Morgunblaðið - 22.03.1990, Blaðsíða 38

MORÖÚNBLAÐIÐ FlMMTUDÁGUR 22. MARZ 1990
(38
Minning:
Guðrún Valdimars-
dóttir ljósmóðir
Guðrún Valdimarsdóttir, fyrrum
ljósmóðir, lést í Vífilsstaðaspítala
þann 13. mars. Útför hennar verður
gerð frá Háteigskirkju í dag.
Hún fæddist að Strandseljum í
Ögurhreppi 16. nóvember 1897 en
ólst upp í Fremri-Amardal við Skut-
ulsfjörð og Bakka í Arnarfirði.
Foreldrar hennar voru Elín
Hannibalsdóttir og Valdimar Jóns-
son'. Guðrún var elst systkinanna
Amórs, Jóns og Finnboga Rúts sem
allir em látnir, og Hannibals og
Sigríðar sem eftir lifa.
Guðrún giftist árið 1922 Kjartani
Helgasyni, sjómanni á ísafirði, en
hann missti hún eftir skamma sam-
búð. Þau áttu einn son, Valdimar,
en hann lést 1975. Valdimar var
giftur hollenskri konu, Christinu
Grashoff, hjúkmnarfræðingi, hinni
ágætustu konu sem reyndist tengda-
móður sinni vel og Guðrún mat mik-
ils. Christina og Valdimar eignuðust
fjögur böm, Kjartan, Guðrúnu,
Amór og Jóhann.
Uppeldisdóttir Guðrúnar er Bryn-
hildur Kristjánsdóttir, búsett í
Svíþjóð. Hún á þijár dætur, Andreu
Guðrúnu, Helenu og Ritu. Og
langömmubömin myndarfólk.
Guðrún föðursystir mín lærði til
ljósmóður og útskrifaðist 1920.
Næstu árin starfaði hún fyrir vestan
en fluttist síðan til Reykjavíkur og
rak þar eigið fæðingarheimili um
langt árabil. Hún sagðist hafa verið
heppin ljósmóðir og það er víst, að
ömggum höndum tók hún á móti
yfir tvö þúsund bömum á starfsævi
sinni.
I tíu ár var hún stöðvarstjóri
Landsímans í Hveragerði og síðar á
ævinni, komin yfir sextugt, vann hún
við hjúkmn í Noregi um þriggja ára
skeið. Eftir það vann hún við hjúkr-
unarstörf á Elliheimilinu Gmnd og
Hrafnistu og lét ekki af þeim störf-
um fyrr en hún var komin hátt á
áttræðisaldur.
Ekki sat Guðrún aðgerðarlaus
eftir að hún flutti sig um set á Dval-
arheimilið við Dalbrautþar sem hún
varði síðustu ámnum. Ofáar kirkjur
skarta nú altarisdúkum hennar og
bera vitni listfengi og dugnaði þess-
arar háöldmðu konu. Hún lauk við
síðasta dúkinn skömmu fyrir andlát-
ið, 92 ára gömul.
Guðrún frænka stóð teinrétt til
loka og æðraðist aldrei. Hún var
mannkosta- og atorkukona, heil-
steypt og ósérhlífin. Vildi öllum gott
gera og margir nutu góðs af. Ég
býst við, að Guðrúnu frænku minni
hafi þótt nóg lifað. En það var líka
vel lifað. Megi hún hvíla í friði.
Sigrún Finnbogadóttir
Merkur íslendingur er genginn á
vit feðra sinna. Langri og farsælli
starfsævi er lokið. Loksins varð þessi
duglega kona að lúta þeim örlögum
sem okkur öllum em búin — að
deyja.
Með örfáum fátæklegum orðum
langar mig að minnast Guðrúnar
Valdimarsdóttur, sem andaðist á
Vífilsstaðaspítala að kvöldi 13. marz
sl. Hún fæddist 16. nóvember 1897
að Strandseljum í Ögurhreppi, dóttir
hjónanna Valdimars Jónssonar, síðar
bónda í Amardal við Skutulsfjörð
og Elínar Hannibalsdóttur. Hún var
því á 93. aldursári er hún lést.
Ég var svo lánsöm að fá tækifæri
til að kynnast þessari dugmiklu konu
þegar við Haukur frændi hennar
höfðum ákveðið að ganga saman í
gegnum Iífíð. Það var mér sérstök
ánægja að fylgjast með henni og fá
að læra af henni svo margt, sem
enginn getur lært af bókum. Ung
að aldri varð hún fyrir því að missa
manninn sinn í sjóinn og síðar sá
hún á bak einkasyninum yfir móðuna
miklu. Þessu tók hún með einstakri
ró og fádæma æðruleysi, staðráðin
í að taka örlögum sínum. Það var þó
í einu skiptin sem ég sá henni brugð-
ið, þegar hún rifjaði þetta upp fyrir
mig.
Guðrún var sívinnandi og eftir
hana liggja ótal listaverk unnin af
hennar ótrúlega fimu höndum. Það
er sagt að smiðir séu dverghagir og
slíkt á ekki síður við um Guðrúnu.
Nú síðari árin hefur hún saumað
§ölda altarisdúka og var sá síðasti
afhentur núna í byijun febrúar til
Grafarvogssafnaðar í Reykjavík.
Þeir bera þessari hagleikskonu fag-
urt vitni ásamt mörgu öðru sem hún
hefur unnið. Það var sama hvaða
taubút þú rétti henni, henni tókst
að gera úr honum listaverk. Mér eru
minnisstæð öll dúkkufötin sem hún
saumaði úr smábútum — bútum, sem
svo mörg nútímakonan myndi um-
hugsunarlaust henda í ruslið. Hún
sagði líka oft að það væri gallinn
við sig að hún hirti allt og gæti
engu hent enda af þeirri kynslóð sem
var vön að nýta hlutina.
Guðrún var einstaklega frænd-
rækin og hafði mjög gaman af að
hitta frændfólk sitt. Hún var mikið
lasin ef hún reyndi ekki af sínum
mikla dugnaði að drífa sig ef frænd-
fólkið kom saman. Hún fylgdist líka
mjög grannt með öllum og það var
næsta ótrúlegt hvað henni tókst að
muna eftir högum allra í svo stórum
hóp. Hún mundi líka eftir mörgum
ljósubömunum sínum og mér er nær
að halda að hún hafi reynt af fremsta
megni að fylgjast með þeirra högum.
Það var ekki tilgangurinn með
þessum fátæklegu orðum að rekja
ættir Guðrúnar eða tíunda hennar
löngu og starfsömu ævi. Ég hygg
að það verði aðrir mér fróðari til
þess. Það var aðeins tilgangurinn
að þakka henni allt sem hún hefur
gefið okkur — allt sem hún hefur
gert fyrir okkur. Það er ómetanlegur
fjársjóður að fá að kynnast alda-
mótakynslóðinni, sem getur miðlað
til okkar því sem hún veit og man.
Guðrún mundi tímana tvenna. Hún
mundi þegar sængurkonur áttu ekki
til skiftanna á rúmin í gömlu bað-
stofunum og varla líndúk utan um
hvítvoðunginn sem kominn var í
heiminn. Henni ofbauð þess vegna
hveiju fólk var að kasta og skal
nokkum undra það.
„Margs er að minnast", segir
sálmaskáldið Valdimar Briem. Eg
læt hér staðar numið. Haukur og
krakkamir í Hlaðbrekku 10 kveðja
kæra frænku sína og þakka henni
allt. Ég kveð hana með virðingu og
þökk. Aðstandendum vottum við
okkar dýpstu samúð.
„Far þú í friði
friður Guðs þig blessi.
Hafðu þðkk fyrir allt og allt.“
(V. Briem)
Sigurbjörg Björgvinsdóttir
Merk kona og góð kvaddi þennan
heim að kvöldi 13. mars á 93. aldurs-
ári.
Guðrún Valdimarsdóttir var hin
dæmigerða íslenska ljósmóðir af
bestu gerð. Dugleg, hjartahlý og
gjafmild, svipmótið traustvekjandi
og virðulegt. Hún var heiðursfélagi
í Ljósmæðrafélagi íslands.
Árið 1984 þegar félagið gaf út
ritverkið Ljósmæður á Islandi var
Guðrúnu sem heiðursfélaga afhent
1. eintakið af ritinu. í minningunni
er það eitt af hinum gullnu augna-
blikum, þegar hún hlý og virðuleg,
klædd íslenska þjóðbúningnum,
þakkaði fyrir og bað ljósmæðrastétt-
ina blessunar.
Guðrúnu dreymdi unga um það
að verða ljósmóðir. Og draumurinn
rættist, enda var henni lagið að rétta
draumum sínum hjálparhönd á leið
til veruleikans. Hún tók próf í ljós-
móðurfræðum árið 1920 og tók þá
þegar við Auðkúluhreppsumdæmi í
Arnarfirði.
Árið 1925 var Guðrúnu veitt Bol-
ungarvíkurumdæmi og gegndi hún
því til ársins 1933 og reyndist farsæl
ljósmóðir, traustur vinur og hjálpar-
hella langt út fyrir sitt starfssvið.
Með fögrum orðum móður minnar
um þessa góðu konu kom Guðrún
Valdimarsdóttir inn í minn hugar-
heim, þá var ég barn að aldri. Tíminn
leið og kynni mín af Guðrúnu urðu
síðar mikil og sönnuðu orð móður
minnar. Guðrún hætti ljósmóður-
störfum í Bolungarvík vegna veik-
inda og um árabil lá leið hennar til
allt annarra starfa. Hún gerðist
stöðvarstjóri Landssímans í Hvera-
gerði árin 1934-44. Hún fluttist þá
til Reykjavíkur og hóf ljósmóður-
störf á ný.
Á þeim árum fóru fæðingar fram
í heimahúsum oft við hinar erfiðustu
aðstæður. Öryggisleysið og fátæktin
var þá alls ráðandi á fjölda heimila.
Þar kynntist Guðrún sársauka og
fátækt sem skar í hjarta eins og hún
orðaði það sjálf. Kjarkur hennar og
dugnaður brast heldur ekki og þess
minnast án efa margir með þakk-
læti og virðingu í huga. Fæðingar-
deild Landspítalans var alltof lítil á
þessum tíma og annaði engan veginn
hlutverki sínu. Fólk stóð frammi
fyrir því að þar varð að neita mis-
kunnarlaust beiðni um pláss fyrir
fæðandi konu hversu mikil sem
neyðin var. Ég hef orðað það svo
að manni sortni fyrir augum af til-
hugsuninni um þetta ástand.
Frammi fyrir þessu neyðarástandi
stóð ljósmóðirin Guðrún Valdimars-
dóttir og þekkti manna best. En hún
lét sér ekki bara sortna fyrir augum
eða fómaði höndum. Nei, ekki aldeil-
is, heldur tók hún til sinna ráða og
setti á stofn eigið fæðingarheimili,
fyrst í Barmahlíð og síðar í Stór-
holti 39 og rak það með myndarbrag
í 15 ár eða allt til ársins 1961, en
þá er Fæðingarheimili Reykjavíkur
tekið til starfa. Þetta framtak Guð-
rúnar og öll sú hjálp sem það var
reykvískum foreldrum og bömum
þeirra verður aldrei vegið eða metið,
en mikil var hjálpin og upplifaðar
örlagastundir.
Grátur bams -
grátur þess er minn.
Hlátur bams -
hlátur þess er minn.
Hugur þess
hlær í augum mér,
hjarta þess
slær í bijóti mér.
Eins og skáldkonan Jakobína Sig-
urðardóttir kemst að orði. Vinna
Guðrúnar á þessum árum er í mínum
huga nær ofurmannleg, ekkert verk
sem vinna þurfti vílaði hún fyrir
sér. Handavinnan og útsaumurinn á
sængurfötunum fyrir vöggubörnin,
„englana" hennar eins og hún nefndi
þau, er mér minnisstæð.
Alla tíð lék saumaskapur og
hverskonar hannyrðir í höndum
hennar og afköstin mikil. Ekki alls
fyrir löngu lauk hún við 12. altaris-
t Ástkær dóttir okkar og systir, ÁSDÍS KOLBEIIMSDÓTTIR, sem lést 16. þessa mánaöar verður jarðsungin í Árbæjarkirkju föstudaginn 23. mars kl. 15.00. Bryndís Jóhannesdóttir, Kolbeinn Finnsson, Eyþór Kolbeinsson, Finnur Kolbeinsson, Jóhannes Kolbeinsson. t Ástkær eiginkona mín og móðir okkar, HULDA ALFREÐSDÓTTIR, Brekastíg 16, Vestmannaeyjum, er lést 17. mars sl., verður jarðsungin frá Landakirkju, Vestmanna- eyjum, laugardaginn 24. mars nk. kl. 14.00. Geir Haukur Sölvason, Helga Svandís Geirsdóttir, Alfreð Geirsson.
t Ástkær eiginkona mín, móðir okkar, fósturmóðir, tengdamóðir og amma, ÁRÞÓRA FRIÐRIKSDÓTTIR, Borg, Stykkishólmi, sem andaðist 17. mars sl. verður jarðsungin frá Stykkishólms- kirkju laugardaginn 24. mars kl. 14.00. Bæring Eltsson, Jón Bæringsson, Bjarndís Þorgrímsdóttir, María Bæringsdóttir, Gróa Bæringsdóttir, Hugi Pótursson, Högni Bæringsson, Hansa Jónsdóttir, Þorbergur Bæringsson, Sesselja Pálsdóttir, Guðný Jensdóttir, Steinar Ragnarsson, Svavar Jensson, Þóra Elisdóttir, Þórður Haraldsson, Guðrún Júlíusdóttir, barnabörn og barnabarnabörn. t Eiginmaður minn, faöir okkar, tengdafaðir og afi, HANNESÁRNASON frá Brekkum, Holtum, Þingskálum 12, Hellu, verður jarðsunginn frá Árbæjarkirkju í Holtum laugardaginn 24. mars kl. 14.00. Þeim, sem vildu minnast hans, er bent á Skógræktarfélag Rang- æinga. Minningarspjöld fást hjá Guðríði Bjarnadóttur, sími 98-75817. Ferð verður frá Umferðarmiöstöðinni kl. 12.00. Halldóra Ólafsdóttir, Jóhann Hannesdóttir, Jón 1. Guðmundsson, Erna Hannesdóttir, Hjörtur Egilsson, Árni Hannesson, Guðbjörg Isleifsdóttir, Sigríður Hannesdóttir, Þorsteinn Ragnarsson, barnabörn og barnabarnabörn.
dúkinn sem hún saumaði og gaf í
kirkjur landsins og kapellur. Mér er
einkar ljúft að geta þess sérstaklega
að hún gaf altarisdúk sem prýðir
kapellu kvennadeildar Landspítal-
ans.
í Ljósmæðrafélagi íslands var hún
ávallt hinn góði og trausti félagi sem
vildi hag þess og veg sem mestan
og nú kveður ljósmæðrastéttin þenn-
an heiðursfélaga sinn með innilegri
þökk og virðingu.
Guðrún giftist Kjartani Helgasyni
árið 1922, en ári síðar fæddist þeim
sonurinn Valdimar. Þó Guðrún væri
gjörvuleg og farsæl kona þá varð
hún að takast á við óblíð örlög,
maður hennar var sjómaður og
drukknaði með vélbátnum Rask frá
ísafirði og þá stóð hún ein með sorg
sína og sólargeislann þeirra beggja,
soninn unga aðeins árs gamlan. Hún
þurfti einnig að takast á við mikil
veikindi um dagana.
Guðrún missti Valdimar son sinn
á besta aldri. Hann var giftur hinni
ágætustu konu, Christinu Grashoff,
hollenskri að uppruna og hjúkrunar-
konu að mennt og eignuðust þau
fyögur böm. Eitt Ijósubamanna,
Brynhildi Kristjánsdóttur, ól Guðrún
upp sem sitt eigið bam.
Ættingjum og aðstandendum
sendi ég innilegar samúðarkveðjur.
Góðan vin og stéttarsystur, Guðrún
Valdimarsdóttur, kveð ég með hjart-
ans þakklæti og djúpri virðingu.
Steinunn Finnbogadóttir
Þeim fækkar óðum jarðneskum
góðvinum móður minnar, flytjast
yfir á æðra tilverusvið.
Ég minnist Guðrúnar ljósmóður
fyrst er við, ég ásamt foreldrum
mínum, heimsóttum hana austur í
Hveragerði 1941, en þá var hún
stöðvarstjóri Landssímans þar. Ein-
læglega var á móti okkur tekið og
vomm við þar í góðu yfirlæti í
nokkra daga. Mamma hafði kynnst
Guðrúnu er hún var ljósmóðir í Bol-
ungarvík, varð kunningsskapur
þeirra að góðri vináttu, sem entist
til endadægurs. Guðrún var einkar
trygglynd en lundarfar hennar var
kvenlegt og vel tamið, skapmikil var
hún og gat verið þykkjuþung, en vel
fór saman hjá henni geðríki og rétt:
sýni, röggsemd og ljúfmennska. í
sál sinni átti Guðrún geymdan eld
og ástríðukennt magn mikillar hæfi-
leikakonu. Hún hafði íhaldssamar
skoðanir og ekki breytingargjöm að
eðlisfari, en hún lét það ekki standa
fyrir einlægri leit sinni eftir því, sem
sannast yrði vitað í þeim efnum, er
' snertu hennar mestu áhugamál. Úng
valdi' Guðrún sér ævistarf og nam
ljósmóðurfræði, get ég ekki ímyndað
mér að til sé heilagra starf. Það
hlýtur að vera fögur mynd að sjá
ljósmóður rétta móður barnið sitt
elskulega og sjá heilaga móðurgleð-
ina er hún horfir á barnið í faðmi
sínum. Líkt jarðneskri bamsfæðingu
er flutningur okkar yfir á Paradísar-
sviðið. Það er himneskur friður og
gleði er ljómar yfir framliðnum ást-
vinum er þeir rétta höndina við dán-
arbeð. Ætti það ekki að vera hug-
ljúft umhugsunarefni, að hljóðar
bænir em bornar fram af móður-
og föðurvömm í hvíluherberginu, er
það biður Guð og Krist að gæta
drengsins eða stúlkunnar. Nákvæm-
lega er eins fæðing fósturs er deyr
í móðurkviði og fæðist á Paradísar-
sviðinu, því er fengin fóstra sem
tekur að sér að fylgja því og vera
því hliðholl, tekur á sig mynd hinnar
jarðnésku móður. Fóstran fylgir
barninu jafnan og veitir því hlýju,
en á nóttinni hvílir það í faðmi sinnar
jarðnesku móður er hún sefur, er
þetta ekki líkt starfi jarðneskrar ljós-
móður? Þegar ég sagði móður minni
er Iiggur á heimili sínu í sjúkrarúmi
nær lömuð líkamsorku, frá vista-
skiptum Guðrúnar lýstu augu henn-
ar friði og rósemd og hún lagði hönd
sína á hönd mér og mælti „vinátta
Guðrúnar hefur verið mér ómetan-
leg“. Ég þakka öll kynni við Guð-
rúnu og fölskvalausa vináttu við
okkur, við þökkum ylinn og birtuna,
sem við mæðginin urðum jafnan
aðnjótandi í nálægð hennar.
Eg sendi systkinum Guðrúnar,
tengdadóttir og fósturdóttur svo og
öðrum ástvinum dýpstu samúð. Sag-
an mun geyma nafn Guðrún Valdi-
marsdóttur ljósmóður frá Strandselj-
um í Ögurhreppi.
Guð blessi minningu hennar.
Helgi Vigfússon