Morgunblaðið - 22.03.1990, Blaðsíða 18

(>I
()('(>! SJIAM .22 JlUíMGUTMMl'l ÖIGA.1HKUOJIOM
18
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. MARZ 1990
Nokkur af verkum heyrnleysingja á sýningnnni.
Listsýning fatlaðra í Listasaliii ASÍ:
„Þetta er leið út úr
einangruðum heimi“
Anna Borg Waltersdóttir málaði þessa mynd, sem prýðir forsíðu
sýningarskrár. Anna er 21 árs og einhverf. Henni líður bezt ef
daglegar athafnir eru í nokkuð fbstum skorðum, en ef eitthvað
kemur upp á sem er utan hins daglega ramma verður hún kvíðin.
Hún notar þá oft myndina til að tjá kvíða sinn. Óuppfylltar óskir
hennar koma líka lram í myndunum, til dæmis teiknar hún mynd-
ir af fólki sem hún vill hitta eða atburðum, sem hún óskar að
eigi sér stað.
Áslaug Gunnlaugsdóttir, 24 ára, málaði þessa mynd sextán ára
gömul. Aslaug er einhverf, hefúr ekki vald á tali og gengur mis-
jafnlega að tjá sig á táknmáli. Myndin er því hennar tjáningarmið-
ill, hún teiknar til að koma hversdagslegum óskum á framfæri.
Oft verður hún hugfangin af einhveiju umhugsunarefni og málar
það þá mikið. Þessi mynd er máluð þegar hún var á kynþroska-
aldri og hafði mikinn áhuga á mannslikamanum.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Þetta veggteppi með mynd af vitringunum þremur ófú vistmenn
á sambýiinu að Skafthoíti í Gnúpverjahreppi, en þar er listiðkun
mikilvægur þáttur í félagsþjálfun. UÍlin í teppinu er af kindunum
í Skaftholti, unnin og lituð af vistmönnunum. Þeir lögðu mikið á
sig við vefnaðinn, komu í smáhópum til Reykjavíkur og ófú und-
ir leiðsögn Helgu Óskarsdóttur myndmeðferðarfræðings.
„ÚR HUGARHEIMI" er yfir-
skrift listsýningar fatlaðra, sem
Öryrkjabandalagið og Lands-
samtökin Þroskahjálp standa
að. Á sýningunni, sem haldin er
í Listasafni ASÍ við Grensásveg,
getur að líta Qölda verka eftir
um 100 manns, sem allir eru
fatlaðir á einn eða annan hátt.
Tilgang sýningarinnar segja
aðstandendur hennar meðal
annars vera þann að bijóta nið-
ur þá múra, sem enn umlyki
marga fatlaða. Segja má með
sanni að þessi sýning opni áhorf-
andanum sýn inn um skörð á
múrnum, inn í litríkan hugar-
heim, fullan af merkilegum til-
brigðum við lífið og tilveruna,
sem allt of fáir hafa kynnzt - og
margir héldu ef til vill að væri
ekki til.
Morgunblaðið ræddi við þijá
aðstandendur sýningarinnar, þau
Öldu Sveindsóttur, kennara, Helga
Hróðmarsson, starfsmann Þroska-
hjálpar og Öryrkjabandalagsins,
og Andrés Ragnarsson, fram-
kvæmdastjóra Þroskahjálpar.
Alda, sem kennir við sérskóla fyrir
misþroska börn, hefur verið starfs-
maður framtaksins og unnið að
undirbúningi sýningarinnar um
nokkurra mánaða skeið.
— Hvenær vaknaði hugmyndin
að þessari sýningu?
„Hugmýndina fékk Ásta B. Þor-
steinsdóttir, formaður Landssam-
takanna Þroskahjálpar fyrir um
ári. Hún bar hana síðan undir
Hrafnhildi Schram, sem er í safn-
stjóm Listasafns ASÍ og þær lögðu
línurnar. Síðan var leitað hófanna
við safnið hér og tekið mjög vel í
málaleitan okkar. Salinn höfum við
fengið ókeypis og aukinheldur hef-
ur safnið léð okkur mikla aðstoð.
Það liggur mikil vinna á bak við
þessa sýningu."
Þau segja að leitað hafi verið
bæði til stofnana og einstaklinga
til að fá verk á sýninguna. „Eg
hringdi á fjölmargar stofnanir og
talaði við fjölmargt fólk, sem ég
hafði hugmynd um að byggi yfir
einhveiju, og bað um ábendingar,"
segjr Alda.
Árangurinn lét ekki á sér
standa. Hátt í hundrað fatlaðir
eiga verk á sýningunni. Þetta er
fólk á öllum aldri, víðs vegar af
landinu og á við mjög mismunandi
fötlun að stríða. Margir einstakl-
ingar eiga nokkrar myndir á sýn-
ingunni, og einnig eru sýnd verk,
sem til dæmis vistfólk á stofnun
hefur unnið í sameiningu. „Það
kom inn miklu meira af myndum
en nokkur leið var að nota, en það
eru allir mjög glaðir, sem komu
myndum sínum að. Það var dásam-
legt að vera hér við opnunina og
sjá framan í marga af þeim, sem
áttu myndir af veggjunum,“ segja
þremenningamir. „Ymsir verðugir
hafa því orðið út undan þrátt fyrir
að þétt sé raðað á veggina.“
— Hver er tilgangurinn með
sýningunni?
„Við erum að reyna að sýna
hvað einstaklingurinn getur gért
þrátt fyrir fötlun sína. Hvernig
hann getur tjáð tilfinningalíf sitt,
bæði góða og slæma líðan, í gegn
um myndina. Það er kannski
merkilegast að sumir einstaklingar
geta tjáð sig mest á myndmálinu,
en eiga erfítt með talmál eða tákn-
mál. Þetta er líka leið út úr ein-
angruðum heimi, fyrir þá, sem
ekki hafa haft annan vettvang til
þess að tjá sig. Fólkið tjáir sig sem
persónur, óskir sínar og langanir."
Þennan háleita tilgang segja
þau orsökina fyrir því að Öryrkja-
bandalagið og Þroskahjálp leggi í
að halda þessa sýningu, sem sé
gífurlega Ijárfrekt verkefni. „Við
teljum þessa sýningu verulega gott
innlegg í hagsmunabaráttu fatl-
aðra, ekki sízt vegna þess að hér
erum við í uppbyggilegum og já-
kvæðum fasa en ekki, eins og til-
gangur hagsmunasamtaka er oft,
að vera að einhveiju nöldri og
benda á hinn eða þennan gallann,"
segir Andrés. „Við sýnum hér fal-
lega, skapandi hluti og það er gam-
an að standa í því til tilbreyting-
ar.“ Hin taka undir með honum:
„Það er ekki verið að biðja um
hús, þjónustu eða nokkurn skapað-
an hlut, núna erum við bara að
birta þennan heim fyrir almenn-
ingi. Við vildum gjarnan að sem
flestir kæmu og sæju þennan fal-
lega og sérkennilega heim.“
— Er myndmeðferð mikið notuð
markvisst til þess að hjálpa fötluð-
um?
„Víðar en maður heldur. Hér á
landi er það reyndar frekar nýtil-
komið, þar sem við eigum fáa
myndmeðferðarfræðinga, en
margir vinna engu að síðar á þeim
nótum. Myndmeðferð þarfnast
þess að einstaklingnum sé sinnt
mjög vel, þannig að hún er dálítið
dýr í framkvæmd. Hefðbundin
myndmenntakennsla er oft fyrir
hópa, og þá fer hið persónulega
og einstaklingsbundna oft forgörð-
um.“
Margt athyglisvert ber fyrir
augu þegar gengið er um salinn
og verkin skoðuð. Aðstandendur
sýningarinnar fóru fram á það við
listamenninga að þeir greindu frá
fötlun sinni og aðstæðum, til þess
að skýrara yrði úr hvaða jarðvegi
myndirnar væru sprottnar. Flestir
urðu við þessu, auk þess sem sum-
ir birta jafnvel ljóð með myndum
sínum. Við flestar myndir eru því
upplýsingar um listamanninn, fötl-
un hans, hvernig verk hans eru
unnin og á hvaða hátt hann notar
myndmálið, eða hvemig mynd-
sköpunin hefur orðið honum að liði.
Eins og áður sagði er mikill
munur á aldri og fötlun listamann-
anna. Á sýningunni eru til dæmis
verk eftir Stefán Þorvaldsson, sem
er 86 ára, í hjólastól og bæði heyr-
ir og sér illa. Fyrir nokkrum árum
fór hann að mála og málverkið
hefur gefíð honum tilgang með
lífinu og möguleika á að tjá sig.
Stefán er úr sveit og skepnur eru
gegnumgangandi í verkum hans.
Annar þátttakandi í sýningunni er
tíu ára einhverfur drengur. Myndir
hans eru mjög ólíkar. Annars veg-
ar málar hann eiginn hugarheim,
hann er fullur af kynjaskepnum
og litagleði og fjölbreytt form allsr-
áðandi. Hins vegar teiknar hann
raunveruleikann, sem hann á erfið-
ara með að fást við; dreginn óör-
uggari línum og með aðeins einum
lit. Hann sýnir röð af teikningum,
þar sem hann teiknar þijá drengi
að leika sér að bílum. Sá fjórði
(væntanlega hann sjálfur) stendur
utan við, tekur ekki þátt í leiknum
og skörp skil eru á milli hans og
heilbrigðu drengjanna. Það er ekki
fyrr en þeir eru farnir að hann
stígur inn á þeirra svæði og leikur
sér sjálfur að bílunum.
Sýningin „Úr hugarheimi"
stendur fram á næstkomandi
sunnudag og er öllum opin. Að-
gangur er ókeypis.
ÓÞS
Þessa hljómlistarmenn mótaði Óli Þór Ólafsson, 26 ára, í leir. Hann hefúr einkenni einhverfú og
er mikið í eigin hugarheimi, en gæddur tónlistargáfu, spilar á píanó og gítar og semur lög.