Morgunblaðið - 20.10.1991, Blaðsíða 17

t
egar um opinbera heimsókn
þjóðhöfðingja er að ræða er það
siðvenja að gestgjafarnir geri til-
lögu um sérstaka og aðskilda ferða-
áætlun fyrir eiginkonu gestsins,
fyrir utan hina opinberu heimsókn
sjálfa. Venjulega er gert samkomu-
lag um slíka áætlun fyrirfram gegn-
um utanríkisráðuneyti þjóðanna.
Gestgjafarnir taka tillit til áhuga-
mála og óska gestanna en umfram
allt verða gestirnir auðvitað að hafa
í huga tillögur og uppástungur þær
sem gestgjafarnir gera. Eg hef
stundum heyrt samferðamenn
mína, samlanda mína, segja um þær
áætlanir sem gerðar eru fyrir mig:
„Raísa Maksímovna finnst þér þetta
í alvörunni áhugavert? Geturðu ekki
látið þér detta eitthvað annað í
hug?” Maður getur alltaf látið sér
detta eitthvað annað í hug en mað-
ur getur svo sannarlega ekki alltaf
hrint því í framkvæmd. En með
hægðinni, svo lítið beri á, tekst mér
líka að sleppa frá fyrirframgerðri
áætlun. Ég fór niður í hverfin við
ströndina, var um stund í kínverska
hverfinu, fór í matvöruverslun í fjöl-
skyldueigu og stóð á pallinum á
útsýnissporvagni og talaði við miða-
stúlkuna. Hún var svo hrærð að
hún bauðst til þess að gera mér
þann greiða að láta vinkonu sína,
sem var hárgreiðslukona, greiða
mér og sagði að þá fengi ég fal-
lega, ameríska hárgreiðslu.
Ég held að einhver misskilningur
sem snertir siðareglur í diplóma-
tískum samskiptum hafi verið und-
irrótin að þeim orðrómi í bandarísk-
um blöðum að okkur Nancy Reagan
hafi ekki komið saman. Ég tók
þessar fréttir ekki alvariega og
geri það ekki enn. Við Nancy Reag-
an vorum heppnar því við urðum
vitni að, og sumpart þátttakendur
í helsta og merkilegasta fundi leið-
toga landa okkar. Allar okkar til-
fínningar, áhyggjur og kvíði voru
sem dropi í hafið miðað við þær
vonir sem við þessa fundi voru
bundnar um allan heiminn, vonirnar
um frið og framtíð fyrir allt mann-
Ee minnist fyrsta fundarins í
Genf í nóvember árið 1985. Þeir
kynntust, skoðuðu hvor annan, lög-
uðu sig hvor að öðrum og skegg-
ræddu og rökræddu. Það var erfítt
að ná gagnkvæmum skilningi og
eins var erfitt að semja hina opin-
beru yfirlýsingu. Ég man eftir hús-
inu, Maison de Saussure, þar sem
Ronald og Nancy Reagan héldu
opinbert kvöldverðarboð til heiðurs
Míkahíl Sergejevítsj og mér. Við
vorum enn í húsinu klukkan tvö að
morgni. .Við áttum að fljúga frá
Genf um morguninn en þeir gátu
ekki komið sér saman um lokaút-
gáfu sameiginlegrar yfírlýsingar
sinnar. Það var barist um hveija
setningu, hvert orð og hvern staf.
Engu að síður varð í Genf upphafið
að því sem mestu skipti — skilningi
á því að enginn gæti unnið í kjarn-
orkustyijöld og ekki mætti heyja
slíka styrjöld.
Eftir Genfarfundinn varð endur-
reisn í vísindalegum, menningarleg-
um og efnahagslegum samskiptum
þjóða okkar sem höfðu áður annað-
hvort verið stöðnuð eða alls ekki
verið til. Svo kom október árið 1986
og fundurinn í Reykjavík á íslandi.
Ilversu mikið hefur ekki verið ritað
nú þegar um þennan leiðtogafund
Sovétríkjanna og Bandaríkjanna og
spennuna sem myndaðist í kringum
hann! Já, við urðum öll að þola
hana en við munum og skiljum líka
mikilvægi fundarins — því án fund-
arins í Reykjavík hefði ekki komið
til fundanna í Washington 1987 eða
í Moskvu 1988. Þá hefði aldrei orð-
ið af þeim fundum sem reyndust
mun árangursríkari og uppbyggi-
legri en fundurinn í Genf. Þá hefði
enginn samningur verið gerður um
eyðileggingu meðaldrægra og
skammdrægra eldflauga. Og þá
hefði ekki náðst sá sjaldgæfí, gagn-
kvæmi mannlegi skilningur milli
sovésku og bandarísku þjóðanna
sem birtist svo greinilega í desem-
ber 1987 í Washington, 1988 í New
York og í Washington, Minnesota
og í San Francisco 1990. Þá varð
-r
MÖkGUNÉLÁÖlÐ 'sUN>IlUDÁGrÍJRi2ÓÍ' OK'íoÉER11991
Edúart Amvrosíevítsj Shevardnadze
og ég gengum hlið við hlið. Míkhaíl
Sergejevítsj varfarinn á undan okkur
og við urðum að brjótast í gegnum
mannþröngina. Ég leit á hann og sá
að það voru tár í augum hans eins
og í mínum. Þá sagði hann við mig:
„Líka vegna þessa var það þess virði
að hefjast handa um perestrojku.”
samkomulag í nafni friðar og vin-
áttu.
I Genf tókum við Nancy Reagan
þátt í því er lagður var homsteinn
að byggingu sem hýsa átti safn
Alþjóða Rauða krossins. Safnið hef-
ur nú verið opnað. Ég vildi að það
og öll þau verk sem Alþjóða Rauði
krossinn og Rauði hálfmáninn
vinna, táknuðu að eilífu samvinnu
milli ríkja og þjóða til framdráttar
gagnkvæmum skilningi og trausti
í nafni gæsku og góðverka.
■^kf öllum þeim minningum sem
ég á eftir ferðir Míkhaíls Sergejev-
ítsj til ýmissa landa, eru þær mikil-
vægustu af þúsundum vinsamlegra
mannsandlita. Ég man eftir Delhi,
New York, Minnesota, Prag, Kraká,
Stettin, Berlin, Dortmund, Stuttg-
art, Shanghai, Madrid, Barcelona,
Róm, Messina, Milanó, Naga-
saki. . . Manngrúinn á strætum og
torgum borganna. Samúðin og vin-
semdin í andlitum fólksins. Von og
trú í hjörtum fólksins og augum,
trúin á það að heimurinn geti kom-
ist af án valdbeitingar, að heimur-
inn geti verið án stríðs.
Italía, land Dante og Petrarca.
Uppspretta evrópskrar menningar.
Dómkirkjutorgið í Mílanó með hina
ótrúlega fögru marmaraskreyttu
forhlið dómkirkjunnar sjálfrar. Alls
staðar er að sjá minnismerki um
forna menningu. Og jafnótrúlegar
og ógleymanlegar mér eru tilfinn-
ingar þeirra mörgu þúsunda sem
söfnuðust þar saman þegar íbúar
Mílanó buðu Míkhaíl Sergejevítsj
velkominn, ásamt sendinefndinni.
„Gorby, Gorby, Gorby!” var hrópað
á torginu. Édúart Amvrosíevítsj
Shevardnadze og ég gengum hlið
við hlið. Míkhaíl Sergejevítsj var
farinn á undan okkur og við urðum
að btjótast í gegnum mannþröng-
ina. Ég leit á hann og sá að það
voru tár í augum hans eins og í
mínum. Þá sagði hann við mig:
„Líka vegna þessa var það þess
virði að heíjast handa um perestr-
ojku.”
Ég endurtek sífellt við sjálfa mig
og aðra sömu spurninguna: Hefði
Edúard Amvrosíevítsj, vinur Míkha-
íls Sergejevítsj og maður sem hefur
sömu skoðanir, átt að binda enda
á samvinnu þeirra á þennan hátt?
Ég á bréfið sem Shevardnadze
skrifaði á sextugsafmæli sínu en
það var mjög sérstakur dagur fyrir
hann og fyrir okkur, vini hans.
Kæri Míkhaíl Sergejevítsj og
Raíse Maksímovna.
Þessi merkisdagur í lífi mínu, hið
mikilvæga heiðursmerki sem ég var
sæmdur og þau fallegu orð sem þú
lést falla í minn garð í tilefni sex-
tugsafmælis míns, gefa mér sið-
ferðilegan rétt til þess að tjá ykkur
mínar innilegustu þakkir. Engu að
síður vildi ég í þessu þakkarbréfi
gera meira en að þakka ykkur fyr-
ir heilla- og árnaðaróskir ykkar á
þessum degi sem er mér svo mikil-
vægur.
að væri réttara held ég að tala
um mikilvægi alls þessa tímabils í
lífi' flokksins og landsins, en líf
mitt og starf í-því embætti sem ég
var skipaður til, er aðeins lítill hluti
af Jþví.
I móttöku í sovéska sendiráðinu
í Madrid nýlega hitti ég gamlan
Spánveija, sem er víðsfjarri því að
vera sama sinnis og við en leið
miklar þjáningar í harmleiknum á
fjórða áratugnum og meðan hin
langa nótt undir stjórn Francos
varði. Þessi maður sagði: „Loksins
hefur komið fram fólk í alþjóðamál-
um með háleitar hugsjónir og hrein-
ar fyrirætlanir, vammlausir og ótta-
lausir riddarar eins og Don Quixote
að því er okkur Spánveijum fínnst.
Loksins hefur mikið mannlegt
metnaðarmál eignast yndislegan
mannlegan málsvara.”
Hann átti við þig.
Þú manst hvílíkar efasemdir og
kvíða ég leið er ég var skipaður í
embætti. Við hvert fótmál, hvern
dag og hveija stund fann ég fyrir
stórkostlegri mótspyrnu. En bæði
þá, fyrir rúmlega tveimur árum, og
enn í dag hef ég fundið og finn enn
í mér styrk til þess að sigrast á
þeirri andstöðu. Uppsprettu þessa
styrks míns er vissulega ekki að
finna í þeirri staðreynd að ég hafi
náð fullu valdi á flókinni list nýrra
alþjóðasamskipta, samskipta á tím-
um nýrra pólitískra hugsana. Við
eigum enn langt í land með það.
Ég tel uppsprettu styrks míns liggja
annars staðar.
Ég tel hana liggja í stuðningi
þínum sem ég fann og fínn enn á
tímum og dögum erfiðra prófrauna.
Ég tel hana liggja í þeirri stefnu
sem þú hefur mótað en heiðarleiki
hennar, vísindaleg undirstaða og
víðtæk skírskotun hafa gert hana
ómótstæðilega fyrir milljónir
manna. Ég sé hana í afstöðu þeirri
sem flokkurinn, samfélagið og land-
ið hafa tekið — afstöðunni sem
heimurinn kennir með réttu við þig.
Dijúgan hluta ævinnar hef ég
þjónað málstað flokksins eins vel
og ég hef getað. Ég hef aldrei leynt
því og leyni því ekki nú að ég hef
verið órólegur, haft mínar efasemd-
ir og á stundum verið ósammála
innra með mér en ævinlega hélt sú
trú mín aftur af mér að brátt kæmi
að örlagastundu fyrir föðurlandið.
Nú er sú stund upp runnin og mér
finnst í fyrsta sinn á ævinni að líf
mitt sé í algeru samræmi við líf
flokksins og þjóðarinnar.
í®að er mikill hamingjuvaki og
það á ég þér að þakka. Og ég kann
ekkert betra svar við því en það
að vera alltaf nærri þér í fremstu
röð perestrojku.
Spánveijinn hafði rétt fyrir sér
um allt nema eitt: Við erum ekki
að kljást við vindmyllur. En það er
hægt að fella allar hindranir í vegi
okkar og við munum endurlífga rík-
ið svo hamingjusamt fólkið geti lif-
að þar í gleði. Ég trúði þessu og
trúi því enn.
Þinn einlægur, E. Shevardnadze.
Enn í dag er ég. snortin af því
sem sagt er í bréfinu...
- Fólk hefur oft spurt mig og spyr
mig enn: Er það auðvelt líf að vera
eiginkona forsetans og aðalritara
flokksins? Ég svara því alltaf til að |
það sé auðveldara en að vera for- 1
seti og aðahfyari. Ég tek engar J
opinberar eða pólitískar ákvarðanir, •
á ekki hlut að undirbúningi þeirra •
og ber enga ábyrgð á þeim. Vinna
mín er alveg félagslegs eðlis. Allt i
sem ég geri fellur inn í þann ramma.
Þá er það útrætt. En forsetinn og
aðalritarinn er eiginmaður minn.
Áhyggjur hans eru mínar áhyggjur.
Getur kvíðinn vegna framtíðar
landsins, sem hver einasti hugsandi
íbúi Sovétríkjanna finnur fyrir í
hjarta sínu, ekki bært á sér í mínu
hjarta?
Þegar ég sæki fundi fulltrúa-
deilda sovéska þingsins í þinghöll-
inni í Kreml sit ég innan um fólk
sem boðið er á áheyrendapallana
og margir koma til mín — þingfuli-
trúar, gestir og fréttamenn. Þeir
spyija mig spurninga, spyija mig
álits og þakka mér fyrir að vera
viðstödd ásamt þeim í salnum. En
sumir spyija mig: „Af hveiju ger-
irðu þetta? Þú hlífír þér ekki, Raísa
Maksímovna. Af hverju veldurðu
sjálfri þér spennu og hugarangri?
Áf hveiju?” Einu sinni, þegar ég
var að ræða við hina vinsælu og
hæfileikaríku söngkonu okkar, Öllu
Bórísovnu Púgatsjevu, heyrði ég
hana segja: „Ég get ekki sungið
samkvæmt forskrift, Raísa Maksí-
imovna — það verður að kojna frá
hjartanu.” Ég skil hana. Ég get
ekki lifað eftir forskrift. Ég get
ekki lifað án þess að sinna öllu því
sem ég geri af öllu hjarta, öllu sem
ég tek þátt í og ég ber ábyrgð á.
**
Eg minnist annars atburðar sem
reyndar varð ekki í Moskvu heldur
í París. Við Míkhaíl Sergejevítsj
höfum heimsótt þá borg oft og það
vill svo til að tvisvar hef ég haft
sem leiðsögumann og aðstoðar-
mann mjög fallega stúlku sem heit-
ir Isabel. I síðara sinnið, rétt áður
’en við fórum, átti ég við hana und-
arlegar samræður.
„Frú,” sagði hún. „Við störf mín
hitti ég margt stórmenni. Ég hef
áhyggjur af þér. Þú ert eins og ég.
Þetta verður mjög erfítt fyrir þig.”
„Af hveiju, Isabel?”
„Þú ert of opin, þú hefur áhyggj-
ur af öllu.”
„Hvað er þá til ráða,” spurði ég.
Stúlkan yppti öxlum.
Húólæknir
Hef opnaó lækningastofur í Þönglabakka 6,
Reykjavík (Læknasetrið), og á Suðurgötu 44,
Hafnarfirði (gegntSt. Jósefsspítala).
Tímapantanir í símum 677700 (Læknasetrið) og
53888 (Hafnarfjörður).
Bárður Sigurgeirsson. Sérgrein: Húð- og
kynsjúkdómar.
Félag háskúlamenntaðra
hjúkrunartræðinga
♦

Hjúkrunartélag
Hjúkrun ’91
Ráðstefna haldin 25.-26. október
á Hótel Sögu.
Efni ráðstefnunnar:
* Gæðastýring í hjúkrun
* Klínísk ákvarðanataka í hjúkrun
* Tölvur í hjúkrun
Gestaíyrirlesari ráðstetnunnar er dr. Kathryn J. Hannah.
Skráning á ráðstefnuna fer fram í síma 91-694940.
Ráðstefnan er opin öllu starfsfólki í heilbrigðisstéttum.