Morgunblaðið - 06.04.1991, Page 12

12
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. APRÍL 1991
Á 30 ára afmæli barnadeildar Landakotsspítala:
Barnamia vegna
er deildin til
Börnin eiga að erfa landið er gjarnan sagt í hátíðarræðum. ís-
lenskt þjóðfélag er hins vegar yfirleitt sniðið að þörfum þeirra sem
ráða ríkjum, hinna fullorðnu, en ekki að þörfum barnanna eða erf-
ingjanna. A þessu eru örfáar undantekningar og ein af þeim er
barnadeild Landakotsspítala, þar sem lífið snýst um að koma veikum
börnum til heilsu. Skilningur á að þarfir barna eru ekki þær sömu
og fullorðinna er nauðsynlegur þeim sem starfa á barnadeild og
einnig er þolininæði lykilatriði þegar samvinna barns getur skipt
sköpum um árangur meðferðar.
Morgunblaðið/Kristján
Á leikstofunni, frá vinstri: Valdís Jóna, Eygló Rún og Guðný Rut.
Barnadeild Landakots var vígð
12. janúar 1901 ng á því 30 ára
afmæli um þessar mundir. Börn
munu þó hafa lcgið á spítalanum
allt frá stofnun Imns 1902, inni á
stofum með fuTTorðnum, en um
miðja öldina fengu börnin tvær stof-
ur og var önnur fyrir stúlkur og
hin fyrir drengi. Það voru systur
af St. Jósefsreglunni sem stofnuðu
Landakotsspítala og ráku allt til
ársins 1976. Þær stunduðu hjúkr-
unárstörf á öllum deildum spítalans
en núorðið starfa aðeins tvær syst-
ur á Landakoti og hvorug þeirra á
barnadeildinni.
Fyrsti barnalæknirinn var ráðinn
á Landakot 1941 og yar það Krist-
björn Tryggvason. Árið 1956 lét
hann af störfum og við tók Björn
Guðbrandsson. Nú starfa 4 sér-
fræðingar í barnalækningum, hver
á sínu sviði, við deildina ásamt sér-
menntuðum hjúkrunarfræðingum,
sjúkraliðum, fóstrum, þroskaþjálf-
urum, kennara og öðru aðstoðar-
fólki.
Eins og á öðrum sviðum læknis-
og hjúkrunarfræði hafa orðið mikl-
ar framfarir í barnalækningum og
barnahjúkrun. Skilningur á ólíkum
þörfum bama og fullorðinna hefur
aukist og má þar nefna að áður
fyrr voru heimsóknir foreldra til
veikra bama á sjúkrahúsi álitnar
óæskilegar og gera bömin óróleg
og erfið. Nú hafa þessi viðhorf gjör-
breyst. Foreldrum er velkomið og
þeir hvattir til þess að dvelja sem
mest hjá barni sínu og er það talið
draga úr óæskilegum áhrifum
sjúkrahússdvalar. Einnig hefur
komið í ljós í könnun sem hjúkr-
unarstjóm barnadeildarinnar stóð
fyrir, að ef böm sem innkölluð eru
á sjúkrahús vegna aðgerðar fá að
koma í heimsókn á deildina fyrir
innlögn þá dregur það úr kvíða
þeirra.
En framfarirnar og aukin þekk-
ing hafa líka skilað sérhæfingu í
meðferð barna sem og annars stað-
ar í þjóðfélaginu. Á barnadeildinni
gerir sérhæfingin mögulegt að veita
markvissari meðferð en áður var
hægt. Slíkt flýtir fyrir bata, fækkar
legudögum og hjálpar þeim börnum
og fjölskyldum sem þurfa að lifa
við langvinna sjúkdóma.
Barnadeildin hefur frá upphafi
verið til húsa á 3ju hæð spítalans
þar sem áður voru íbúðir St. Jósefs-
systra. Húsnæði deildarinnar er því
ekki hannað sem sjúkradeild hvað
þá héldur með sérþarfir barnadeild-
ar í huga. Nú eru 26 rúm á deild-
inni og sjúklingarnir á aldrinum 8
daga til 16 ára.
Hjúkrunin sífellt markvissari
Á síðustu áram hefur hjúkran á
barnadeild Landakots tekið miklum
breytingum. Það gefur augaleið að
verkefni hjúkrunarfræðinga og
sjúkraliða eru óendanlega fjölbreytt
þar sem skjólstæðingarnir eru allt
frá ómálga 8 daga gömlum börnum
til 16 ára unglinga auk þess sem
ástæður innlagna eru mjögmargvís-
legar.
Alda Halldórsdóttir er hjúkrunar-
ráðgjafi deildarinnar. „Segja má, í
stuttu máli, að frá því upp úr 1982
hafi farið fram miklar breytingar á
hjúkrun hér á barnadeildinni. Þá-
verandi deildarstjóri, Auður Ragn-
arsson, vann mikið að þeim málum
ásamt öðrum. Niðurstaðan varð sú
að nýta mismunandi áhugasvið og
hæfileika starfsfólksins eins vel og
mögulegt var til þess að bæta hjúkr-
unina. Það gerðum við, eftir að
mikil undirbúningsvinna hafði farið
fram, með því að starfsfólkið skipti
sér í faghópa sem tóku fyrir mis-
munandi svið hjúkrunar. Hóparnir
tóku fyrir hjúkrun barna með syk-
ursýki, nýrnasjúkdóma, augnsjúk-
dóma, um móttöku og hjúkrun
bráðveikra barna, astma, hægðar-
vandamál, leikmeðferð i hjúkrun og
nú síðast krabbamein. Þátttakendur
í hverjum hóp hafa síðan sérhæft
sig í hjúkrun barna á sínu sviði.
Hóparnir hafa tekið saman fræðslu-
efni handa foreldrum og aðstand-
endum barnanna og miðla einnig
sérþekkingu sinni til annars starfs-
fólks á deildinni.
Nýtt starfsfólk á deildinni velur
sér starfsvettvang innan síns áhug-
asviðs og gengur til liðs við ein-
hvern af hjúkranarhópunum. Eðli
hjúkrunarstarfsins er þannig að þó
þetta fyrirkomulag sé komið á
munum við sífellt þurfa að endur-
meta störf hópa og verkefnisstjóra
og gera ráð fyrir þörf á nýjum hóp-
um. Með þessu móti verður hjúkr-
unin hnitmiðaðri og veitt af meira
öryggi og þekkingu og það kemur
börnunum til góða. Við köllum þetta
að hverfa frá hóphjúkrun þar sem
allir ganga jafnt í öll verk yfir í
einstaklingshjúkrun," segir Alda.
Gott fólk og góður starfsandi
„Þessi deild hefur alltaf haft á
að skipa einstaklega góðu starfs-
fólki og haldist vel á því,“ sagði
Steinunn Garðarsdóttir deildarstjóri
barnadeildarinnar. „Vissulega
valda þrengslin okkur oft miklum
vandkvæðum en hvort það er ein-
mitt vegna þrengslanna þá er
starfsandinn hér mjög góður. Það
er stefna okkar að foreldrar fái að
dvelja hjá veikum börnum sínum,
þá líður börnunum betur og stund-
um er hér dýna við dýnu á gólfinu
á bráðavöktum, bæði inni á stofum
og á ganginum. Samt hefur það
lagast fráþví sem var því árið 1989
gaf Thorvaldsens-félagið okkur inn-
réttingar í foreldraherbergi sem
segja má að sé í stöðugri notkun,“
sagði Steinunn.
Snjólaug Sigurbjörnsdóttir er
aðstoðardeildarstjóri og hefur lengi
starfað með faghóp um móttöku
og hjúkrun bráðveikra barna. „Á
bráðavöktum er móttaka barna
staðsett hér inni á deildinni þannig
að allt starfsfólkið verður að geta
sinnt þeim þætti starfsins. Börnum
og aðstandendum finnst líka visst
öryggi í að sama fólkið tekur á
móti barninu og hjúkrar því síðan
á deildinni.
Við búum einnig svo vel, vegna
aðstoðar Thorvaldsensfélagsins, að
hafa gjörgæsluherbergi við hliðina
á vakt starfsfólks. Þannig getur
okkar vana fólk annast lífshættu-
lega veik börn og við komumst hjá
því að senda þau á gjörgæslu full-
orðinna í langflestum tilfellum.
Hvað varðar nýtt starfsfólk þá
fær það skipulegan aðlögunartíma
og auk þess er öllu starfsfólki reglu-
lega boðið upp á fræðslufyrirlestra
og námskeið því hér má enginn
sofa á verðinum,“ sagði Snjólaug
að lokum.
Kennsla á barnadeildinni
Það eru ekki bara foreldrar, börn
og starfsfólk á barnadeildinni því
hún gegnir hlutverki kennsluspít-
ala. Læknanemar, hjúkrunarnemar
og sjúkraliðanemar eru þar allt
skólaárið auk fleiri nema sem
stoppa stutt. Þröstur Laxdal, einn
af fjórum læknum deildarinnar, er
dósent í barnalækningum við Há-
skóla íslands. „Það má segja að
barnadeildin sé góður en strangur
skóli. Stúdentar sjá margt á sínum
stutta tíma hér, bæði er mikil breidd
í aldri og þroska sjúklinganna fyrir
utan gríðarlega fjölbreytni hvað
varðar sjúkdóma. Sjúklingarnir
geta oft ekki eða mjög óljóst tjáð
sig um hvað amar að þeim, eða
hvar þeim er illt og slíkt kallar á
skarpskyggni og oft mjög skjót við-
brögð starfsfólks. Reynslan sem
læknanemar afla sér á barnadeild
nýtist þeim vel hvar sem þeir koma
til með að starfa,“ sagði Þröstur
Laxdal að lokum.
En börnin fá líka kennslu. Frá
því 1981 hefur menntamálaráðu-
nejdið rekið grunnskóla, með einni
kennarastöðu, á barnadeildinni.
Spítalaskóli hlýtur alltaf að vera
öðruvísi skóli en venjulegur skóli.
Börnin á spítalanum dvelja þar mis-
lengi, flest stutt sem betur fer og
þau eru misjafnlega á sig komin
andlega og líkamlega bæði vegna
mismunandi sjúkdóma og svo eru
þau á öllum aldri.
Markmið skólans á barnadeild-
inni er að koma til móts við náms-
þarfir hvers barns en ekki endilega
á hefðbundinn hátt. Áhersla er lögð
á sjálfstjáningu í myndsköpun, rit-
gerðasmíð og samræðum. Kennari
er Sigríður Björnsdóttir.
Leikurinn getur læknað
Leikur er börnum lífsnauðsynleg-
ur. I gegnum leiki læra þau og fá
útrás fyrir tilfinningar sínar. Leik-
urinn er veikum börnum því ekki
síður mikilvægur en frískum enda
hafa börnin á barnadeildinni að-
gang að leikstofum þar sem hjúkr-
unarfólk, fóstrur og þroskaþjálfar
vinna með börnunum. Meðal þess
sem Leikstofan býður upp á er spít-
alahorn og eins og nafnið bendir
til, þá er hægt að fara þar í spítala-
leik og vera læknir eða hjúkrunar-
fræðingur, skoða sprautur og annað
sem veldur flestum börnum ótta að
ógleymdum sársaukanum. Með þyí
að skoða og leika sér að þessum
hlutum minnkar óttinn og meðferð-
in verður barninu auðveldari.
Barnanna vegna
Núverandi yfirlæknir barnadeild-
arinnar er Sævar Halldórsson. „Á
Landakoti er ein af 3 barnadeildum
landsins, hinar eru barnadeild
Hringsins á Landspítalanum og á
Fjórðungssjúkrahúsinu á Akureyri.
Deildin hérna tekur bráðavakt að
þriðjungi á móti barnadeild hrings-
ins og koma á þeim vöktum hingað
börn alls staðar að af landinu. Hvað
varðar aðrar innlagnir gætir nokk-
urrar sérhæfingar. Á Landakoti er
eina augndeild landsins og því koma
öll augnslys og augnsjúkdómar
hingað. Aðrar sérhæfðar innlagnir
eru t.d. börn með sykursýki eða
önnur efnaskiptavandamál og einn-
ig börn með ýmiss konar þroskafrá-
vik. Á móti kemur að börn með
brunasár fara alltaf á barnadeild
Hringsins og einnig hefur hvítblæði
verið meðhöndlað þar.
Sem betur fer ná flest börn sem
hingað leggjast inn fullri heilsu.
Nokkur þeirra þurfa þó að læra að
lifa við sjúkdóma sem hafa mikil
áhrif á líf þeirra og ekki síður á líf
allrar ijölskyldunnar. Þessi börn
tengjast oft deildinni sterkum börn-
um og við köllum þau stundum
„okkar börn“. Þessir krakkar og
foreldrar þeirra geta alltaf komið
inn á deildina eða leitað ti! okkar
burt séð frá öllum bráðavöktum. í
hnotskurn má segja að barnadeildin
er til barnanna vegna en ekki
öfugt,“ sagði Sævar.