Morgunblaðið - 09.06.1991, Blaðsíða 19

iMORGÚNBLAÐÍÐ SUNNOÐAGUK 9:UÚNÍ 'líftíl

Yfirleitt er það eldra fólk sem hér
er. Það vantar unga fólkið á þetta
þing og yfirleitt vantar ungt fólk í
félagsstörfin. Það segir manni
ákveðna sögu. Það er ekkert óeðli-
legt að fólk sé hrætt við svona til-
lögu sem kemur óundirbúið fram á
svona þingi, enda kom það fram hjá
þeim sem tóku til máls að fólk hefur
alls ekki kynnt sér þessi mál nægi-
lega vel. í fyrst lagi erum við alls
ekki að leggja til að skerða rétt
þeirra sem þegar eru búnir að ná
sínum réttindum, né viljum við
skerða þær tryggingar sem sjóðimir
bjóða upp á. Þar álítum við að Al-
mannatryggingarnar eigi að koma
til. Við viljum stuðla að eflingu þeirra
og að þær sjái alveg um örorku- og
sjúkratryggingar fyrir alla þjóðfé-
lagsþegna. Síðan komi söfnunarsjóð-
ur til élliáranna alveg þar fyrir ut-
an,“ sagði Jón.
I öðru lagi segist hann óttast að
lífeyrissjóðurinn geti eyðilagst á
næstu 5-10 árum og öðrum þræði
væri þessi tillöguflutningur hugsaður
til að bjarga honum. Ef eftir ná-
kvæma rannsókn sýndu sig einhver
hættumerki varðandi stöðu sjóðanna
væri hægt að bregðast við með við-
eigandi hætti. Ríkissjóður hefði ekki
staðið við skuldbindingar sínar gagn-
vart lífeyrissjóð starfsmanna ríkisins
og því hefði safnast upp skuld. Þar
væri ekki aðeins um að ræða skert
framlög upp á hálfan eða einn millj-
arð heldur miklu meiri skuldbinding-
ar. Um uggvænlega háar töiur væri
að ræða, svo háar að þjóðfélagið
stæði vart undir þeim.
Ungt fólk í brælafjötrum
„Auk þessa var ég einnig að gagn-
rýna okkur sjálf og siðgæði okkar.
Sjóðurinn núna hefur breyst þannig
að hann er orðinn fjármagnsmarkað-
ur sem er að sækjast eftir hæstu
vöxtum með fullri verðtryggingu.
Hvar ávaxtar sjóðurinn peningana?
Hveijir eru mjólkurkýr sjóðsins?
Auðvitað eru það félagsmenn í BSRB
vítt og breitt um landið og annað
fólk sem ekki er á háum launum.
Ungt fólk sem er að byija lífsbarátt-
una og koma þaki yfir höfuðið. Er
ungt fólk í dag traustur greiðandi?
Ég spyr? Er ungt fólk í dag á svo
háum launum að það geti staðið
undir vöxtum og verðbótum? Til að
geta greitt raunvexti verður viðkom-
andi einstaklingur eða fyrirtæki að
hafa rauntekjur. Hefur almenningur
þessar tekjur? Ég segi nei. Verka-
lýðshreyfingin og við höfum ekki
getað skaffað þessu fólki rauntekj-
ur,“ segir Jón.
Hann segir að fólk standi ekki
lengur undir þessum lánum, enda
hafi verið óhemju eftirspurn eftir
greiðsluerfiðleikalánum. ■ Skulda-
staða heimila samkvæmt upplýsing-
um hans hafí verið talin 170 milljarð-
ar samtals í lífeyrisjóðslánum, hús-
næðislánum og bankalánum og þessi
staða hafi versnað um 17 milljarða
á síðasta ári. Fólk hafi tekið lán til
að borga af öðrum lánum. Það væru
ekki bara fyrirtæki sem væru gjald;
þrota heldur væru gjaldþrota f|öl-
skyldur út um allt land. Það hefðu
verið grundvallarmistök að afnema
verðtiyggingu á launum 1983, en
halda henni á ljárskuldbindingum.
Þeir sem hefðu verið búnir að fjár-
festa fyrir þennan tíma, hafi „aukið
eignir sínar óeðlileg mikið á kostnað
hinna, unga fólksins, sem er hrein-
lega í þrælafjötrum. Það losnar aldr-
ei ef þessu heldur áfram. Því er þetta
bæði siðlaust og ekki góð fjárfesting.
Hann er að aukast svo mikið þessi
Benedikt Vilhjálmsson
Jón Pétursson
Tryggvi Friðjónsson
pappírsauður og það er eins gott að
fara varlega með eld. A bak við ríkis-
skuldabréf er ekkert annað en loforð
um að skattgreiðandi þess tíma þeg-
ar bréfið fellur til borgi. Það er
ákveðinn þróun orðin í peningamál-
um sem mér finnst að við hjá BSRB
og sjálfsagt aðrir einig hafi alls ekki
fylgst nægilega vel með.“
Jón segir að hinn venjulegi félags-
maður í BSRB hafi í raun minna út
úr lífeyrissjóðnum en þeir sem aldrei
hafi’ borgað í sjóðinn. Hins vegar
geti hátekjufólk haft það mjög gott
og fái miklar tekjur frá honum. Þetta
sé óréttlátt. Auk þess sé rekstrar-
kostnaðurinn við lífeyrissjóðina frá
4-40% af innkomu. „Því til viðbótar
er ég sannfærður um eftir að hafa
leitað sérstaklega eftir því við fólk
að það vill orðið hafa sína peninga
sjálft. Borga þá inn og eiga þá sjálft.
Þetta er orðin ein aðalkrafa fólks.
Auk þess sem okkur er haldið niðri
í launum vegna þess hve við eigum
að vera með góðan lífeyrissjóð."
19,2 millj.kr. 125
6
Allar greiðslur yrðu skattfrjálsar og við andiát verði
eftirlaunasjóðurinn eign maka eða erfðafé aðstandenda.
Ragnhildur Guðmundsdóttir
Ásta Sigurðardóttir
Sigríður Kristmsdóttir
„Það er fullkomlega eðlilegt að
félagar í BSRB ræði lífeyrismál sín.
Þetta er eitt af stærstu hagsmuna-
málum okkar og það hefur lengi
verið hitamál gagnvart öðrum verka-
lýðsfélögum að við erum talin búa
við betri kjör í lífeyrismálum en
mörg önnur heildarsamtök og við
höfum iðulega verið látin gjalda þess
eða að minnsta kosti á það minnt
við gerð kjarasamninga,“ sagði Ásta
Sigurðardóttir, sjúkraliði á Akureyri,
en hún var fulltrúi Starfsmannafé-
lags Akureyrarbæjar á þinginu og
átti sæti í lífeyrismálanefnd þingsins.
„Eins og kom fram á þinginu telja
ýmsir að þetta kerfi sé gengið sér
til húðar á margan hátt, en ég er
ekki sammála að svo þurfi að vera
ef rétt er á málum haldið. í fyrsta
lagi tel ég, eins og kom skýrt fram
í tillögum lífeyrismálanefndar sem
voni samþykktar, að nauðsynlegt sé
að ríkið lagfæri þá skekkju sem orð-
in er á framlagi þess til lífeyrissjóðs-
ins. Ég hef hins vegar alltaf verið
þeirrar skoðunar að nauðsynlegt sé
að skoða lög um lífeyrissjóði og
tryggingalöggjöfina samtímis. Það
er nánast ekki hægt að skoða eitt
öðru vísi en hitt sé skoðað í leiðinni
og það hefur mér oft þótt skorta.
Það ástand sem ríkir í dag er mjög
óheppilegt, því við erum í raun og
veru með mörg kerfi í gangi í einu,“
sagði Ásta.
Tryggingalöggiöíina barf að endurskoða
Ásta segir að stefnan hafi verið
sú að hinir lífeyrissjóðirnir hafi viljað
skerða lífeyrisréttindi opinberra
starfsmanna til jafns við það sem
gerist á almennum markaði í stað
þess að leggja áherslu á að auka
réttindi annarra launþega til jafns
við réttindi opinberra starfsmanna.
Að hennar mati séu lífeyrissjóðirnir
eitt besta dæmið um samneyslu.
Þess vegna væri hún algjörlega á
móti tillögunni um einkareikninga
sem væri byggð á þingsályktunar-
tillögu Guðna Ágústssonar. Að
minnsta kosti þurfi að breyta trygg-
ingalöggjöfmni verulega áður en
slíkar hugmyndir komi til fram-
kvæmda. Þar yrðu að koma inn
ákvæði um örorkulífeyri og maka-
lífeyri, því þó svo slíkir einkareikn-
ingar erfist geti maki lifað svo miklu
lengur en reikningseigandi og jafnvel
verið í þeirri aðstöðu að vera sjálfur
heilsuskertur og geta ekki sjálfur
myndað sinn eigin reikning. Þetta
væru atriði sem lífeyrisréttindin
tækju til, auk ótal margs annars.
Hún segist gera ráð fyrir að allir
aldraðir þurfí mjög svipað til fram-
færslu. Því væri hún fremur talsmað-
ur þess að efla tryggingakerfið þann-
ig að allir gætu notið sömu bóta og
þyrftu hvorki að vera háðir lífeyris-
sjóðum eða einkareikningum.
Ásta segir það alveg rétt að há-
launafólk sé betur sett hvað varði
greiðslur úr lífeyrissjóðum en lág-
launafólk, rétt eins og það sé fyrr á
lífsleiðinni. Auk þess væri tvísköttun-
in ennþá ósanngjarnari vegna þess
að fólk væri skattlagt fyrir að spara
ríkinu útgjöld.
„Við vitum að sjóðimir eru notað-
ir sem lánasjóðir einnig og það kom
fram á þinginu greinileg óánægja
með að við værum að ávaxta fé okk-
ar hjá fólki sem hefði alls ekki efni
á að borga þá vexti sem farið sé
fram á. Auðvitað væri ósköp gott
ef við gætum fundið heppilegri
ávöxtunarleið heldur en að vera
níðast á félögum okkar, unga fólk-
inUj sem lendir í vaxtaraununum.“
Ásta segir að það hafi valdið þeim
miklum vonbrigðum sem hafi ient í
því á síðasta ári að skipta um vinnu-
veitendur vegna laga um verkaskipt-
ingu ríkis og sveitarfélaga að hafa
verið neydd til þess að ganga í Lífeyr-
issjóð starfsmanna ríkisins, en þau
hafi áður verið í lífeyrissjóðum
starfsmanna bæjanna. Nú renni
lífeyrisiðgjöld þeirra til Reykjavíkur,
Þau hefðu hins vegar viljað halda
peningunum í heimabyggð, ekki ein-
ungis framlagi launamanns, heldur
einnig að framlag ríkisins kæmi einn-
ig til byggðanna þar sem teknanna
væri afiað. Hún teldi að það hefði
átt að efla sjóði starfsmannafélag-
anna og sveitarfélaganna jafnhliða
verkaskiptalögunum.
Tryggvi Friðjónsson
„Ég er afar ósáttur við tillögur
um að stofna einhvers konar einka-
reikninga, en jafnframt er ég ósáttur
við óbreytt ástand. Ég er ósáttur við
það að ríkisstarfsmenn hafi sér-
stakan rétt umfram aðra í þessum
efnum. Þeim hefur verið boðið upp
á lægri laun í og með vegna þessara
sérréttinda og ég tel að fóikið í
landinu sætti sig ekki við það til
lengdar að ríkisstarfsmenn þurfi
hundruðir milljóna ár hvert á fjárlög-
um ríkisins til þess að greiða lífeyri
til ríkisstarfsmanna sem komnir eru
á eftirlaun,“ sagði Tryggvi Friðjóns-
son, einn fulltrúa Starfsmannafélags
ríkisstofnana á þinginu.
„Ég vil gera þarna ákveðna breyt-
ingu. í rauninni eru þessi lífeyrisið-
gjöld bara skattlagning, þar sem þú
kemst ekki undan að greiða þau.
Þessi gjöld vil ég nota til að jafna
rétt fólks og því vii ég að þessir
peningar gangi inn í almannatrygg-
ingarkerfið. Við erum að tala um
milljarða á milljarða ofan og með því
að láta þá ganga þangað getum við
stuðlað að meiri jöfnuði. Við getum
gert það kleift að allir, ekki bara
ellilífeyrisþegar, heldur ekki síður
örorkulífeyrisþegar, sem margir
hveijir ná ekki að afla sér lífeyrisrétt-
inda vegna örorku sinnar, hafi mann-
sæmandi framfærs!u.“
Lífeyrissjóöurinn fyrir hálaunamenn
Tryggvi segir að þrátt fyrir þessa
breytingu telji hann að ríkisstarfs-
maður með meðallaun yrði svipað
settur og við núverandi kerfi. Svo
dæmi væri tekið af ríkisstarfsmanni
sem hefði starfað í 30 ár þegar hann
færi á eftirlaun og væri með 60 þús-
und króna mánaðalaun, þá fengi
hann 2% rétt fyrir hvert unnið starfs-
ár eða 36 þúsund á mánuði frá lífeyr-
issjóðnum þegar hann færi á eftir-
laun. Þetta væru það miklar tekjur
að þær skertu tekjutryggingu frá
almannatryggingakerfínu svo þessi
launþegi fengi í raun sáralítið meira
en þeir sem aldrei hefðu borgað í
lífeyrissjóð. Samt hafí þessum manni
verið haldið á þessum lágu launum
á þeirri forsendu meðai annars að
hann hafí svo góð lífeyrisréttindi.
„Þetta þýðir náttúrlega það að
lífeyrissjóður starfsmanna ríkisins er
fyrst og fremst hagstæður fyrir þá
sem hæst hafa launin. Hann er ekki
hagstæður þeim sem eru með meðal-
laun eða þar fyrir neðan. Þess vegna
vil ég flytja þetta inn í almannatrygg-
ingakerfið og ég tel að þar með
væri stigið stórt. skref til að jafna
kjör landsmanna,“ sagði Tryggvi
Friðjónsson ennfremur.
Sigríöur Kiistinsdóttir
„Ég hef í gegnum tíðina verið
þeirrar skoðunar að það lífeyrissjóða-
kerfi sem við opinberir starfsmenn
búum við sé að mörgu leyti eitt það
besta sem er fyrir hendi hér í samfé-
laginu. Það er það vegna þess að
þetta er félagslegt kerfi, þó auðvitað
séu einhveijir agnúar á því sem þarf
að lagfæra," sagði Sigríður Kristins-
dóttir, formaður Starfsmannafélags
ríkisstofnana.
Hún segist til að mynda hafa í
híiga örorkutryggingar sjóðsins sem
séu betri en gerist hjá starfsmönnum
á almennum vinnumarkaði. Árum
saman hafí verið umræða í þjóðfélag-
inu um að skerða lífeyrisréttindi op-
inberra starfsmarina, milliþinga-
nefndir hafi fjallað um þessi mái og
frumvarpið sé tilbúið í fjármáiaráðu-
neyti, þó það hafí ekki verið lagt
fram í þinginu ennþá. Því líti hún
þessa umræðu á þinginu mjög alvar-
legum augum og jafnframt það að
þingfulltrúar komi með þingsálykt-
unartillögur frá alþingismönnum og
ætlist til að þingheimur samþykki
slíkt. Það sé ekki í anda þeirrar sjálf-
stæðu verkalýðsbaráttu sem eigi að
heyja þrátt fyrir mismunandi pólit-
ískar skoðanir.
Samfélagsleg trygging
„Reyndar vitum við það að sjóður-
inn kemur betur út fyrir fóik eftir
því sem það hefur hærri tekjurnar,
en eftir sem áður er lífeyrissjóðurinn
sú trygging sem ellilífeyrisþegar geta
gengið að. Það er rætt um að tekju-
tryggingin sé ekki miklu minni en
greiðslur frá Almannatryggingum og
það er eitt af þeim málum sem við
þurfum að skoða og reyna að fínna
flöt á. Það eigum við frekar að gera
en að fara að safna inn á bankabæk-
ur til elliáranna til þess eins að
bankakerfíð blómstri."
Hún segir að BSRB hafi krafíst
þess að hætt verði að tvískatta lífeyr-
isgjöld. Hún líti á lífeyrissjóðina sem
samfélagslega tryggingu og það sé
það jákvæða við þá. Það hijóti að
skipta ellilífeyrisþega meira máli að
hafa mannsæmandi lífeyri eftir að
þeir komast á eftirlaun heldur en að
eitthvað verði eftir handa erfingjun-
um inn á bankabókum. Markmið
lífeyrissjóðanna sé að tryggja fólk
gagnvart elli og örorku, en ekki að
skapa eignir. „Það er full ástæða til
að endurskoða ýmis atriði sem snerta
lífeyrissjóðina, en það á að gera út
frá því sjónarmiði að fyrst og fremst
hljóta opinberir starfsmenn að veija
lífeyrissjóðinn sinn. Við höfum átt í
vök að veijast vegna þess að hann
hefur þótt of góður.“