Morgunblaðið - 06.05.1990, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. MAI 1990
D 27
Bretarnir
íslenskir ráðamenn vottuðu minningu breska
sendiherrans viðingu sína og fylgdu kistu hans
tii skips. Fremst eru Georgía og Sveinn Björns-
son þáverandi ríkisstjóri og síðar forseti ís-
iands, þá Ingibjörg og Ólafur Thors forsætis- og
utanríkisráðherra, Magnús Jónsson atvinnu- og
viðskiptaráðherra og Stefán Þorvarðarson skrif-
stofustjóri í utanríkisráðuneytinu.
Kista Hovuard
Smith varflutt með
mikilii viðhöfn nið-
ur að höfn og send
með skipi til Bret-
lands.
ALLA TLÐSÍÐAN
HAFTHUGÁAÐ
SJÁ ÞETTA LAND
- segirfrú Jane Bellars, dóttir Charles Howard Smith,
sendiherraBretaáíslandiíhernáminu
eftir Svein Guðjónsson
EG VILDIS JÁ landið þar sem faðir minn starfaði
síðustu tvö árin sem hann lifði,“ sagði frú Jane
Bellars, dóttir Charles Howard Smith, fyrrum sendi-
herra Breta á íslandi í samtali við Morgunblaðið, en frú
Bellars kom hingað til lands í aprílmánuði síðastliðnum
ásamt manni sínum, commander Bill Bellars, fyrrum sjóliðs-
foringja í Konunglega breska sjóhernum. Þegar Morgun-
blaðið hitti þau hjón að máli hinn 9. apríl sl. voru nákvæm-
lega fimmtíu ár liðin frá því Þjóðverjar hernámu Dan-
mörku. Howard Smith var þá sendiherra Breta þar í landi
og frú Bellars, sem þá var þrettán ára, varð vitni að þeim
örlagaríka atburði. Hún sagði að þessi dagur væri sér enn
í fersku minni:
„SVONA ATBURÐUM gleymir
maður líklega aldrei. Þó var það
svo að hernám Þjóðveija í Dan-
mörku kom okkur í rauninni ekki
svo mjög á óvart og ég held að
faðir minn og raunar fleiri sendi-
herrar í Kaupmannahöfn hafi haft
vitneskju eða hugboð um fyrirætl-
anir Þjóðveija varðandi Danmörku
nokkrum dögum áður en þeir komu.
Ég man að faðir minn vakti okkur
systkinin að morgni 9. maí með
þeim orðum að nú væru Þjóðveijar
komnir. Ég minnist þess líka að
hafa heyrt mikinn flugvélagný yfir
borginni og það fyrsta sem við gerð-
um var að brenna ýmis leyniskjöl
sem faðir minn hafði í fórum sínum.
Við tókum öll þátt í þessu systkinin
ásamt foreldrum mínum og öðru
starfsliði sendiráðsins. Skömmu
síðar komu þýskir hermenn í sendi-
ráðið og handtóku foreldra mína.
Þetta var hræðileg stund því við
vissum ekki hvort við myndum
nokkurn tímann sjá þau aftur.
Síðan var okkur skipað að koma út
í garðinn og skipt í tvo hópa, konur
í öðrum hópnum og karlmenn í hin-
um. Ég bað um leyfi til að sækja
kápuna mína því það var fremur
kalt í veðri og SS-maður fylgdi mér
eftir á meðan ég var að sækja káp-
una. Ég man að ég var dauðhrædd
við hann. Nokkrum klukkustundum
síðar vorum við systurnar teknar
til yfirheyrslu og þá hittum við for-
eldra okkar þar, sem var mikill létt-
ir. Tveimur dögum síðar vorum við
komin heim til Englands og ég held
að á þessurn tíma hafi Bretar verið
þeir einu sem nutu viðurkenningar
Þjóðveija hvað varðar diplómatíska
friðhelgi, þrátt fyrir allt.
Mánuði síðar var faðir minn kom-
inn til íslands með breska hernáms-
liðinu. Eftir það sá ég hann ekki
nema einu sinni aftur á lífi, en hann
lést hér á landi í júlí 1942. Fyrir
utan þetta eina skipti sem hann kom
heim í leyfi voru einu tengslin sem
við í gegnum bréfaskriftir, en þar
sem ég var aðeins unglingur fylgd-
ist ég lítið með daglegum störfum
hans á Islandi og hann var ekkert
að útskýra störf sín fyrir mér í bréf-
um sínum. Ég hafði þó hugboð um
að starf hans væri mikilvægt og
að samband hans við íslendinga
væri gott, þótt hann væri fulltrúi
og sendiherra þess lands, sem hafði
hernumið ísland. Það virðist nokkuð
ljóst að flestir íslendingar hafa fyr-
irgefið okkur Bretum þessa íhlutun
í ljósi þess ástands sem ríkti í heim-
inum. Ég hef heyrt því fleygt að
þegar faðir minn flutti íslensku
ríkisstjórninni formlega tilkynningu
um hernámið hafi einn af ráðherr-
unum sagt orði: „Guði sé lof að það
voruð þið,“ og að föður mínum
hafi þótt afskaplega vænt um að
heyra þetta viðhorf ráðherrans. Ég
held að honum hafí líkað vel_ hér á
landi og ég man að hann bar íslend-
ingum vel söguna. Ég held líka að
hann hafi verið vel liðinn á í^landi,
sem meðal annars má marka af
þeirri virðingu sem íslendingar létu
í ljós við andlát hans og þeirri við-
höfn sem höfð var þegar kistu hans
var ekið um borgina niður á höfn.
Ég hef því alla tíð síðan haft hug
á að koma hingað til að sjá þetta
land og lét loksins verða af því
núna. Við höfum að vísu ekki verið
mjög heppin með veður og það er
jafnvel enn dyntóttara en veðrið
heima á Englandi. En loftið hérna
er dásamlega hreint."
Eiginmaður frú Bellars, comm-
andet’ Bill Bellars, er nú kominn á
eftirlaun eftir 30 ára þjónustu í
Konunglega breska sjóhernum.
Hann var í sjóhernum á stríðsárun-
um og kveðst hafa komið einu sinni
upp að íslandsströndum, án þess
að fara í land. „Við lágum í Faxa-
flóa, ekki langt út af Reykjavík og
sáum vel til lands. Það má því
kannski segja að þetta sé önnur
heimsókn mín til Islands,“ sagði
commander Bellars. Vegna starfs
hans bjuggu þau hjón um tveggja
ára skeið í Japan, tvö ár í Dan-
mörku og önnur tvö ár í Banda-
ríkjunum. Þau búa nú í Northfleet
í Kent, miðja vegu á milli Dover
og London, og eiga fimm uppkomin
börn á aldrinum 25 til 35 ára, fjóra
| syni og eina dóttur. ■