Morgunblaðið - 31.12.1989, Side 24

24
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 31. DESEMBER 1989
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 31. DESEMBER 1989
25

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúarritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Arvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðslð: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. ( lausasölu 90 kr. eintakið.
Við áramót
Oft hefur verið komist þannig
að orði við áramót, að við
lifum á miklum breytingatímum.
í seinni tíð hafa breytingarnar
sjaldan verið jafn miklar og örar
og á því ári, sem nú er að kveðja.
Með þessum orðum er að sjálf-
sögðu vísað til atburðanna í Aust-
ur-Evrópu, þar sem hver ríkis-
stjórn kommúnista á eftir annaiTÍ
hefur fallið fyrir kröfum fólksins
um aukin mannréttindi, lýðræði
og betri lífskjör. Enginn dregur
lengur í efa, að kommúnisminn
er hruninn sem hugmyndakerfi.
Þeir sem hafa stutt hann leynt
og ljóst hér á landi sem annars
staðar eiga að sjá sóma sinn í að
viðurkenna villu síns vegar en
ekki skella skuldinni á Lenín,
Stalín eða Sovétríkin.
Þetta eru þeir heimssögulegu
atburðir, sem gera árið 1989 eftir-
minnilegt. Ef við lítum okkur
nær, blasir við að hraðinn í sam-
starfi og samruna ríkjanna í Vest-
ur-Evrópu, hvort heldur þau eru
innan Fríverslunarbandalags Evr-
ópu (EFTA) eins og ísland eða
Evrópubandalagsins (EB) er meiri
en menn væntu. Raunar á þessi
þróun sér langan aðdraganda en
í byijun þessa árs urðu viss þátta-
skil, þegar Jacques Delors, forseti
framkvæmdastjórnar EB, lýsti
vilja til aukins og nánara sam-
starfs við EFTA. Var hann tekinn
á orðinu og nú um áramót eru
EFTA-ríkin og framkvæmda-
stjórn EB að setja sig í samninga-
stöðu. Er jafnvel búist við að fyr-
ir lok 1990 liggi ramminn um hið
evrópska efnahagssvæði fyrir.
Það verður ekki vandalaust að
fylla út í hann. íslensk stjórnvöld
hafa eins og aðrir aðilar þessa
máls ákveðið að ganga til sam-
starfsins og ber að fagna þeirri
ákvörðun.
Ef við færum okkur inn fyrir
eigin landamæri með þessa stór-
viðburði i Evrópu í huga, sést að
enn hefur ríkisstjórnin þó ekki
komið sér saman um neina fast-
mótaða stefnu er byggist á
íslenskum hagsmunum og gæslu
þeirra innan hins evrópska efna-
hagssvæðis. Umræðum um
skýrslu utanríkisráðherra um við-
ræður EFTA og EB lauk aldrei á
Alþingi fyrir jólaleyfi þingmanna.
Segir það eitt sína sögu. Hitt fer
þó ekki á milli mála, að á Alþingi
er meirihlutasamstaða um megin-
stefnuna í þessum efnum. En þar
skarast lið stjórnar og stjórnar-
andstöðu. Við drögumst að þeim
segli sem samstarf Evrópuþjóð-
anna er, hvort sem okkur líkar
betur eða verr, af því að við erum
í hópi þessara þjóða. Á hinn bóg-
inn er enn óljóst, hvort við þvæl-
umst með eða göngum fram með
markvissum hætti, eftir að hafa
gert það upp við okkur hvað við
viljum, um hvað við getum samið
og hvað er alls ekki samningsat-
riði. Síðari kosturinn er að sjálf-
sögðu betri.
Á næsta ári verður þorskafli á
Norður-Atlantshafi skorinn niður
um 200.000 tonn eða þar um bil,
ef litið er til svæðisins frá Barents-
hafi um ísland til Nýfundnalands.
Það munar um minna. Eftirspurn
eftir fiski minnkar ekki, þannig
að verð á honum sígur vafalaust
fremur upp en niður á komandi
mánuðum. Hvort slíkar hækkanir
duga til að brúa bilið vegna minni
afla skal ósagt látið. Því síður
má gleyma hinu, þegar um verð-
lag á fiski er rætt, að sjávarafurð-
ir eiga í harðri samkeppni við
önnur matvæli og ekki er mikijl
vandi að tapa í þffrri keppni með
því að hækka verð upp fyrir hæfi-
legmörk.
Áður er vikið að því að vegna
innbyrðis deilna hefur ríkisstjórn-
inni ekki tekist að komast að sam-
eiginlegri niðurstöðu um stefnu-
mörkun gagnvart Evrópusam-
starfinu. Hið sama á við um mörg
önnur mikilvæg málefni. Innan
stjórnarliðsins er hver höndin upp
á móti annarri. Ástandið batnaði
ekki að þessu leyti eftir að stjórn-
arflokkunum ijölgaði úr íjórum í
fimm í haust. Þá var til dæmis
ákveðið til að lokka Borgaraflokk-
inn til samstarfs, að fyrir þessi
áramót skyldi stofnað sérstakt
umhverfisráðuneyti fyrir formann
hans. Við þá ákvörðun var ekki
staðið og er raunar ókleift áð
komast að skynsamlegri niður-
stöðu um svo viðkvæmt og viða:
mikið mál undir pólitískum þrýst-
ingi af þessum toga.
Spurningin um ráðherrastóla
virðist þvi miður ráða meiru um
samstarf núverandi stjórnarherra
en einbeittur vilji samhents hóps
til að takast á við brýn úrlausnar-
efni í landsmálum. Gleggstu skilin
á milli stjórnarhátta glundroða-
afla annars vegar og samhents
meirihluta hins vegar sjá menn
með því að bera saman landstjórn-
ina og stjórn borgarmálefna í
Reykjavík undir forystu sjálfstæð-
ismanna og borgarstjóra þeirra,
Davíðs Oddssonar.
Eftir fáeina mánuði verður
gengið til sveitarstjórnakosninga
og munu stjórnmálin og umræður
um þjóðmál taka mið af því. Morg-
unblaðið telur að um þessi áramót
sé enn einu sinni nauðsynlegt að
vara við sundurlyndisfjandanum
og vara við of mikilli sundrungu
í stjórn landsmála. í þeirri von að
við getum samhent tekist á við
viðfangsefnin á komandi ári þakk-
ar Morgunblaðið lesendum sínum
samfylgdina á árinu 1989 og
óskar þeim og landsmönnum öll-
um heilla á árinu 1990.
þjóðfélagi okkar að auðlindir þess
séu sameign þegnanna í nútíma-
merkingu en ekki úreltri merkingu
höfundar Grettis sögu sem notar
orðið þegar hann fjallar um átök,
viðureign. En vel má vera þetta
orð, sameign, eigi eftir að færast
aftur til upphaflegrar merkingar
sinnar vegna kvótans. Þá munu
sameignarmenn sundra þjóðfélag-
inu vegna átaka um eignarréttinn.
Og draugurinn gengur þá aftur
úr Grettis sögu.
Þá verður enginn draugabani;
nema sá sem ættaður er úr Holly-
wood. En góstbuster mun ekki duga
í alvörunni einsog krakkarnir segja.
Einungis á flugeldasýningu í Leik-
fangalandi.
Nú þarf víst ekki lengur-
land vort undursmáa
að grafa strútshöfuð sitt
i gamlan fjörusand
við fjallkonufaldinn biáa,
það er ekki lengur
allra landa minnst
og hvað sem aðrir halda
eða öðrum finnst
er að því nokkur fengur
að það er stærra en Legoland
(og auk þess erum vér ofurlítið
íslenzkir í bland).
(Tillaga að nýjum þjóðsöng.)
M.
(meira næsta sunnudag)
í SKÁLDSÖG-
• unni Chesa-
peake venst söguhetja
á þrælasölu einsog
ljón á mannát, svoað
notuð séu orð höfund-
ar.
Hugurinn hvarflar að forréttind-
um. Þau eru e.k. mannát í sam-
félaginu. Þannig leit aðallinn á
eignir sínar og sérstöðu. Það var
ekki undarlegt þótt bændur og
borgarar gerðu uppreisn. Þegar ljón
kemst uppá mannakjöt grípur um
sig ótti í þorpinu og menn bregðast
við. Ljóninu er útrýmt.
I þessu samhengi hvarfla að
manni önnurforréttindi, t.a.m. þeg-
ar fáum útvöldum eru afhentar
auðlindir lítillar þjóðar sem hún
hefur eignazt með sameiginlegu
átaki, einsog 200 mílna fiskveiði-
lögsagan. Kvóti á hafinu handa
útvöldum er siðleysi, en hann er
ekkert betri þegar hann hefur verið
fluttur upp á land. Slík eignatil-
færsia á sameiginlegum auði þjóð-
arinnar á fárra hendur er tíma-
skekkja og öfugmæli, hvað sem
hver segir. Hún á eftir að hefna
sín, ef ekkert verður að gert. Jafn-
vel kalla uppþot yfir okkar litla og
friðsæla samfélag.
Allar byltingar eru vegna tekju-
skiptingar, en þó einkum eignatil-
færslu; kvóta sem stjórnvöld hafa
búið til harida forrétt-
indaljónum. Aðrir
missa þegnrétt sinn.
Ég get vel sett mig
í spor sjávarútvegs-
ráðherra; skii vand-
kvæði hans í svo við-
kvæmu máli. En enginn vandi er
leystur með nýjum. Og kjarni máls-
ins er sá sem sérfræðingar sem
kannað hafa kvótakerfið hafa sýnt
framá - að unnt ætti að vera að
veiða jafnmikið af botnfiski og nú
er gert með allt að 40% minni fiski-
skipaf lota og minni tilkostnaði eftir
því; tilaðmynda færri fiskvinnslu-
stöðvum. Hvernig í ósköpunum á
svo þessi útgerð að bera sig vel?
Þessi sóun verður lífskjarahefting
svo lengi sem hún er látin viðgang-
ast. Um það eru menn að verða á
eitt sáttir.
Mér er ekki ljóst hvort fólk gerir
sér grein fyrir þeirri hættu sem
boðið er heim með eignatilfærslu
einsog einokun á fiskveiðilögsögu
íslands. Þetta litla samfélag okkat
þarf á öðru að halda en illindum
vegna forréttinda undir yfirskini
vígorða einsog: stjórnun fiskveiða;
eða: verndun fiskimiðanna; eða:
gegn rányrkju(i)
Enginn upprætir rányrkju með
því að kalla fram rándýrið í tiltölu-
lega meinlausum þjóðfélagsþegnum
sem hafa vanizt því í stéttlausu
HELGI
spjall
4-
EGAR LITIÐ ER YFIR
farinn veg á því ári, sem
nú er senn liðið, fer ekki
á milli mála, að Evrópa
hefur verið vettvangur
merkustu stjórnmálaat-
burða þessa árs.
Þróunin í átt til efnahagslegrar samein-
ingar Vestur-Evrópuríkja hefur verið mjög
hröð á þessu ári. Hún gefur vísbendingu
um, að af þeim þremur efnahagsheildum,
sem búa yfir mestum styrk, þ.e. Banda-
ríkjunum, Japan og Vestur-Evrópu, sé nú
hvað mestur sóknarhugur í þeirri evr-
ópsku, þótt hraðinn í efnahagslegri upp-
byggingu Japans hafi verið ótrúlegur á
undanförnum árum og áratugum. Sam-
keppnin á milli þessara þriggja efnahags-
' héilda á eftir að fara hraðvaxandi á næstu
árum og áratugum. Það verður friðsamleg
samkeppni. Vaxtarmöguleikar sameigin-
legs evrópsks efnahagssvæðis eru hins
vegar gífurlegir, að ekki sé talað um með
tengingu við þau lönd, sem um skeið hafa
verið kölluð Áustur-Evrópa.
Fyrir okkur íslendinga er það ánægju-
efni, að umræður um afstöðu okkar til
þessarar þróunar á liðnu ári hafa sýnt,
að víðtæk samstaða er um þá megin-
stefnu, að við hljótum að verða þátttakend-
ur í þessari þróun og taka á okkur vissar
skyldur í þeim efnum, en jafn víðtæk sam-
staða er um það, að við hljótum að halda
fullum yfírráðum yfir fiskveiðilögsögu okk-
ar og óskoruðum eignarrétti yfir fyrirtækj-
um í sjávarútvegi.
Nú er kommúnisminn fallinn í hinum
sögufrægu ríkjum Mið-Evrópu, sem eru
að losna undan erlendri áþján nær hálfri
öld síðar en lýðræðisríki Vestur-Evrópu.
Havel situr í Hradcany-kastala í Prag í
stað þess að sitja í fangelsi og Walesa
veitir Pólverjum pólitíska forystu, þótt
ekki sitji hann í ríkisstjórn. I Póllandi,
Tékkóslóvakíu, Ungveijalandi, Rúmeníu
og Búlgaríu er nú unnið að undirbúningi
fijálsra kosninga í þessum ríkjum á næsta
ári.
Þótt gleðistundimir hafi verið margar á
árinu, sem nú er að líða, vegna þessara
atburða, megum við ekki gleyma því, að
erfiðleikarnir framundan fyrir þessar þjóð-
ir eru gífurlegir. Þótt sumar þeirra eigi
sér gamla lýðræðislega hefð er það verk-
efni, sem þeirra bíður að byggja upp nýja
stjórnarhætti risavaxið. Þegar til viðbótar
kemur, að efnahagur þessara ríkja er í
rúst, eftir hálfrar aldar kúgun kommún-
ismans og lífskjör almennings ömurleg á
vestrænan mælikvarða og matarskortur
mikill í sumum þessara ríkja, fer ekki á
milli mála, að þessar þjóðir þurfa á mik-
illi aðstoð að halda á næsta ári og árum.
Það er erfitt að útskýra mikilvægi þess-
ara atburða fyrir yngri kynslóðum. í raun
má segja, að stjórnmálabaráttan síðari
helming þessarar aldar hafi snúizt um þá
spumingu eina, hvort Marxistar hefðu
rétt fyrir sér um þjóðfélagsuppbygging-
una. Átökin um þessa spurningu hafa ver-
ið ótrúleg. En eftir allt, sem á undan hef-
ur gengið, liggur svarið nú fyrir. Þjóðfélög
sósíalismans fyrir austan járntjald hafa
hmnið til grunna. Lífið sjálft hefur fært
okkur svarið við þessari grundvallarspurn-
ingu. Það er ekki einungis merkasti við-
burður þessa árs heldur einn merkasti
stjórnmálaatburður þessarar aldar.
VIÐ UPPHAF
síðasta áratugar
þessarar aldar er
auðvitað ljóst, að
Hvað gera
þeir?
verkefnin við að byggja upp lýðræðisleg
þjóðfélög í hinum fyrrverandi leppríkjum
Sovétríkjanna eru óþijótandi. Enn er
spumingarmerki við framvindu mála í
Sovétríkjunum en nú beinist athyglin ekki
sízt að þeim sjálfum.
Hinu er svo í raun ósvarað, hver verða
viðbrögð þeirra manna, bæði hér á íslandi
og í öðrum löndum, sem hafa varið ævi
sinni til þess að veija og beijast fyrir fram-
gangi sósíalismans, sem nú er hruninn í
Austur-Evrópu. Hvað hefur gerzt á þess-
um áratugum frá því að kommúnistar tóku
völdin í Kreml? Hvað hefur gerzt í nafni
og þágu sósíalismans? Það er búið að drepa
tugmilljónir manna í nafni hinnar sósíal-
ísku byltingar. Fyrst stóðu þessi fjölda-
morð yfir í Sovétríkjunum sjálfum í a.m.k.
tvo áratugi áður en þau hófust annars
staðar. Þar í landi var saklaust fólk dreg-
ið fyrir rétt og dæmt til dauða með aðstoð
ljúgvitna. Þar var fólk sent í þrælkunar-
vinnu, fangelsi og á geðveikrahæli fyrir
skoðanir sínar. Þar var fólk kúgað og
kvalið í þágu byltingarinnar.
í og eftir heimsstyijöldina síðari voru
þessir stjórnarhættir gerðir að útflutnings-
vöru. Skriðdrekarnir frá Moskvu brunuðu
um Austur-Berlin og brytjuðu niður verka-
mennina, sem byltingin var sögð gerð fyr-
ir. Þeir ruddust um götur Búdapest eftir
ómerkilega sviksemi gagnvart stjórnvöld-
um þar. Þeir lögðu undir sig Prag.
Allt fram til ársins 1956 héldu talsmenn
sósíalismans hér á Islandi, og í öðrum
vestrænum ríkjum, uppi hörðum vörnum
fyrir þessa stjórnarhætti og héldu því fram,
að þetta væru framtiðarríkin! Þá fyrst
þegar Ungveijar sendu út neyðarkall til
heimsbyggðarinnar, sem enginn svaraði,
byijuðu sumir að bila í trúnni, en alls ekki
allir. Eftir þá hrikalegu atburði flykktust
ungir íslenzkir námsmenn í stórum hópum
til Austur-Evrópu, ekki sízt til Austur-
Þýzkalands til þess að nema fræðin við
skóla þar á kostnað kommúnistaflokkanna
í þessum löndum. Og þeir voru valdir til
ferðarinnar af forystumönnum sósíalista á
íslandi! Þessir námsmenn skipa nú forystu-
sveit Alþýðubandalagsins. Það var ekki
fyrr en eftir atburðina í Prag 1968, sem
þessir menn hættu að halda uppi vörnum
fyrir ofbeldisverkin, en þeir hafa ekki enn
hætt að halda uppi vörnum fyrir sósíalis-
mann.
Hvað ætla þeir að gera? Hvenær hefst
uppgjör þeirra við sjálfa sig?
Þessir menn geta ekki haldið að sér
höndum og þagað. Björn Sveinsson Björns-
son þagði í hálfa öld áður en hann gerði
grein fyrir afstöðu sinni og stuðningi við
Þýzkaland nazismans. Til þess lágu mjög
persónulegar ástæður. En hann hefur lagt
spilin á borðið. Þeir menn, sem gengið
hafa erinda sósíalismans alla sína ævi og
horfast nú í augu við hrun hans og kom-
ast ekki lengur hjá því að viðurkenna of-
beldisverk hans, eru í nákvæmlega sömu
stöðu og þeir, sem gengu til liðs við naz-
ista á sínum tíma. Þeirra hlutur er ekki
betri. Þeir verða að gera upp sín mál.
■■■■■■ Á VETTVANGI
Fi«kvPÍrSi- innanlandsmála
x ibivvciui hafa umræður um
steftian fiskveiðistefnuna
sett mjög svip á þjóðmálabaráttuna. Þær
umræður eru mikilvægar enda snúast þær
um grundvallaratriði. Það sem sagt hefur
verið um kvótakerfið og einkarétt á haf-
svæðum við ísland í Helgispjalli er frekari
umfjöllun um þetta viðkvæma mál einsog
það var lagt fyrir í Reykjavíkurbréfi 11.
maí 1986, en þar segir m.a. — og er ekki
útí hött að rifja það upp nú:
1. Sumir eru þeirrar skoðunar að sér-
eignarskipulag á fiskimiðunum sé bezta
lausnin en sá hængur er á því að engir
einstaklingar eiga hafsvæðin, fiskimiðin
eru sameign okkar allrá eftir langa og
harða baráttu allrar þjóðarinnar fyrir rétti
sínum. Fiskveiðilögsagan að 200 mílum
var til skamms tíma alþjóðlegt yfirráða-
svæði sem síðar féll í skaut íslendingum.
Sumir segja að ekki sé hægt að selja eða
gefa miðin nema þá með því að skipta
þeim meðal landsmanna allra, t.a.m. með
því að senda eigendunum, þ.e. öllum
íslenzkum þegnum, hlutabréf í þessu fyrir-
tæki. Segja mætti að það væri lýðræðisleg-
asta aðferðin og sú sem allir ættu að geta
komið sér saman um. Þessi hugmynd
minnir á brezka hagfræðinginn Samuel
Brittan, sem gerði það að tillögu sinni að
Bretar fengju í pósti hlutabréf í fyrirtæk-
inu sem á Norðursjávarolíuna, enda eigi
enginn hefðbundið tilkall tii hennar. Síðan
gætu menn framselt eða leigt bréfin, eða
þá haldið þeim að vild.
Það er ekki fráleitt að minna á þessar
hugmyndir til íhugunar, þótt ekki hafi þær
REYKJAVIKURBREF
Laugardagur 30. desember
Morgunblaðið/RAX
orðið ofan á í Bretlandi. Hitt er annað
mál að slíkt mætti auðveldlega gera við
stórfyrirtæki eins og Landsvirkjun og ein-
hver fyrirtæki önnur á vegum ríkis og
sveitarfélaga. Þau gætu orðið almennings-
hlutafélög. Og hvað mælti gegn því að
fiskimiðin væru það einnig, ef menn hefðu
ekkert á móti því að orka fallvatnanna og
aðrar sameiginlegar náttúruauðlindir væru
það?
2. Þarna stangast á hugmyndir um
miðstýringu og séreignarrétt. Þessi sjónar-
mið þarf að samræma, ef vel á að vera
en það verður hvorki gert með einföldum
miðstýringaraðferðum né séreignarskipu-
lagi sem byggist á vafasamri hefð sem á
ekkert skylt við það, þegar landnámsmenn
helguðu sér jarðir hér á landi sem síðan
gengu kaupum og sölum eins og eðlilegt
var. Eitt sinn átti kirkjan Island að mestu,
síðan kóngur, nú við öll. En arfinn frá
Landnámu höfum við reynt að hafa í heiðri
eins og vera ber og leyfa jarðeigendum
að njóta eigna sinna.
Hafsvæðin eru ný eign allrar þjóðarinn-
ar og um það yrðu stórátök, ef gefa ætti
þetta fjöregg einhveijum fáum útvöldum,
jafnvel skussum sem ekki hafa til þess
unnið. Á þessu máli eru því augsýnilega
margar hliðar. Það er nauðsynlegt að
skoða þær allar og reyna að gera upp hug
sinn án þess að upp úr sjóði.
Eignarréttur á óbyggðum íslands og
hafsvæðum sem engum heyra til nema
þjóðinni allri er viðkvæmt mál, sem menn
skyldu ekki flytja einstrengingslega og án
víðsýni eða tillits til þeirra, sem engar eða
litlar kröfur hafa gert til sérnytja og yfir-
ráða. Menn skyldu einnig muna það, að
senn kemur að hafsbotninum. Hver á að
nytja hann? Hver á að eiga hann? Ef olía
finnst á íslenzku landgrunni mun hún ekki
verða afhent þeim orðalaust, sem þar hafa
öðrum fremur skarkað með tól og tæki,
ekki frekar en eitthvert mesta orkusvæði
heimsbyggðarinnar, Yatnajökull, verður
afhentur einhveijum sérstökum gæðing-
um, þegar að því kemur að nýta orkuna
sem í iðrum hans býr. Menn skyldu því
ekki telja, að það gæti leyst allan vanda,
ef sjávarútvegsráðherra úthlutaði kvótun-
um til fullrar eignar en ekki aðeins til tíma-
bundinnar nýtingar, þ.e. að núverandi
kvótakerfi yrði breytt í séreignarkerfi.
3. Séreignarskipulag á miðunum gæti
að sjálfsögðu verið hagkvæmt því að menn
rækta og ávaxta bezt það sem þeir eiga
sjálfir. En það er ekki hægt að gefa mönn-
um annað en það sem gefandinn á sjálf-
ur. Þannig er ekki hægt að gefa neinum
sérstökum mið, sem við öll eigum og eng-
inn öðrum fremur. Allir landsmenn eiga
miðin og ekki síður afkomu sína undir
afrakstri þeirra. Bændurnir helguðu sér
aftur á móti jarðeignir, þegar á landnáms-
öld og mikið af landinu er í einkaeign
samkvæmt erfðavenju. Hægt var að helga
sér ónumið landsvæði, en ekki lengur.
Laxveiðiár eru leigðar af eigendum og
engir fara betur með þær en leigutakar.
Þeir nota t.a.m. ekki net.
Hafsvæðin urðu ekki eign neinna fárra
útvalinna, sem höfðu sótt sjóinn, þegar
200 mílurnar voru viðurkenndar. Nytjar
og forréttindi þeim samfara veita engum
eignarrétt, hvorki á landi né hafi. Við feng-
um landgrunnssvæðið, sem þjóð með al-
þjóðalögum um hafréttarmál. Það voru
stjórnmálamenn og landhelgisgæzlan, sem
höfðu forystu um að veija fiskveiðilögsög-
una — án tilkalls til séreignar!
4. Fiskurinn er lífsbjörg okkar. Miðin
sú gullnáma, sem mest gefur af sér. Þau
eiga að gegna sama hlutverki og gullnám-
urnar í Vesturheimi. Þau eiga ekki að
vera forsenda þess villta vesturs, sem engu
þyrmir og leiðir til illinda og úlfúðar vegna
græðgi og tillitslausra hagsmuna. Vegna
kröfu um eign, sem enginn á sérstaklega.
Um miðin gildir ekki reglan: Sá á fund
sem finnur. Góðir fiskimenn og útsjónar-
samir útgerðarmenn eiga að njóta miðanna
í þágu okkar allra. Miðin eru þannig sam-
eiginlegur sjóður.
Sjónarmiðin þarf að samræma. Varð-
veizla fiskimiðanna, barátta gegn ofveiði
og skynsamleg nýting fiskimiðanna eru
hagsmunir okkar allra, hvers og eins.
5. Við eigum að byggja upp þjóðfélag
einstaklingsins sem ræktar trillukarlinn í
okkur öllum. En við eigum jafnframt að
búa svo um hnútana, að sameiginlegar
auðlindir okkar séu hvetjandi takmark,
þannig að dugnaður og fyrirhyggja komi
allri þjóðinni að fullu gagni. Og þeir sem
láta sér ekki nægja hlutskipti trillukarls-
ins, þeir sem vilja taka þeirri áskorun að
sá grái er utar eiga ekki síður að hafa
gott olnbogarými í þjóðfélaginu en hinir
sem hverfa vilja í fjöldann og losna við
áhættu. Það var hvorki góð hagfræði né
örvandi hvatning til dáða, þegar sjávarút-
vegsráðherra var spurður um það í sjón-
varpinu hvað spyríllinn ætti að gera, ef
hann vildi hefja útgerð. Þá svaraði ráð-
herrann: „Þú getur keypt þér trillu!“ Auð-
vitað á hann að geta keypt þau skip, sem
dugnaður hans stendur til og nýtt þann
kvóta sem hann gæti nýtt öðrum mönnum
betur. En til þess þarf hann að hafa svigr-
úm sem kvótakerfið í núverandi mynd
veitir ekki. Finna verður viðunandi lausn
á því.
6. Vel má vera að leiga til takmarkaðs
tíma yrði heppilegasta lausnin. Þá gætu
menn fengið svipaða tilfinningu fyrir mið-
unum eins og þau væru þeirra eign. Þann-
ig hafa margir laxveiðimenn fengið svip-
aða tilfinningu fyrir ám, sem þeir hafa
tekið á leigu til ákveðins tíma. Enginn
hefur umgengizt þær betur eða nytjað þær
af jafnmikilli fyrirhyggju og kurteisi og
þessir áhugasömu einstaklingshyggju-
menn, bæði útlendir og innlendir. En leiga
karfamiðanna við Grænland virðist ekki
hafa tryggt Grænlendingum þær tekjur
sem þeir hefðu getað haft, ef þeir hefðu
nytjað miðin sjálfir.
7. .Bezt fer á því að einkaframtakið
annist nýtinguna, þegar um sameiginlega
eign er ræða, ekki ríkið, því þá fer allt í
grænan sjó eins og í kommúnistaríkjunum
þar sem enginn ber neina umhyggju fyrir
„eign sósíalismans". Það er rétt stefna,
að einstaklingar hafi samkeppni um að
selja ferðir inn í óbyggðir, en það merkir
ekki, að þeir eigi smám saman eitthvert
tilkall til öræfanna, né heldur, að þeir sem
reka áætlunarferðir um Sprengisand geti
gert tilkall til hans einn góðan veðurdag,
né heldur þeir sem selja aðgang að skíða-
brekkum í Kerlingarfjöllum geti eignazt
fjöllin einn góðan veðurdag vegna hefðar.
Þótt menn eigi ekki það sem þeir selja,
geta þeir haft nægan metnað til að um-
gangast það af kurteisi og fyrirhyggju.
Þeir hafa nægilegt aðhald, ef þeir þurfa
að lúta samkeppni og markaðslögmálum.
Þess vegna er hægt að selja ferðir til
Þórsmerkur með mannsæmandi hugarfari
og án tilkalls til eignarréttar á „söluvarn-
ingnum". En það er íhugunarefni að eng-
inn hefur a.m.k. enn sem komið er lagt
það til, að ríkið taki gjald af öræfunum
og náttúrufegurðinni þar, en kannski það
verði gert, þegar örtröðin er orðin svo
mikil, að öræfin verða talin takmörkuð
auðlind! Betra er samt að fóta sig áður
og koma í veg fyrir slíka örtröð. Þannig
hlýtur að mega fækka fiskiskipum og
frystihúsum áður en örtröðin á miðunum
verður svo mikil að öll arðsemin lendi í
útgjaldahítinni. En að því hefur stefnt.
„Þeir menn, sem
gengið hafa er-
inda sósíalismans
alla sína ævi og
horfast nú í augu
við hrun hans og
komast ekki leng-
ur hjá því að við-
urkenna ofbeldis-
verk hans, eru í
nákvæmlega
sömu stöðu og
þeir, sem gengu
til liðs við nazista
á sínum tíma.
Þeirra hlutur er
ekki betri. Þeir
verða að gera upp
sín mál.“
i