Morgunblaðið - 06.05.1990, Side 13

D 13
0(?or í At■' :> •.rio*ri’r/M-is nmA i<JT>ri:vior
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. MAÍ 1990
Síðasta myndin sem Löhr tók á íslandi, tekin þann 4. febrúar 1943. Eftir það tóku Þjóðverjar
ekki fleiri loftmyndir af íslandi.
tókum voru síðan ,sendar til æðstu
herstjórnar þýska hersins. Búnaður
okkar, sérstaklega fjöldi flugvéla
sem við höfðum til ráðstöfunar, fór
eftir ástandinu í þýsku verksmiðj-
unum sem framleiddu þær. Stund-
um höfðum við nógar vélar en svo
var hörgull á þeim í annan tíma.
Það var mjög erfitt að stunda
könnunarflug við þessar aðstæður
sem við bjuggum við. Óvinurinn
vissi venjulega miklu meira um
ferðir okkar en við um ferðir hans.
Upplýsingar þeirra voru oft svo
nákvæmar að þeir vissu m.a.s. ein-
kennisnúmer vélarinnar, sem ég
flaug á í það og það skiptið. Við
höfðum engan njósnara á íslandi.
Við höfðum hins vegar einn af-
burðagóðan njósnara í Skotlandi
sem reyndist okkur notadrjúgur.
Þetta var Norðmaður sem verið
hafði í breska hernum. Vel má vera
að hann hafí reynst hinum þarfur
líka, við vissum það aldrei fyrir víst.
Hann fór seinna til Norður-Afríku
og þá misstum við okkar besta
mann á þessum slóðum. Seinna
þjálfuðum við danskan dreng. For-
eldrar hans fengu peningagreiðslur
og lífeyri hefðu þau fengið ef eitt-
hvað alvarlegt hefði hent drenginn.
En hann fótbrotnaði er hann stökk
út úr flugvélinni sem flutti hann til
Skotlands og var þar með úr leik.
Mjög margir dóu í
könnunarferðunum
Flugið til íslands var mjög
áhættusamt, enda var mannfall í
þessum ferðum afar mikið, 450
prósent. Við höfðum að jafnaði 10
flugáhafnir og mjög margar þeirra
sneru ekki aftur úr flugi sínu svo
sífellt komu nýir menn til starfa.
Þetta var um níu stunda flug án
nokkurrar hjálpar frá stöðvum á
jörðu niðri í að finna og halda átt-
um, við máttum ekki hafa loft-
skeytasamband við bækistöðvar
okkar af öryggisástæðum. í eitt
skipti voru t.d. breskar orrustuflug-
vélar komnar á eftir okkúr hálftíma
eftir að við fórum í loftið og þær
fylgdu okkur alla leið heim án þess
að ég tæki eftir. Einn félagi minn
sagði mér frá þeim á eftir: „Þeir
skutu á þig,“ bætti hann við. Oft
var vindhraðinn í þessum ferðum
280 kílómetrar á klukkustund og
þessir vindar og stormar komu úr
óútreiknanlegum áttum enda er
þetta mesta veðravíti Evrópu. Og
þar á ofan var bensínforðinn knapp-
ur. I fyrstu loftmyndaferð minni
þann 4. október 1942 vorum við
fjórar klukkustundir og 20 mínútur
á leiðinni. Það var alskýjað þegar
Fyrsta myndin sem Löhr tók á íslandi sýnir ReykjavíkurflugvÖII
mjög greinilega.
breytingum. Eftir menntaskólanám
gerðist hann atvinnuhermaður árið
1928 og skuldbatt sig til þess að
gegna herþjónustu í 12 ár. Hann
tók að eigin sögn engan þátt í
stjórnmálum og fékk ekki að kjósa
fyrr en hann var fertugur. „Her-
menn máttu ekki skipta sér af
stjórnmálum, það var alveg bann-
að,“ segir Löhr. „Ég var ekki í
nasistaflokknum og sá Hitler aðeins
tvisvar, annað skiptið í Nurnberg
og hitt skiptið þegar Austurríki var
um það bil að sameinast Þýska-
landi. Umræðuefni samferðamanna
minna í hernum var yfírleitt ekki
pólitík. Lífið var líka oft svo stutt
að ekki gafst mikið tóm til heila-
brota. Margir félaga minna komu
til starfa í hernum rösklega tvítug-
ir og dóu kannski í sinni fyrstu flug-
ferð.
Meðan við vorum í Noregi, eink-
um í Kirkjunesi, höfðum við ekkert
samband við Þýskaland, en fengum
þó þýsk blöð, einkum blað sem gef-
ið var út af þýsku stjórninni, sem
við lásum og gátum þannig fylgst
að einhverju leyti með framvindu
mála. Við höfðum ekkert útvarp,
en þegar ég var í Stavanger hlust-
aði ég á breska útvarpið, þó það
væri stranglega bannað og líf lægi
við, ef út af var brugðið. I breska
útvarpinu komst ég yfir ýmsar upp-
lýsingar sem ég hefði ekki getað
aflað mér með öðrum hætti. Sann-
leikurinn var nefnilega sá að Bretar
vissu miklu meira um okkur en við
um þá. Ef ég lagði af stað í könnun-
arferð til íslands klukkan þrjú
síðdegis mátti oftar en ekki heyra
í breska útvarpinu: „Kapteinn Löhr
er lagður af stað í könnunarflug til
íslands."
Verkefni Löhrs og félagá var að
fylgjast með Scapa Flow-flotastöð-
inni á Orkneyjum og skipalestum
sem bandamenn sendu til Rússlands
og söfnuðust saman við ísland og
lögðu af stað frá Reykjavík. Auk
þess áttu þessar myndir að vera
undirstaða að kortagerð. Alls fóru
43 skipalestir til Rússlands, af þeim
tókst Þjóðverjum einungis að ráðast
á tvær. Þetta voru amerískar og
breskar skipalestir. í 2.660 skips-
förmum fluttu skipalestirnar
150.000 skriðdreka, 427.284 vöru-
bíla, 50.000 jeppa, 17.246 flugvél-
ar, 35.170 mótórhjól, 4,5 milljón
tonn af niðursuðumat, 2,5 milljón
tonn af bensíni, 2,6 milljón tonn
af stáli, 3 milljónir bíldekkja og
8.200 þúsund stórskotavélar. Að-
eins 77 þessara skipa var sökkt.
„Enginn skyldi vanmeta þýðingu
þessa flutnings birgða og hergagna
til Rússlands hvað snertir áhrif á
gang styrjaldarinnar. Fyrir tilstyrk
þeirra gátu Rússar haldið úti tveim-
ur heijum sem börðust við Þjóð-
veija í heil tvö ár. Þessar ferðir
okkar til Islands og annarra staða
þar nyrðra voru algert leyndarmál
sem aldrei var talað eða skrifað um.
öllu varðandi þær var haldið strang-
lega leyndu. Myndirnar sem við
á morgun, mánudag. Viö rýmum fyrir nýjum vörum og höldum 3ja
daga útsölu og veitum 20—30% afslátt af öllum vörum. Verdandi
stúdentar athugiö aö nú er tœkifœriö aö fá sérflott föt á hagstœöu veröi.
Bankastrœti 11
sími 623536