Morgunblaðið - 31.12.1989, Qupperneq 6

6
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 31. DESEMBER 1989
Vonast eftir vætu
á gamlárskvöld
-segir Rúnar Bjamason slökkviliðsstjóri
MIKILL viðbúnaður er nú hjá slökkviliðsmönnum um ailt iand,
eins og endranær um áramót, enda nýársnótt annasamasti tími
ársins. Rúnar Bjarnason slökkviliðsstjóri í Reykjavík vonast til
þess að veður haldist áfram vott, enda sé þurr sina eins og púður-
tunna um áramót.
Það er oft mjög annasamt hjá
slökkviliðinu um áramót,
enda eru menn að leika sér með
eldinn," sagði Rúnar. Sagði hann
ekki vera mjög langt síðan að
fólk hafi ekki getað náð sam-
bandi við slökkviliðið þegar stór-
útköll þurfti. Sem betur fer hafi
nú orðið breyting þar á.
Misjafnt er frá ári til árs hversu
annríkt er. Kveðst Rúnar minnast
einna áramóta þegar aðeins urðu
tvö útköll vegna lítilvægra bruna.
„Önnur áramót urðu hins vegar
fimmtíu útköll, sem er miklu
meira en við ráðum við.“ Um þessi
áramót verða tuttugu slökkviliðs-
menn á vakt, einum fleiri en um
síðustu áramót. Álagstímar eru
mismunandi um áramótin. Lítil
útköll eiga sér helst stað á tímabil-
inu frá 21 fram yfir miðnætti, en
stórútköll verða yfirleitt mun
síðar á ný-ársnótt, þar sem menn
ná ekki að uppgötva eld í tíma.
Það eru margs konar atvik sem
koma upp á vegna áramótanna.
Eitt af þeim hvimleiðari að sögn
Rúnars eru sinubrunar, en sinuna
kveður Rúnar vera sem púður-
tunnu um áramót ef þurrt er.
„Veðurspáin gefur vonir um
bleytu, en fljótt skipast veður í
lofti og gróður er mjög fljótur að
þorna.“
Löng hefð er fyrir því hjá lands-
mönnum að kveðja árið með ára-
mótabrennu. Slökkviliðsstjóri
kveðst fagna þeirri þróun sem
orðið hafi undanfarin ár að þeim
hafi fækkað; telur hann þær í
núverandi mynd vera tíma-
skekkju. „Mun nær væri að ein-
beita sér að skipulögðum brennu-
hátíðum á þrettánda." Rúnar
kveður slys sem betur fer ekki
vera algeng við brennur; muni
hann ekki eftir alvarlegu slysi
síðan árið 1966, þegar ungur
drengur fórst. Eins og gefur að
skilja eru brennur haldnar á opn-
um svæðum, sem lengst frá
byggð. „Þessum svæðum fer nú
óðum fækkandi, þar sem byggð
þrengist stöðugt.“ Alvarleg óþæg-
indi geta orðið af brennunum ef
hvessir og vindur stendur í átt
að byggð. „Fólk vill þá gjarnan
Rúnar Bjarnason.
fá aðstoð okkar, en athuga verður
að því sem ætlað er að loga er
oft nær ómögulegt að slökkva."
Gífurlegu magni flugelda er
skotið á loft um áramót og því
ekkert tölfræðilegt undrunarefni
að einhver slys eigi sér stað.
Rúnar segir um meðferð f lúgelda:
„Eina leiðin til þess að koma í veg
fyrir óhöpp vegna flugelda er að
fólk beiti eigin skynsemi og dóm-
greind, þegar með flugelda er
farið; fólk kynni sér leiðbeiningar
vel og leiki sér ekki með eldinn
innandyra. Einnig ber að leggja
á það ríka áherslu að flugeldar
og blys eru ekki á barna með-
færi, þar verða ávallt fullorðnir
að hafa hönd í bagga. Rétt er
einnig að fólk hafi það í huga að
áfengi og f lugeldar eigá ekki sam-
leið.“
Með þessum varnáðarorðum
sendi slökkviliðsstjófinn í
Reykjavík Iandsmönntim áramó-
takveðjur.
StÍRalisti FIDE:
*
Helgi Olafsson stiga-
hæstur Islendinga
Kasparov kominn með 2800 skákstig
HELGI Ólafsson er stigahæstur islenskra skákmanna á nýjum skák-
stigalista Alþjóðaskáksambandsins, FIDE. Helgi er með 2575 stig
og er í 40. sæti á heimslistanum. Margeir Pétursson er með 2555 stig
í 70. sæti en aðrir íslenskir skákmenn eru ekki á lista yfir 106 efstu
menn. Garíj Kasparov er efstur á listanum með 2800 stig, sem er
hæsta stigatala sem skákmaður hefúr haft.
Helgi Ólafsson hækkar um 10
stig frá síðasta stigalista sem
gefinn var út í júlí, en Margeir
lækkar um 35 stig. Jóhann Hjartar-
son var með 2555 stig á síðasta
stigalista en fellur af listanum yfir
106 efstu í þetta skiptið, á hann
ná skákmenn með 2535 stig. Jón
L. Árnason var með 2520 stig á
síðasta lista.
Kasparov er efstur á stigalistan-
um, eins og áður sagði, með 2800
stig en Alatolíj Karpov er næstur
með 2730 stig og hefur lækkað um
20 stig. Jan Timman er kominn í
3. sætið með 2680 stig, Vassilíj
Ivantsjúk er í 4. sæti með 2665
stig, Míkhaíl Gúrevitsj og Valeríj
Salov eru í 5.-6. sæti með 2645
stig. Alexander Baljavskíj er í 7.
sæti með 2640 stig, Nigel Short er
í 8. sæti með 2635 stig, Ulf Anders-
son er í 9. sæti með 2630 stig og
Viktor Kortsjnój er í Í0. sæti með
2025 stig. Álls efu 29 skákmebn
með 2600 stig og þar ýfir.
Af 106 stigahæstu skákmöfinum
Síðustu reglugerðir um virðisaukaskatt fyrir áramót:
Verð á mjólk og kindakjöti lækk-
ar um tæplega 9% eftir áramótin
REGLUGERÐIR um endurgreiðslu vegna virðisaukaskatts af mat-
vöru, endurgreiðslu tii húsbyggjenda og greiðslufrest vegna virðis-
aukaskatts við innflutning voru gefhar út af fjármálaráðherra í fyrra-
dag. Tæplega 9% verðlækkun á mjólk og kindakjöti í heilum og
hálfúm skrokkum tekur gildi áramót, og á verð á fiski og fersku
innlendu grænmeti að geta lækkað í svipuðu hlutfalli.
Mjólkurlítrinn lækkar úr 71,70
kr. í 65,40 kr. eftir áramótin,
eða um 8,8%, og sambærileg lækk-
un verður á léttmjólk, undanrennu
og G-mjólk. Aðrar mjólkurvörur
iækka um 0,4%. Niðursneitt kinda-
kjöt í hálfum skrokkum lækkar úr
462,30 kr. í 422,00 kr., eða um
8,7%. Verð á unnum kjötvörum
lækkar minna. Verðlækkun á fiski
og grænmeti ræðst að hluta af því
hvort endurgreiðsla virðisauka-
skattsins skilar sér að fullu til neyt-
enda, en álagning á þessum vörum
er fijáls. Upptaka virðisaukaskatts-
ins mun samanlagt hafa í för með
sér 2-2,5% lækkun á matvælalið
framfærsluvísitölunnar frá því sem
annars hefði orðið, en heildaráhrifin
eru talin leiða til 0,5-1,0% lækkunar
framfærsluvísitölu.
Samkvæmt reglugerð um endur-
greiðslu virðisaukaskatts til byggj-
enda íbúðarhúsnæðis er gert ráð
fyrir endurgreiðslu á tveggja mán-
aða fresti á grundvelli framlagðra
reikninga og verður hún verðtryggð
með lánskjaravísitölu. Jafnframt er
gert ráð fyrir endurgreiðslu vegna
meiriháttar endurbóta á íbúðar-
húsnæði, en miðað er við að kostn-
aður við endurbæturnar sé 7% eða
meira af fasteignamati íbúðar. Án
þessara endurgreiðslna hefði skatt-
lagningin haft í för með sér 9%
hækkun á byggingarkostnaði, en
með endurgreiðslunum er þessum
áhrifum á byggingarkostnað hins
vegar að fullu eytt.
Greiðslufrestur vegna greiðslu
virðisaukaskatts við innflutning
mun fyrst og fremst taka til inn-
flutts hráefnis til iðnaðarfram-
leiðslu og olíuvara. Ákveðið hefur
Sölusamtök lagmetis:
Lagmeti flutt út fyrir
rúma 1,2 milljarða 1989
SÖLUSAMTÖK lagmetis flytja út lagmeti fyrir rúmiega 1,2 millj-
arða króna í ár en samtökin fluttu út vörur fyrir 1,07 milljarða
króna 1988, þannig að verðmæti útflutningsins er ívið minna á þessu
ári en í fyrra, miðað við fast verðlag, að sögn Garðars Sverrissonar
framkvæmdastjóra Sölusamtaka lagmetis.
Utfiutningur okkar til Þýska-
lands er 30% minni í ár en í
fyrra vegna hvalafársins," sagði
Garðar Sverrisson í samtali við
Morgunblaðið. „Tengelmann hefur
komið inn aftur í Þýskalandi og
lofar góðu,“ sagði Garðar. „Aldi
suður hefur hins vegar ekki komið
inn aftur en við höfum boðið þeim
nýja vörutegund, sem þeir eru að
skoða og meta. Við höfum selt vör-
ur til Sovétríkjanna fyrir 5 milljónir
Bandaríkjadala í ár og Bandarkja-
markaður lofar góðu á næsta ári,
þannig að við erum bjartsýnir."
verið að veita öðrum innfiytj'endum
hliðstæðan greiðslufrest fram yfir
mitt næsta ár til þess að koma í
veg fyrir hugsanlegar verðhækkan-
ir á fyrstu mánuðunum vegna auk-
innar fjárbindingar. Samkvæmt
reglugerð verður almenna reglan
sú að veittur verður greiðslufrestur
fyrir tvo mánuði í senn, frá 15 dög-
um allt uppí 75 daga, eða að meðal-
tali 45 daga. Þessi regla gildir fyr-
ir alla innflytjendur fyrstu fjóra
mánuði næsta árs. Eftir það stytt-
ist greiðslufrestur vegna innflutn-
ings á öðrum vörum en hráefni til
iðnaðar og olíuvörum um 15 daga
og verður 30 dagar að jafnaði til
ágústloka, en fellur síðan alveg nið-
ur.
heims að þessu sinni eru 50 frá
Sovétríkjunum. Að auki eru sex
Sovétmenn á listanum sem flutt
hafa til Vesturlanda.
Heildaraflinn
230 þúsund
tonnum minni
en í fyrra
HEILDARAFLI íslenskra skipa er
1,522 milijónir tonna árið 1989,
eða 230 þúsund tonnum minni en
árið 1988, samkvæmt _ bráða-
birgðatölum Fiskifélags íslands.
Loðnuaflinn er 231 þúsund tonn-
um minni í ár en í fyrra og botn-
fiskaflinn er 8 þúsund tonnum
minni en 1988. Fiskifélagið áætlar
að andvirði útfluttra sjávarafurða
árið 1989 verði 57,5 milljarðar
króna, eða 1,013 milljarðar
Bandaríkjadala en 1988 var and-
virði þeirra 45,2 milljarðar króna,
eða 1,052 milljarðar dala. Birgðir
sjávarafúrða eru hins vegar
nokkru minni í lok þessa árs en
undanfarin ár.
Botnfiskaflinn er 690 þúsund
tonn i ár en hann var 698 þús-
und tonn í fyrra. Þorskaflinn er 352
þúsund tonn árið 1989, eða 24 þús-
und tonnum (6,4%) minni en 1988
og karfaaflinn er 91 þúsund tonn í
ár, eða 3 þúsund tonnum minni en
í fyrra. Humaraflinn er 1.800 tonn
árið 1989 en hann var 2.300 tonn
1988 og 2.700 tonn 1987. Rækjuafl-
inn er 29.700 tonn í ár, eða 3 þús-
und tonnum minni en í fyrra og
loðnuaflinn er 909.208 tonn árið
1989, eða um 231 þúsund tonnum
minni en 1988. t
Nýrnaveiki í sex eldisstöðvum við Faxaflóa:
Ekki hægt að uppræta
smit nema með niðurskurði
- segir Árni M. Mathiesen dýralæknir fisksjúkdóma
ÁRNI M. Mathiesen, dýralæknir
fisksjúkdóma við tilraunastöð
Háskóla Islands að Keldum, segir
að ekki sé hægt að uppræta
nýmaveiki í fískeldisstöðvum á
stuttum tíma nema með niður-
skurði í sýktum stöðvum og það
sé svo kostnaðarsamt að það geti
riðið rekstri stöðvanna að fúllu.
Hann segir að þær aðferðir sem
hafðar eru við sýnatöku hérlend-
is skili miklum árangri og að fisk-
sjúkdómaeftirliti sé hvergi betur
sinnt en hér á landi.
Alls liggja um 6 milljarðar króna
í fjárfestingum í fiskeldi hér á
landi, áð sögn Árna. Sú upphæð
sem ríkisvaldið og hinar einstöku
stöðvar veija sameiginlega til fisk-
sjúkdómaeftirlits nemur 20 milljón-
um króna á ári.
„Fisksjúkdómaeftirlitið er ekki
kostnaðarsamt miðað við veltu
greinarinnar en menn svíður undan
öllum fjárútlátum eins og nú árar,“
sagði Árni.
Algengustu fisksjúkdómarnir
hérlendis eru nýrnaveiki og kýla-
veiki sem eru bakteríusjúkdómar
en veirusjúkdómar hafa fram til
þessa ekki fundist í fiskum hérlend-
is. Veirusjúkdómar eru mun erfiðari
viðfangs en bakteríusjúkdómar því
veirur fjölga sér eingöngu inni í
öðrum frumum og því ekki hægt
að beita fúkkalyfjum gegn þeim.
„Smitmagnið í fiskeldisstöðvun-
um er lágt og nýrnaveikisýking í
stofni hefur aidrei náð að valda
faraldri," sagði Árni. Hanh segir
að ekki verði með öllu hægt að
koma í veg fyrir smit, villtir fiskar
sem berist inn í hafbeitarstöðvar
beri stundum með sér smit og við
því sé ekkert annað að gera en að
halda uppi ströngu eftirliti.
í regiugerð um heilbrigðiseftirlit
með klakstöðvum og eldisstöðvum
er forráðamönnum þessara stöðva
gert skylt að sótthreinsa öll ný-
fijóvguð hrogn sem þeir hafa hug
á að ala. Auk þess er bannað að
flytja seiði eða hrogn á milli stöðva
þar sem fisksjúkdómar hafa komið
upg.
Árni segir að nú séu sex haf-
beitar- og framhaldseldisstöðvar á
Faxaflóasvæðinu í dreifingarbanni
vegna þess að fiskur hafi smitast
af nýmaveiki. Það þýðir þó ekki
endilega að stöðvarnar verði fyrir
miklu fjárhagslegu tjóni því enn
hefur ekki orðið vart fiskdauða af
þessum völdum.
Arnarflug:
Leiguþota til
að brúa bilið
ÞOTA Arnarflugs sem stöðvaðist
síðastliðinn fimmtudag, þegar
komið var að skoðun hennar, fer
í skoðun 2. janúar að sögn Krist-
ins Sigtryggssonar framkvæmda-
stjóra Arnarflugs.
Sænska Boeing þotan, sem kemur
í staðinn, er aðeins á stuttri leigu
til að brúa bil á meðan verið er að
skoða þotu félagsins og bíða eftir
samkomulaginu við ríkissjóð, en við
munum ekki verða með tvær vélar
í notkun á þessum árstíma,“ sagði
Kristinn.