Morgunblaðið - 02.07.1991, Blaðsíða 1

64 SIÐUR B
146. tbl. 79. árg.
ÞRIÐJUDAGUR 2. JÚLÍ 1991
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Reuter
Félagi í landvarnasveitum Slóvena og óbreyttur borgari í bænum
Yrhnika skjótíi á þyrlu Júgóslavíuhers í gær. A innfelldu myndinni
sést Króatinn Stipe Mesic, nýr forseti Júgóslavíu, ræða við fréttamenn
eftir kjör hans í embætti á sunnudagskvöld.
Júgóslavíuher hótar hefndum:
Fyrrverandi samstarfsmenn Gorbatsjovs:
Boðað uppgjör
við harðlínuöfl
Moskvu. Reuter.
NOKKRIR af fyrrverandi, nánum samverkamönnum Míkhaíls S. Gorb-
atsjovs, forseta Sovétríkjanna og leiðtoga kommúnistaflokksins, á
umbótaferli hans eru meðal þátttakenda í nýjum stjórnmálasamtökum
sem hleypt hefur verið af stokkunum í Sovétrílyunum og virðist boða
opinberan klofning í kommúnistaflokknum. Edúard Shevardnadze,
fyrrverandi utanríkisráðherra, og Alexander Jakovlev, sem árum sam-
an var helsti ráðgjafi Gorbatsjovs, eru meðal níu frammámanna sem
undirrita yfirlýsingu um stofnun samtakanna. Frumkvöðlarnir segjast
treysta á stuðning umbótasinna í kommúnistaflokknum.
„Við erum sannfærðir um að ger-
samlega nýjar aðstæður eru að skap-
ast í landinu, aðstæður sem gera
brýnt að grípa til algerlega nýrra
aðferða til að treysta lýðræðið," seg-
ir í yfirlýsingunni. Stofnfundur sam-
takanna, Lýðræðislegu umbóta:
hreyfingarinnar, verður í haust. í
níu manna hópnum eru m.a. hag-
fræðingurinn Stanislav Shatalín og
nýkjörnir borgarstjórar í Moskvu og
Leníngrad, Gavríl Popov og Anatólíj
Sobtsjak. Það vakti athygli fyrir
skömmu er Gorbatsjov varði gerðir
Ögranir Slóvena sagðar
stofna vopnahléinu í hættu
Ljubljana. Frá Önnu Bjarnadóttur, fréttaritara Morgunblaðsins. Reuter.
TÆKNILEG atriði töfðu fyrir því að júgóslavneski herinn sneri tii
herbúða sinna í Slóveníu eða færi úr landinu í gær. Einn liður í sam-
komulagi Slóvena og stjórnar Júgóslavíu á sunnudagskvöld um vopna-
hlé var myndun nefndar sem á að greiða úr ágreiningsmálum um
herflutninga og hafa eftirlit með ferðum hersins. I jReuíers-skeytum
í gærkvöldi var haft eftir talsmönnum Júgóslavíuhers að vopnahléið
gæti farið út um þúfur á hverri stundu ef Slóvenar hættu ekki að
ögra herliðinu með ýmsum hætti. „Ráðamönnuin Slóveníu hefur verið
gert ljóst að brugðist verður við slikum ógnunum með afdráttarlausum
og umfangsmiklum hernaðarárásum,“ sagði í yfirlýsingu yfirhersljórn-
Fulltrúar beggja aðila eiga sæti í
áðurgreindri nefnd en varnarmála-
ráðherra Slóveníu, Janez Jansa,
sagði síðdegis í gær að Slóvenar
gætu ekki sætt sig við fulltrúana
sem júgóslavneska stjórnin hefur
tilnefnt. „Þeir eru herforingjar sem
hafa átt aðild að hernámi Slóveníu
og við getum ekki samþykkt þá sem
eftirlits- eða samningsaðila.“ Hann
sagði að júgóslavneski herinn hefði
þegar brotið vopnahléið með því að
fljúga þyrlum í slóvenskri lofthelgi.
„Það var skotið á óbreytta borgara
úr einni þyrlu og kona slasaðist, auk
þess sem þyrlurnar hafa flutt vopn,
fæði og samskiptatæki til herdeilda
sem eru lokaðar af en hvorttveggja
er gróft brot á vopnahléinu.“
Milan Kucan, forseti Slóveníu,
sagði í gær að 200.000 varaher-
menn hefðu verið kallaðir út í
Bosníu-Herzegovínu og Serbíu um
helgina. Stjórnvöld í Slóveníu álíta
að landinu stafi hætta af þeim og
hernaðarsérfræðingur sagði að
júgóslavneski herinn gæti undir-
búið nýja árás á Slóveníu á einni
viku. Hann spáði að hann yrði þá
betur undirbúinn og myndi buga
landvarnarsveitirnar en ekki sjálf-
stæðisvilja þjóðarinnar. Yfír 700
hermenn hafa flúið úr júgóslav-
neska hernum síðan átökin í Sló-
veníu hófust fyrir fimm dögum. 980
stríðsfangar hafa verið teknir, 21
hefur fallið, þar af 11 óbreyttir
borgarar, og alls 100 særst.
undir sjálfstæðisbaráttuna. Yfirlýs-
ingar Slóvena og Króata væru hluti
„farsóttar sem breiddist æ meira út
og gæti komið af stað borgarastyij-
öld.
Sjá frétt á bls. 24.
Shevardnadze nýlega í ræðu en það
hafði ekki gerst frá því að ráðherr-
ann sagði óvænt af sér embætti fyr-
ir nokkrum mánuðum í mótmæla-
skyni við aukin áhrif harðlínuafla.
Ljóðskáldið og þingmaðurinn
Jevgeníj Jevtúsjenkó hélt því nýlega
fram að það hefti Gorbatsjov í um-
bótaviðieitnjnni að forsetinn skyldi
vera flokksbróðir yfirlýstra stalín-
ista. Vladímír Ivashko, næstvalda-
mestur í stjórnmálaráði sovéska
kommúnistaflokksins, sagði í gær
að kominn væri upp margvíslegur
og alvarlegur ágreiningur í flokkn-
um en hét því að barist yrði fyrir
því að flokkurinn yrði baráttutæki
„lýðræðislegs og mannúðlegs sósíal-
isma“. Ivan Frolov, aðalritstjóri
flokksmálgagnsins Prövdu, segir
„nokkra hættu vera“ á klofningi
vegna deilna harðlínu- og umbóta-
afla og umsjónarmaður lesenda-
bréfasíðu blaðsins varpar fram þeirri
spurningu hvort slík umskipti séu í
vændum.
Miðstjórn flokksins heldur fund
síðar í mánuðinum þar sem rædd
verða drög að nýrri stefnuskrá og
búast sumir heimildarmenn við því
að upp úr geti soðið á þeim fundi
milli deiluaðila. Anatólíj Lúkjanov,
forseti sovéska þingsins, er sagður
hafa snúist gegn Gorbatsjov í árs-
byrjun og telja heimildarmenn að
hann reyni að styrkja harðlínumenn
í von um að verða nýr Sovétleiðtogi.
Sjá frétt á bls. 24.
Norðmenn hefja ekki hrefnu-
veiðar í atvinnuskyni á ný
Ósló. Reuter, Aftenposten.
Á FUNDI sem Samtök norður-norskra hrefnuveiðimanna héldu í bæn-
um Svolvær á sunnudag var ákveðið að falla frá fyrirhuguðum veiðum
sem hefjast áttu sama dag. í ár verða því engar hrefnuveiðar í atvinnu-
skyni, en sjómennirnir hyggjast veiða hrefnur til einkaneyslu.
Formaður samtakanna, Steinar
Bastesen, fékk ekki vilja sínum fram-
gengt á fundinum, en hann hefur
verið ötull talsmaður þess að veiðar
skyldu hefjast sem allra fyrst, þrátt
fyrir að samþykktir Alþjóðahvalveiði-
ráðsins um bann við hrefnuveiðum
séu enn í fullu gildi. Ottast var að
veiðar í trássi við bannið myndu vekja
neikvæð viðbrögð og skaða málstað
veiðimanna auk þess sem norsk
stjórnvöld hafa lagt hart að þeim að
halda að sér höndum.
Á fundinum voru 70 hrefnuveiði-
menn sem komið höfðu til Svolvær
á fimmtán bátum. Upphaflega stóð
til að fara á veiðar eftir fundinn, en
þar sem veiðarnar voru ekki sam-
þykktar létu bátarnir úr höfn til þess
eins að vekja athygli á kröfum
hrefnuveiðimannanna.
Hans-Dietrich Genscher, utanrík-
isráðherra Þýskalands, átti fund með
ráðamönnum í Belgrad, Zagreþ og
Ljubljana; í gær. Hann er formaður
nýrrar nefndar Ráðstefnunnar um
öryggi og samvinnu í Evrópu
(RÖSE) sem á að stuðla að lausn
deilumála í Evrópu. Kucan batt mikl-
ar vonir við fundinn en hann og
aðrir ráðamenn Slóveníu telja mjög
mikilvægt að fulltrúar erlendra ríkja
kynni sér ástandið í Júgóslavíu til
hlítar, setji sig inn í deilumálin og
hjálpi við að leysa þau.
Moskvublaðið Pravda sagði í gær
að stuðningur sumra stjórnmálaleið-
toga Vesturveldanna við kröfur
Eystrasaltsþjóðanna hefði átt
nokkra sök á upplausninni í Júgó-
slavíu, þeir hefðu með þessu ýtt
Reuter
Varsjárbandalagið líður undir lok
Leiðtogar Austur-Evrópuríkja lögðu Varsjárbandalagið formlega niður
á hádegi í gær er síðasti leiðtogafundur þess var haldinn í Prag. „Slæmu
hjónabandi er lokið og nú getur vinátta hafist," sagði Jozsef Antall,
forsætisráðherra Ungveijalands, og bætti við að nú gengi í garð nýtt
tímabil þar sem Austur-Evrópuríkin gætu skapað vináttutengsl við
Sovétríkin á jafnréttisgrundvelli. Myndin er af leiðtogunum eftir fund-
inn, en hann sátu fyrir hönd Sovétríkjanna þeir Gennadíj Janajev vara-
forseti og Alexander Bessmertnykh utanríkisráðherra.