Morgunblaðið - 26.11.1989, Blaðsíða 35

MÖRGÖNBLaÐI®' ÚTVARP/SJÓNVARP jiOi l 26. NÓVKMBKR 1989
35

4.00 Fréttir.
4.05 Glefsur. Úrdægurmálaútvarpi mánu-
dagsins.
4.30 Veðurfregnir.
4.40 Á vettvangi. Umsjón: Páll Heiðar
Jónsson og Bjarni Sigtryggsson. (Endur-
tekinn þáttur frá deginum áður á Rás 1.)
5.00 Fréttir af veðri, færð og flugsam-
göngum.
5.01 Lísa var það, heillin. Lísa Pálsdóttir
fjallar um konur í tónlist. (Endurtekið úr-
val frá miðvikudagskvöldi á Rás 2.)
6.00 Fréttir af veðri, færð og flugsam-
göngum.
6.01 Á gallabuxum og gúmmískóm. Leikin
lög frá sjötta og sjöunda áratugnum.
LANDSHLUTAÚTVARP Á RÁS
2
8.10-8.30 og 18.03-19.00 Útvarp Norður-
land.
AÐALSTÖÐIN
FM 90,9
7.00 Bjarni Dagur Jónsson. Fréttir, viðtöl
og tónlist.
9.00 Margrét.Hrafnsdóttir. Þægileg tónlist
blönduð ýmsum fróðleik.
12.00 Hádegisútvarp Aðalstöðvarinnar.
13.00 Gunnlaugur Helgason. Tónlist í
dagsins önn.
16.00 Fréttir með Eiríki Jónssyni.
18.00 íslensk tónlist að hætti Aðalstöðvar-
innar.
19.00 Anna Björk Birgisdóttir. Kvöldstund
með Ijúfri tónlist.
22.00 Undirfjöguraugu. Bjarni DagurJóns-
son. Síminn á Aðalstöðinni er 626060.
24.00 Næturdagskrá.
BYLGJAN
FM 98,9
7.00 Sigursteinn Másson með fréttir af
veðri, færð, kíkir í blöðin og tekur fyrir
neytendamál.
9.00 Páll Þorsteinsson við hljóðnemann.
12.00 Hádegisfréttir.
12.10 Mánudagsveikin tekin fyrrr. Umsjón-
armaður Valdís Gunnarsdóttir.
15.00 Bjarni Ólafur Guðmundsson tekur
púlsinn á þjóðfélaginu.
19.00 Snjólfur Teitsson í kvöldmatnum.
20.00 Ágúst Héðinsson. Tónlist og létt
spjall.
22.00 Frostrósir. Gunnlaugur Guðmunds-
son stjörnuspekingur með nýjan þátt um
stjömuspeki. Fjallað um stjörnumerkin
og allt sem þeim fylgir. Pétur Steinn
Guðmundsson fylgist með og tekur fólk
tali.
24.00 Freymóður á næturrölti.
Fréttir á klukkutíma fresti frá 8-18.
EFFEMM
FM 95,7
7.00 Arnar Bjarnason. Morgunhaninn á
FM býður fyrirtækjum upp á brauð og
kökur með kaffinu.
10.00 ívar Guðmundsson. Nýtt og gamalt
efni i bland við fróðleiksmola.
13.00 Jóhann Jóhannsson. Gæðapopp og
óskalög ráða ríkjum.
,16.00 Sigurður Ragnarsson.
19.00 Gunný Mekkinósson.
22.00 Ragnar Már. „Eru menn ófúsir til að
taka-undir."
1.00 „Lifandi næturvakt."
STJARNAN
FM 102
7.00 Bjarni Haukur Þórsson. Morgunþátt-
ur á Stjörnunni. Ungir íslendingar í spjalli
og leigubílaleikurinn á sínum stað kl.
7.30.
11.00 Snorri Sturluson. Hádegisverðarleik-
ur Stjörnunnar og Viva-Strætó kl. 11.30
15.00 Sigurður Helgi Hlöðversson. Mikið
af nýrri tónlist.
19.00 Ekkert kjaftæði — stanslaus tónlist.
20.00 Kristófer Helgason gluggar í stjörnu-
speki.
1.00 Björn Sigurðsson. Næturvakt sem
segir sex.
Útvarp Hafnarfjörður
18.00-19.00 Menning á mánudegi. Rætt
við listafólk o.fi.
Stöð 2;
Orrustu-
skipið
Potemkin
HIMH Fjalakötturin sýnir á
OQ 05 mánudag kvik-
myndina Orrustu-
skipið Potemkin, The
Battleship Potemkin. Þessi
mynd hefur verið talin eitt af
tímamótaverkum sovétska
leikstjórans Sergei Eisenstein.
í myndinni er hið umtalaða
Odessa-atriði, eitt frægasta
atriði kvikmyndasögunnar,
sem sýnir hvernig saklausir
borgarar eru stráfeldir í blóð-
ugum bardaga. Myndin var
vaiin sú besta í heiminum árin
1948 og 1958 af alþjóðanefnd.
Maltin: ★ ★ ★ ★
Rás 1;
Bamaútvarpið
^■■■i í Barnaútvarpinu á Rás 1 á virkum dögum er jafnan lögð
-i s* 10 áhersla á að kynna góðar bókmenntir fyrir ungmn hlustend-
Au um og skipa þjóðsögur þar veglegan sess. í dag verður
flutt, með leikhljóðum, draugasagan brúðguminn og draugurinn.
Sagan fjallar um ungan mann sem var að taka gröf. Þegar gröfin
fór að dýpka kom upp lærleggur af manni, afskaplega stór. Maður-
inn fer þá að gantast og segir: „Það skal mér ekki bregðast, að
þetta hefir verið góður glímumaður, og gaman væri að hafa hann
í veislunni sinni á síðan“. Þetta hefði hann ekki átta að segja.
Bylgjan:
Stjömuspeki
■■■■■ Á dagská Bylgjunar í kvöld er nýr þáttur um stjörnuspeki
OO 00 sem Gunnlaugur Guðmundsson stjörnuspekingur sér um
— 0g nefnist hann Frostrósir. Ætlunin er að fjalla um hvert
stjörnumerki fyrir sig og í þættinum í kvöld verður fjallað um Bog-
manninn. í þáttum þessum verður einnig fjallað um stjörnuspekina
vítt og breytt og leitast við að svara ýmsum áhugaverðum spurning-
um.
Rás 1:
Dauðaskilgreining
og líffæraflutningar
■■■■ Samantekt um dauðaskilgreiningu og líffæraflutninga er
OO 30 á dagskrá Rásar 1 í kvöld. Umsjón með þættinum hefur
Sigrún Stefánsdóttir. Að undanförnu hefur mikið verið
rætt um spurninguna hvort eigi að viðurkenna heiladauða sem jafn-
gildan hjartadauða, en áður fyrr var gengið út frá því að þegar hjart-
að hætti að slá væri um dauða að ræða. Umræðan um dauðaskil-
greiningu hefur aukist að undanförnu vegna líffæraflutninga, en
hingað til hafa ísiendingar einungis verið þiggjendur. Nýlega var
skipuð nefnd sem á að búa til frumvarp til laga um nýja dauðaskil-
greiningu vegna iíffæraflutninga. Það er Páll Sigurðsson ráðuneytis-
stjóri í Heilbrigðisráðuneytinu sem veitir nefndinni forstöðu og í
þættinum ræðir Sigrún við hann. Ennfremur verið rætt við lækni,
prest og hjúkrunarkonu sem starfað hefur á dönsku sjúkrahúsi við
að fylgja sjúklingum með heiladauða í líffæraflutninga.
IIIIS
SI YRKTARFÉLAG ÍSLENSKU ÓPERUNNAR
TM£ Kt I.ANDIC OPt.HA SOCIfTY
Adalfundur
verður haldinn mánudaginn 27. nóvember 1989
* kl. 18.00 í íslensku óperunni v/lngólfsstræti.
Venjuleg aðalfundarstörf.
Stjórnin.
Gárur
eftir Elínu Pálmadóttur
Mig langar svo,
mig langar svo
Mig langar svo, mig langar svo,
að lyfta mér á kreik.
uppvexti mínum var á heimil-
inu stúlka með litla telpu.
Þegar móðir mín söng við
hana Allir krakkar og var að
reyna að kenna henni vísuna, söng
sú stutta alltaf: að lyfta mér upp
á kreik. Lét ekki af því. Þetta var
greind stelpa, en hún gat ekki
skilið hvernig þessi athöfn ætti
að fara fram, sem hana langaði
svo til að framkvæma. Þótti þó
skárra að lyfta sér upp á eitt-
hvað, sem hún ekki vissi hvað
var. í orðabókinni minni segir að
kreikur sé hægur gangur, fara á
kreik að komast á ról og vera á
kreiki að vera á ferli.
ur blandað kolefni, segir hann
Halldór Halldórsson í Orðtaka-
safni sínu, bók sem allir blaða-
menn þyi-ftu að hafa við hendina.
Orðtakið merkir því í rauninni „að
bræða silfur sem blandað er kol-
efni“. Þetta orðtak hafa menn
notað yfir það að eiga í erjum eða
gera (hvor öðrum) grikk allt frá
Islendingasögum, ýmist vérið að
elta grátt silfur eða elda grátt
silfur. En ég efa að okkur verði
skiljanlegra hvað verið er að gera
við silfrið þótt orðið saman sé
hengt aftan í orðtakið eða að
líkingin við þennan verknað verði
við það hótinu skýrari nútíma-
fólki. Kannski eru þessir á mynd-
inni að elda grátt silfur — saman.
Þótt þessi orðtök glymji nú
sífellt brengluð úr útvarpinu, gat
Líklega er það þetta, sem þvæl-
ist svo fyrir fjölmiðlafólki, þrátt
fyrir ást á móðurmálinu. Þegar
menn vita ekkert hvað orðin þýða,
þá þykir e.t.v. skárra að reyna
,að búa til eitthvað skiljanlegt úr
;talsháttunum. Ekki er alltaf ljóst
Ihvaða bót er að til skilningsauka.
'Til dæmis er ávallt dulítið fyndið
]þegar að eyrum berst, að einhver
istandi sig í stykkinu eða ætli að
:fremja slíkar kúnstir. Gerist næst-
lum daglega og kætir. Þá dugar
ihvorki að sjá viðkomahdi standa
:sig — í starfi eða rækja vel skyldu
iSÍna — eða einfaldlega-standa úti
í stykki, sem mun upphaflega
vera dönsk hugmynd. Nei, hann
■verður að gera hvort tveggja í
senn, að standa sig og vera stadd-
ur úti í stykki. Það gæti nú orðið
þrautin þyngri miðað við verkefn-
ið. Til dæmis á ég vont með að
sjá skurðlækni, sem stendur sig,
vera að skera upp úti í stykki.
Kannski þessir á myndinni standi
sig í stykkinu? Endurtekningar
skapa víst vana. Og það óttast
ég mest að innan skamms þyki
mér slíkar hundakúnstir alveg
sjálfsagðar og hreint ekkert
hiægilegar. Sagt er að ekki þurfi
að heyra nýtt orð oftar en 30 sinn-
um. Það er hættan við að láta
glymja í eyrum vitleysur, við lær-
um málið að stórum hluta með
eftirlíkingum. Krakkamir líka.
Því læðist að lúmskur grunur um
að hún Bibba sé síður en svo til
gagns með vitleysum sínum í út-
varpinu, þótt gaman sé að hlægja
að henni — i bili.
Von er að þvælist fyrir fólki
að skilja hvern fjárann þeir eru
að gera, sem eru að elda grátt
silfur. Enda telja fræðimenn óvíst
hvernig orðtakið er hugsað. En
það er samt notað í tíma og ótíma
í fjölmiðlum — og þá gjarnan
bætt við það „saman“. Hvernig
þetta saman verður til skilnings-
auka gerir mig heimaskítsmát.
Við vitum víst öll hvað siifur er
og grátt silfur merkir óhreint silf-
ég ekki séð að hann Árni Böðvars-
son fjallaði um þau í því ágæta—
riti „Málfar í fjölmiðlum", sem
Morgunblaðið og Ríkisútvarpið
létu á þessu ári prenta í handriti,
okkur starfsfólki fjölmiðlanna til
leiðbeiningar. Það var sannarlega
þarft verk, hafi Árni þökk fyrir.
Maður lítur bara alltof sjaldan í
það í hasarnum við að koma boð-
skapnum á framfæri. Eða hefur
ekki vit á því að fletta upp og
gengur því í vatnið fyrir aula-
skap. Þeim sem ekki veit um fá-
fræði sína eru víst allar bjargir
bannaðar. Líklega ætti ekki að
ráða svo kokhraust fólk á fjöl-
miðla.
Hér að ofan var þessi skrifari
að gera því skóna, að við lærðum
í málinu það sem fyrir, okkur er
haft. Máltilfinning er þá vísast sú
notkun orðanna, sem við vönd-
umst í æsku. Og nú þegar velvilj-
uð og barngóð kona, sem hefur
próf upp á þekkingu á bömum,
var að segja frá í útvarpinu einn
morguninn, var rokið til og slökkt
á tækinu. Ekki af því að efnið
væri ekki nógu áhugavert. Nei,
hún var að tala um „að vinna
með börn“ og „okkur sem erum
að vinna með böm“. í hennar
huga vinna þeir ekki með bömum
heldur með börnin. í mínum huga
hljómar það eins og að vinna með
hamri eða einhveiju áhaldi.
Kannski er þetta bara þróun máls-
ins í samræmi við breytt — og
kannski ópersónulegra — viðhorf
til barna og þessi tilfinning fyrir
málinu orðin gamaldags. En í
mínum huga situr blýfast, að ekki
sé hægt að vinna með manneskjur
eins og hlut eða efni. Það sé óvirð-
ing við þær. Vísast síðasti Móhí-
kaninn með svona innbyggða sér-
visku og flokkast þá með þeim,
sem hafa hvorki vilja né getu til
að læra neitt nýtt. Hefði kannski
bara átt að skrúfa fyrir útvarpið
þegjandi og hljóðalaust! En maður
vill nú tolla í tískunni og vera
með í máiræktarátakinu!
V