Morgunblaðið - 31.12.1989, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 31. DESEMBER 1989
15
Kvennaskólaball
Ameðan gagnfræðaskólar voru
enn við lýði var það þannig í
mínum heimabæ að nokkrar stúlkur
hurfu úr skólanum í hveijum ár-
gangi til þess að fara í Kvennaskól-
ann í Reykjavík.
Ur mínum bekk fóru þrjár stúlkur
þessa leið á menntabrautinni eftir
12 ára bekk.
Þannig bar til að ein þessara
stúlkna bauð mér á ball í Kvennó
og þáði ég það, enda þótti nokkur
forfrömun í því að komast á
Kvennaskólaböll.
Móðir mfn var um þessar mundir
að sauma á mig buxur, sem áttu
að vera betri buxur og var nú
saumaskapnum f lýtt til þess að ég
kæmist í þeim á ballið. Buxurnar
voru tilbúnar í tæka tíð og rann
nú dagurinn upp.
Við vorum mætt fyrir utan Kvenna-
skólann rétt áður en ballið átti
byrja, þrenn pör úr gamla bekknum.
Þarna við skólann var u.þ.b. meters
hár veggur og stukku nú hinir tveir
strákarnir upp á hann í einu stökki.
Þegar ég lék þetta eftir heyrði ég
mikinn brest og í því bili sem ég
hugsaði: „Hvað brast svo hátt?“ þá
fann ég svalan andvarann leika um
rasskinnar mínar. Rasssaumurinn í
buxunum góðu hafði sem sagt gef-
ið sig, frá buxnaklauf og aftur í
streng.
Nú voru góð ráð dýr. Og víst var
það að buxurnar voru ekki ballfær-
ar lengur. En vinkona mín hafði ráð
til bjargar í þessari stóru neyð, sem
var svo mikil að það var varla að
ég gæti látið sjá mig í strætó þó
ég vildi fara beint heim, og fór hún
með mig að kjallaradyrum á skóla-
húsinu og bankaði þar uppá. í kjall-
aranum bjó þá roskin kona sem var
húsvörður eða e.þ.h. Gömlu konunni
voru nú tjáð vandræði mín og bauð
hún okkur inn.
Eg var nú látinn fara inn í her-
bergi sem var þarna inn af íbúðinni
og var notað sem geymsla. Meðal
annars var þar mikið af stólum.
Þarna var ég látinn fara úr buxun-
um og rétta þær út um gættina.
Settist nú vinkona mín við sauma-
vél húsvarðarins á meðan ég beið
inni í geymslunni á nærbuxunum.
Það verð ég að viðurkenna að á
þessari stundu var mér eitthvað
annað efst í huga en þakklæti til
móður minnar fyrir saumaskapinn.
Hvað um það? Raunar mínar voru
ekki aldeilis á enda í þetta skiptið,
því nú heyrði ég mannamál náigást
dyrnar á hinum enda herbergisins,
þeim er fjær var húsvarðaríbúðinni.
Opnuðust nú dyrnar og inn komu
tvær Kvennaskóladömur. Þarna
stóð ég á nærbuxunum eins og glóp-
ur og gapti og stúlkurnar engu
minna. Loks stundi önnur þeirra
upp: „Við ætluðum bara að ná í
stóla.“ Ég sagði ekki neitt. Ég gat
ekkert sagt.
Tómas Tómasson,
Móabarði 36,
Hafnarfirði.
Saga úr sótinu
Itímans rás hafa ýmis starfs-
heiti horfið með öllu, jafnvel
þó þau haf i verið bundin mjög
nauðsynlegum störfum í samfé-
laginu um áratuga skeið. Þannig
er því farið um starfsheitið sót-
ari. Fram á árið 1943 var starf
sótara hér í Reykjavík meðal
þeirra starfa sem talin voru bráð
nauðsynleg og fyrirbyggjandi
þáttur í eldvörnum bæjarins. Sót-
ararnir komu í húsin, opnuðu við
reykháfinn það sem hét sótlúga
og úr henni var reykháfurinn
hreinsaður af öllu sóti. Stundum
urðum við sótararnir að fara upp
á þök húsanna til að hreinsa reyk-
háfana. Ég var einn sex sótara
sem störfuðu hér í bænum á árun-
um 1937-43. Þá hvarf ég frá því
enda hitaveitan óðum að leggja
undir sig upphitun húsanna. Eg
hafði á minni könnu stóran hluta
Miðbæjarins. Meðal annars reyk-
háfinn í Baðhúsi Reykjavíkur. Það
var almenningsbaðhús og mikið
sótt og stóð við göngustíg sem lá
frá Vonarstræti yf ir í Kirkju-
stræti. Þar réði ríkjum kona sem
eldri bæjarbúar munu kannast við
og gekk held ég ætíð undir nafn-
inu Áslaug í Baðhúsinu. Dag
nokkurn vorið 1942 bað hún mig
að hreinsa reykháf inn, en ekki
gegnum sótlúguna, heldur fara
upp á þakið og senda kústana
mína niður gegnum reykháfinn.
Klifraði ég upp á hann en efsti
hluti reykháfsins náði mér í hné
þar sem ég stóð og kústaði með
sótkústunum. Hann var annars
rúmlega 250 sm frá mæni. Allt í
einu verð ég var við að reyk-
háfurinn ruggar undir fótum mér.
Ég var f ljótur að koma mér niður
á þakið og inn á háaloftið og lof-
aði minn sæla að sleppa ómeidd-
ur. Svo sem mánuði seinna frétti
ég að reykháfurinná Baðhúsinu
hefði fallið í ofsaveðri. Ég kann-
aði ummerkin. Jú, reykháfurinn
lá fyrir neðan þakskeggið möl-
brotinn. Eins og svo oft áður hafði
forsjónin verið mér hliðholl og ég
gleymdi ekki að þakka fyrir það.
Óskar Ólafsson,
fyrrv. brunavörður
í Slökkviliðinu.
Bróðir
ÞEGAR ég var sex ára sagði
mamma mér að ég myndi eign-
ast systkini. Þetta snerti mig ekkert
þá; ég var eina barnabarnið í móður-
fjölskyldunni og föðurbræður pabba
allir ógiftir báru mig á höndum sér.
Síðan kom að því að mamma lagðist
á sæng og ég fór til nöfnu minnar,
ömmu.
Pabbi hringdi: Sonur var fæddur.
Viðbrögð mín voru ekkert sérstök,
þar til ég kom heim og skoðaði þenn-
an bróður minn. Mikið var hann ljót-
ur, og það var alveg satt, forljótur.
Þetta urðu vonbrigði, hann var allur
skakkur greyið og með útstæð eyru.
Er hann ekki sætur? sagði mamma.
Ég ákvað að tjá mig ekki um málið.
Það var þungt í mér, ég settist út
á stétt og rótaði í blómabeðinu og
var að velta því fyrir mér hvaða
sess hann myndi skipa meðal ætt-
ingja og hver yrði staðan mín eftir
að hann var kominn. Vinkona mín
sem hafði eignast systur tíu dögum
fyrr kom til mín og byijaði að romsa
út úr sér hve agalega systir hennar
væri sæt og hún hefði fengið að
skipta á henni og þetta væri alveg
eins og að eiga lifandi dúkku. Eitt-
hvað hresstist ég við þetta og mundi
allt í einu að mamma hafði fengið
konfektkassa í rósóttum umbúðum
og sagt að ég mætti fá mér mola.
Svo ég ákvað að vera rausnarleg og
bjóða vinkonunni mola, sem ég gerði
nú ekki oft. Hún var enn að minn-
ast á það þegar ég átti að færa
henni bijóstsykurspoka er hún lá í
rauðuhundunum, en þegar til kom
fannst mér að hún þyrfti ekkert á
honum að halda og át hann sjálf
fyrir framan gluggann hjá henni,
það var jú ég sem hafði engan til
að leika við. En þau lágu fjögur
með rauðuhundana.
Jæja, ég fór sem sagt inn og innti
mömmu eftir konfektmolanum. Jú
hún mundi það, en kassinn var inni
hjá litla bróður sem var nýsofnaður
og hún vildi ekki fara inn, hann
gæti vaknað. Eitthvað var ég ekki
sátt við þessi málalok, svo ég ætl-
aði að ræða þetta nánar, en mér var
bara sagt að hafa ekki svona hátt,
barnið gæti vaknað, ég ætti að vera
úti að leika. Þung á brún fór ég út
til vinkonunnar og sagði henni frétt-
imar. Hún skildi þetta alveg, fengi
molann bara seinna. Ég sat lengi
og það voru ekki f agrar hugsanir í
ljósa kollinum mínum. Ég var komin
með áætlun. Ég læddist inn. Það var
kominn gestur til mömmu er sat
inni í eldhúsi. Ég heyrði að þær
voru að dásama nýju AEG-þvotta-
vélina, sem svo öll gatan átti eftir
að nota. Þær sátu agndofa og horfðu
á hana þvo, nú gerir hún þetta og
hitt og alltaf urðu þær jafn hissa -
þegar allt kom svo hreint út. Jæja,
ég sást ekki þar sem ég læddist inn
í svefnherbergið til bróður míns. Þar
var konfektkassinn góði. Ég leit í
vögguna, hann svaf, og náði mér í
mola. Ég var á leiðinni út er ég
sneri við og staðnæmdist við vögg-
una; hann var fyrir mér og ekki
bara núna, hann yrði það alltaf. Ég
hafði ákveðið það. Og ég þreif út
úr honum snuðið og klóraði hann.
Bróðirinn vaknaði við þessa árás
mína og tók að öskra af miklum
krafti. Mikið var ég f ljót út. Enginn
sá mig. En ég heyrði mömmu og
gestinn hlaupa til. Það var mikið
rætt og er enn í dag, um það hvern-
ig snuðið hefði getað endað á gólfinu
og hvernig barnið hefði getað klórað
sig sig svona. Það vissi enginn nema
ég. En ég var lögð af stað til ömmu
og var mikið niðri fyrir. Ég til-
kynnti henni að ég væri komin til
að vera.
Þórunn Guðmundsdóttir
Jólabróderíið
Inóvember 1978 lá ég í flensu
með háan hita. í þá daga var
lenskan að gera sem mest fyrir
jólin. Þama lá ég með 39 stiga
hita og jólin að nálgast. Allt í einu
man ég eftir dúk sem ég hafði
byijað á ári áður, en ekki klárað,
svo ég náði í þennan ágæta dúk
og hugsaði mér að ljúka við hann.
Nálin var þrædd og ég byijaði að
sauma. Þegar þráðurinn var búinn
ákvað ég að halia mér aðeins og
hvíla mig og lagði frá mér dúkinn
en hélt á nálinni. Þar eð ég er vön
að liggja með hönd undir kinn hef
ég sennilega ætlað að gera það,
en hrökk upp við að nálin stakkst
á kaf upp í nefnið á mér. Ég
reyndi að ná henni, en hún fór
bara lengra inní nefgöngin. Ég
hringdi í læknavaktina og sjúkra-
bíll kom og sótti mig. Þegar á
slysavarðstofuna kom var byijað
að krukka í nefið á mér sem end-
aði með því að ég fékk blóðnasir,
en þá tilheyrði ég háls-nef og
eyrnalækni. Eftir meira krukk,
myndatökur og pælingar vissi
læknirinn í raun ekkert hvað hann
átti að gera, setti bara bómull í
nösina svo nú var blóðstreymið
ofan í mig og einmitt þá fann ég
að ég gleypti eitthvað sem var
meira en bara blóð og blóðlifrar.
Nálin var semsagt komin ofan í
maga og þá var háls-nef og eyrna-
læknir laus allra mála og nú var
hringt í magasérfræðinginn.
Myndatökur hófust aftur og
magaspeglun var ákveðin með það
í huga að.láta segul fylgja með
og veiða náiina þannig. Þetta mis-
lukkaðist og var uppskurður
ákveðinn. Eg fagnaði því (að fá
svæfingú) vegna þess að ég var
orðin dálítið dösuð eftir öll þessi
læti enda með mikinn hita. Það
má segja að ég hafi ekki verið
sérlega vel til þess fallin að fara
á skurðarborðið, full af kvefi og
tilheyrandi, en samt endaði þetta
með þvi að ég var skorin maga-
skurð og síðan saumuð saman með
37 sporum. Þetta jólabróderí er
mér ógleymanlegt, og ég tek það
fram að ég er ekki ennþá búin að
sauma dúkinn og hef látið allan
saumaskap vera eftir þetta.
Bryndís Sigurðardóttir,
Krummahólum 6.
á fullu“
Ef ég ætti að árseija atburðinn
stæði illa í mér. Artöl ævinn-
ar eru svo mörg og gamall haus
hefur stopult minni. En það sem
hér er tjáð bar við um jólin árið
sem staurarnir við Búrfell brustu.
Vandræði vegna orkuskorts við
að baka til jóla var löngu liðin
saga. Nú gátu húsmæður ungað
út tugum tegunda af smákökum
án þess að þurfa að vaka um
nætur. Nú var komin myndarleg
orkustöð austur í sveitum. En þá
desember þetta ár er vel hálfnað-
ur berþað við öllum spekingum
að óvörum að gildir staurar sem
bera áttu línur frá því mannvirki
taka að bresta eins og þeir væru
illa gerðareldspýtur. Þessi uppá-
koma verður þess valdandi að við
erum komin í nýja orkukreppu.
Præðingar og spekingar lögðu
dugnað og vit að veði að þessari
óáran skyldi f Ijótt létta og Búr-
fellsstöð skyldi fyrir jól skila höf-
uðborginni ljóma og Ijósum á ný.
En á meðan viðgerð stóð yf ir urðu
menn að sætta sig við að orkunni
væri skipt milli notenda. Og
skömmtun hófst. Tíminn leið og
jól voru í nánd. Menn voru fúlir
og kenndu fræðingum um orku-
kreppuna.
Á aðfangadagjóla er ég að búa
mig undir að klæðast sparifötum
því ætlunin er að fara í jólaboð
en vegna orkuskorts hafði ég ekki
lokið við að ryksuga stofuteppið.
En hreint skyldi allt vera á jólum.
Ég dreg fram gömlu ryksuguna
mína, þennan grip sem börnin
mín eru alltaf að segja mér að
fleygja. Hún erágæt handa mér,
líklega óþarf lega hávær á stund-
um. Nú, sem ég er að reyna að
fyrirkoma öllu ryki úr skúmaskot-
um skellur enn myrkvun yfir. Nú,
svona eru þá spár spekinganna.
En ekki dugar annað en að fresta
hreinlætinu. Ég kveiki á kertum
til að geta speglað mig i spariföt-
unum.
Ég ek svo sem leið liggur til Eddu
dóttur minnar. Á ágætu heimili
þeirra hjóna, hennar og Friðriks,
ét ég góðan jólamat og horf i á
hvernig snyrtilegt heimili breytist
þegar búið er að taka utan af
jólagjöfunum og umbúðir eru úti
urn allt. En nú eru ljós. Skömmt-
un er lokið.
Þegar líða fer á kvöidið held ég
heimleiðis. Ég labba upp stigana.
Ferlegur hávaði berst að eyrum.
Hvert þó í hoppandi. Hávaðinn er
í íbúðinni minni. Það er eins og
fjandinn sjáifur leiki þar lausum
hala á helgum jólunum. Það er
varla að ég þori að opna. Með
hálfum huga sný ég lyklinum. Þá
mætir mér dúndurhávaði gömlu
ryksugunnar minnar. Ég hafði
gleymt að slökkva á henni þegar
ljósin fóru. Hún hefur verið á fullu
allt kvöldið þó hún hefði enga
drullu til að éta.
Ég fékk ekkert tiltal fyrir hávað-
ann. En ryksugan mín, blessuð
veri minning hennar, henni var
fargað.
Valborg Bents-
dóttir
Ljósheimum 16b.
V