Morgunblaðið - 27.10.1990, Síða 35

35
dals í Barðastrandarsyslen.
Þar er næst til að taka að þar
kemur að bújörð losnar innar miklu
með firði — Reykjarijorður. Þangað
var flutt 1937, og er mér umstang
það í barnsminni. Viðdvölin þar varð
í 11 ár, unz flutt var í „þéttbýlið" —
þorpið Bíldudal. Nútíminn hafði enn
ekki haldið innreið sína vestra meðan
búið var í Reykjarfirði. Vatn sótt út
í bæjarlækinn. En þvottar oft sóttir
um all-langa leið í heita laug sem
þar sprettur upp. Sími, rafmagn og
bílvegir fjarlægir hlutir. Heyskapur
enn stundaður með hinum fornu
amboðum þjóðarinnar, orfi, ljá og
hrífu. Áburðurinn slóðadreginn þar
sem nægilega slétt var svo slíkri
tækni væri við komið. Það var fyrst
eftir að við fluttum frá Reykjarfirði
að farið var að bylta túnum þar
vestra til ræktunar með nútíðartækj-
um, einsog traktorum, skurðgröfum
og öðrum slíkum tækniundrum.
Slátrað heima og dilkaskrokkarnir
fluttir sjóveg í kaupskap með vél-
báti. Sjálfsþurftarbúskapur með
hrognkelsa- og silungsveiði.
Nær sextugu — þegar halla tekur
undan hjá flestum — hefst nýr kapí-
tuli í ævi móður minnar. 1948 er
gefizt upp á búskaparbasli og flutt
til Bíldudals sem fyrr segir. Þá kynn-
ist hún fyrst þeim þægindum sem
rafmagn er. Þá þegar og áður en
maður hafði áttað sig stendur hún í
miðjum flokki félagslífs á Bíldudal.
Hún gekk í kvenfélag staðarins.
Störf hliðstæð þeim úr ungmennafé-
lagi Hálsasveitar og málfundafélags
Flensborgar voru nú upp tekin eins
og ekkert rof hefði á orðið. Það var
skjótt farið að leita til hennar með
skriftir og ræðumennsku. Upplestur
hennar varð orðlagður, enda með
snilldarbrag. Ég heyrði prestsfrúna
láta svo um mælt að móðir mín hefði
orðið sér þörf hvatning og stoð að
koma fram á slíkum vettvangi. En
þau prestshjón — séra Jón ísfeld og
Auður — urðu henni miklir vinir og
tryggir til margra ára. Ég hygg —
er raunar handviss — að rangt staf-
sett orð hafi aldrei slysazt úr penna
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. OKTÓBER 1990
hennar. Það er meira en sagt verður
um ýmsa háskólaborgara samtímans.
Tryggð þeirra kvenfélagskvenna —
svo og fjölmargra annarra — í .garð
móður minnar, sem ber að minnast
að verðleikum, ber einnig vitni vin-
sældum hennar sjálfrar. Löngu síðar
eftir að hún var flutt í Borgarnes
mundu þær góðu konur til einhvers
stórafmælis hennar, kjöru hana heið-
ursfélaga og sendu skrautritað skjal
því til staðfestingar. Undrum sætti
hversu mörg kort hún fékk á jólum
hverjum frá fólki þar vestra.
En 1959 lézt faðir minn eftir erfið
veikindi. Og tveim árum síðar var
enn sárari harmur kveðinn að heimil-
inu en einn okkar bræðranna —
Helgi — drukknaði í blóma lífsins á
Arnarfirði.
Hartnær áttræð hættir hún loks
að halda heimili vestra. Flyzt árið
1969 til eldri dóttur sinnar í Borgar-
nesi. Þar átti hún skjól í full 17 ár.
Síðan hér í borg hjá hinni dótturinni
— Svanlaugu — og manni hennar.
Ber okkur bræðrum að meta það
framlag kvenleggsins.
Svo sterkum böndum sem móðir'
mín var tengd borgfirskum byggðum
og rótfest „Egils kyni“ er efunarefni
áð hún hafi notið sín til fulls vestra
— einkum áður en hún fluttist til
Bíldudals. „Illa rætt og undarlega
sett.“ Á þeim tíma öllum — hálfri
öld — minnist ég þess aðeins einu
sinni að hún hafi vitjað bernskuslóða,
eins og hún annars naut ferðalaga.
Það var árið 1944 þegar undirritaður
var 10 ára. Mæðgurnar ferðuðust
saman — hún og eldri dóttirin. Skýr-
ir hún mér svo frá að hvarvetna hafi
þær átt vinum að fagna. Stóð frænd-
garður um þjóðbraut þvera um
Borgarfjörð allan. Af skornum og
knöppum farareyri mun hafa verið
vel sparað. Er mér enn ofarlega í
minni er móðir mín kom heim með
einn hlut: „Aladínlampa" sem svo
nefndist og var nýlunda á þeirri tíð.
Blessaði móðir mín ár og síð þá birtu
og þann yl er lampinn veitti á myrk-
um vetrarkvöldum. Þykir mér það
ljóst dæmi um þau kjör sem fólk
varð áður að sætta sig við.
Of fast væri að orði kveðið að tala
um „útlegðina" vestra. En líta má á
flutninginn suður sem einskonar
heimkomu. Tryggðin og rótfestan í
átthögunum var einn ríkasti þáttur-
inn í skaphöfn henhar. Sú tryggð
beindist einkum að æskuvinum,
bernskuslóðum og tungunni. Land,
þjóð og tunga þrenning sönn og ein.
Þegar „Úr byggðum Borgarfjarðar"
eftir fræðaþulinn Kristleif Þorsteins-
son frá Stóra-Kroppi kom út varð sú
bók móður minni einna kærust bóka.
Síðar — eftir að bæði voru flutt til
Börgarness — batt hún mikið vin-
fengi við gamlan kunningja, Þorstein,
son þess sama Kristleifs. Varð sem
ung stúlka og sporin léttust þegar
hún heimsótti Þorstein vin sinn sem
iðulega var. Mig undraði stórum
hversu margra fermingarsystkina
sinna hún enn þekkti til, þótt hartnær
mannsævi væri umliðin, og hafði
samgang við þau sem enn lifðu og
við varð komið. Hún var alla tíð létt
á fæti og sporviljug. Á heilsubótar-
göngum sínum um Borgarnes hylltist
hún til að beina för sinni þangað sem
sjá mátti upp til Reykholtsdals og
fjalls æskustöðvanna. Óþarft að ít-
reka að heimsókn að Rauðsgili var
einskonar stefnumót á hvetju sumri.
Bókmenntir og bóklegur fróðleikur
eru henni kær. Þótt ekki kæmi henni
til hugar að vanrækja skyldur sínar
sem húsmóðir var hún öllu meiri bók-
menntakona en verkakona. Einu
sinni aðeins segist hún hafa „stolist"
frá bústörfunum til lesturs. Það var
þegar Sjálfstætt fólk Halldórs Lax-
ness hafði borizt inn á heimilið. Ber
það ekki lélegum bókmenntasmekk
vitni. Ég hugsa nú til þess að hún
hefði verðskuldað að hafa aðgang að
fleiri ljóðabókum en kostur var. Nýja
strauma í kveðskap suma hveija
kunni hún miður að meta að verðleik-
um en þeir hefðu verðskuldað. En
það er ljóst dæmi þess strengs sem
knýtti hana ættjörð og sögu að með-
al þeirra nýrri skálda sem hún mat
mest voru þeir sem innilegast lofuðu
hina gömlu bændamenningu, menn
einsog Guðmundur Ingi Kristjánsson
frá Kirkjubóli og Halldór Helgason
frá Ásbjamarstöðum (Stolnar stund-
ir). „Eru þeir af Egils kyni allir þess-
ir menn?“ Því miður mun Guðmundur
Böðvarsson frá (öðru) Kirkjubóli ekki
hafa borizt inn á heimilið. Enn er
henni slíkur fjöldi vísna á hraðbergi
að öllum er stórum undmnarefni —
vísna allt frá Agli á Borg.
Barnabörnin urðu sjö. Og barna-
barnabörnin nú orðin tólf — góðu
heilli allt efnisbörn.
Sem von er hefir nú sjón, heyrn
og minni hrakað all mjög. En hún
var — og er raunar enn — furðu ern
langt frammá tíunda áratuginn. Las,
pijónaði, fylgdist með sjónvarpi og
létti undir við heimilisstörf til
skamms tíma.
Enn stefnir heiðarfugl í suðurátt.
Langt er flug hans þegar orðið og
ekki annars að vænta en flug hans
daprist hvað úr hverju. Ekki tek ég
undir með þeim er hyggja að handan
þess Oks er markar jarðneska tilvist
bíði aðeins hafið grátt — svo enn og
aftur sé vitnað til víðfrægs kvæðis.
Fremur önnur lönd og sælli en búið
er við héðra. Má v’era að enn bíði
Arnarvatnsheiðin í árroða annars
heims — þó langt sé nú um liðið —
skyggnari augum nýrrar heimkomu.
Kannski á gamall draumur enn
eftir að rætást.
Sælir eru þolinmóðir, því þeirra
mun uppfylling óska.
Skúli Magnússon
REX
skrifstofuh úsgögn
fyrir heimilið
og fyrirtækið
SMIÐJUVEGl 9, KÓPA VOGI,
SÍMI 43500.
Fróðleikur og
skemmtun
fyrir háa sem lága!
HÖFUM OPNAÐ SPRENGIMARKAÐINN Á SNORRABRAUT 56, 2. HÆÐ
(I SAMA HUSI OG ATVR VAR)
BARNAÚLPUR ÁÐUR KR. 4.900 NÚ 2.900
dúnOlpur KR. 9.900 4.900
DÖMUPILS KR. 3.900 1.000
DQMUJAKKAR KR. 5.470 2.000
DQMUBLÚSSUR KR. 2.490 1.000
KRUMPUGALLAR KR. 8.900 3.900
HERRAGALLABUXUR KR. 3.990 1.990

HERRAPEYSUR 1 FRÁ KR. 500
BÚMULLARBUXUR FRÁ KR. 500
BARNABUXUR FRÁ KR. 500
BARNAGALLAR FRÁ KR. 500
BARNAPEYSUR FRÁ KR. 500
SNJDB0MSUR FRÁ KR. 300
NJERFÖT FRÁ KR. 50 i
ATHIIGID BREYTTAN OPNUNARTÍMA
OPIÐ DAGLEGA FRÁ KL. 12.00 TIL 18.00
LAUGARDAGA FRÁ KL. 12.00 TIL 10.00
'
••
SERTILBOÐ
SÆNGURVERASETT KR. 890
VÖNDUÐ 0 MANNA
MATARSTELL KR. 3.200
KR L600

Snorraforaut 56.
i