Morgunblaðið - 19.09.1990, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. SEPTEMBER 1990
pJtrgptiMfiMí
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst IngiJónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122.
Áskriftargjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið.
Spamaður og gséði
í heilbrigðisþjón-
ustunni
Hagsmunir allra borgara
landsins krefjast þess að
sífellt sé leitað bestu leiða í
rekstri heilbrigðiskerfisins. Þessi
hagsmunir snerta í senn heilsu
borgaranna og fjárhagslega af-
komu þeirra. Ollum er Ijóst, að
nútíma heilsuþjónusta kostar
mikið fé og er ákaflega erfítt að
mæla gegn því að skattfé al-
mennings renni til hennar. Hér á
landi og í nágrannalöndunum er
sú skoðun viðtekin, að ríkið eigi
að standa undir kostnaði við
rekstur heilbrigðiskerfísins. Hug-
myndum um annað hefur yfírleitt
verið fálega tekið og oft líkt við
mannvonsku eða skort á um-
hyggju fyrir meðbræðrum og
systrum.
Skipulagi heilbrigðiskerfisins
er háttað á mismunandi veg eftir
löndum. í sumrum ríkjum er kerf-
ið svo til alfarið fjármagnað af
skattborgurunum, annars staðar
greiða sjúklingar eða þeir sem
leita eftir þjónustu í kerfinu mikl-
ar fjárhæðir fyrir hana. Nú þegar
efnahagskerfí kommúnistaríkj-
anna hrynja hvert á eftir öðru
þurfa þeir sem standa á rústunum
meðal annars að takast á við
gífurlegan vanda vegna úrelts
heilbrigðiskerfís, sem alfarið hef-
ur verið á framfæri hins opinbera.
Hjúkrunarfélag íslands stóð
fyrir ráðstefnu á laugardag, þar
sem leitast var við að svara
spurningunni: „Er hægt að spara
í heilbrigðisþjónustunni án þess
að draga úr gæðum þjónustunn-
ar?“ Leikmaður væntir þess að
svarið við þessari spurningu sé
jákvætt. Reynslan sýnir að gæði
þeirrar þjónustu sem fyrirtæki
veita eykst oft, þegar harðnar á
dalnum og menn þurfa að leggja
meira á sig til að afla fjármuna.
Ef starfað er í þeirri sannfæringu
að allt verði borgað að lokum,
sama hvað það er eða hvað það
kostar, slævir slíkt viðhorf vilja
manna til að veita góða þjónustu,
þeir líta þannig á að áreynslan
sem þeir leggja á sig við hana
sé óþörf.
Morgunblaðið birti frásögn um
málþingið um hagræðingu í heil-
brigðiskerfinu í gær. Þegar hún
er lesin áttar lesandinn sig fljótt
á því, að víða megi spara í heil-
brigðiskerfinu. Björn Matthías-
son, hagfræðingur í fjármála-
ráðuneytinu, komst þannig að
orði, að lokanir á sjúkrahúsum í
Reykjavík vegna spamaðar
samsvöruðu nú því sem næst að
Landakotsspítali yrði lokað allt
árið. Hann sagði einnig að afnám
svokallaðs tilvísanakerfis hefði
leitt til þess að sérfræðikostnaður
sjúkratrygginga hefði aukist
mjög. Þá benti hann á, að álagn-
ing á lyf á árinu 1989 hefði num-
ið 1.500 milljónum króna eða sem
næst 24.000 krónum á hveija
fjögurra manna fjölskyldu. Svala
Jónsdóttir hjúkrunarstjóri sagði
að óeðlilegur kostnaður vegna
tækjakaupa ætti oft rætur að
rekja til þess að engin stefna
væri til um, hvar vista ætti sér-
greinar í sjúkrahúsum. Það réðist
af ráðningu manna í sérfræði-
störf en ekki öfugt.
Þegar þessar upplýsingar era
íhugaðar er nauðsynlegt að átta
sig á því, hvort unnt er að breyta
málum til betri vegar innan þess
kerfis sem nú er við lýði eða
hvort nauðsynlegt sé að gjör-
breyta kerfinu sjálfu. Davíð Á.
Gunnarsson, forstjóri ríkisspítal-
anna, var annars vegar talsmaður
éinkavæðingar þeirra þátta heil-
brigðiskerfísins, þar sem eftir-
spurn væri mikil, en hins vegar
taldi hann að aukin miðstýring
ætti að vera í rekstri sjúkrahúsa;
einn sameiginlegur spítali undir
einni stjórn væri eina lausnin.
Það væri ekki skynsamlegt að
dreifa kröftunum of mikið.
Morgunblaðið hefur áður varað
við miðstýringu í rekstri sjúkra-
húsa. Þótt benda megi á með
skýram dæmum, að skortur sé á
samræmdum vinnubrögðum og
verkaskiptingu milli sjúkrahús-
anna í Reykjavík, er hitt alls ekki
víst að aukin miðstýring á þessu
sviði leiði til meiri hagkvæmni.
Reynsla þeirra þjóða sem búið
hafa við mesta miðstýringu og
áætlanagerð er alls ekki á þann
veg, að eftirsóknarvert sé að feta
í fótspor þeirra. I stað þess að
fella starfsemi sjúkrahúsanna
undir eina stjórn ætti stefnumót-
un að vera markvissari og þar
rrieð verkaskiptingin. Hófleg
samkeppni milli sjúkrahúsa er
ekki síður heppileg en samkeppni
á öðrum sviðum.
Glíman við aukin útgjöld vegna
lyfja ætlar að vera langvinn. Á
stundum hefur þeirri hugmynd
verið hreyft að best væri að ráða
við verðlagninguna með því að
þjóðnýta lyfsölu í landinu. Þessi
hugmynd virðist sem betur fer
ekki eiga upp á pallborðið núna.
Davíð Á. Gunnarsson hreyfði
þeirri athyglisverðu tillögu, að
gefa ætti lyfjaverslun fijálsa og
hætta síðan að velta fyrir sér
álagningunni. Stjómvöld ættu
frekar að kjósa frelsi en meiri
afskipti af innflutningi lyfja og
frelsið á einnig að vera í fyrir-
rúmi við aðrar meginákvarðanir
um framtíð heilbrigðiskerfisins.

Formaður Læknafélags Islands:
Læknar ekki á mála hjá
lyjQaframleiðendum
„ÞAÐ ER og hefur alla tíð verið
til staðar samstarf milli lækna,
lyíjafræðinga og þeirra sem
framleiða lyf. Það er ekkert nýtt
og nauðsynlegt að góð tengsl séu
þarna á milli. Eðlileg kynning á
lyfjum þýðir aftur á móti ekki
að menn séu komnir á mála hjá
einhverjum lyfjaframleiðend-
um,“ sagði Haukur Þórðarson,
formaður Læknafélags Islands,
þegar hann var spurður um þá
staðhæfingu Björn Matthíasson-
ar, hagfræðings í fjármálaráðu-
neytinu, að lyfjafyrirtæki byðu
læknum í ferðir til útlanda til að
þeir ávísuðu frekar einhverjum
tilteknum lyfum. Björn Iét þessi
orð falla á ráðstefnu um hag-
ræðingu í heilbrigðiskerfinu,
sem haldin var um helgina.
Haukur sagði að til væru óskrif-
aðar reglur um hvað væri við hæfi
í samstarfi lækna og lyfjaframleið-
anda. Á hinum Norðurlöndunum
hefðu aftur á móti verið settar
formlegar reglur um þessi mál.
„Það er alveg ljóst að íslenskir
læknar taka ekki við mútum hvorki
frá lyfjaframleiðendum né öðrum.
Lyfjaframleiðendur hafa hins vegar
vissulega boðið íslenskum læknum
á ráðstefnur erlendis og það er
ekkert nýtt. Að túlka það á þann
hátt að þannig sé verið að negla
þá niður á einhver ákveðin lyf er
aftur á móti fjarstæða. Það er eng-
inn læknir á beina einhvers lyfja-
framleiðenda og rugl að halda slíku
fram. Það er leitt þegar embættis-
menn í stjórnarráðinu eru að fara
með svona.“
Haukur sagðist telja að íslenskir
neiuu tjKKeix ao ieia nvao
þessi mál varðaði. Kynning á Iyfjum
væri atriði sem yrði að fara fram
en leiddi ekki til þess að menn færu
á mála hjá einhveijum framleið-
enda. Þeim væri alltaf fijáls að
velja og hafna.
Formaður Apótekarafélags íslands:
LyQaverð ekki
hátt á íslandi
JÓN Björnsson, formaður Apótekarafélags íslands, segir verð á lyfj-
um hérlendis alls ekki vera hátt ef miðað er við önnur lönd. Alltaf
megi deila um hvort álagning sé há eða lág en hana taki lyfsalar
aftur á móti ekki ákvörðun um.
Á ráðstefnu sem haldin var um
helgina um hagræðingu í heilbrigð-
ismálum var lyfjakostnaður mikið
til umræðu. Meðal annars sagði
Björn Matthíasson, hagfræðingur í
fjármálaráðuneytinu, að spyija
mætti hvort álagning á lyf væri
ekki óhófleg. Sagði hann að sam-
kvæmt nýjustu upplýsingum fjár-
málaráðuneytisins um lyfjakostnað
á árinu 1989 hefði innkaupsverð
allra lyfja, bæði innan og utan
sjúkrahúsa, numið 1.815 m.kr. en
Skilagjald á einnota
umbúðir hækkar
HÆKKUN skilagjalds á einnota öl- og gosdrykkjaumbúðir í 6 krón-
ur mun ekki skila sér í endurgreiðslu Endurvinnslunnar hf. fyrr en
1. nóvember. Þessi hækkun mun hins vegar koma fram í verði öl-
og gosdrykkja til neytenda á næstu vikum segir í frétt frá Endur-
vinnslunni hf..
Umhverfisráðuneytið setti reglu-
gerð um söfnun og endurvinnslu
einnota umbúða fyrir drykkjarvörur
þann 31. ágúst síðastliðinn. Sam-
kvæmt þeirri reglugerð hækkaði
skilagjald á öl- og gosdrykkjaum-
búðir úr 5 krónum í 6 þann 15.
september, en skilagjaldið er lagt á
umbúðir við innflutning öl- og gos-
drykkja, við sölu innlendra fram-
leiðenda á gosdrykkjum innanlands
og við sölu ÁTVR á innlendu öli.
í fréttatilkynningu frá Endur-
vinnslunni hf. segir, að þessi hækk-
un skilagjalds muni koma fram í
verði öl- og gosdrykkja til neytenda
á næstu vikum, eftir því sem söluað-
ilar endurnýi birgðir sínar. Endur-
vinnslan muni hins vegar ekki
hækka endurgreiðslu til neytenda
fyrir þær umbúðir, sem skilað sé
til fyrirtækisins, fyrr en 1. nóvem-
ber, enda skuli, samkvæmt reglu-
gerðinni, líða 45 dagar frá hækkun
skilagjaldsins þar til endurgreiðslan
hækki.
í fréttatilkynningunni segir, að
ástæðan fyrir þessum fresti sé sú,
að á þeim tíma, sem skilagjald sé
hækkað, sé mikið af óinnleystum
umbúðum hjá neytendum og smá-
söluaðilum, sem hafi greitt gamla
skilagjaldið fyrir þær umbúðir.
Búist sé við að þessar umbúðir skili
sér til Endurvinnslunnar á næstu
sex vikum.
útsöluverð 3.325 m.kr. án sölu-
skatts. Mismunurinn losaði 1.500
milljónir eða sem næst 24.000 krón-
um á hveija fjögurra manna fjöl-
skyldu.
Jón Björnsson sagði að í skýrslu
sem unnin hefði verið íyrir heil-
brigðisráðuneytið um útgjöld til
heilbrigðismála frá árinu 1960
kæmi í ljós að lyf væru eini þáttur-
inn þar sem kostnaður hefði ekki
margfaldast. Frá árinu 1985 hefðu
lyf hækkað langt um minna en al-
mennt verðlag.
„Það verður líka að hafa í huga
að ísland er mjög stijálbýlt land
og dýrt að dreifa þar lyfum. Samt
sem áður er ekki hægt að segja að
lyf séu dýr á íslandi,“ sagði Jón.
Hann sagði nefnd undir forystu
Brynjólfs Sigurðssonar, prófessors,
hafa athugað lyfjakostnað á ís-
landi. Hefði hún komist að þeirri
niðurstöðu að einungis í Noregi
væri lyfjaverð lægra en hér á landi.
Því miður hefði þessi skýrsla ekkert
verið notuð og umræðan einkennst
meira af pólitísku moldviðri.
Um þá staðhæfingu að álagning
á lyfum væri hugsanlega óhófleg
sagði Jón að hinar og þessar tölur
hefðu sést í umræðunni. Það væru
hins vegar ekki lyfsalar sem tækju
ákvörðun um álagningu heldur
væri hún reiknuð út af lyfjaverð-
lagsnefnd. Eiga Iyfsalar einn full-
trúa af fimm í þeirri nefnd. „Það
má alltaf deila um hvort álagning
sé há eða lág. í okkar tilviki erum
við með háskólamenntað starfsfólk
en í mörgum sérverslunum í
Reykjavík er álagning hærri þó að
þær þurfi ekki háskólamenntað fólk
til að vinna störfín þar.“
Oraunhæft að hinir spítalarnir
taki við hlutverki Landakots
segir Ólafur Örn Arnarson yfirlæknir á Landakoti
„ÞETTA eru algjörlega óraunhæfar hugmyndir,“ sagði Ólafur Örn
Arnarson, yfirlæknir á Landakoti, þegar hann var spurður álits á
því sjónarmiði, sem fram kom á ráðstefnu um hagræðingu í heil-
brigðiskerfinu um helgina, að hagkvæmt gæti verið að Borgarspít-
ali og Landsspítali tækju við hlutverki Landakots.
Bjöm Matthíasson, hagfræðing-
áreiðanlega meira en hálfum millj-
arði.
ur í fjármálaráðuneytinu, sagði á
ráðstefnunni, að vegna sparnaðar á
fjárlögum hefði á undanförnum
tveimur árum þurft að loka það
mörgum sjúkrarúmum á stóru
sjúkrahúsunum þremur í Reykjavík
að það samsvaraði sem næst því
að Landakoti yrði lokað allt árið.
Hann sagði það geta kostað um
hálfan milljarð til viðbótar að reka
Landsspítala og Borgarspítala á
fullum afköstum, en rekstur Landa-
kots kostaði sem næst 1.100-1.200
milljónum króna. Þarna munaði því
„Þama er verið að taka fjölda
sumarlokana, sem eru að veruleg-
um hluta vegna sumarleyfa, og
dreifa þeim yfir allt árið,“ sagði
Ólafur Órn. „Þeir halda síðan fram
að með því að halda þessum rúmum
opnum mætti leysa vanda sjúklinga
á Landakoti. Þetta gæti einungis
gengið ef til kæmi mikill niður-
skurður á þjónustu."
Ólafur Örn sagði mikla starfsemi
fara fram á Landakoti. Á einu ári
fengju þar um 5.500 sjúklingar
þjónustu, framkvæmdar væru
7.000-8.000 skurðaðgerðir, 20.000
röntgenrannsóknir og um 400.000
blóðrannsóknir.
„Mér er mjög vel kunnugt um
að hinir spítalarnir væru ekki í
stakk búnir að taka þessa þjónustu
að sér. Þessar hugmyndir byggjast
á algjörri vanþekkingu á því sem
um er að ræða og með ólíkindum
að jafn háttsettur embættismaður
skuli láta sér detta í hug jafn óraun-
hæfar hugmyndir. Þess má einnig
geta að við athuganir hefur komið
í ljós að sameining spítalanna,
þannig að þjónusta yrði flutt frá
einum stað á annan, myndi kosta
marga milljarða króna.“
l