Morgunblaðið - 20.10.1991, Blaðsíða 4

4 FRÉTTIR/YFIRLIT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20. OKTÓBER 1991
ERLENT
INNLENT
Skuldir
Bridssam-
bandsins
felldar niður
íslenska keppnissveitin í brids
kom heim aðfararnótt mánudags-
ins og var heimsmeisturunum
fagnað vel við komuna i Leifs-
stöð. Meðal þeirra sem tóku á
móti sveitinni var Ðavíð Oddsson
forsætisráðherra. Davíð sagði við
þetta tækifæri að Reykjavíkur-
borg hyggðist fella niður 10 millj-
ón króna skuld Bridssambandsins
við borgina.
Freyja á Suðureyri seld
Byggðastofnun hefur tekið til-
boði Norðurtangans á ísafirði og
Frosta á Súðavík í hlutafé sitt í
Fiskiðjunni Freyju á Suðureyri.
Tilboðið hljóðar upp á 12,5 millj-
ónir króna í hlutabréf sem á nafn-
verði eru 97 milljónir. Samkvæmt
tilboðinu skuldbinda Norðurtang-
inn og Frosti sig til að a.m.k.
2.500 tonn afli verði áfram unninn
á Suðureyri.
Bændur fái borgað fyrir
að framleiða ekki
Kúabændur munu væntanleg
fá greiddar 35 krónur úr ríkis-
sjóði fyrir hvern mjólkurlítra sem
þeir framleiða ekki innan fullvirð-
isréttar síns undirriti þeir samning
um að draga úr framleiðslunni á
yfirstandandi verðlagsári. Miðað
er við að lágmarks samdráttur
nemi 1.000 lítrum hjá hverjum
bónda sem tekur þessu boði.
Beint flug til 16 borga
Samkomulag hefur tekist milli
íslands og Þýskalands um tillögur
ERLENT
Boðað til
ráðstefnu
um frið í
Miðaust-
ur-löndum
James Baker,
utanríkisráð-
herra Banda-
rikjanna,
skýrði frá því á
föstudag að
hann og Borís
Pankín, utan-
ríkisráðherra
Sovétríkjanna,
myndu boða til ráðstefnu um frið
í Miðausturlöndum, sem yrði sett
í Madrid 30. október. „I kjölfar
ráðstefnunnar verða hafnar bein-
ar viðræður með það að markmiði
að koma á raunverulegum friði,”
sagði Baker á blaðamannafundi í
Jerúsalem eftir erfiðar samninga-
viðræður við leiðtoga ísraela og
Palestínumanna. Miðstjórn Frels-
issamtaka Palestínu (PLO) hafði
áður fallist á þátttöku Palestínu-
manna í ráðstefnunni án þess að
samtökin ættu aðild að henni.
Yitzhak Shamir, forsætisráð-
herra ísraels, kvaðst fylgjandi því
að ísraelar tækju þátt í ráðstefn-
unni.
Her Júgóslavíu varar við
allsheijarstríði
Harðir bardagar geisuðu í Króatíu
í vikunni þótt forsetar lýðveldis-
ins, Franjo Túdjman, og Serbíu,
Slobodan Milosevic, hefðu sam-
þykkt fyrirtilstilli Míkhaíls Gorb-
atsjovs Sovétforseta að reyna
þegar í stað að binda enda á blóðs-
úthellingarnar og efna til friðar-
að breytingum a loftferðasamn-
ingi landana. Samkvæmt því er
gert ráð fyrir beinu flugi til 16
borga í Þýskalandi en þó aldrei
fleiri en þriggja samtímis.
Verkfall farmanna
Á miðnætti aðfaranótt föstu-
dagsins hófst verkfall farmanna
a kaupskipum og stendur það i
viku. Farmenn fara fram á 3%
launahækkun en VSÍ vill að gerð-
ur verði hagræðingarsamningur
við þá sem hafi ekki kostnaðar-
auka fyrir útgerðina í för með
sér. Ekkert hefur miðað í sam-
komulagsátt og hafa farmenn
skotið deilunni til ríkissáttasemj-
ara.
Nýtt dagblað í bígerð
Útgáfufélög Tímans og Þjóð-
viljans eru nú að kanna grundvöll
fyrir stofnun nýs þverpólitísks
dagblaðs hér á landi. Aðili að
þessum þreifingum er íslenska
útvarpsfélagið sem rekur Stöð 2'
og Bylgjuna.
Tveir trillukarlar í hættu
Tveir trillukarlar á lítilli trillu
voru hætt komnir skammt frá
Eimskipafélagsbryggjunni á
föstudag. ísskæni hafði gert gat
á trilluna og höfðu þeir ekki und-
an að ausa sjó úr henni. Rétt í
þann mund sem trillan sökk kom
togarinn Oddeyrin að og bjargaði
mönnunum um borð.
Tollar felldir niður
Samkvæmt heimildum Morg-
unblaðsins hefur framkvæmda-
stjórn Evrópubandalagsins ákveð-
ið að leggja til við aðildarríki sín
að tollar af ferskum flökum verði
lagðir niður með samningum um
evrópska efnahagssvæðið. Auk
þess gerir tillagan ráð fyrir að
saltfískur og söltuð flök verði toll-
fijáls í framtíðinni.
viðræðna í mánuðinum. Þingið í
Bosníu-Herzegovínu samþykkti á
þriðjudag að lýsa yfír sjálfstæði.
Mesta fækkun kjarnavopna í
sögu NATO
Varnarmálaráðherrar Atlants-
hafsbandalagsins (NATO) sam-
þykktu umfangsmestu fækkun
kjarnavopna í sögu bandalagsins
á fundi á Sikiley á fimmtudag.
80% kjarnorkuvopnum NATO
verða upprætt.
Deilt um Evrópuher
Bretar hafa iagst gegn tillögum
Frakka og íjóðveija um að
Vestur-Evrópusambandið komi á
fót stórfylki landhers (með
70.000-100.000 hermenn). Bretar
líta svo á að stofnun sérstaks
Evrópuhers feli í sér tvíverknað
þar sem honum sé ætlað að gegna
í höfuðatriðum sama hlutverki og
herlið Atlantshafsbandalagsins.
Tilnefning dómara staðfest
Öldungadeild
Bandaríkja-
þings sam-
þykkti á þriðju-
dag tilnefningu
Clarence
Thomas í emb-
ætti hæstarétt-
ardómara. Nið-
urstöðunnar
var beðið með mikilli eftirvænt-
ingu vegna ásakana sem komið
höfðu fram frá Anitu Hill, laga-
prófessor við Oklahhoma-háskóla,
um að Thomas hefði áreitt hana
kynferðisiega þegar þau unnu
saman fyrir tíu árum.
Mesta fjöldamorð í sögu
Bandaríkjanna
Maður, vopnaður sjálfvirkri
skammbyssu, ók á miðvikudag
bifreið sinni inn á veitingahús í
bænum Killeen í Texas og skaut
22 menn til bana áður en hann
framdi sjálfsmorð. Talið er að
hann hafí framið verknaðinn
vegiMlfeturs í garð kvenna.
James Baker
Samveldislöndin:
Samskiptahömlum gegn
S-Afríku aflétt að hluta
Jóhannesarborg, Harare. Reuter.
LEIÐTOGAR 50 ríkja breska samveldisins ákváðu á fundi sínum í
Harare, höfuðborg Zimbabwe, á fimmtudag að aflétta verulegum hluta
þeirra takmarkana á samskiptum við Suður-Afríku sem komið var á
í mótmælaskyni við aðskilnaðarstefnu minnihlutastjórnar hvítra. Verð-
ur þetta gert í áföngum en áfram verður ríkjunum bannað að stunda
almenn viðskipti við landið og sama er að segja um fjárfestingar. Af-
ríska þjóðarráðið (ANC), samtök blökkumannaleiðtogans Nelsons Mand-
ela, sagði ákvörðun leiðtoganna vera i samræmi við stefnu ANC.
í yfirlýsingu ríkjanna 50 er fagnað
„umtalsverðum framförum” er orðið
hafi í málefnum Suður-Afríku. For-
sætisráðherra Indlands, Narasimha
Rao, sagði að mælt væri með því að
öllum hömlum á ferðalög og sam-
skipti á sviði mennta- og menningar-
mála yrði aflétt auk þess sem leyft
yrði að fljúga til og frá S-Afríku.
Banni við verslun og fjárfestingum
í landinu yrði ekki aflétt fyrr en sam-
komulag hefði náðst um lýðræðislega
stjórnarskrá þar sem kynþáttum
væri ekki mismunað. John Major,
forsætisráðherra Bretlands, sagði í
útvarpsviðtali að þörf væri á því að
leyfa fjárfestingar til að sjö milljónir
atvinnulausra S-Afríkumanna fengju
vinnu til að framfleyta sér. Bretar
hafa verið andvígir viðskiptabanninu
og segja það koma mest niður á
svertingjum.
„Við vonum að þessi ákvörðun
verði til að tryggja pólitískar fram-
farir. Það sem skiptir okkur máli er
að mikilvægustu refsiaðgerðunum
verður haldið áfram og þær eru
áfram þáttur í stjómmálaþróuninni,”
sagði talsmaður ANC, Gill Marcus.
Nelson Mandela var áheyrnarfull-
trúi á fundinum í Harare þar sem
stúdentar notuðu tækifærið og efndu
til mótmæla gegn forseta landsins,
marxistanum Robert Mugabe, er
þeir saka um mannréttindabrot.
Talsmaður Alkirkjuráðsins, Emilio
Castro, sagði nokkrum klukkustund-
um áður en ákvörðun samveldisland-
anna var gerð opinber að ráðið teldi
ekki tímabært að aflétta neinum
refsiaðgerðum gegn S-Afríku.
Framkvæmdastjórn Evrópubandalagsins á fundi.
Reynt til þrautar í við-
ræðunum um EES
staða fundarins á morgun. Hann
bað blaðamenn að lána sér „krónu”
og kastaði upp á úrslitin. Kannski
var það tilviljun að „kórónan” kom
upp og stóð fyrir farsælum lyktum,
kannski ekki. Þessi er í rauninni
staðan sólarhring áður en til kast-
anna kemur. Allir vilja gera samn-
inginn um EES en fáir vilja nokkru
til hans kosta. Innan EB hefur
verið litið svo á að íslendingar séu
í rauninni eina EFTA-þjóðin sem
gerir samninginn, samningsins
vegna. Önnur aðildarríki EFTA
hafi eitthvað allt annað í huga með
honum.
Að slepptum þeim möguleika að
varpa hlutkesti upp á úrslitin er
talið nokkuð víst að náist ekki við-
unandi samkomulag um þunga-
flutninga um Alpana á fundi sam-
gönguráðherra EB í fyrramálið
verði samhliða fundum EFTA og
EB aflýst. Það er hins vegar ekki
ljóst hvort viðræðurnar um EES
verða þá úr sögunni eða hvort þráð-
urinn verður tekinn upp að nýju í
byijun næsta árs.
Bjartsýnu fólki í Brussel ber
saman um að íslendingar þurfí lítið
að óttast á fundinum á morgun.
Evrópubandalagið muni á grund-
velli yfírgnæfandi hagsmuna ís-
lendinga í sjávarútvegi faliast á
fyrirvarana í fjárfestingum í físk-
vinnslu og fiskveiðum auk þess sem
ekki verði krafist neinna veiðiheim-
ilda einhliða af íslendingum. Sam-
kvæmt tilboði framkvæmdastjórn-
ar Evrópubandalagsins, sem aðild-
arríkin hafa ekki enn staðfest þeg-
ar þetta er ritað, munu fersk fískfl-
ök njóta tollfríðinda innan sam-
komulágsins. Verði raunin þessi
verða allar helstu kröfur íslendinga
um tollaívilnanir í höfn. Þá er og
bent á að sá möguleiki sé opinn
að íslendingar semji sérstaklega
um þau mál er varða sjávarútveg
seinna og gengið verði frá samn-
ingi um EES á morgun án þess
að endanleg niðurstaða liggi fyrir
um þau„efni.
SAMNINGAR Fríverslunarbandalags Evrópu (EFTA) við Evr-
ópubandalagið (EB) þykja hafa gengið seinlega og mikillar
óþolinmæði gætir innan EFTA vegna þess. Þrátt fyrir það er
sá tími sem EB ætlaði til þessara samninga mun skemmri en
venja stendur til um svipaða samninga sem bandalagið hefur
gert. Aðildarviðræður Spánverja og Portúgala stóðu í sjö ár,
umfang viðræðnanna um Evrópska efnahagssvæðið (EES) er
ekki ósvipað þeim auk þess sem verið er að semja við sjö ríki
í stað eins svo sem tíðkast í aðildarviðræðum.
Amorgun, mánudaginn 21. okt-
óber, á að láta á það reyna
hvort EFTA og EB geti yfír höfuð
gert samninginn um EES. Það má
fullyrða að Evrópubandalagið er í
erfiðri aðstöðu til að semja á svo
skömmum tíma. Því hefur verið
haldið fram í
eyru þess sem
þetta ritar að
óþolinmæði
EFTA-ríkjanna
hafí fram að
þessu spillt
samningnunum,
sérstaklega yfirlýsingagleði stjóm-
málamanna í aðildarríkjunum um
viðkvæm efnisatriði.
I síðustu viku lögðu samninga-
menn beggja bandalaganna nótt
við dag til þess að komast að sam-
komulagi án þess að áþreifanlegur
árangur hafí náðst. Skortur EB á
yfírþjóðlegu valdi, miðstýringu og
skikkanlegri tugt yfír aðildarríkj-
unum hafa valdið mestum erfiðleik-
um. Öll aðildarríkin hafa haldið
opnum möguleikum á að koma með
fyrirvara á elleft'u stundu. Það virð-
ist ljóst að standi Spánveijar fast
á kröfunni um veiðiheimildir muni
a.m.k. Bretar, Frakkar ogíjóðveij-
ar gera svipaðar kröfur. I því sam-
bandi er mikilvægt að minnast þess
að kvótaúthlutun EB byggir á hefð-
bundnum veiðum þjóða á tilteknum
miðum. Spánverjar hafa engar
hefðir í veiðum á þeim miðum þar
sem veiðiheimildir innan EFTA
koma til greina auk þess sem EB-
ríkin við Norðursjó vilja alls ekki
fá spænska fískveiðiflptann nqrður
fyrir. Þeirri röksemd hefur og verið
fleygt fram að það sé ekki viðeig-
andi að Norðmenn eða EFTA
eymamerki veiðiheimildir til-
teknum aðildarríkjum EB.
Á miðvikudag kynnti fram-
kvæmdastjórn EB mögulegar
lausnir á úti-
standandi
ágreiningsatrið-
um fyrir fasta-
fulltrúum aðild-
arríkja EB í
Brussel. Sá fund-
ur gekk fyrir sig
á svipaðan hátt og fyrri fundir
bæði fastafulltrúanna og ráðherra
EB um sama efni. Framkvæmda-
stjórnin kynnti þá möguleika sem
hún taldi að væru fyrir hendi, full-
trúar aðildarríkjanna tjáðu sig ekk-
ert um þær hugmyndir en lásu
þess í stað upp alla gömlu fyrirvar-
ana. Auðvitað er þetta alkunn að-
ferð í samningum, að gefa ekkert
eftir fyrr en á síðustu stundu en
ljóst er að EFTA-þjóðir eru lang-
þreyttar mjög á þessu. Það sem
þær hafa orðið að gefa eftir í nafni
samstöðunnar er að engu leyti sam-
bærilegt við þrefíð um smáatriði
innan EB. Þannig þykir mörgum
það t.d. makalaust að tollaívilnanir
upp á 70 milljónir ECU (um fímm
milljarða ÍSK) skuli þvælast fyrir
EB í samningum, sérstaklega í ljósi
þess að bandalagið hefur krafist
allt að hundraðfaldrar þeirrar upp-
hæðar í þróunarsjóð frá aðildarríkj-
um EFTA.
Finnskur embættismaður var
spurður hver yrði sennilega niður-
BAKSVIÐ
Kristófer M. Kristinsson
skrifarfrá Brussel