Morgunblaðið - 12.01.1991, Blaðsíða 19

18
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. JANUAR 1991
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. JANÚAR 1991
19
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúarritstjóra
Fréttastjórar
Árvakur, Reykjavík
HaraldurSveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunn'arsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1100 kr. á mánuði innanlands. i lausasölu 100 kr. eintakið.
Kyrrahafsþorskur
til Hafnarfjarðar
Oft er erfitt að átta sig á
breytingum fyrr en menn
geta þreifað á einhveiju, sem
staðfestir þær. Við höfum skynj-
að breyttar aðstæður í físk-
vinnslu og útgerð. Við áttum
okkur á því, að fiskstofnar eiga
undir högg að sækja og beggja
vegna við okkur við Atlantshaf,
í Kanada og Noregi, hefur afli
minnkað mikið. Jafnframt vitum
við að Evrópumarkaður verður
sífellt mikilvægari fyrir afurðir
okkar. Samkeppni á milli
vinnslustöðva hér og stöðva er-
lendis sem vinna úr íslenskum
afla fer vaxandi. Þá er ljóst að
æ erfiðara getur orðið fyrir okk-
ur að bjóða nægilega mikinn físk
til að anna eftirspum kaupenda.
Þegar Morgunblaðið flutti
frétt um það á fimmtudag, að
eitt tonn af óunnum þorski frá
Kyrrahafinu hefði verið flutt til
landsins til vinnslu hjá Skerseyri
í Hafnarfirði, hefur vafalaust
runnið upp fyrir mörgum 'að við
kynnum að standa á þröskuldi
nýrrar byltingar í upphafi loka-
áratugar tuttugustu aldarinnar.
Komi í ljós, að skynsamlegt verði
fyrir íslensk fiskvinnslufyrirtæki
að tryggja rekstraröryggi sitt
með því að eiga frystan þorsk
frá Alaska á lager hefur verið
stigið byltingarkennt skref.
Hugdjarfir framtaksmenn i
sjávarútvegi hafa oftar en einu
sinni viðrað þá skoðun, að við
ættum að stefna að ótvíræðri
forystu í fiskveiðum og vinnslu
og verða einskonar miðstöð fisk-
sölu. Því marki verður ekki náð
nema menn séu reiðubúnir til
að fara inn á nýjar brautir og
takast á við viðfangsefni með
opnum huga og í samræmi við
umskiptin í hinu alþjóðlega um-
hverfi, þar sem múrar eru að
hrynja og fjarlægðir verða að
engu vegna nýrrar tækni. Ut-
sjónarsemi og rétt beiting á hug-
viti mannsins skiptir orðið meiru
en hnattstaða og íjölmenni
þjóða.
Reynslan af sókn íslenskra
sölufyrirtækja inn á Evrópu-
markaðinn sýnir að þar eru mörg
tækifæri enn ónotuð. íslenskir
sjómenn eru í fremstu röð afla-
manna, flotinn er vel búinn og
stefnt er að aukinni hagkvæmni
í veiðum. Fiskmarkaðir hafa
gjörbreytt viðhorfi til verðlagn-
ingar. Fiskvinnslufyrirtæki
verða að laga sig að markaðsað-
stæðum til að vera lífvænleg.
Sölufyrirtækin hafa verið að
færa út kvíarnar erlendis, á
grunni gamallar reynslu er verið
að afla nýrrar. Og nú eru menn
farnir að þreifa fyrir sér með
kaup á óunnum frystum fiski frá
fjarlægum slóðum.
Hér skal engu spáð um fram-
haldið á innflutningi á Kyrra-
hafsþorski til Hafnarfjarðar eða
annarra byggða í landinu. Fram-
takið og tilraunin er lofsverð
áminning um ný tækifæri í al-
þjóðlegri samkeppni, þar sem
hagkvæmni og skynsamlegur
rekstur mun ráða meiru að lok-
um en opinberir styrkir og ríkis-
forsjá.
Friðarstund
í skólum
Fræðslustjórar landsins hafa
beint þeim eindregriu til
mælum til skólastjóra allra
grunnskóla í landinu að á mánu-
daginn verði haldin friðarstund
í hverjum skóla. Engum blandast
hugur um, hvers vegna fræðslu-
stjórarnir senda frá sér þessi
eindregnu tilmæli. Þeir óttast
eins og aðrir að til ófriðar komi
í Persaflóa.
Áhrif og afleiðingar Persa-
flóastríðs sér enginn fyrir. Marg-
ir líta þannig á að átökin verði
svo hrikaleg að þeirra gæti beint
og óbeint um heim allan og jafn-
vel um langan aldur vegna um-
hverfísspjalla. Aðrir telja að her
íraka muni falla saman eins og
spilaborg. Þá eru skiptar skoðan-
ir um það, hvort grípa eigi fljótt
til vopna gegn Irökum eða
þrengja áfram að þeim með
efnahagsþvingunum. Loks er
deilt um, hvort horfa eigi fram-
hjá hernámi Kúveits við friðar-
gerð og leggja áherslu á lausn
Palestínumálsins svokallaða, það
er beina spjótunum að ísraelum
eins og írakar vilja. Um hitt er
ekki deilt að írakar eru upphafs-
menn stríðs við Persaflóa og
hafa sýnt Kúveitum ótrúlega
grimmd svo sem skýrsla Amn-
esty International sýnir.
Það er viðkvæmt verk fyrir
kennara að efna til friðarstunda
með nemendum sínum í grunn-
skólum landsins um þetta mál,
þar sem íslensk stjómvöld hafa
skipað sér á bakvið samþykktir
Sameinuðu þjóðanna er heimila
valdbeitingu. Meðal hættulegra
afleiðinga spennunnar við Persa-
flóa er að skapa hræðslu meðal
barna eða ýta undir þá skoðun
að refsingarlaust eigi einræðis-
herrar að komast upp með voða-
verk eins og Saddam Hussein
hefur staðið fyrir í Kúveit.
Smádæmi um tvö-
feldni og tvískinnung
eftir Þorstein
Pálsson
I vikunni rak ég augun í þessa
fyrirsögn á forystugrein í Tímanum:
„Ádrepa Alexanders." Mér flaug vit-
askuld fyrst í hug að þetta hlyti að
vera yfirskrift á árás á Sjálfstæð-
isflokkinn. En þegar að var gáð kom
annað í ljós.
Dæmi I
Forystugrein þessi var skrifuð til
að leggja áherslu á grein eftir Alex-
ander Stefánsson sem er samfelld
árás á fjármálaráðherra og landbún-
aðarráðherra. Þeir félagar eru sak-
aðir um fjandskap við landbúnaðinn
og sá óvinafagnaður er sagður koma
fram í fjárlagafrumvarpi og fjárlög-
um_ ríkisstjómarinnar.
Árásir þessar eru rökstuddar með
því að þessir tveir tilteknu ráðherrar
hafí gert hvort tveggja í senn að
ganga á svig við lög og bijóta gefin
fyrirheit af hálfu stjómvalda.
Okunnur maður hefði haldið að slík-
ar árásir á tvo ráðherra gætu aðeins
komið frá hörðum talsmanni stjóm-
arandstöðu. En þeir sem til þekkja
vita að hér lögðu saman krafta sína
málgagn Framsóknarflokksins og
einn af helstu áhrifamönnum hans.
Þó að þetta tilvik geti ekki talist
til markverðra tíðinda er það ágætt
dæmi um þann tvískinnung og þá
tvöfeldni sem í allt of ríkum mæli
einkennir íslensk stjórnmál og yirðist
vera uppistaðan Og ívafið í málflutn-
ingi og starfsháttum Framsóknar-
flokksins.
Þó að Framsóknarflokkurinn fari
með forystuhlutverk í ríkisstjóminni
þykir forystumönnum hans sjálfsagt
að segja sig frá allri ábyrgð á því
sem þeim þykir óþægilegt. Siðferðis-
mælikvarðinn er sérstakur og reynd-
ar í öfugu hlutfalli við það sem al-
mennt er viðurkennt. En þetta er
ekki undantekning heldur meginein-
kenni á málflutningi forystuflokks
ríkisstjómarinnar í öllum helstu
málum.
Dæmi II
Skömmu fyrir jól tók stjómar-
meirihlutinn í bankaráði Búnaðar-
bankans undir forsæti eins af þing-
mönnum Framsóknarflokksins
ákvörðun um hækkun nafnvaxta.
Formaður Framsóknarflokksins og
forsætisráðherra bölsótaðist í fjöl-
miðlum af því tilefni og lýsti því
yfir að lögbrot hefðu verið framin.
í framhaldi af því bauðst ég til
þess á Alþingi að greiða fyrir laga-
breytingu sem kvæði á um að banka-
ráð Búnaðarbankans yrði kjörið upp
á nýtt þannig að Alþingi gæti tekið
afstöðu til þess hvaða bankaráðs-
menn nytu trúnaðar þess áfram og
hveijir ekki. Ef forsætisráðherrann
og formaður Framsóknarflokksins
hefði meint eitthvað með stóryrðum
sínum hefði hann að sjálfsögðu tek-
ið slíku tilboði. En hann gerði það
ekki vegna þess að tvískinnungurinn
einn réði því sem sagt var.
Dæmi III
Fjármálaráðherra varð fyrstur til
þess að hækka vexti á nýbyijuðu
ári. Aðstoðarmaður íjármálaráðher-
rans lýsti því yfir í Morgunblaðinu
að viss hætta væri á að raunvextir
tækju stökk upp á við meðal annars
vegna mikillar lánsfjáreftirspumar
ríkissjóðs og ýmissa tappa í fjár-
mögnun húsnæðiskerfisins. En hvað
sagði forsætisráðherrann um þessa
ákvörðun sinnar eigin ríkisstjórnar?
Því var fljótsvarað. í tilefni af
þeirri ákvörðun fjármálaráðherra að
hækka vexti á ríkisvíxlum sagði for-
sætisráðherrann að það ætti að
lækka raunvextina því að það væri
búið að sýna sig að raunvextir kæmu
hvergi að gagni. Og hann bætti við
til þess að leggja áherslu á orð sín
að þeir sem tækju ákvarðanir um
vaxtahækkanir væru eins og krakk-
ar í sandkassaleik þar sem hver elti
annan og kenndi hinum um!
Fýrir þá sök að vaxtahækkanir
geti verið nauðsynlegar en jafnframt
erfiðar og sjaldnast til stundarvin-
sælda fallnar er Framsóknarflokkur-
inn algjörlega ábyrgðarlaus af slík-
um ákvörðunum í sömu andrá og
hann veitir atfylgi sitt til þeirra.
Það sem athyglisverðast er að
engum fjölmiðli til að mynda dettur
í hug að spyijast fyrir um eða íjalla
um hvort forystuflokkurinn í ríkis-
stjórn ætti að bera ábyrgð í tilvikum
sem þessum. Svo virðist sem ábyrgð-
arleysi Framsóknarflokksins sé orðið
svo sjálfsagður hlutur að það sé
ekki tilefni til umfíöllunar.
Dæmi IV
Húsnæðismál hafa verið mikið til
umfjöllunar í þjóðfélaginu og á Al-
þingi. Félagsmálaráðherra hefur
krafist þess að húsnæðislánakerfinu
sem Steingrímur Hermannsson
samdi um við verkalýðshreyfinguna
1986 verði lokað. Lögin um þetta
kerfi voru samin af sérstakri nefnd
sem Steingrímur Hermannsson skip-
aði og málið var flutt af Alexander
Stefánssyni þáveranþi félagsmála-
ráðherra.
Formaður Framsóknarflokksins
og forsætisráðherra núverandi ríkis-
stjómar hefur lýst því yfir á Alþingi
að eðlilegt sé að loka þessu kerfi,
enda fái það ekki staðist. Engin slík
ákvörðun hefur á hinn bóginn verið
tekin. Og þegar spurt er á Alþingi
hvers vegna, svarar formaður Fram-
sóknarflokksins því til að um það
sé ekki samstaða innan ríkisstjórnar-
innar.
Þegar nánar er gætt að því hvers
vegna ríkisstjórnin getur ekki tekið
ákvörðun í málinu kemur í ljós að
Þorsteinn Pálsson
„Um leið og starfshætt-
ir og málflutningur af
þessu tagi fá að skjóta
rótum hefur illgresið
náð yfirhöndinni í ís-
lenskum stjórnmálum.
Þessu illgresi verður
ekki eytt nema fram-
sókn verði gefið frí.“
flokksþing framsóknarmanna hefur
gert um það bindandi samþykkt að
Framsóknarflokkurinn sé eindregið
andvígur því að loka þessu hús-
næðiskerfi. Þannig er Framsóknar-
flokkurinn bæði með og á móti og
þar með láus undan allri ábyrgð.
Dæmi V
Fiskveiðistefnan hefur sætt deil-
um árum saman. Varaformaður
Framsóknarflokksins var aðalhöf-
undur núverandi skipunar á fískveið-
istjórnun. Og hann hefur sem sjávar-
útvegsráðherra í átta ár samfleytt
borið ábyrgð á pólitískri stefnumót-
un og framkvæmd hennar.
En það hefur ekki farið hjá því í
umdeildu máli eins og þessu að leit-
að hafi verið öðru hveiju álits form-
anns Framsóknarflokksins sem er
ekki einasta forsætisráðherra núver-
andi ríkisstjórnar heldur var hann
einnig forsætisráðherra í þeirri ríkis-
stjórn sem fyrst kom kvótalögum
á. Svör hans hafa jafnan verið skýr.
Hann hefur verið eindreginn and-
stæðihgur kvótakerfisins.
Upp á síðkastið hefur formaður
Framsóknarflokksins nokkrum sinn-
um verið spurður að því hvort hann
telji ekki nauðsynlegt að endurskoða
þá iöggjöf sem Alþingi samþykkti á
handahlaupum síðastliðið vor. Svarið
hefur verið ákveðið og skýrt að það
sé nauðsynlegt. Og þegar spurt er
hvers vegna það sé ekki gert þá er
svarið jafn glöggt og afdráttarlaust
að til þess sé ekki tími eins og sak-
ir standa. Þannig hefur Framsóknar-
flokkurinn leyst sig undan allri
ábyrgð á fiskveiðistjórnuninni um
leið og hann ber á henni fulla ábyrgð.
Dæmi VI
Afstaða til Evrópubandalagsins
er eitt dæmið enn um málefni sem
mikið er til umræðu og vitaskuld fer
ekki hjá því að í s^o mikilvægu
máli eru skoðanir manna skiptar.
En afstaða Eramsóknarflokksins er
jafn skýr og í öðrum tilvikum.
Formaður Framsóknarflokksins
hefur lýst stefnunni á þann veg að
flokkurinn sé andvígur aðild að Evr-
ópubandalaginu. Hann sé á móti á
hvers konar framsali á fullveldi.
Jafnframt hefur verið tekið fram að
hann sé andvígur þeirri fijálshyggju
að fjármagn geti flætt óheft á milli
þjóða og hann hafí til að mynda
fyrirvara um að útlendingar geti
eignast land á Islandi.
Um leið og yfírlýsingar af þessu
tagi eru gefnar út er Framsóknar-
flokkurinn í forystu fyrir ríkisstjórn
s'em er að semja um aðild að evr-
ópska efnahagssvæðinu sem svo
hefur verið nefnt. í því felst að öll
löggjöf Evrópubandalagsins um
innri markað þess verður sjálfkrafa
að íslenskum lögum. Sérfræðingar
hafa álitið að með því séúm við orðn-
ir 75% aðilar að Evrópubandalaginu.
Þeir hafa jafnframt bent á að lík-
lega felist meira framsal á fullveldi
með aðild að evrópska efnahags-
svæðinu en Evrópubandalaginu
sjálfu. Og alkunnugt er að ein af
grundvallarreglunum sem verið er
að semja um feiur í sér heimildir
fyrir útlendinga til þess að fjárfesta
í landssvæðum hér á landi.
Hér er vafalaust um að ræða ein-
hveija mikilvægustu samninga á
sviði efnahagssamvinnu sem við höf-
um nokkru sinni gert. Og Framsókn-
arflokkurinn er bæði með og á móti
öllum grundvallaratriðum þeirra
samninga. Sem forystuflokkur ríkis-.
stjórnarinnar ber hann ábyrgð á
samningunum en er um leið andvíg-
ur helstu atriðum þeirra. Þar fer
saman sem fyrr fullkomin ábyrgð
og algjört ábyrgðarleysi.
Dæmi VII
í umræðum um sjálfstæðisbaráttu
Eystrasaltsríkjanna hefur Fram-
sóknarflokkurinn einnig skýra af-
stöðu. Þegar lýsa á með orðum við-
horfum ríkisstjómarinnar er tekið
undir sjálfstæðiskröfurnar. En þegar
knúið er á um aðgerðir bregður for-
ysta Framsóknarflokksins gjarnan á
það ráð að grípa til röksemdafærslu
þeirra sem skemmst vilja ganga í
stuðningi við Eystrasaltsþjóðirnar.
Þær röksemdir byggjast fyrst og
fremst á þvi að ekkert megi gera í
stuðningi við Eystrasaltsþjóðirnar
sem raski' stöðu Gorbatsjovs og
þeirra Kremlverja. í þessu máli vill
Framsóknarflokkurinn þess vegna
vera í hópi þeirra sem lengst ganga
á sama tíma og hann hafnar undir-
búningi að stofnun stjómmálasam-
bands af því virða beri rök þeirra
sem skemmst vilja ganga.
Dæmi VIII
Persaflóadeilan er svo enn eitt
dæmið um tvískinnung og tvöfeldni.
ísland er aðili að samþykktum ör-
yggisráðs Sameinuðu þjóðanna og
ákvörðunum Atlantshafsbandalags-
ins um hernaðarlegan stuðning við
Tyrki. Hvorki á vettvangi Samein-
uðu þjóðanna né innan Atlantshafs-
bandalagsins hefur verið á það fal-
list að innrás íraka í Kúvæt hafi
verið sérstakt góðverk í þágu Palest-
ínuaraba. Fyrir þá sök hefur því
verið hafnað að tengja þessi mál
saman.
ísland er á alþjóðavettvangi aðili
að stefnumótun sem byggir á því
að hafna tilraunum íraka til að
tengja saman innrásina í Kúvæt og
vandamál Palestínu. En formaður
Framsóknarflokksins sem jafnframt
er forsætisráðherra þeirrar ríkis-
stjómar á íslandi sem tekið hefur
þessa afstöðu á alþjóðavettvangi
lætur ekkert tækifæri ónotað til
þess að lýsa því yfir að hann telji
nauðsynlegt að tengja þessi tvö mál.
Fullyrða má að hvergi í veröldinni
kæmist forystuflokkur í ríkisstjórn
upp með tvískinnung og tvöfeldni
af þessu tagi sem hér hafa verið
færð örfá dæmi um.-Um leið og
starfshættir og málflutningur af
þessu tagi fá að skjóta rótum hefur
'illgresið náð yfirhöndinni í íslenskum
stjómmálum. Þessu illgresi verður
ekki eytt nema framsókn verði gefið
frí.
Höfundur er formaður
Sjálfstæðisflokksins.
Opið bréf til foreldra
bama á leikskólum
eftir Jóhönnu
Sigurðardóttur
Hingað til hef ég leitt hjá mér að
svara með viðeigandi hætti, þó ærin
ástæða hafi verið til, þeim baráttuað-
ferðum sem hluti fóstra hefur kosið
að tileinka sér og er fólgin í að rang-
túlka og gera tortryggilegt jafnmik-
ilvægt velferðarmál og felst í frum-
varpi um félagsþjónustu sveitarfé-
laga. Þó ég hafí sannreynt að sumar
fóstmr hafa kosið að nota sérstakan
foreldrafund til að rangtúlka fmm-
varp um félagsþjónustu sveitarfé-
laga og mín sjónarmið og lagt mér
orð og skoðanir í munn sem engan
raunvemleika standast þá hef ég
hingað til kosið að leiða hjá mér
þessar baráttuaðferðir.
Einnig hafa verið skipulagðir und-
irskriftalistar þar sem foreldrar
skrifuðu undir harðorð mótmæli við
áform félagsmálaráðherra um að
„flytja dagvistarmál til félagsmála-
ráðuneytis". Þessa jólakveðju fékk
ég síðan frá leikskóla — í umslagi
seril útkrassað var í ýmsum litum.
Smekklegt það og tilgangurinn aug-
ljós. Fleiri dæmi mætti rekja um þær
baráttuaðferðir sem notaðar hafa
verið.
Ég hef ekki viljað trúa því að fólk
láti þann ómerkilega áróður sem
hafður hefur verið í frammi ná eyrum
sínum. Hins vegar verður ekki leng-
ur framhjá því horft að þessar að-
ferðir hafa dugað til þess að koma
í veg fyrir það í eitt og hálft ár að
jafn brýnt velferðarmál fjölskyldna
í þessu landi eins og frumvarp um
félagsþjónustu sveitarfélaga er, ef
að lögum verður, fái eðlilega umfjöll-
un á Alþingi. Ég vil því gera tilraun
til að koma því sanna á framfæri
við foreldra barna í leikskóla.
Frumvarp um félagsþjónustu
sveitarfélaga
Verði frumvarp um félagsþjónustu
sveitarfélaga að lögum mun það
marka tímamót í velferðarmálum
fjölskyldna á íslandi þar sem það
tekur til fjölmargra málaflokka, sem
með einum eða öðrum hætti miða
að því að styrkja stöðu fjölskyldna
og barna í samfélaginu. Þannig tek-
ur frumvarpið t.d. til félagsráðgjaf-
ar, fjárhagsaðstoðar, húsnæðismála,
atvinnumála, málefni bama, ungl-
inga og aldraðra ásamt dagvistar-
málum. Hér er um að ræða velferðar-
málefni, sem samkvæmt sveitar-
stjómarlögum og lögum um verka-
skiptingu ríkis og sveitarfélaga era
öll verkefni sveitarfélaganna en ekki
ríkisins.
Engin almenn lög gilda nú um þá
margþættu þjónustu og skyldur sem
sveitarfélögin hafá við íbúa sína í
félagsmálum eins og t.d. er alls stað-
ar á hinum Norðurlöndunum. Þessi
þjónusta sveitarfélaganna hefur ver-
ið rekin á grandvelli margra sérlaga,
sem sett hafa verið á löngu tímabili.
Þessi lög era mörg hver orðin úrelt,
sum skarast og þau eiga það flest
sameiginlegt að skyldur sveitarfé-
laganna og réttur fólks til þjónustu
er mjög á reiki.
Engin heildarsýn hefur verið yfír
þessa velferðarþjónustu fjölskyldn-
anna þar sem þessi málefni hafa
heyrt undir mörg ráðuneyti á vett-
vangi ríkisins og margra aðila á vett-
vangi sveitarfélaganna. Þetta er
meginástæða þess að stefnumótun í
fjölskyldumálum og málefnum barna
hefur skort hér á landi og hefur stað-
ið í vegi fyrir lagasamræmi og eftir-
liti með framkvæmd laga á þessu
sviði. Ur þessu er frumvarpi um fé-
lagsþjónustu sveitarfélaga ætlað að
bæta með því að mæla fýrir um
skyldur sveitarfélaga og rétt fólks
ásamt því að marka þessari velferð-
arþjónustu ákveðinn stjórnkerfísleg-
an farveg.
Ákvæði frumvarpsins um
dagvistarmál:
Ég vil þá víkja að dagvistarmál-
unum sérstaklega en það er athyglis-
vert að mótmæli við framvarpið haf|
einungis beinst að þeim þætti en
alls tekur frumvarpið til ellefu mála-
flokka. Rétt er að útskýra hvers
vegna dagvistarmál era höfð á með-
al þeirra málaflokka sem framvarpið
tekur til. Samkvæmt sveitarstjórnar-
lögum og verkaskiptingalögum ríkis
og sveitarfélaga eru dagvistarmál
alfarið, bæði stofnkostnaður og
rekstrarkostnaður, á ábyrgð sveitar-
félaganna jafnframt því að vera einn
mikilvægasti þjónustuþáttur hvers
sveitarfélags við íbúa sína. Því væri
afar sérkennilegt að lög um félags-
þjónustu sveitarfélaga tækju ekki til
dagvistarmálanna eins og t.d. mál-
efna aldraðra sem era mjög veiga-
mikill þáttur í þjónustu sveitarfé-
laga. 1 hvorugum þessara mála-
flokka verður þó um að ræða eðlis-
breytingu á þeim verkefnum sem
heilbrigðisráðuneytið fer með í mál-
efnum aldr.aðra né í málefnum leik-
skóla sem menntamálaráðuneytið fer
nú með.
Framvarp um félagsþjónustu
sveitarfélaga er í 71. grein og er
fyrst og fremst frumvarp að ramma-
lögum. í sex þeirra er fjallað um
dagvistarmál og málefni leikskóla. í
2. gr. frumvarpsins er fyrst og
fremst verið að fjalla um hver sú
þjónusta er sem sveitarfélögin eiga
að veita og hvaða málaflokkar það
era sem þau hafa skyldur við í félags-
málum og er þar m.a. talið upp
málefni leikskóla. 3. gr. fjallar um
yfirstjóm og kemur þar skýrt fram
að málefni leikskóla heyra undir
menntamálaráðuneytið að því er
varðar faglega yfirstjórn og uppeld-
isáætlanir. I 10. kafla (4 greinum)
er síðan sérstaklega fjallað um mál-
efni leikskóla.
1. Að sveitarfélög skuli eftir föng-
um bjóða upp á leikskóla þar sem
þeirra er þörf.
2. Til þess að sú þjónusta verði í
sem bestu samræmi við þarfir barna
í sveitarfélagi skal það láta fara fram
mat á þörfínni eigi sjaldnar en á
tvcggja ára fresti.
3. Félagsmálanefnd, skólanefnd
grunnskóla eða sérstök leikskóla-
nefnd fari með stjórn leikskóla.
Ákvörðun um stjórn leikskóla taki
sveitarstjórn.
4. Samþykki menntamálaráðu-
neytisins og hlutaðeigandi sveitar-
stjórnar þarf til að setja á stofn leik-
skóla fyrir börn.
5. Markmið leikskóla skal verða
að stuðla og örva alhliða þroska
barna með því að skapa þeim góð
uppeldisskilyrði undir handleiðslu
fóstra og annars starfsliðs sem sér-
staklega er til þess menntað.
6. Leikskólar.skulu reknir sam-
kvæmt sérstökum lögum.
Því verður ekki trúað að foreldrar
og annað áhugafólk um dagvist-
armál álíti að ofangreind atriði skaði
uppbyggingu og uppeldisstarf leik-
skóla á íslandi, einkum þegar haft
er í huga að í núgildandi lögum um
byggingu og rekstur dagvistarheim-
ila eru engar skyldur lagðar á sveit-
arfélög til að sinna dagvistarmálum
þar sem þau eru einungis heimildar-
lög.
Jóþanna Sigurðardóttir
„Vonandi geta þessi
skrif orðið til þess að
koma umræðunni um
þennan mikilvæga og
brýna málaflokk af
sándkassastiginu, sem
engu mun skila, yfir í
málefnalega umræðu
sem skilar okkur
árangri í að bæta stöðu
barna í þjóðfélaghra.
Að minnsta kosti á ég
mér þá von að hætt
verði að nota mig sem
Grýlu á foreldra barna
á leikskólum.“
Eins og sést af ofangreindu er
það ótvírætt að fagleg yfirstjórn og
uppeldisáætlanir verða í höndum
menntamálaráðuneytisins eins og
verið hefur. í annan stað mun félags-
málaráðuneytið samkvæmt frum-
varpi um félagsþjónustu sveitarfé-
laga ekki geta sett neinar reglugerð-
ir um málefni leikskóla sem eins og
áður greinir skulu reknir samkvæmt
sérstökum lögum.
Ekkert í frumvarpi um félagsþjón-
ustu sveitarfélaga kemur í veg fyrír
að frumvarp um nýtt forskólastig
' nái fram að ganga, né heldur skar-
ast á við það frumvarp. Sama máli
gegnir um frumvarp til iaga um rík-
isframiag tii sveitarfélaga vegna
leikskóla. Þvert á móti undirstrikar
frumvarpið um félagsþjónustu sveit-
arfélaga skyldur sveitarfélaga um
uppbyggingu leikskóla.
Félagsmálaráðuneyti eða
menntamálaráðuneyti?
í frumvarpi um félagsþjónustu
sveitarfélaga er gert ráð fyrir að
fagleg yfirstjórn og uppeldisáætlanir
dagvistarheimila verði undir mennt-
amálaráðuneyti svo sem verið hefur.
í þessu felst að engin verkefni á
sviði dagvistarmála flytjast frá
menntamálaráðuneyti frá því sem
verið hefur.
Hins vegar fengi félagsmálaráðu-
neytið, sem er' ráðuneyti sveit-
arstjórnarmála, það verkefni að hafa
eftirlit með því að sveitarfélögin
sinntu uppbyggingu í dagvistarmál-
um jafnframt því að veita þeim að-
stoð til að sameinast um rekstur
dagvista. Síðastnefnda atriðið er
mjög þýðingarmikið þegar haft er í
huga að sveitarfélögin eru yfir 200
að tölu og mörg smá og verða því
mörg að sameinast um rekstur dag-
vistarheimila, ef öll börn eiga að
njóta þeirrar þjónustu óháð búsetu.
Eg vil ekki trúa því, að áhugafólk
um uppbyggingu í dagvistarmálum
mótmæli þessum mikilvægu atrið-
um.
Frumvarp um leikskóla
Sá áróður hefur verið rekinn að
félagsmálaráðherra hafí með frum-
varpi um félagsþjónustu sveitarfé-
laga komið í veg fyrir fr'amlagningu
frumvarps menntamálaráðherra um
leikskólann eða framvarpsdraga um
ríkisframlag vegna leikskóla. Hér
er um rakalaus ósannindi að ræða
og það er mikill misskilningur að
frumvarp um félagsþjónustu hafi
sérstaklega verið Þrándur í Götu
leikskólafrumvarpsins og frum-
varpsdraga um ríkisframlag. Stað-
reyndin er sú hvað síðastnefnda
framvarpið áhrærir, að það gerir ráð
fyrir stórfelldum ríkisútgjöldum sem
nemur milljörðum króna til sveitar-
félaganna sem menn sjá ekki hvar
á að taka og engar tillögur liggja
fyrir um. Á það að gerast með aukn-
um sköttum eða niðurskurði annars
staðar í ríkisútgjöldum? Enda fór
það svo að menntamálaráðherra
lagði það ekki fram á Alþingi sam-
hliða frumvarpi um leikskóla síðast-
liðið vor þegar það var lagt fram til
kynningar. Frumvarpsdrögin um
ríkisframlag vora einungis sett fram
sem fylgiskjal með frumvarpi um
leikskóla, þó að frumvarpið um ríkis-
framlag til sveitarfélaga (eða fjár-
mögnun með öðrum hætti) sé undir-
staða þess að frumvarp um leikskóla
nái markmiði sínu.
Það er þ ví athyglisvert að fóstrur
hafa ekki mótmælt þessari málsmeð-
ferð á fjármögnunarþætti leikskól-
ans, sem er forsenda fyrir að settu
markmiði verði náð, heldur einbeita
kröftum sínum að því að gera tor-
tryggilegt framvarp um félagsþjón-
ustu sveitarfélaga sem þó styður
uppbyggingu leikskóla í landinu.
Nái það framvarp ekki einnig
fram að ganga eða aðrar tillögur
um fjármögnun, sem skili því að öll
börn frá 6 mánaða aldri til 6 ára
hafí fengið leikskólapláss að 10
áram liðnum eins og frumvarp um
leikskóla gerir ráð fyrir, þá yrðu lög
um leikskóla enn ein viðbótin við þá
lagabálka sem ekki er hægt að fram-
kvæma því lofað var meiru en mögu-
legt var að standa við.
Eftir stæðu þá ákvæðin um þá
skipulagsbreytingu í dagvistarkerf-
inu sem snúa að fóstrum og fela í
sér stofnun embætta umdæmis-
fóstra og leikskólastjóra en fjölgun
leikskólaplássa væri dauður laga-
bókstafur.
Ástæða er til að vekja á því at-
hygli að fram að gildistöku verka-
skiptingarlaganna, átti tíkið að taka
þátt í uppbyggingu dagvista með
framlagi sem nam helmingi stofn-
kostnaðar. Ríkisvaldið hefur ekki
einu sinni staðið við þær skuldbind-
ingar svo árum skiptir. Þannig
skuldar ríkissjóður sveitarfélögunum
enn á annað hundrað milljónir vegna
uppbyggingar dagvistarheimila.
Fjármögnun vegna leikskólafrum-
varpsins og ríkisframlag vegna leik-
skóla fela i sér ríkisútgjöld sem nema
á annan tug milljarða.
Leikskólaframvarpið hefur einnig
mætt harðri andstöðu frá mörgum
sveitarfélögum, sem telja að með þvi
sé ríkisvaldið að segja þeim fyrir
verkum og leggja á þau fjárhagsleg-
ar kvaðir sem þau sætta sig ekki við.
Ákvæði frumvarpsins um að dag-
vistir eigi að vera skólar fyrir börn
allt niður í 6 mánaða gömul hefur
einnig vafist fyrir mörgum. Efa-
semdarmennirnir spyija einnig
hvernig eigi að vera raunhæft að
kosta leikskólapláss fyrir börn frá 6
mánaða aldri, þegar einungis 10%
bama á aldrinum 2-6 ára hafa nú
heilsdags rými og rúmlega þriðjung-
ur hálfs dags rými. Hér sé því um
óraunhæf yfirboð að ræða. Ég nefni
ofangreind atriði aðeins til að varpa
ljósi á að andstaðan við leikskóla-'
frumvarpið er miklu margslungnari
en sumar fóstrar vilja vera láta.
Ég óttast að sú afstaða hluta fós-
trastéttarinnar sem ég hef hér lýst
komi í veg fyrir að þessi mikilvægu
frumvörp um leikskóla og félags-
þjónustu sveitarfélaga sem bæði era
mikilvæg fyrir uppbyggingu leik-
skóla í landinu verði lögð fram til
lýðræðislegrar umfjöllunar á Alþingi
á yfirstandandi þingi hvað þá að þau
nái fram að ganga. Til að það sé
ekki dregið í efa er rétt að fram
komi að hvorki ég né minn flokkur
hefur lagst gegn slíkri málsmeðferð.
Þvert á móti. Enn á þó einn stjómar-
flokkanna eftir að samþykkja að
Alþingi fái framvarp um félagsþjón-*-
ustu sveitarfélaga til eðlilegrar um-
fjöllunar.
Niðurlag:
Vonandi geta þessi skrif orðið til
þess að koma umræðunni um þennan
mikilvæga og brýna málaflokk af
sandkassastiginu, sem engu mun
skila, yfír í málefnalega umræðu
sem skilar okkur árangri í að bæta
stöðu barna í þjóðfélaginu. Að
minnsta kosti á ég mér þá von að
hætt verði að nota mig sem Grýlu
á foreldra barna á leikskólum. Það
er með öllu óþolandi að vanþekkingf
misskilningur og rangtúlkanir hóps
fóstra skuli standa í vegi fyrir því
að jafn mikilvægt velferðarmál fjöl-
skyldna í þessu landi og framvarp
um félagsþjónustu sveitarfélaga
skuli hljóta brautargengi.
Höfundnr er félagsmálaráðherra.