Morgunblaðið - 08.05.1991, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 8. MAÍ 1991
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 8. MAI 1991
25
JWnrgiwiM&fotí
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
MatthíasJohannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1100 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 100 kr. eintakið.
Risavaxinn vandi
Viðreisnarstjórn Alþýðu-
flokks og Sjálfstæðis-
flokks stendur nú frammi fyr-
ir mesta vanda í ríkisfjármál-
um, sem upp hefur komið á
lýðveldistímanum. Viðskiln-
aður ríkisstjórnar Steingríms
Hermannssonar í þessum efn-
um er beinlínis hrikalegur.
Þar ber að sjálfsögðu höfuð-
ábyrgðina fráfarandi fjár-
málaráðherra, Ólafur Ragnar
Grímsson. Öll ár hans í íjár-
málaráðuneytinu hefur ríkis-
sjóður verið rekinn með gífur-
legum halla, sem brúa hefur
þurft með lántökum. Því til
viðbótar bættist eyðslustefna
ríkisstjórnarinnar, sem er
með eindæmum. Ríkið sjálft,
stofnanir þess og fyrirtæki,
hafa tekið endalaus lán jafnt
innan lands sem utan. Þó
kastaði fyrst tólfunum síðustu
starfsdaga Alþingis, þegar
ráðherrar og stjórnarþing-
menn kepptust um að koma
gæluverkefnum sínum inn á
lánsíjárlög. Út úr því kom
stærsti kosningavíxill sem um
getur. Svo virðist sem þing-
menn tapi gjörsamlega áttum
þegar þeir hyggjast kaupa sér
og flokknum sínum atkvæði.
Það er þessi vandi, sem
ríkisstjórn Davíðs Oddssonar
þarf nú að glíma við í upp-
hafi ferils síns. Málið þolir
enga bið, því langt er liðið á
árið og því lengur, sem dregst
að grípa í taumana, því erfið-
ara verður það úrlausnar.
Tveimur ráðherrum hefur
verið falið að gera úttekt á
stöðu ríkisfjármála, þeim
Friðriki Sophussyni, fjár-
málaráðherra, og Jóni Sig-
urðssyni, viðskiptaráðherra.
Þeir munu leggja fyrir ríkis-
stjórnina skýrslu um ástand
ríkisfjármálanna og tillögur
um lausn.
Viðreisnarstjórnin hefur
heitið því að skattar verði
ekki hækkaðir. Það þýðir, að
ríkisútgjöld verður að skera
verulega niður, svo og þarf
að endurskoða lántökuáætl-
anir, ekki síst þær sem felast
í kosningavíxli fráfarandi
ríkisstjórnar frá því í vetrar-
lok. Fyrstu aðgerðir ríkis-
stjórnarinnar munu vafalítið
bera svip af bráðabirgðaráð-
stöfunum, en sumarið þarf
að nota til uppskurðar á öllu
ríkiskerfinu, snúa við út-
þenslu þess, skera báknið nið-
ur. Hér héfur of lengi verið
fylgt miðstýringarstefnu, sem
gerir ráð fyrir afskiptum
ríkisins af athöfnum einstakl-
inganna á flestum sviðum.
Slík ofstjórnarstefna hneppir
framtak í íjötra, leiðir til
stöðnunar og loks efnahags-
legs hruns. Það er skipbrot
miðstýringarinnar sem heim-
urinn horfir nú upp á í Sov-
étríkjunum og öðrum löndum
kommúnismans í Austur-Evr-
ópu og leitt hefur fátækt og
eymd yfir þjóðirnar.
Það er hollt fyrir ráðherra
í ríkisstjórn Alþýðuflokks og
Sjálfstæðisflokks að hafa í
huga, að nýir vendir sópa
best. Þeir verða að hafa þrek
til að hafna kröfum fulltrúa
hvers kyns sérhagsmuna og
þrýstihópa og hafa einungis
hagsmuni þjóðarinnar sem
heildar í huga. Niðurskurður-
inn má þó ekki bitna á þeim,
sem minnst mega sín, sjúkum
og öldruðum. Þar verður
mannúð að vera í fyrirrúmi í
samræmi við grundvallar-
stefnu flokkanna beggja. Við
endurskoðun á lánsíjárlögum
fyrrverandi ríkisstjórnar á t.d.
ekki að fella niður lántöku-
heimild vegna kaupa á björg-
unarþyrlu. Það er sameigin-
legt verkefni þjóðarinnar að
tryggja að besta tækni og
tæki séu til reiðu þegar líf
sjómanna og annarra er í húfi.
Myndin, sem við blasir í
ríkisfjármálum, er að sönnu
svört. Fjárlög gerðu ráð fyrir
4 milljarða halla í ár. Eftir
fyrsta ársfjórðunginn sagði
Ólafur Ragnar Grímsson,
ijármálaráðherra, að hallinn
yrði um 6 milljarðar, embætt-
ismenn íjármálaráðuneytisins
segja hann verða 8 milljarða
og ríkisendurskoðun 12,2
milljarða. Yfirdráttur ríkis-
sjóðs í Seðlabankanum var
8-9 milljarðar í apríl. Áætlað-
ar lántökur hafa hækkað í
30 milljarða síðast þegar
fréttist. Vandi nýrrar ríkis-
stjórnar er því risavaxinn.
Endurnýjun þjóðarsáttar-
samninga stendur fyrir dyr-
um í haust. Spáð er, að hag-
vöxtur verði aðeins 1% í ár.
Það er því ekki mikið til skipt-
anna nema ríkið skili launþeg-
um aftur hluta þess ijár, sem
af þeim hefur verið tekið með
skattheimtu. Það þarf að hafa
í huga þegar ríkisstjórnin tek-
ur ákvarðanir sínar um niður-
skurð ríkisútgjalda.
Framlag til barnamenningar verðlaunað
Islenska barnabókaráðið stóð fyrir árlegum sumarfagnaði sínum í Norræna húsinu fyrir skömmu. Við það
tækifæri voru veittar viðurkenningar Barnabókaráðsins fyrir framlag til barnamenningar á árinu 1990. Á
myndinni _eru þeir sem viðurkenningar hlutu. Frá vinstri: Anna Cynthia Leplar fyrir teikningar í Ljóðsprota,
Jóhanna Á. Steingrímsdóttir fyrir ljóðabókina Barnagælur, Andrés Indriðason fyrir ritstörf í þágu barna og
unglinga, Helga Jónsdóttir, Jón Gunnarsson, Margrét Guðmundsdóttir, Kristbjörg Kjeld, Þórhaílur Sigurðsson
og Arna Kristín Einarsdóttir en þau mynda leikhóp Þjóðleikhússins, sem sýndi Næturgalann í skólum.
I TILEFNI 30 ára afmælis barnadeildar Landakotsspítala dvaldi hér
á landi dagana 16.-23. apríl sl. Anne Fiore, er starfar sem sérfræðingur
í barnahjúkrun við barnagjörgæsludeildir Massachusett General Hosp-
ital i Boston.
Hrossarækt:
Talið að Asi 1122 hafi
verið vitlaust feðraður
VAFI leikur á um hvort stóðhesturinn Asi 1122 frá Brimnesi sé
afkvæmi Hrafns 802 eins og áður var talið. Þegar blóðprufa úr
hestinum var rannsökuð í Svíþjóð í vor vöknuðu sterkar efasemdir
um að svo væri. Hrossaræktarsamband Skagfirðinga keypti Asa á
síðasta ári og að sögn formanns þess, Einars Gíslasonar á Skörðu-
gili, verður önnur blóðprufa tekin bráðlega og send til rannsóknar
í Svíþjóð til að fá endanlega úr þessu skorið. Einar segist ekki eiga
von á því að kaupsamningi verði rift þótt í ljós komi að hesturinn
hafi verið vitlaust feðraður, enda hafi hann fyrst og fremst verið
keyptur vegna eigin verðleika.
alltaf átt sér stað á vorin. Folar geti
sloppið í girðingu með merunum og
eftir á sé engin leið að finna út hvað
gerst hafi nema með blóðprufu.
Meðan á dvölinni stóð var efnt
til fræðslu- og umræðufunda
Anne með hjúkrunarfræðingum
barnadeildar og hjúkrunarstjórn-
endum Landakotsspítala. Auk
þess hitti hún að máli fulltrúa
Félags barnahjúkrunarfræðinga,
námsbrautar í hjúkrunarfræði við
Háskóla Islands, Borgarspítala og
Barnaspítala Hringsins.
Samstarf á sviði barnahjúk-
runar milli barnadeildar Landa-
kotsspítala og barnadeilda MGH
hófst á árinu 1983. Auk þess að
hafa áhrif á þróun barnahjúk-
runar við barnadeild Landa-
kotsspítala hefur þessi samvinna
einnig haft þýðingu fyrir íslensk
börn og foreldra þeirra, sem no-
tið hafa þjónustu MGH í Boston.
Að þessu sinni hélt Anne vinnu-
fundi með hjúkrunarfræðingum
barnadeildar Landakotsspítala
með bráðahjúkrun, hjúkrun barna
með krabbamein, sykursýki og
hjúkrun barna með astma. Ýmsar
nýjungar í hjúkrun voru ræddar
m.a. varðandi gæðastýringu,
stjórnun og hagræðingu, foreldr-
afræðslu og starfsmannafræðslu.
„Hraði, breytingar og aukið álag
Hrossaræktarsamband Skagfirð-
inga keypti Asa eftir Landsmót hest-
amanna síðasta sumar og var hann
þá talinn afkvæmi hins kunna stóð-
hests Hrafns 802. Sambandið lét
taka blóð úr öllum stóðhestum sínum
fyrr í vor og þegar blóðprufa úr Asa
var rannsökuð kom í ljós, að hann
gæti tæpast verið undan Hrafni.
„Þetta er fallegur hestur,“ segir
Einar. „Ef hann reynist ekki úndan
Hrafni heldur hesti frá Kolkuósi, eins
og okkur finnst líklegast, þá er það
síst verra, enda er hann þá hrein-
ræktaður af Kolkuóskyni, því hryss-
an er af því. Við höfum lengi haft
áhuga á því að eignast slíkan hest,
þannig að það myndi ekki rýra gildi
hans fyrir okkur.“
Einar segir enga trú hafa á því
að Asi hafi vísvitandi verið ranglega
feðraður en slys af þessu tagi geti
Mistök við uppskipun í Svíþjóð:
Gámur fullur af kaffi
stöðvaður í tolli
og sendur til baka
GÁMUR, sem í voru fjögur tonn af kaffi, var í síðasta mánuði stöðv-
aður í tolli skömmu eftir að hann barst til Islands. Við tollskoðun
hafði komið í ljós að geymsluþolsmerkingar kaffisins voru útrunn-
ar. Haft var samband við Hollustuvernd ríkisins sem síðan ákvað
að stöðva kaffið í tolli. Reyndust þau mistök hafa átt sér stað að
rangur gámur hafði verið sendur frá verkmiðju í Svíþjóð.
■ Gunnar Friðfinnsson, matvæla-
fræðingur hjá Hollustuvernd ríkis-
ins, sagði Hollustuvernd hafa fengið
upplýsingar frá embætti tollstjóra
um að þessi vara væri á staðnum.
Málið hefði verið athugað og í ljós
komið að mistök höfðu orðið við
sendingu á kaffinu til íslands.
Geymsluþolsmerkingar kaffisins
reyndust útrunnar, misjafnlega mik-
ið, í flestum tilvikum hefði ekki ver-
ið um mjög langan tíma að ræða en
í nokkrum tilvikum um eitt ár. „Það
var því tekin ákvörðun um að stoppa
vöruna í tolli og hún var síðan, í
w. . .. Morgunbiaðið/Eyjóifur m. Guðmundsson samvinnu við innflytjanda, flutt til
Minnismerki til heiðurs hðsmonnum landgonguhða og flota Bandarikj- baka - sagði Gunnar Hann sagði
anna a Islandi hift at stallinum. __________________________
Keflavíkurflugvöllur:
Minnismerki víkur fyrir íbúðabvffarð
Voiruin. «/ OO
stélfletir, breyttir vængendar,
straumlínulagaðri hreyfil- og hjól-
hlffar og lengri búkur sem ásamt
styrkingu flugvélarinnar allrar jók
hraða, burðargetu og drægi hennar
talsvert. Þær voru í notkun hjá flug-
deildum bandaríska flotans og land-
gönguliðs flotans víða um heim allt
til ársins 1982.
Þessi ákveðna flugvél sem smíðuð
var árið 1944 og kom til landsins í
desember 1973 átti yfir 20.000 flug-
stundir að baki er henni var komið
fyrir á stalli árið 1977. Hún víkur
nú fyrir íbúðabyggingu sem reisa á
á svæðinu, en ætlunin er að koma
henni fyrir á öðrum stað að lokinni
viðgerð.
- E.G.
einkenna störf okkar á barnadeild-
um,“ sagði Anne, „því þurfum við
að hafa mikinn sveigjanleika til að
bera í störfum okkar. Stefna síðustu
ára hefur verið sú að aðeins veik-
ustu börnin dvelja á legudeildunum,
þar sem markmiðið er að legutíminn
sé sem stystur. Börnum er síðan
fylgt eftir annars staðar. Verið er
að breyta áherslum þjónustunnar og
færa hlut hennar annað, en ekki að
draga úr henni. Til að mæta þessu
hafa sum sjúkrahús komið á svoköll-
uðu „Case management", þ.e.a.s.
einn aðili samræmir heildarmeðferð
barnsins frá því ákvörðun er tekin
uni komu þess á spítalann, alla með-
ferð og eftirfylgni. Þetta skipulag,
eins og önnur, hefur sína kosti og
galla, og er alls ekki víst að henti
fyllilega tilhlýðilegar skýringar hafa
fengist á að mistök hefðu átt sér
stað og innflytjandinn unnið með
Hollustuvernd við að leysa málið.
Þórir Baldursson, framkvæmda-
stjóri Rydenskaffi hf., sem var inn-
flytjandi kaffisins, sagði að rangur
gámur hefði af misgáningi verið
sendur frá verksmiðjunni í Svíþjóð
til íslands. Rétti gámurinn hefði
orðið eftir úti. Hann sagði þetta
ekki hafa valdið neinum teljandi
vandræðum. Það væri ekki teflt svo
djarft í birgðahaldi að t.d. truflanir
á flutningum myndu valda vandræð-
um. Það væru alltaf til dijúgar
birgðir. „Mistökin sem urðu í þessu
tilviki uppgötvuðust í Svíþjóð og
varan kom aldrei inn í landið. Hún
var send umsvifalaust út aftur og
rétti gámurinn fór í fyrsta skip til
íslands.“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Ari Jónsson ásamt Stefáni P. Þorbergssyni, yfirkennara Flugmála-
stjórnar.
Lauk bóklega hlutan-
um með hæstu einkumi
ARI Jónsson, sem stundað hefur flugnám hjá Vesturflugi hf. í
Reykjavík, lauk fyrir skömmu bóklegum hluta einkaflugmannsprófs
með hæstu einkunn, sem gefin hefur verið hjá Flumálastjórn.
Til að ljúka einkaflugmannsprófi
þurfa nemar að ljúka 60 flugtímum
og 10 vikna námskeiði í 6 bóklegum
greinum; veðurfræði, siglinga-
fræði, flugeðlisfræði, vélfræði, lög-
um og reglugerðum um flug og
handbók flugmanna. Ari Jónsson,
22 ára Reykvíkingur, lauk þessum
bóklega hluta námsins nú fyrir
skömmu, með hæstu einkunn, sem
gefin hefur verið hjá Flugmála-
stjórn, eða 96 stig að meðaltali.
í samtali við Morgunblaðið sagði
Ari, að hann hefði lengi haft áhuga
á því að læra að fljúga og á síð-
asta ári hefði hann ákveðið að láta
drauminn rætast. „Eftir að ég byrj-
aði var svo engin leið að losna við
þessa bakteríu. Það sem er mest
heillandi við flugið er þetta nýja
sjónarhorn sem rnaður fær, maður
fer að sjá veröldina í þrívídd, og
frelsið sem fylgir því að geta flog-
ið.“
Ari segist nú aðeins eiga örfáa
tíma eftir til að ljúka sjálfu einka-
flugmannsprófi og að hann hafi
hug á að halda flugnáminu áfram
og þá í Bandaríkjunum, en þangað
hyggst hann fara í haust til að
stunda framhaldsnám í tölvunar-
fræði.
Ari lauk stúdentsprófi frá
Menntaskólanum í Reykjavík vorið
1987. Hann varð semidux í ár-
gangi sínum, sem vakti mikla at-
hygli í ljósi þess, að hann tók 5.
og 6. bekk skólans saman og lauk
því .námi þar á þremur árum en
^kki íjórum, eins og almennt tíðk-
ast. Hann lauk B.S. prófi í stærð-
fræði við Háskóla íslands á síðasta
ári og stefnir að því ad ljúka námi
í tölvunarfræði þar nú í vor. í haust
mun hann svo hefja doktorsnám í
tölvunarfræði við Stanford háskóla
í Kaliforníu.
Kvikmyndas j óður:
Námskeið í handritaaferð
TA T rTTA H fXrXTTA A n Tr»r\T TT» _ T''_1 n ... ....
KVIKMYNDASJÓÐUR og Eiid-
unnenntunardeild Háskóla ís-
lands efna til námskeiða í gerð
kvikmyndahandrita í sumar. Boð-
ið verður upp á byrjendanám-
skeið, námskeið í aðhæfingu eftir
skáldsögu eða Ieikriti, handrita-
gerð fyrir fagmenn og kvik-
myndagreiningu. Leiðbeinandi á
námskeiðunuin verður Martin
Daniel, handritahöfundur.
Fyrri hluta námskeiðanna fer
fram í júní en síðari hlutinn í byijun
september. Á byijendanámskeiðinu
verður boðið upp á ýrnsar grunnæf-
ingar í fyrri hlutanum og gert ráð
fyrir, að nemendur vinni að 20 til
30 mínútna handriti á tímabilinu
fram í september.
NÝLEGA var tekin niður af stalli sínum á Keflavíkurflugvelli gömul
flutningavél varnarliðsins af gerðinni Douglas C-117D sem þar hefur
staðið síðastliðin tólf ár til heiðurs liðsmönnum landgönguliða og flota
bandaríkjanna sem þjónað hafa á Islandi.
Flugvélar af þessari gerð sem er varnarliðinu frá'upphafi, meðal ann-
endurbyggð útgáfa af hinum fræga
Douglas Dakota DC-3, „Þristi“ eða
C-47/R-4D eins og hann hét hjá
flugher og flota, voru í notkun hjá
varnarliðinu við fólks- og vöruflutn-
inga milli Keflavíkurflugvallar og
Hafnar í Hornafirði vegna ratsjár-
stöðvarinnar á Stokksnesi á árunum
1973 til 1977 er Flugfélag íslands
tók við þessum flutningum frá
Reykjavík.
Á sínum tíma leystu C-117D eða
„Súper-Þristarnir“ af hólmi nokkrar,
C-47-fIugvélar sem þjónað höfðu
ars við leitar- og björguanrstöf á
árum áður, aðallega við fólks- og
vöruflutninga til Hafnar í Hornafirði
og Þórshafnar á Langanesi vegna
ratsjár- og ijarskiptastöðvanna á
Stokksnesi og Heiðaríjalli. Tvær
C-47 og ein C-117D-flugvél varnar-
liðsins komu verulega við sögu við
flutninga milli lands og Eyja í Vest-
mannaeyjagosinu árið 1973.
Ilelstu endurbætur sem gerðu
C-117D frábrugðna upprunalegri
útgáfu þessarar þrautreyndu flugvél-
artegundar voru stærri hreyflar og
30 ára afmæli barnadeildar Landakotsspítala:
Fræðslufundir með banda-
rískum hjúkrunarsérfræðingi
Sliackleton-flug-
vél breska flughers-
ins í kveðjuflugi
EIN AF síðustu fimm Avro Shackleton AEW ratsjár- og eftirlitsflugvél-
um konunglega breska flughersins flaug lágt yfir Reykjavík sl. mánu-
dag í kveðjuskyni en þetta var síðasta sinnið sem flugvél af þessari
gerð er í notkun hér við land. Shackleton AEW-vélarnar, sem tilheyra
8. flugsveit flughersins, verða teknar úr notkun í lok júnímánaðar nk.
en í þeirra stað koma nýjar Boeing E-3D Sentry eða AWACS-ratsjár-
flugvélar sömu gerðar og ratsjárflugvélar bandaríska flughersins.
Hönnun Avro Shackleoton má
rekja til þekktra sprengjuflugvéla
úr síðari heimsstyijöld, s.s. Avro
Manchester, Lancaster og Lincoln.
Þær voru fyrst og fremst hannaðar
seni langdrægar úthafseftirlits- og
kafbátaleitarflugvélar og voru fyrstu
vélar af þessari gerð teknar í notkun
árið 1951. Hreyflar Shackleton eru
2.450 hestafla, 12 strokka v-lagaðir
bulluhreyflar af gerðinni Rolls Royce
Griffon sem knýja sex blaða gagn-
hverfa loftskrúfu.
Árið 1972 fengu margar
Shackleton-vélarnar nýtt hlutverk er
þeim var breytt til eftirlitsstarfa með
fullkomnum ratsjárbúnaði en þær
höfðu verið leystar af hólmi við kaf-
bátaleit þegar nýjar Nimrod MR-þot-
ur voru teknar í notkun. Þetta nýja
hlutverk átti aðeins að vera til bráð-
birgða þar sem von var á nýjum og
fullkomnum ratsjárvélum af gerðinni
Nimrod AEW. Ekki reyndist ratsjár-
búnaður Nimrod-flugvélanna sem
skyldi og var hætt við frekari þróun *
þeirra um miðjan síðasta áratug og
þess í stað keyptar AWACCS--flug-
vélar af Bandaríkjamönnum. Urðu
því Shackleton-vélarnar, úreltar eins
-og þær voru, að þjóna áfram uns
þessar nýju vélar voru tilbúnar til
notkunar. Voru þær oft við eftirlits-
störf hér við land á þessum árum
en fyrst og fremst voru þær notaðar
við eftirlitsflug yfir Norðursjó og á
Noregshafi. Alls er átta manna áhöfn
um borð í Shackleton-vélunum, en
vélarnar hafa haft bækistöðvar sínar
í Lossiemouth á Skotlandi.
Morgunblaðið/PPJ
Ein af síðustu Shackleton eftirlits- og ratsjárflugvélum konunglega
breska flughersins flýgur lágt yfir Reykjavíkurflugvöll í kveðjuskyni.
Andakílsskóli:
Nemendurnir fóru 1
ferð í stað kennslu
Grund, Skorradal.
Á GÓÐVIÐRISDÖGUM á vorin er
oft erfitt að sitja inni í kennslustof-
um ineð athyglina við námsefnið.
Því voru nemendur Andakílsskóla
á Hvanneyri heldur betur lukkulegir
þegar ákveðið var góðviðrisdaginn
30. apríl að breyta stundaskránni og
fara í hjólreiðatúr upp í Skorradal í
stað þess að sitja inni í tíma. Með í
för voru skólastjórinn og þrír kennar-
ar. Einn kennarinn var með bíl og
kerru aftaní til að taka upp þá nem-
endur sem þreyttust á hjólreiðunum.
Vegalengdin sem farin var er um
25 krn. Eins og sjá má á meðfylgj-
andi mynd var þetta ánægjulegt
ferðalag.
- DP.
öllum.
Fremur en nokkru sinni er nú
lögð áhersla á foreldrafræðslu, ráð-
gjöf og stuðning, með það að rnark-
miði að aðstoða foreldra að verða
sem mest sjálfbjarga með aðhlynn-
ingu. Spyija má hvort foreldrar séu
tilbúnir að taka við þessum breyt-
ingum og hvort heilbrigðisþjónust-
an og þjóðfélagið geti rnætt breytt-
um áherslum þjónustuþarfa," segir
Anne að lokum.
Anne Fiore