Morgunblaðið - 22.08.1991, Blaðsíða 30

'30
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. ÁGÚST 1991
Minning:
jísdís Sveinsdótt-
ir húsmæðrakenn
arit Egilsstöðum
Fædd 15. apríl 1922
Dáin 15. ágúst 1991
Það kom mér ekki á óvart þegar
ég fregnaði lát föðursystur minnar,
- ■ Asdísar Sveinsdóttur. Hún og allir
aðrir vissu hvernig erfið og löng
veikindabarátta myndi enda. Eftir
því sem nær dró varð mér oft hugs-
að til kvæðis Jóns Helgasonar „Lest-
in brunar“, en þetta kvæði kenndi
Ásdís mér þegar ég var unglingur.
Lestin brunar, hraðar, hraðar,
húmið ljósrák sker.
Bráðum ert þú einhvers staðar
óralangt frá mér.
Út í heim þú ferð að finna
frama nýjan þar,
ég hverf inn til anna minna,
allt er líkt og var.
_. Lífið heldur áfram en verður þó
^tldrei eins. Minningin stendur eftir
um trausta konu og mikinn persónu-
leika, sem einlægt gladdi og hjálp-
aði þegar á reyndi. Fyrir mér eru
kvöidin, sem ég naut að sitja hjá
og ræða við þessa greindu og fróðu
konu, dýrmætust, enda mun margt
af því sem hún hefur kennt mér og
tjáð veka mér vegvísir í framtíðinni
eins og til þessa.
Einhvers skírra einhvers blárra
æskti hugur minn,
^j.og þú dreifðir daga grárra
deyfð og þunga um sinn.
Ásdís hefur nú flutt sitt kvæði á
jörð í hinsta sinn, og ég kveð hana
með sárum söknuði en jafnframt
þökk fyrir allar þær stundir sem ég
hef fengið að njóta með henni.
Blessuð _veri minning hennar.
Asdís Ingimarsdóttir
í sálarþroska svanna
býr sigur kynslóðanna.
Hvað er menning manna
ef menntun vantar snót?
(Matthías Jochumsson.) •
Svo kvað skáldið okkar góða á
^num tíma, en orð hans eru alitaf
í fullu gildi og eiga einkar vel við
nú þegar, með fáum orðum, er
minnst Ásdísar frænku eins og
börnin mín ávallt kölluðu hana.
Ásdís Sveinsdóttir var fædd 15.
apríl 1922 á Egilsstöðum á Völlum,
dóttir merkishjónanna frú Sigríðar
Fanneyjar Jónsdóttur og' Sveins
Jónssonar bónda þar. Hann er nú
látinn fyrir allmörgum árum en
móðirin dvelur á sjúkrahúsi í hárri
elli. Á Egilsstöðum ólst Ásdís upp
með foreldrum sínum og bræðrum,
Jóni Agli og Ingimar.
Ung fór Ásdís til mennta, fyrst
í Verslunarskóla íslands, þaðan lá
leið hennar í Húsmæðrakennara-
^óla ísiands og útskrifaðist hún
þaðan árið 1946. Þá tók hún sér
hlé frá námi og fór að miðla öðrum
af þekkingu sinni, síðar fór hún til
Reykjavíkur og lauk þar stúdents-
prófi.
Ásdís hóf farsælan kennsluferil
sinn á Egilsstöðum, kenndi einn
vetur við barnaskólann þar. Árið
eftir tók hún að sér skólastjórn
Kvennaskóla Húnvetninga á
Blönduósi og stýrði honum með
prýði í nokkur ár. Það var einmitt
í anddyri þess húss sem ég sá Ás-
dísi fyrst og er mér enn í fersku
vmiíjni handtakið hennar þétta og
hlýja, fasið allt og persónutöfrar.
Æskustöðvarnar, Fljótsdalshérað
með Löginn, Snæfellið og alla sína
fegurð, áttu sterk ítök í huga henn-
ar. Og haustið 1954 tók hún við
forstöðukonustarfi Húsmæðraskól-
ans á Hallormsstað. Þeim skóla
stjórnaði hún styrkri hendi í áratug.
breytti hún til, flutti í Egilsstaði
og gerðist fyrsti framkvæmdastjóri
Héraðsheimilisins Valaskjálfar, sem
þá var að taka til starfa. Nokkrum
árum síðar tók hún við starfsemi
gistihússins heima á Egilsstöðum
af móður sinni. Samhliða rekstri
gistihússins og stuðningi við aldraða
foreldra sína fékkst hún við kennslu-
og skrifstofustörf.
Ásdís var félagslynd og þrátt fyr-
ir öll þessi erilsömu ábyrgðarstörf
gaf hún sér tóm til félagsstarfa og
þá einkum sem lutu að mennta- og
menningarmálum kvenna. Hún
starfaði í Kvenfélagi Vallahrepps,
kvenfélaginu Bláklukkunni á Egils-
stöðum^og var formaður Sambands
austfirskra kvenna um árabil. Ótalin
eru ýmis nefndar- og stjórnarstörf
sem Ásdís gegndi.
Á þessu sést að hér fór dugmikil
hæfileikakona. Athygli vakti áhugi
hennar á ungu fólki og hversu auð-
velt hún átti með að Iaða ungmenni
að sér. Hún gaf þeim tíma, var þeim
fræðandi vinur og þroskandi félagi,
kynslóðabilið var henni fjarstætt.
Ásdís Sveinsdóttir var vel mennt-
uð gáfukona sem gekk með djörfung
og reisn að öllu sem hún tók sér
fyrir hendur. Hún var frjó í hugsun,
ung í anda, sífellt í sókn — hún var
hetja.
Hún ólst upp á fjölmennu heim-
ili, gekk í fjölmenna skóla, stýrði
fjölmennum stofnunum, vildi vera í
fjölmenni — lifa með lífinu. En hún
naut þess líka að vera ein með sjálfri
sér sem þeim einum er lagið sem
búa yfir „sálarþroska".
Eina dóttur átti Ásdís, Sigríði
Ingunni, sem var svo lánsöm að
geta orðið móður sinni að liði í veik-
indum hennar. Einnig átti Ásdís
eina dótturdóttur, Ásdísi Grímu,
augastein ömmunnar.
Eg tel mig mikla lánsmanneskju
að hafa átt þess kost að kynnast
Ásdísi og hennar heimili. Þar var
mér og mínum ávallt vel tekið. Hún
var sannur vinur vina sinna, þeirra
þarfir voru hennar þarfir, þeirra
gleði var hennar gleði.
Nú þegar Ásdís frænka er öll,
göngu hennar lokið á þessu tilveru-
stigi, er margs að minnast og mikið
að þakka, orð eru þar lítils megnug.
Eg og fjölskylda mín sendum
móður hennar, dóttur og ömmu-
barninu innilegar samúðarkveðjur
og biðjum við þeim guðsblessunar.
Ég trú því að hún standi í and-
dyri næsta tilverustigs með útrétta
hönd og taki á móti ættingjum og
vinum.
Minningin um mæta konu mun
lifa.
Elsa G. Þorsteinsdóttir
Vort líf er svo rikt af Ijóssins þrá,
að lokkar oss himins sólarbrá,
og húmið hlýtur að dvína,
er hrynjandi geislar skína.
Vort hjarta er svo ríkt af hreinni ást,
að hugir í gegnum dauðann sjást.
- Vér hverfum og höldum víðar,
en hittumst þó aftur - síðar.
Þetta stef úr ljóðinu „Brot úr
kveðju" eftir Jóhannes úr Kötlum
vil ég tileinka elskulegri mágkonu
minni.
Ásdís fæddist á Egilsstöðum á
Völlum og voru foreldrar hennar
Sveinn Jónsson bóndi þar og kona
hans, Sigríður Fanney Jónsdóttir,
og lifir hún dóttur sína í hárri elli.
Hún ólst upp í föðurgarði, á stóru
og umsvifamiklu heimili ásamt
bræðrum sínum tveim, Jóni Agli og
Ingimar. Þar var rausn og höfðings-
skapur alla tíð í fyrirrúmi. Hún lauk
prófi frá Verslunarskóla íslands og
síðar frá Húsmæðrakennaraskóla
Islands og dvaldi auk þess erlendis
viðnám.
Ásdís var síðar skólastjóri við
Húsmæðraskólann á Blönduósi í
nokkur ár, einnig um árabil skóla-
stjóri við Húsmæðraskólann á Hall-
ormsstað. Þegar Héraðsheimilið
Valaskjálf var risið af grunni, var
hún ráðin fyrstj framkvæmdastjóri
þess. Síðar tók hún við rekstri Gisti-
hússins á Egilsstöðum af foreldrum
sínum er þau létu af þeim störfum
fyrir aldurs sakir. Hún hélt síðan
heimili með foreldrum sínum. Faðir
hennar lést árið 1981, en móðir
hennar hefur búið í skjóli Ásdísar á
Egilsstöðum fram á þetta ár.
Ásdís eignaðist eina dóttur, Sig-
ríði Ingunni leikstjóra, og dótt-
urdóttirin, Ásdís Gríma, var yndið
hennar og augasteinninn.
Ásdís var félagslynd kona og virk
í félagsmálum kvenna á Austur-
landi. Hún var um tíma formaður
Sambands austfirskra kvenna og
var fyrir skömmu sæmd fálkaorð-
unni fyrir störf að félags- og ferða-
málum.
Hún var stórgáfuð og víðlesin og
unni góðum bókmenntum, ekki síst
ljóðum.
Hún var vinföst, gjafmild og stór-
lynd höfðingskona sem hafði samúð
með öllum minni máttar. Átti það
ekki síst við ef í hlut áttu börn og
unglingar. Sýndi hún það í verki er
hún tók undir sitt þak sér óskylda
unglinga sem áttu í erfiðleikum með
að fóta sig á hálum brautum þessa
heims.
Bræðrum sínum og þeirra fjöl-
skyldum unni hún mjög og sýndi
það_ ætíð í gjörðum sínum.
Ég vil að leiðarlokum þakka vin-
áttu og veglyndi við okkur Ingimar.
Börnunum okkar var Ásdís frænka,
eins og þau nefndu hana ætíð í
daglegu tali, ómetanlegur förunaut-
ur og sálufélagi.
Þtjú síðastliðin ár hefir hún bar-
ist við þann sjúkdóm sem að lokum
hafði yfirhöndina. Ingunn dóttir
hennar hefir staðið við hlið hennar
og stutt hana eftir mætti allan þann
tíma. Síðustu sex mánuðina hefir
hún verið heima hjá móður sinni á
Egilsstöðum og annaðist hana og
einnig ömmu sína, Sigríði Fanneyju.
Síðustu_ tvo og hálfan mánuð
dvaldist Ásdís á Sjúkrahúsinu á
Egilsstöðum við einstaka umhyggju
alls hjúkrunarfólks og lækna. Ollu
því fólki eru hér færðar þakkir. Að
öllum öðrum ólöstuðum eru hér
færðar fram sérstakar þakkir til
Péturs Heimissonar læknis fyrir
ómetanlega umhyggju fyrir Ásdísi
bæði meðan hún dvaldist heima og
einnig eftir að hún kom á sjúkra-
húsið.
Þeim þrem sem mest hafa misst,
Fanneyju tengdamóður minni, Ing-
unni og Ásdísi Grímu, bið ég bless-
unar Guðs.
Blesuð veri minning Ásdísar
Sveinsdóttur.
Guðrún Gunnarsdóttir
Ég á ekki gott með að skilja hvað
það þýðir að vera dáinn en mér
skilst að sá sem er dáinn komi aldr-
ei aftur. Og ég veit að mér finnst
vont að sjá Asdísi frænku mina aldr-
ei aftur. Ég mun sakna stundanna
við eldhúsborðið hjá ömmu minni
með þeim ömmu og Ásdísi. Þá var
setið og spjallað um ýmislegt og ég
og mínar hugmyndir voru alveg jafn
merkilegar og þær og þeirra hug-
myndir þó ég væri ekki einu sinni
orðin nógu merkileg til að ganga í
skóla. ísinn sem „ísfrænka" mín
mundi alltaf eftir að taka með í
þessi samkvæmi varð öðruvísi en
annar js í þessum einstaka félags-
skap. Ég vona bara að ég geti ein-
hvern tíma orðið einhverri lítilli
stelpu eins góð frænka og Ásdís
frænka mín var mér því ég er alveg
viss um að það myndi gleðja hana.
Guðbjörg Anna Bergsdóttir
Öllu er mörkuð stund. Þegar leið-
ir skiljast er staldrað við og litið um
öxl. Tíminn stöðvast augnablik og
minningar líða hjá. Stórbrotin kona
er gengin.
Fyrir 35 árum réðst ég til starfa
austur á Fljótsdalshérað, sem kenn-
ari við Húsmæðraskólann á Hall-
ormsstað, þá ung að árum og alls
óreynd í starfi. En það sem olli því
að ég tók þessa ákvörðun var að
skólastýran, Ásdís Sveinsdóttir,
lagði að mér. Austurland hafði ég
aldrei séð og vart hugsað þangað,
en rödd skólastýrunnar var svo mild
og ljúf. Síðsumardagurinn sem val-
inn var til ferðar var bjartur og hlýr.
Síðdegis stöðvaðist áætlunarbíllinn
við símstöðina á Egilsstöðum og á
móti mér tók Ásdís, höfðingleg í
fasi. Héraðið skartaði sínu fegursta
og allt viðmót var blandið virðingu
og hlýju. Fyrsti dagurinn í nýju
umhverfi var að kveldi kominn og
er minningarnar sækja að og litið
er yfir farinn veg er minningin um
Ásdísi ætíð lík þessum fyrsta degi.
Ásdís var gefandi, mjög félags-
lynd og víðfróð enda var starf henn-
ar lengst af við kennslu og stjórn-
un. Undir handleiðslu hennar gat
ég náð fótfestu í starfi mínu en mér
fannst oft sem ég væri einn af nem-
endunum. Skólinn var eins og stórt
heimili þar sem þjóðlegir siðir og
hefðir voru í heiðri hafðar, undir
hennar stjórn. Ásdís var skaprík
kona. Stundum gat hvesst og hurð-
um var skellt, en oft þarf að ýta
við hinu hversdagslega, en ávallt
var skammt í sætt og umburðar-
lyndi.
Að Asdísi stóðu sterkir stofnar
og að koma á bernskuheimiii hennar
er mér mjög eftirminnilegt. Frú Sig-
ríður Fanney, þessi virðulega kona,
sem geislaði af og Sveinn fasmikill
og höfðinglegur. Olýsanlegt heimili
sem var í þjóðbraut, alla tíð opið
gestum og gangandi og mér er um
megn að festa á blað þau hughrif
sem ég fann þar.
Ég og fjölskylda mín flytjum Sig-
ríði Fanney, Ingu og litlu Grímu
innilegar samúðarkveðjur og megi
minningin um góða dóttur, móður
og ömmu verða sorginni yfirsterk-
ari.
Ég vil þakka Ásdísi fyrir árin sem
við áttum saman og í kvöld fer ég
í kirkjuna hennar á klettinn og bið
hljóða bæn.
Ingveldur Anna
Ásdís var fædd á Egilsstöðum á
Völlum og voru foreldrar hennar
hjónin Sveinn Jónsson óðalsbóndi á
Egilsstöðum og kona hans, Sigríður
Fanney Jónsdóttir, er fædd var á
Strönd á Völlum. Hún var elst barna
þeirra hjóna, en tvo bræður átti
hún, Jón Egil bónda á Egilsstöðum
III og Ingimar, nú kennara við
Bændaskólann á Hvanneyri. Við
Ásdís vorum bræðradætur og jafn-
öldrur og kynntumst þegar í barn-
æsku, en ég var oft í sveit á sumr-
um hjá ömmu minni, Margréti Pét-
ursdóttur á Egilsstöðum, og lékum
við Ásdís okkur þá saman. Ætíð var
ég aufúsugestur á heimili foreidra
hennar og gisti oft hjá þeim.
Er Ásdís var á tólfta ári fór að
bera á höfuðveikindum hennar, er
ágerðust svo að læknar ráðlögðu
foreldrum hennar að leita henni
lækninga erlendis. Var svo gert og
fór móðir hennar með hana til Dan-
merkur, þar sem hún gekkst undir
höfuðaðgerð.
Eftir að heim kom batnaði henni
svo að hún lauk hinu venjulega
grunnskólanámi, e_n síðan lá leiðin
i Verslunarskóla íslands,_ og lauk
hún þar námi vorið 1941. Árið 1944
fer hún í nám í Húsmæðrakennara-
skóla Islands og brautskráðist það-
an 1946. Haldið vartil frekara náms
í hússtjórnarfræðum við Árósa-
háskóla 1947.
Eftir nám þetta kom hún heim
til foreldra sinna og aðstoðaði þau
við gistihúsreksturinn, er þau ætíð
höfðu, en jafnframt kenndi hún vetr-
arlangt við barnaskólann á Egils-
stöðum.
Skólastjóri verður hún við Kvenn-
askólann á Blönduósi 1948-1952 að
hún flytur sig um set og gerist skól-
astjóri í heimabyggð sinni við Hús-
mæðraskólann á Hallormsstað, og
er þar í tíu ár. Vilhjálmur Hjálmars-
son frá Brekku í Mjóafirði, fv. al-
þingismaður og ráðherra og formað-
ur skólanefndar Húsmæðraskólans
á Hallormsstað, getur þess í form-
ála _í riti um skólann fimmtíu ára,
að Ásdís hafi, er hún var formaður
Sambands austfirskra kvenna, haft
forystu um að skrásetja skólasög-
una.
Er félagsheimilið Valaskjálf var
reist á Egilsstöðum varð hún’fram-
kvæmdastjóri þess frá 1965-1969,
en eftir það rak hún gistihúsið á
Egilsstöðum, þar til fyrir þrem árum
að hún leigði gistihúsreksturinn
vegna veikinda sinna.
Eftir lát föður síns 26. júlí 1981
tók hún við af honum umboði Bruna-
bótafélags íslands á Egilsstöðum
og hélt því svo lengi sem heilsa
hennar leyfði. Var hún þar vel kynnt
að dugnaði og fæmi í starfi.
Ásdís eignaðist eina dóttur, Sig-
riði Ingunni, leikstjóra að mennt,
og starfar við leikhús í Reykjavík,
auk þess, sem hún vinnur við_ þýð-
ingar. Hún á eina dóttur, Ásdísi
Grímu, sem nú er ellefu ára og var
augasteinn ömmu sinnar.
Ásdís naut þess að starfa að
menningarmálum á ýmsum sviðum.
Hún var listelsk og hafði ánægju
af að sækja leikhús og listviðburði,
er hún gat því við komið. Þess má
geta að hún hafði uppi frumverk
eftir meistara Kjarval á gistihúsinu,
og jafnvel á gistiherbergjum og
fannst sumum nóg um að svo verð-
mæt listaverk væru þar sett, því
slíkt er ekki almennt á gistiherbergj-
um, heldur eftirprentanir eða ljós-
myndir.
Er Ingunn dóttir hennar var í
leiklistarnámi í Rússlandi og Þýska-
landi heimsótti hún hana þangað
og naut slíkra ferða.
Ásdís átti marga trausta vini frá
skólastarfi sínu og námi, er reynd-
ust henni vel.
Þetta er í fáum dráttum lífshlaup
frænku minnar, sem er litríkt, en
hetjusaga hennar, og sem við skyld-
menni hennar minnumst best og
dáumst að. Kjarkur og festa var
óbilandi til hinstu stundar.
Hún varð oft að fara utan til
höfuðuppskurðar svo sem til Sví-
þjóðar og til Bandaríkjanna. Hún
var raunar aldrei heil heilsu, þjáðist
ætíð af höfuðveiki, en skilaði þó
fullu starfi eins og að framan er
rakið, og aldrei kvartaði hún né
barmaði sér.
Hún var stjórnsöm, skapmikil,
gerði kröfur til að vel væri unnið
og staðið að verkum hjá nemendum
sínum, en gerði einnig miklar kröfur
til sjálfrar sín.
Hún kom ætíð virðulega fram,
háttvís í allri framkomu, og Iét aldr-
ei bilbug á sér finna, þó að á móti
blési í lífi hennar.
Síðustu þijú árin voru henni erf-
ið. Hún gekk undir höfuðuppskurð
hér á Landspítalanum. Síðan fór hún
til sömu aðgerðar tvisvar sinnum
til Bandaríkjanna og fylgdi Ingunn
dóttir hennar henni þangað og að-
stoðaði hana allt svo sem hún mátti.
Eftir þetta fór hún til Englands
vegna meinsins og tíma og tíma var
hún á krabbameinsdeild Landspítal-
ans.
En er meira varð ekki að gert,
fór hún heim í Egilsstaði að vera
hjá aldraðri móður sinni, sem nú
er 97 ára. En síðan fóru þær báðar
á sjúkrahúsið á Egilsstöðum, og þar
lauk hinu langa og stranga lífsstríði
hennar. Ingunn dóttir hennar fylgdi
henni austur og var hjá henni til
hinstu stundar.
Ásdísi var sýndur ýmis sómi af
stofnunum þeim_ er hún veitti for-
stöðu, og forseti Islands sæmdi hana
riddarakrossi Hinnar íslensku fálka-
orðu.
Ég vottá Ingunni, Grímu og öðr-
um aðstandendum dýpstu samúð.
Sigríði Fanneyju móður Ásdísar bið
ég Guðsblessunar og þakka henni
löng og góð kynni, og hversu vel