEG
örbylgjuofna. Leiðbeinandi verður
Katrín Leifsdóttir, hússtjórnarkennari.
Fyrsta namskeiðið verður 25. oktðber.
Þeir, sem áhuga hafa, skrái þátttöku
sína hjá Snorra Ingasyni í síma 38820.
BRÆÐURNIR
(©) ORMSSON HF
Lágmúla 9, sími 38820