Morgunblaðið - 12.01.1991, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. JANUAR 1991
Minning:
JennýR. Jónsdótt
ir, Eyjólfsstöðum
Fædd 26. júlí 1898
Dáin 1. janúar 1991
Vatnsdælsk aldin heiðurskona
kvaddi jarðvistarsvið okkar árla
morguns á nýársdag. Það var Jenný
Rebekka Jónsdóttir, húsfreyja á
Eyjólfsstöðum. Þar hafði hún dvalið
í hálfa öld og tveimur árum betur
og lengst af haft þar búsforráð
ásamt eiginmanni sínum, Bjama
Jónassyni, sem andaðist á Héraðs-
hælinu á Blönduósi 22. desember
árið 1981.
Jenný naut þeirrar gæfu að
dvelja heima á Eyjólfsstöðum til
síðustu stundar lífs síns, í umsjá
og umhyggju dætra sinna, þeirra
Ingibjargar og Jóhönnu og eigin-
manns þeirrar fyrmefndu, Ingvars
Steingn'mssonar, nú bónda þar.
Sonurinn, Jón bóndi á Bakka, í
næsta nágrenni og kona hans,
Kristín Lárusdóttir frá Grímstungu,
tóku líka þátt í varðstöðu heimilis-
ins er svo var komið að Jenný
þurfti á henni að halda síðustu ár
ævinnar. Þessi varðstaða hafði for-
gang í lífi þessa ágæta fólks og
brást ekki. Þess vegna hlotnaðist
Jennýju það sem svo fáir njóta nú
á tímum fámennra heimila að vera
heima til síðustu stundar lífsins.
Heimili og fjölskylda hafði alltaf
verið hennar kjörsvið og hugðarmál.
Jenný var fædd að Kornsá í
Vatnsdal. Foreldrar hennar voru
hjónin Ingibjörg Krístmundsdóttir
af Hindisvíkurætt og Jón Baldvins-
son af Reykjahlíðarætt. Bjuggu þau
um skeið á Kötlustöðum í Vatns-
dal, eða frá árinu 1901 til 1909 og
þá sem leiguliðar. Var það hlút-
skipti þeirra hjóna sem svo margra
á þeim árum að fá ekki varanlegt
eigið jarðnæði. Ingibjörg var um-
töluð skörungsskona, vel greind,
hagmælt og framúrskarandi tó-
vinnukona. Tjáði hún í því efni list-
rænt eðli sitt. Jón Baldvinsson var
hið mesta ljúfmenni, góður smiður
á þess tíma mælikvarða og kunni
að njóta gleðistunda ef til féllu í
fábreytni hversdagsleikans.
Jenný átti þrjár hálfsystur. Að
móðurinni þær Halldóru konu Níels-
ar Sveinssonar, sem var síðast
bóndi í Þingeyraseli, og Rósu konu
Guðjóns Hallgrímssonar, bónda á
Marðamúpi. Voru þær Ivarsdætur
fyrri manns Ingibjargar Krist-
mundsdóttur. Hálfsystir Jennýjar,
samfeðra, hét Guðrún og fluttist
hún tii Reykjavíkur. Uppeldissystir
Jennýjar var og Aðaiheiður Björns-
dóttir, Þorsteinssonar bónda í Mið-
hópi. Þá má og geta þess að Ingi-
björg Níelsdóttir, systurdóttir
Jennýjar, ólst upp hjá afa sínum
og ömmu en hún er móðir Ingibjarg-
ar Sólrúnar Gísladóttur, kvenna-
listakonu. Með þessum konum öll-
um var einkar kært og mikil sam-
heldni.
í æsku naut Jenný lögbundins
barnaskólanáms á fyrstu árum
fræðslulaga. Voru kennarar hennar
í Áshreppsskólahverfi hæfileika-
konurnar Ingibjörg Benediktsdóttir,
þá Guðrún Björnsdóttir frá Kornsá
og loks Kristján Sigurðsson á
Brúsastöðum. Síðar nam Jenný við,
Kvennaskólann á Blönduósi að
þeirrar tíðar hætti húnvetnskra
kvenna. Mátti hún því teljast vel
undir það búin að takast á hendur
húsmóðurhlutverkið er hún gekk
að eiga sveitunga sinn, Bjama Jón-
asson. Hafði hann.brotist til náms
í Hvítárbakkaskóla af litlum efnum.
Ætlaði hann sér nokkum hlut í
samfélaginu sem og tókst. Byijuðu
ungu hjónin búskap sinn í hús-
mennsku að Snæringsstöðum í
Vatnsdal en fluttu næsta ár að
Breiðabólstað í Sveinsstaðahreppi.
Vorið 1925 fluttu þau í skólahús
Sveinsstaðahrepps að Sveinsstöðum
og voru þar í 5 ár. Fardagaáríð
að Marðarnúpi í Vatnsdal og voru
þar með komin í sveitina til ævidval-
ar. Þar á Marðarnúpi og síðan í
Hvammi sem landsetar Guðjóns
mágs Jennýjar bjuggu þau hjónin
til vorsins 1938 er þau fluttu að
Eyjólfsstöðum þar sem þau dvöldu
æ síðan, í fyrstu sem leigjendur en
frá árinu 1942 sem eigendur jarðar-
innar. '
Nokkuð þurfti til að taka við
búskap á Eyjólfsstöðum af fyrri
ábúendum, þeim Þorsteini Konráðs-
syni og Margréti Jónasdóttur, sem
búið höfðu þar um áratugaskeið af
mikilli snyrtimennsku og myndar-
skap. Byggt þar upp snemma á
öðmm áratug aldarinnar eitt af
fyrstu og myndarlegustu steinhús-
um í sveit á landinu. En þau Bjarni
og Jenný reyndust vandanum vax-
in. Héldu þau fullkomlega uppi
heiðri hinnar fallegu bújarðar og
íbúðarhúss og gafst þá Jennýju
tækifæri á að sýna hæfileika sína
í húsmóðurhlutverkinu. Hún saum-
aði allan fatnað á fjölskylduna en
notaði frístundir frá búsönnum til
fínni hannyrða og lesturs góðra
bóka. Ljóðum ann hún sem móðir
hennar.
Eyjólfsstaðahjónin vom hjúasæl.
Sóst var eftir því að koma til þeirra
bömum í sumardvöl, er mörg hver
er þess nutu sóttust eftir að koma
þangað aftur og aftur. Gestagangur
var mikill, einkum yfir sumar-
tímann og var þá oft um fjölmenni
að ræða.
Á fyrstu búskaparárum Jennýjar
hafði mjög reynt á hæfileika hennar
í heimilishaldi og forsjá um veiting-
ar. Þegar þau hjón voru nýkomin í
skólahúsið á Sveinsstöðum var
haldinn þar hinn frægi Sveinsstaða-
fundur þar sem Jenný sá um veit-
ingasölu og einnig var hún fengin
til þess að selja veitingar á svoköll-
uðu Hjallalandsuppboði er stóð í tvo
daga og mikið var umtalað og sér-
stætt. Var Jenný og þau hjón þá í
skólahúsinu.
Svo mun jafnan 'vera að það sé
húsmóðirin sem skapar yfirbragð
og andaJjþss og heimilis, hvort sem
um umgengni er að ræða eða dag-
far allt. Prúð húsmóðir og háttvís
lægir þau veður, ef svo má að orði
komast, sem oft og tíðum leita á
að raska þar gríðum daglegs heimil-
islífs. í því efni var Jennýju gefið
hljóðlátt vald. Sá sem þetta ritar
sagði oft að heimilið á Eyjólfsstöð-
um væri þannig að hægt væri að
koma þangað hvenær sem væri með
fullri vissu um að allt væri þar í
föstum skorðum um þrifnað, reglu-
semi og viðmót. Er mikill fengur
hverju sveitarfélagi að eiga slík
heimili. Á Eyjólfsstöðum hafa engin
kynslóðabil orðið í þessu efni þótt
afkomendur Eyjólfsstaðahjónanna
hafi tekið þar við búsforráðum og
heimilisfólki fækkað, sem víðast
annars staðar.
Mjög fer því fólki að fækka sem
átti sín æskuspor á nítjándu öld-
inni. Það sem lifað hefir fram und-
ir þennan dag eða fast að eina öld
hefir tekið þátt í mesta framfara-
tímabili íslensku þjóðarinnar og
síðan ekki komist hjá því að skynja
ýmis þau vandamál sem blasa við
velmegunarþjóðfélagi okkar í dag
og hlýtur að koma á aðrar kynslóð-
ir að leysa.
Þeim Eyjólfsstaðahjónum tókst
mæta vel að sækja að því takmarki
ræktunarmanna tuttugustu aldar-
innar að láta tvö strá vaxa þar sem
áður óx eitt. Þeim tókst það reynd-
ar mörgum öðrum betur með þeirri
ákvörðun að láta son sinn, Jón, og
konu hans hafa hjáleiguna Bakka
sem ekki hafði verið rekið sjálf-
stætt bú á frá árinu 1906, heldur
nytjað frá Eyjólfsstöðum. Þannig
ræktuðu þau ekki einvörðungu
gróður jarðar þeirrar sem þeim
hafa tvær fjölskyldur afkomenda
þeirra vaxið úr grasi, þar sem áður
bjó_ ein. Má það teljast lánsemi.
I upphafi búskapar hafði Jenný
orðið að láta sér nægja að deila
þröngum húsakynnum og þæginda-
snauðum stundum með annarri
húsmóður. Hún endaði starfsferil
sinn í eldhúsinu á Eyjólfsstöðum
eftir að því hafði verið breytt til
nútíma horfs og þá stóðu dæturnar
við hlið hennar og höfðu tekið við
höfuðábyrgðinni. Þannig er hin far-
sæla þróun milli kynslóða þegar
best er.
Nú þegar Jenný á Eyjólfsstöðum
er öll er það ekki harmsefni. Miklu
fremur má gleðjast yfir því að hún
hefir verið leyst frá hrörnandi
líkamsviðjum að loknu löngu og
farsælu lífsstarfi og að hún fékk
endurgoldna þá umhyggju sem hún
hafði áður öðrum veitt. Enginn end-
urgalt henni það ríkulegar en Jó-
hanna, dóttir hennar, af mikilli
fórnfýsi.
Böm Jennýjar biðja fyrir hjartans
kveðju til móður sinnar og óska
eftir að þetta erindi Matthíasar
Jochumssonar fylgi:
Eg kveð þig móðir í kristi trú
sem kvaddir forðum mig sjálfan þú
á þessum þrautanna landi.
Þú fagra ljós, í ljósinu býrð,
nú launar þér Guð í sinni dýrð.
Nú gleðst um eilífð þinn andi.
Jenný Rebekka Jónsdóttir hefir
nú í bytjun nýs árs hafið för til
þess óþekkta sviðs sem allra bíður
að lokum. Blessunaróskir fylgi
henni og eru hér með færðar öllum
sem henni stóðu næstir og vom
kærastir í lífinu.
Hún verður jarðsett í dag, 12.
janúar, við hlið manns síns að Und-
irfelli í Vatnsdal.
Grímur Gíslason
Þegar árið 1990 hafði runnið sitt
skeið á enda og horfið í aldanna
skaut, hvarf frænka þess er þessar
línur ritar yfir landamærin miklu.
Árin líða hvert af öðru þar til þau
fylla öldina og síðan líður hver öld-
in af annarri. Þetta er alltaf jafn
langur tími sem ekki verður breytt.
Þessu er öðruvísi farið með okkur
mennina. Þeir hverfa af sjónarsvið-
inu á misjöfnum aldri og fá oftast
litlu ráðið um það. Það er erfitt að
sjá á eftir fólki í blóma lífsins. Jafn-
vel þótt fólk sé orðið háaldrað er
eins og þessi vistaskipti snerti alltaf
viðkvæman streng í bijósti hvers
manns og veki upp minningar.
Jenný Jónsdóttir húsfreyja á
Eyjólfssöðum í Vatnsdal lést á
heimili sínu snemma að morgni 1.
janúar sl. Hún fæddist rétt áður
en þessi öld, sem nú er komin á
síðasta áratuginn, hóf göngu sína,
svo æviárin voru orðin býsna mörg.
Jenný var sérstaklega gæfusöm
kona í öllu sínu lífi. Hún hafði góða
heilsu svo að segja til síðustu stund-
ar en það verður að teljast meira
virði en orð geta lýst. Ekki síst
þegar fólk nær jafn háum aldri og
hér var um að ræða. Hún átti kær-
leiksríka foreldra, sem hún gat haft
á heimili sínu þar til yfir lauk. Þeir
sem til þekktu vita vel að Jenný
naut þess í ríkum mæli að geta
sýnt foreldrum sínum ástúð og
umhyggjusemi, þegar þau þurftu
mest á því að halda. Eiginmaður
Jennýjar var henni ástríkur og
traustur lifsförunautur í löngu og
farsælu hjónabandi. Síðast en ekki
síst átti hún indæl börn, sem báru
hana á höndum sér til hinstu stund-
ar og að lokum fékk hún að kveðja
þetta líf í faðmi þeirra. Af því sem
hér að framan er sagt er ljóst að
Jenný hefur átt margar hugljúfar
minningar um ástvini sína, frá því
fyrsta til hins síðasta. Það má því
með sanni segja að hún hafi verið
gæfumanneskja.
Foreldrar Jennýjar voru hjónin
Ingibjörg Kristmundsdóttir og
seinni maður hennar Jón Baldvins-
son. Bæði voru þau Húnvetningar.
Ingibjörg var fædd 31. desember
árið 1861. Hún var komin af góðum
ættum á Vatnsnesi. Jon var fæddur
28. júní 1866 á Síðu í Refasveit.
Moðir Jenýjar missti fyrri mann
sinn úrið 1891 frá tveimur ungum
1930-1931,bjuggu Hjarni og, Jenný hafði hlptnast í .tínians. rá§, heldur .(þæfrum. Sú eldri, Hall.dóra Guðrún,
fór í fóstur til föðursystur sinnar,
Johönnu Jóhannesdóttur. En sú
yngri, Ingibjörg Rósa móðir mín,
ólst upp hjá móður sinni og seinni
manni hennar, sem alla tíð reyndist
henni sem besti fáðir.
Ingibjörg og Jón Baldvinsson
giftust árið 1894 og var Jenný eina
bam þeirra, fædd á Kornsá í Vatns-
dal 26. júlí 1898.
Á heimili þeirra hjóna dvöldu oft
um lengri eða skemmri tíma vanda-
laus ungmenni. Ingibjörg hafði orð
á sér fyrir að vera sérstaklega lag-
in að umgangast börn ög unglinga
og heimilishald þeirra var allt til
fyrirmyndar. Það var því leitað mik-
ið eftir því að koma þangað fólki
sem þurfti á samastað að halda,
þótt ekki væri þar auður í garði.
Við þessar aðstæður lifði Jenný sín
æskuár, einmitt þau 'arin, sem
hafa mest áhrif á gæfu hvers
manns. í þessu sambandi get ég
ekki látið hjá líða að minnast Aðal-
heiðar Björnsdóttur, sem ólst upp
með þeim Ingibjörgu Rósu og
Jennýju. Gagnkvæm vinátta og
tryggð ríkti á milli þeirra allra, til
hinstu stundar, enda töluðu þær
alltaf hver um aðra eins og þær
væru alsystur. Þa skal þess getið
að foreldrar Jennýjar tóku í fóstur
Ingibjörgu dóttur Halldóru, hálf-
systur Jennýjar, og manns hennar,
Níelsar Sveinssonar. Hún dvaldi hjá
þeim frá fjögurra ára aldri fram á
fullorðinsár.
Jenný var við nám í Kvenna-
skólanum á Blönduósi, eins og flest-
ar ungar stúlkur í Húnaþingi- á
þessum árum.
Jenný giftist 23. júlí árið 1922.
Maður hennar var Bjarni Jónasson,
mikill myndarmaður og afburða
duglegur. Hann var af fátæku fólki
kominn og hafði misst móður sína
þegar hann var barn að aldri. Þrátt
fyrir fátækt og umkomuleysi fór
hann í hinn velþekkta Hvítárbakka-
skóla, aðeins 15 ára að aldri. Hann
gerði sér þá strax ljóst hve góð
menntun er nauðsynleg fyrir lífið,
hvert sem ævistarfið kann að verða.
Jenný og Bjarni eignuðust þijú
börn, sem upp komust. Þau eru:
Ingibjörg, f. 8. júní 1923, gift Ingv-
ari Steingrímssyni, bódna á Eyj-
ólfsstöðum, þau eiga 4 börn; Jón,
f. 18. nóvember 1925, kvæntur
Kristínu Lárusdóttur, þau búa á
Bakka í Vatnsdal og eiga 5 syni; •
Jóhanna, f. 12. febrúar 1929, ógift
og barnlaus. Hún hefur að mestu
dvalið heima og búið með fjölskyldu
sinni. Öll eru börnin mannkostafólk,
sem bera foreldrum sínum góðan
vitnisburð.
Strax eftir að þau Jenný og
Bjarni giftust, var það mikið áhuga-
mál þeirra að fínna sér jarðnæði
þar sem þau gætu lifað sjálfstæðu
lífi, öðrum óháð og sýnt í verki það
mikla viljaþrek sem í þeim bjó. En
þá lágu jarðir ekki á lausu. Það
varð því hlutskipti þeirra í mörg
ár að skipta oft um verustað. Þau
dvöldu á ýmsum stöðum í Vatnsdal
og Þingi en komust alltaf vel af,
miðað við það sem þá þekktist.
Þetta byggðist mikið á vinnu hús-
bóndans utan heimilis. Á þessum
árum hvíldi mikil ábyrgð á Jennýju,
að sjá um heimilið, oft við erfiðar
aðstæður. En hún vann verk sín
og stjórnaði heimilinu með yfirveg-
aðri ró og dugnaði.
Jenný var mikil hannyrðakona.
Hún saumaði og pijónaði og hafði
sérstaklega gaman af að hekla og
allt sem að því laut, lék í höndum
hennar og hafði hún af því mikla
ánægju. Þessi handavinna hennar
varð til þess að styrkja og prýða
heimili þeirra hjóna.
Þau hjón áttu á seinni árum all-
gott heimilisbókasafn, enda voru
þau bæði mikið gefin fyrir lestur
góðra bóka og bæði voru þau sér-
staklega ljóðelsk.
Árið 1938 urðu þáttaskil í lífí
þeirra Jennýjar og Bjarna. Þá um
vorið fluttu Þorsteinn Konráðsson
á Eyjólfsstöðum og hans glæsilega
fjölskylda alfarin til Reykjavíkur.
En þau höfðu búið með mikilli reisn
á þessari fallegu jörð, um áratuga
skeið. Margir söknuðu þeirra mjög
úr sveitinni og töldu að skarð þeirra
yrði vandfyllt. Þorsteinn leigði
Bjarna og Jennýju jörðina fyrstu
árin, en seldi síðan árið 1942. Nú
fyrst bjuggu þau hjón á eignaijörð,
þótt 20 ár væru liðin frá giftingu
þeirra og fyrsta búskaparári. Þau
hjón héldu uppi fyrri rausn á heimil-
inu og oft var þar margt af fólki.
Húsbóndinn kunni því vel að hafa
margt hjúa við búskapinn og var
góður verkstjóri, enda vanur því frá
fyrri árum. Jenný, húsmóðirin á
heimilinu, laðaði alla að sér með
sínu hlýja viðmóti og góðum viður-
gemingi. Af þessu má sjá að þau
hjón voru mjög hjúasæl.
Margt gesta var oft á Eyjólfs-
stöðum í sambandi við opinber störf
sem Bjarni hafði allmörg á hendi.
Einnig komu margir sem þekktu
þessi heiðurshjón eða höfðu dvalið
hjá þeim og bundið tryggð við heim-
iHð. En alltaf var sömu rausninni
að mæta.
Bjarni var óvinnufær allmörg
síðustu ár ævi sinnar, en dvaldi
oftast heima. Þá kom það ekki síst
í ljós hve mikið gæfuspor hann steig
þegar hann kvæntist eiginkonu
sinni Jennýju, sem nú sýndi honum
slíkan kærleika og fórnfýsi að sjald-
gæft má telja. Bjarni andaðist 22.
desember 1982 á 86. aldursári.
Þau eru orðin mörg árin síðan
ég man fyrst eftir Jennýju frænku
minni. Enda koma nú við leiðarlok-
in margar minningar fram í huga
minn allt frá því að ég var barn
að aldri. Allar þessar minningar eru
mér mjög kærar. En of langt mál
yrði að rekja þær hér. Ég get þó
ekki látið hjá líða að minnast þess
að það var lengst af árviss siður
hjá þeim systrum, móður minni og
Jennýju, að heimsækja hvor aðra
með fjölskyldur sínar. Þetta var
alltaf mikið tilhlökkunarefni. Sér-
staklega er mér minnisstætt þegar
við vorum að heimsækja Jennýju
og við eldri börnin vorum farin að
géta setið ein og óstudd á hesti en
þau yngri þurfti að reiða. Stundum
varð að fara yfir óbrúað vatnsfall.
Þetta voru meiriháttar ævintýri,
sem ekki gleymast.
Örlögin höguðu því svo að ég bjó
í næsta nágrenni við Jennýju og
hennar góða fólk í 40 ár. Öll voru
þau samskipti á einn veg, aldrei bar
þar skugga á.
Ég og íjölskylda. mín sendum
börnum Jennýjar og öðrum ástvin-
um hennar hjartanlegar samúðar-
kveðjur, um leið og við þökkum
langa og góða samfylgd og biðjum
Guð að blessa hana á nýrri vegferð.
Hallgrímur Guðjónsson
frá Hvammi.
Á fyrsta degi þessa árs kvaddi
þennan heim Jenný Jónsdóttir, fyrr-
um húsfreyja í Hvammi í Vatnsdal,
síðar á Eyjólfsstöðum í sömu sveit,
komin á tíræðisaldur, fædd 1898.
Eftir langan og oft erilsaman dag
mun þessi aldna heiðurskona hafa
orðið hvíldinni fegin og mun ekki
hafa kviðið neinu því hún var trúuð
og heilsteypt að allri gerð, vildi öll-
um vel ,en lét til sín taka ef henni
fannst hallað réttu máli eða einhver
hafður útundan.
Þannig minnist ég þessarar
prúðu og næstum hlédrægu konu
við fyrstu kynni en það var stutt í
glaðlyndið og gæðin. Ég var vinnu-