Morgunblaðið - 12.01.1991, Blaðsíða 1

56 SIÐUR B/LESBOK
9. tbl. 79. árg.
LAUGARDAGUR 12. JANÚAR 1991
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Rauði herinn ræðst inn í opinberar byggingar í Litháen:
Sovéski herinn hætti að úthella
- sag’ði í ákalli Yytautas Landsbergis til
Gorbatsjovs, leiðtoga sovéskra kommúnista
Vilnius. Reuter.
SOVÉSKIR hermenn réðust í gær inn í opinberar byggingar í Viln-
ius, höfuðborg Litháens, eftir að Míkhail Gorbatsjov, leiðtogi sov-
éskra kommúnista, hafði varað Litháa við því að lýðveldið yrði að
lúta stjórn hans. „Herinn hefur hafið stríð gegn Iýðveldinu Lithá-
en,“ sagði Vytautas Landsbergis, forseti landsins, sem hvatti einnig
Gorbatsjov til að láta hermennina hætta að úthella blóði Litháa á
götum Vilnius. ‘
Fallhlífahermenn ruddust inn í
byggingu varnarmálaráðuneytis-
ins og helstu fjölmiðlamiðstöðina í
Vilnius. Starfsmönnum var ógnað
með byssum og þeir neyddir til að
fara úr byggingunum. Embættis-
menn varnarmálaráðuneytisins
sögðu að sjö manns hefðu særst í
árásinni á ráðuneytið og fjölmiðla-
miðstöðina. Þrír þeirra hefðu orðið
fyrir byssukúlum er skriðdrekaher-
maður missti stjórn á sér og hóf
skothríð á fjölmiðlamiðstöðina.
Einn er alvarlega særður.
Loka óháðri
fréttastofu
Moskvu. Reuter.
TALSMAÐUR sjálfstæðrar
fréttastofu, Interfax, í Sovét-
ríkjunum skýrði frá því í gær
að starfsemin hefði verið stöðv-
uð að skipun nýs harðlínufor-
stjóra Gostels, ríkisútvarps og
sjónvarps í landinu. Frá 1. jan-
úar hefur Interfax haft samstarf
við fréttastofur í Eystrasalts-
ríkjunum og flutt hlutlausari
fréttir af ástandi mála þar en
ríkisreknu fjölmiðlarnir.
Fréttastofan, sem er í einkaeign
og var stofnsett 1989, hefur haft
aðstöðu í húsakynnum Gostel en
hugðist leigja sér annað húsnæði
á næstunni. Talsmaður Interfax
sagði að fréttastofan fengi ekki
að ná í tækjabúnað sem hún ætti
á staðnum og ljóst væri áð mark-
miðið með aðgerðunum væri að
koma í veg fyrir sjálfstæða frétta-
miðlun. '
Landsbergis tilkynnti síðar að
sovéskir hermenn hefðu hertekið
helstu símstöð borgarinnar en það
reyndist þó á misskilningi byggt.
Litháíska þingið samþykkti
ályktun, þar sem það hét því að
hvika hvergi frá sjálfstæðisstefnu
sinni. Það hafnaði einnig kröfu
Gorbatsjovs um að farið yrði að
sovéskum lögum og hvatti þjóðir
heims til að styðja sjálfstæðisbar-
áttu Litháa.
Herinn reyndi ekki að ná þing-
húsinu á sitt vald og vopnaðar
landvarnasveitir Litháa sóru þess
eið að verja það til síðasta manns.
Um 2.000 Litháar voru við þing-
húsið í gærkvöldi, veifuðu fána
lýðveldisins og sungu ættjarðarlög.
Leiðtogar kommúnistaflokks
Litháens, sem nýtur lítils stuðnings
og vill halda í tengslin við Sovétrík-
in, tilkynntu á blaðamannafundi
að þeir væru að stofna „endur-
reisnarráð“ sem væri reiðubúið að
„taka völdin í sínar hendur“. Sov-
éska fréttastofan TASS sagði að
tilgangur aðgerða hersins væri að
skila aftur eignum til kommúnista-
flokksins sem aðskilnaðarsinnar
hefðu tekið eftir að þeir lýstu yfir
sjálfstæði lýðveldisins 11. mars.
Litháíska fréttastofanEL TA
sagði að Vytautas Landsbergis,
forseti Litháens, hefði reynt að fá
að ræða við Gorbatsjov í síma en
aðeins fengið það svar að Sovétfor-
setinn væri að snæða hádegisverð
og of önnum kafinn til að geta
rætt við hann. Landsbergis bað
fyrir skiiaboð þar sem hann hvatti
Gorbatsjov til að „stöðva blóðsút-
hellingar sovéskra hermanna á
götunum".
Sjá fréttir á bls. 2 og 18.
Réuter
Tugþúsundir Litháa komu saman við mikilvægar bygg-
ingar í Vilnius, höfuðborg Litháens, í gær er sovéskir
hermenn réðust til inngöngu í varnarmálaráðuneytið
og helstu fjölmiðlamiðstöðina í borginni. Á stærri mynd-
inni má sjá Litháa umkringja skriðdreka við fjölmiðla-
miðstöðina en á innfelldu myndinni sjást hermennirnir
ráðast inn í hana. Þúsundir manna stóðu enn við opinber-
ar byggingar í borginni í gærkvöldi, þar á meðal þing-
húsið, í von um að það gæti orðið til þess að þær yrðu
ekki herteknar.
Persaflóadeilan:
Friðarumleitanir de Cuell-
ars njóta fulls stuðnings EB
Viðbrögð Bush varfæmisleg
Washington, Stokkhólmi, Kaupmannahöfn. Reuter.
VIÐBRÖGÐ Bandaríkjamanna við
í Vilnius voru varfærnisleg í gær
herra Svíþjóðar, sagði þær „afar
Míkhaíl Gorbatsjov, forseti Sov-
étríkjanna, hringdi í George Bush
Bandaríkjaforseta í gær ti) að ræða
við hann um Persaflóadeiluna og
Bush sagði blaðamönnum að at-
burðina í Litháen hefði þá borið á
góma. „Hann veit hver afstaða
mín er. Ég er mjög vongóður um
að þeim takist að finna leið til að
leysa þetta mjög svo flókna vanda-
aðgerðum sovésku hermannanna
en Ingvar Carlsson, forsætisráð-
uggvænlegar".
mál án þess að beita hervaldi,"
sagði Bush.
Marlin Fitzwater, talsmaður
Bandaríkjaforseta, sagði að
Bandaríkjastjórn liti atburðina
„afar alvarlegum augum“ en of
snemmt væri að álykta að sovéski
herinn væri byijaður að brjóta
sjálfstæðishreyfinguna í Litháen á
bak aftur með valdi.
Genf, Bagdad, Nikosíu, Washington. Reuter.
JAVIER Perez de Cuellar, fram- I írösk stjórnvöld í Bagdad í dag,
kvæmdastjóri Sameinuðu þjóð- sagði í gærkvöldi að hann kynni
anna (SÞ), sem hyggst ræða við | að leggja til að hlutlausar friðar-
gæslusveitir á vegum SÞ yrðu
sendar til Kúveits ef írakar hyrfu
á brott þaðan. Hans-Dietrich
Genscher, utanríkisráðherra
Þýskalands, sagði að starfsbræð-
ur lians í Evrópubandalaginu
(EB) hefðu lýst yfir stuðningi við
hugmyndir de Cuellars.
Ingvar Carlsson, forsætisráð-,
herra Svíþjóðar, sagði atburðina
„afar ógnvænlega" og að leysa
bæri deilur Litháa og Sovétmanna
með samningum. „Það er því skoð-
un sænsku stjórnarinnar að ekki
sé hægt að umbera valdbeitingu."
Uffe Ellemann-Jensen, utanrík-
isráðherra Danmerkur, varaði við
því að efnahagsaðstoð Evrópu-
bandalagsins væri háð því hvernig
sovésk stjórnvöld tækju á málum
Eystrasaltsþjóðanna.
Genscher sagði að framkvæmda-
stjórinn hefði kynnt utanríkisráð-
herranum tillöguna á fundi þeirra í
gær og þeim hefði litist mjög vel á
hana. Það yrði í verkahring Öryggis-
ráðs Sameinuðu þjóðanna að ákveða
hvaða hermönnum friðargæslusveit-
irnar yrðu skipaðar. Joao De Deus
Pinheiro, utanríkisráðherra Portú-
gals, sagði að í tillögu de Cuellars
kærni fram að haldin yrði alþjóðleg
ráðstefna um Mið-Austurlönd eftir
að íraski herinn yrði á brott úr
Kúveit.
Saddam Hussein íraksforseti
sagði í ræðu sem hann flutti á ráð-
stefnu múslima í Bagdad að ekki
kæmi til greina að íraskar liersveit-.
ir í Kúveit yrðu kallaðar heim án
skilyrða. Latif Nassif al-Jassem,
upplýsingamálaráðherra íraks, vís-
aði einnig á bug fregnum, sem birt-
ust í bandarískum fjölmiðlum í gær
þess efnis að Saddam Hussein hefði
í ^yggju að kalla hersveitirnar heim
skömmu eftir að fresturinn, sem
Sameinuðu þjóðirnar gáfu lionum
til að láta Kúveit af hendi,
rennur út.
Á nteðan voru gerðar ráðstafanir
til að flytja Vesturlandabúa frá
Arabíuskaga. Bandaríska sendiráð-
ið í Tel Aviv hvatti alla Bandaríkja-
menn í ísrael að fara úr ísrael vegna
vaxandi hættu á stríði.
Sjá fréttir á bls. 18.
blóði Litháa á götum Vilnius