Morgunblaðið - 02.07.1991, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 2. JULI 1991
SPECK
Lensi-, slor-, skolp-,
sjó-, vatns- og
holræsa-dælur.
JX
Útvegum einnig dælu-
sett meö raf-, Bensín-
og Diesel vélum.

Vesturgótu 16 - Símar 14680-13280
Suomi
borðbúnaður
„Lífslistin“
í postulíni frá Ros-
enthal. Fagur borð-
búnaðuráyóareigið
borð.
i^vir/)>K\\s\V
Nýborg c§5
Ármúla 23, s. 813636
Honda
Accord
Sedan
2,0 EX
’91
Verðfrá 1.432 þúsund.
GREIÐSLUSKILMÁLAR
FYRIR ALLA
W HONDA
VATNAGÖRÐUM 24 RVÍK., SÍMI 689900
V^terkurog
kJ hagkvæmur
auglýsingamióill!
Skoðanakönnun um
skipan fiskveiða
eftir Hannes Hólm-
stein Gissurarson
Fyrir skömmu kynnti Morgun-
blaðið með stríðsfyrirsagnaletri
skoðanakönnun, sem það hafði látið
gera um æskilegustu skipan fisk-
veiða við landið, en niðurstöður
hennar féllu mjög að þeirri stefnu,
sem ritstjórar blaðsins, þeir Matt-
hías Johannessen og Styrmir Gunn-
arsson, hafa boðað síðustu misseri.
Var ekki örgrannt um, að þá og
næstu daga hrósuðu ritstjórarnir
sigri í fréttum og ritstjórnargrein-
um. Mig langar til þess að leggja
hér nokkur orð í belg um málið.
Sérstaklega hyggst ég hér ræða
almennt um takmarkanir slíkra
kannana, þótt ég játi fúslega, að
ég hef einmitt notað niðurstöður
annarrar skoðanakönnunar til þess
að stríða ritstjórunum tveimur ör-
lítið, sem samkvæmt henni naut
stefna þeirra aðeins fylgis 6% þjóð-
arinnar. Er það raunar umhugsun-
arefni, sem ég mun koma betur að
síðar, þegar tvær skoðanakannanir
stangast svo gersamlega á.
Heiðursgesturinn ekki
nefndur á nafn
Aðalfrétt Morgunblaðsins var, að
95% svarenda væru hlynntir sam-
eign þjóðarinnar í fiskimiðunum
umhverfis landið. Það var þó í raun
og veru ekki fréttnæmt. Um þetta
atriði er ekki verulegur ágreiningur
og spurningin því lítt þörf. í bók,
sem ég birti síðastliðið ár um fyrir-
koinulag fiskimiða, Fiskistofnarnir
við ísland: Þjóðareign eða ríkiseign?
taldi ég til dæmis eðlilegt, að
fiskimiðin sjálf væru I þjóðareign,
þótt veiðiréttindi í þeim mættu vera
í einkaeign. Hver maður gat sagt
sér sjálfur, hvert svarið yrði við
spurningunni. Eins hefði mátt
spytja, hvort menn væru hlynntir
eða andvígir íslenskri tungu, fram-
þróun vísindanna, sögukennslu í
skólum, hreinni náttúru eða öðrum
sjálfsögðum hlutum.
Önnur spurning í könnuninni er
miklu athyglisverðari og hljóðaði
svo: „Fiskimiðin eru nú nýtt á þann
hátt, að heildarafla af miðunum er
skipt milli fískiskipa með svokölluðu
kvótakerfí, þ.e. einstökum skipum
er úthlutað veiðiheimildum án end-
urgjalds fyrir ,þær. Þessar veiði-
heimildir eru verðmætar og geta
gengið kaupum og sölum milli út-
gerðaraðila. Finnst þér í lagi, að
veiðiheimildirnar (kvótarnir) séu
veittar útgerðarmönnum án endur-
gjalds, eða finnst þér, að útgerðar-
menn ættu að greiða eitthvert gjald
í sameiginlegan sjóð fyrir veiði-
heimildirnar (kvótana)?" Fjórðung-
ur aðspurðra taldi endurgjaldslausa
úthlutun eðlilega, en tveir þriðju
hlutar þeirra vildu, að útgerðar-
menn greiddu eitthvert gjald í sam-
eiginlegan sjóð.
Þessi spurning ætti að verða
sígilt dæmi um takmarkanir skoð-
anakannana. Hún virðist vissulega
varlega orðuð og alls ekki á henni
neinn baráttublær. Þegar nánar er
að gáð, kemur hins vegar allt ann-
að í ljós. Tekið er sérstaklega fram,
eins og það sé eitthvað óeðlilegt,
að veiðiheimildirnar séu veittar „án
endurgjalds". í annan stað er þeim
óskýra kosti vai-pað fram, að út-
gerðarmenn greiði „eitthvert" gjald
í „sameiginlegan“ sjóð. Eftir nokkra
umhugsun tökum við eftir því, að
aðalatriðið vantar í spurninguna.
Heiðursgestur Morgunblaðsins er
ekki nefndur á nafn. Hann er auð-
vitað sjálft ríkið. Það veitir veiði-
heimildirnar, og það leggur á „eitt-
hvert“ gjald, og það fer með hinn
„sameiginlega“ sjóð. Hið raunveru-
lega val, sem liggur fyrir í þessu
máli — nvort sá hagnaður, sem
felst í því, að minni floti dragi sama
afla að landi, renni til útgerðarfyrir-
tækjanna eða ríkisins — kemur
ekki fram. Þessi spurningaleikur er
með öðrum orðum hreinn feluleikur.
Við sjáum þetta enn betur með
því að bera í huganum fram aðrar
spurningar og geta okkur til um
líklegustu svörin við þeim. Hér er
tillaga: „Síðustu tvær aldir hefur
tvenns konar nýting náttúruauð-
linda verið reynd. Annars vegar
hefur ríkið slegið eign sinni á auð-
lindir og annaðhvort nýtt þær sjálft,
eins og í Ráðstjómarríkjunum, eða
leigt þær einkaaðilum, eins og í
Kúvæt. Hins vegar hafa einkaaðilar
fengið full afnotaréttindi af auðlind-
um og þær mátt ganga kaupum
og sölum með ýmsum takmörkun-
um, eins og í Bandaríkjunum og
Svisslandi. Hvora skipan mála telur
þú heppilegri?" Ég spái því, að mik-
ill meirihluti aðspurðra tæki afnot
einkaaðila af auðlindum fram yfir
ríkiseign. Önnur hugsanleg spurn-
ing hljóðar svo: „Nú nýta útgerðar-
fyrirtæki landsins fískimiðin endur-
gjaldslaust og mega kaupa og selja
veiðiheimildir hvert af öðru. Lagt
hefur verið til, að þess í stað verði
Vegna breytinga hjá kaupanda
höfum við til afgreiðslu strax
KINGSLAND FJÖLKLIPPUR 85 SX
Tilboðsverð kr. 1.660. OOO. -
Verð án vsk
MmWWÉULMW
M WÆÆS
I & T hf., Smiöshöföa 6,112 Reykjavík, s. 674800.
Hannes Hólmsteinn Gissurarson
„Ein skilvirkasta sið-
venjan, eitt skýrasta
dæmið um reynsluvit
kynslóðanna, sem ég
kann að nefna, er auð-
vitað séreignarréttur-
inn, viðurkenningin á
því, að menn rækta bet-
ur eigin garða en ann-
arra.“
tekin upp opinber sala veiðileyfa,
þannig að enginn megi veiða nema
hann kaupi af ríkinu veiðileyfi á
sérstöku uppboði, sem efnt sé til
reglulega, til dæmis fyrir hveija
vertíð. Myndi þetta fela í sér stór-
aukið ráðstöfunarfé þeirra sextíu
og þriggja manna, sem sitja á Al-
þingi og ráðstafa nú þegar um
níutíu milljörðum króna. Telur þú
þá skipan mála heppilegri en núver-
andi kerfí?“ Ég spái því, að fleiri
velji núverandi kerfi en sölu veiði-
leyfa, þótt meirihlutinn verði hugs-
anlega ekki eins mikill og í fyrri
spumingunni, sem ég setti fram.
Hvert rekst á annars horn
Fáum blandast heldur hugur um,
hvert hefði verið svarið, hefði fólk
verið spurt um það í skoðanakönn-
un, hvort það væri hlynnt auðlinda-
skatti. Fáir eru hliðhollir sköttum.
Orðið hefur á sér neikvæðan blæ.
En eins og ritstjórum Morgunblaðs-
ins er auðvitað sjálfum fullkunn-
ugt, þá aðhyllast þeir nákvæmlega
sömu hugmynd og hefur oft verið
nefnd „auðlindaskattur", þótt þeir
kjósi nú að kalla hana „álagningu
veiðigjalds" eða jafnvel „opinbera
sölu veiðileyfa“. Örð hafa ekki að-
eins merkingu, heldur hafa þau líka
blæ, og þess vegna er mikið vanda-
verk að bera fram spurningar, sem
svara sér ekki sjálfar. Ég er hrædd-
ur um, að fyrir marga hafi spurn-
ingin í skoðanakönnun þeirri, sem
Morgunblaðið lét gera á dögunum,
svarað sér sjálf. Hið sama er vita-
skuld að segja um þær tvær spurn-
ingar, sem ég bar hér fram. Til
marks um þetta má líka hafa það,
að aðrar skoðanakannanir hafa leitt
til þveröfugrar niðurstöðu. Nægir
þar að nefna skoðanakönnun Gall-
ups fyrir nokkrum mánuðum, sem
Sjávarfréttir birti, þar sem 62%
sögðust. aðhyllast núverandi kvóta-
kerfi, en aðeins 6% kváðust vilja,
að ríkið seldi veiðileyfi hæstbjóð-
endum.
Þessi skoðanakönnun, sem vinum
okkar allra á Morgunblaðinu verður
nú svo skrafdijúgt um, stangast
ekki aðeins algerlega á við aðrar
nýlegar skoðanakannanir. Hún
stangast líka að sumu leyti á við
sjálfa sig. Ein spurningin var um
það, hvort menn vildu aukna hag-
kvæmni í sjávarútvegi, janfvei þótt
það kostaði byggðaröskun. Lang-
flestir svöruðu játandi. Önnur
spurning var, hvort menn vildu ein-
hvern byggðakvóta. Langflestir
svöruðu játandi. Þessi svör eru ber-
sýnilega í mótsögn hvort við annað.
Skýringin er hins vegar ekki langt
undan. Öll viljum við aukna hag-
kvæmni, og öll viljum við líka, að
byggðir landsins búi við blómlega
útgerð. Spurningarnar svara sér
sjálfar, blærinn á þeim ræður úrslit-
um. Ekki er öll sagan sögð. Skoð-
anakönnun þessi stangast ekki að-
eins á við aðrar nýlegar skoðanak-
annanir, og hún stangast ekki að-
eins á við sjálfa sig. Hún stangast
líka á við vísindalegar niðurstöður.
Ef þeir fræðimenn, sem gefið hafa
fiskveiðum gaum, eru sammála um
eitthvað, þá er það um það tvennt,
að veiðiheimildir eigi ekki að vera
bundnar byggðarlögum og að þær
skuli veittar til sem lengst tíma.
En samkvæmt skoðanakönnuninni
vilja 82% byggðakvóta og 63%
skammtímakvóta!
Takmarkanir skoðanakannana
Ég er sannfærður um, að hinir
samviskusömu starfsbræður mínir
á Félagsvísindastofnun, sem fram-
kvæmdu könnunina fyrir Morgun-
blaðið, hafa viljað vanda sig og að
dr. Stefán Ólafsson, forstöðumaður
stofnunarinnar, hefur ekki látið það
hafa minnstu áhrif á tilhögun henn-
ar, að hann er sjálfur sammála rit-
stjórum Morgunblaðsins um æski-
legustu skipan fískveiða. Þeir gall-
ar, sem eru á könnuninni, eru á
flestum eða öllum slíkum könnun-
um og sýna okkur aðallega það,
að hæpið er að draga víðtækar
ályktanir af þeim. Einn megingall-
inn er sá, að afar erfítt er í slíkum
spurningaleik að sneiða hjá orðum,
sem bera með sér einhvern blæ og
veita þannig einhveijum skoðunum
sérstaka forgjöf. Annar galli er sá,
að mannleg tungar sértekur oft um
of hinn óraflókna mannlega veru-
leika, sem í kringum okkur er. Úr
lífrænni hringiðu velur hún fáein
fátækleg hugtök. Sú athöfn að
spyija og svara getur aldrei haft
nema mjög takmarkað þekkingar-
gildi, því að þar er ekki gert ráð
fyrir neinni framþróun, víxlverkun
vitunda, ef svo má segja. Kostirnir,
sem úr er að velja, kunna að vera
óteljandi, en við getum ekki sett
nema örfáa þeirra á blað og þá í
mjög einfaldaðri mynd.
Þriðja takmörkun skoðanakann-
ana er, að þá svara menn inn í
símtæki eða út um dyragætt, en
ekki með verkum sínum. Kjarni
málsins er hins vegar ekki, hvað
menn eru tilbúnir til að segja, held-
ur hvað þeir eru tilbúnir til að gera,
þegar þeir standa andspænis kostn-
FARANGURSKASSAR
fyrir allar gerðir
bíla, stóra
sem smáa.
Verðfrá kr. 28.000.-
Gísli Jónsson & Co.
Sýningarsalur, Borgartúni 31
Sími 626747