Morgunblaðið - 06.11.1991, Blaðsíða 23

22
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. NÓVEMBER 1991
IKwgmtt&Iiifetfe
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 110 kr. eintakið.
Einkavæðing og sala
ríkisfyrirtækja
Ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks
og Alþýðuflokks hefur það
á stefnuskrá sinni að gera átak
til einkavæðingar í starfsemi
hins opinbera á kjörtímabilinu.
Áherzla verður lögð á það að
breyta þeim opinberu fyrirtækj-
um, sem starfa á samkeppnis-
markaði, í hlutafélög og selja
þau síðan þegar aðstæður leyfa.
Ríkisstjórnin stefnir að því, að
afla ríkissjóði fjár með þessum
hætti er nemi 1-2% af ríkisút-
gjöldum á kjörtímabilinu.
í stefnu- og starfsáætlun rík-
isstjórnarinnar, Velferð á varan-
legum grunni, er fjallað um
einkavæðingu i kaflanum um
Ráðdeild í ríkisrekstri og þar
segir um tilgang og tilhögun
einkavæðingar:
„Ríkisstjórnin mun selja ríkis-
fyrirtæki og fela einkaaðilum
verkefni og þjónustu að undan-
gengnum útboðum auk þess sem
hagrætt verður í rekstri hins
opinbera. Sérstakt kapp verður
lagt á að selja þau ríkisfyrirtæki
sem notið hafa óeðlilegrar sam-
keppnisaðstöðu í samanburði við
annað atvinnulíf í landinu. Söl-
unni verður þannig hagað að
ekki komi til röskunar á íslensk-
um ijármagnsmarkaði. Hvað
varðar útboð á verkefnum og
þjónustu sem kostuð eru af al-
mannafé sýnir reynslan að þau
geti leitt til verulegs spamaðar
fyrir ríkissjóð. Þá hefur ríkis-
stjórnin einsett sér að breyta
ýmsum opinberum stofnunum
og fyrirtækjum í hlutafélög er
verði, a.m.k. fyrst um sinn, í
eigu ríkisvaldsins, en hlutabréf
í þeim verði síðan seld. Þessi
fyrirtæki og stofnanir eiga að
starfa við sambærileg skilyrði
og almenn fyrirtæki enda gildi
um reksturinn almennar bók-
halds- og skattareglur. Þess
verður gætt að einkafyrirtækj-
um verði ekki afhent einokunar-
aðstaða á markaði.
Markmið þessara ráðstafana
er að breyta hagkerfí okkar í
nútímahorf og losa það úr viðjum
pólitískrar ofstjórnar. Þær miða
einkum að því að farið sé vel
mpð það fé sem þjóðin leggur í
sameiginlegan sjóð. Þannig veit-
ist stjórnvöldum raunverulegt
svigrúm til að sinna af kost-
gæfni þeim félagslegu markmið-
um sem þau setja sér.”
Það er fagnaðarefni, að ríkis-
stjórnin hefur tekið svo afdrátt-
arlausa afstöðu til nýsköpunar í
íslenzku atvinnulífi, sem í einka-
væðingunni felst. Opinber rekst-
ur er mjög fyrirferðarmikill í
landinu og á margs konar svið-
um. í sumum tilvikum er um
einokunarfyrirtæki að ræða, en
í öðrum eiga ríkisfyrirtæki í sam-
stundum með forgjöf á kostnaði
einkareksturs.
Hagkerfi markaðarins hefur
farið sigurför um heiminn und-
anfarin ár, því yfírburðir þess
yfir miðstýrðu hagkerfí sósíal-
ismans hafa orðið æ augljósari.
Það er tímanna tákn, að komm-
únistaríki Austur-Evrópu sjá
enga leið betri til bættra lífs-
kjara en að taka upp markaðsbú-
skap. Sú leið verður þó þyrnum
stráð, ekki sízt í Sovétríkjunum
fyrrverandi, því efnahagskerfi
þessara landa eru í rúst eftir
miðstýrð ríkisafskipti.
Það er ekki eftir neinu að bíða
fyrir ríkisstjórn Sjálfstæðis-
flokks og Alþýðuflokks að hrinda
áformum sínum um einkavæð-
ingu í framkvæmd og á það jafnt
við sölu opinberra fyrirtækja og
útboð á þeim þáttum opinbers
reksturs sem hagkvæmir geta
talizt. Við sölu ríkisfyrirtækja
verður að gæta þess, að eignar-
aðild verði dreifð og allur al-
menningur eigi þess kost að taka
þátt í einkavæðingunni. Komi til
sölu einokunarfyrirtækja ríkisins
þarf að tryggja, að einokunin
haldi ekki áfram í nýrri mynd.
Auk þess að losa ríkissjóð við
ábyrgð og skuldbindingar vegna
rekstursins er tilgangur einka-
væðingarinnar að auka sam-
keppni. Sé það ekki hægt, vegna
eðlis starfseminnar, þarf hið op-
inbera að hafa eftirlit með
rekstrinum. Kominn er tími til
að sett verði lög um hringa-
myndanir og samkeppni til að
tryggja að lögmál markaðarins
virki.
Ríkisstjórnin hefur flutt á Al-
þingi frumvarp um stofnun hlut-
afélags um Sementsverksmiðju
ríkisins. Ætlunin er, að ríkið eigi
öll hlutabréfin en það verður að
ganga út frá því, að ríkisstjómin
muni fyrr en síðar selja bréfin á
almennum markaði. Engin rök
eru fyrir því, að ríkið framleiði
sement og því eðlilegt, að sú
starfsemi verði seld í hendur
einkaaðila. Frumvarpið hefur
nokkrum sinnum áður verið flutt
á Alþingi, en það hefur aldrei
náð fram að ganga.
Islendingar hafa ákveðið að
gerast aðilar að Evrópsku efna-
hagssvæði, en það hefur í för
með sér, að innlend fyrirtæki
munu þurfa að mæta vaxandi
samkeppni jafnframt því sem
þau fá tækifæri til að spreyta
sig á mörkuðum annarra aðildar-
ríkja. Undirbúningur íslenzks
atvinnulífs að nýjum aðstæðum
þarf að hefjast strax og því er
rétti tíminn fyrir ríkisstjórnina
að hefjast handa um áform sín
um einkavæðingu og sölu ríkis-
fyrirtækja.
keppni við einkafyrirtæki.ög það . • > .
Skýr starfsáætlun
stj órnarflokkanna
eftir Björn
Bjarnason
Þegar ríkisstjórn Davíðs Oddssonar
var mynduð á skömmum tíma eftir
kosningarnar í apríl síðastliðnum og
gefinn. út sáttmáli stjórnarflokkanna,
var jafnframt greint frá því, að á
sumarmánuðum yrði samin stefnu-
og starfsáætlun ríkisstjórnarinnar. Því
starfi la.uk á fyrstu dögum þingsins,
sem kom saman 1. október síðastlið-
inn, og var svonefndri hvítri bók ríkis-
stjórnarinnar Velferð á varanlegum
grunni dreift til þingmanna sama dag
og forsætisráðherra flutti stefnuræðu
sína hinn 10. október síðastliðinn. í
þessari bók er að finna stefnu- og
starfsáætlun ríkisstjórnarinnar. Hefur
hún meðal annars verið kynnt á um
30 fundum, sem þingmenn Sjálf-
stæðisflokksins hafa efnt til víða um
land undanfarna daga.
Ef marka má unditektir á þeim
fundum, sem ég hef sótt, hlýtur þessi
stefnuyfiriýsing ríkisstjórnarinnar
góðar viðtökur. Kann fólk vel að meta
að geta fengið á einum stað yfírsýn
yfir þau viðfangsefni, sem stjórnar-
flokkarnir ætla einkum að sinna í
samstarfi sínu á kjörtímabilinu.
A undanförnum dögum hefur síðan
annað skjal komið til sögunnar, sem
á ekki síður eftir að setja svip sinn á
störf ríkisstjórnar og Alþingis á næstu
mánuðum og árum en hin hvíta bók
ríkisstjórnarinnar. Hér er vísað til
samningsins um evrópskt efnahags-
svæði. Ráðherrar 19 aðildarlanda
samningsins komust að endanlegri
niðurstöðu hinn 21. október síðastlið-
inn. Áform eru uppi um að þjóðþing
þessara 19 landa auk þings Evrópu-
bandalagsins staðfesti þennan samn-
ing í tæka tíð, svo að unnt verði að
hrinda honum í framkvæmd frá og
með 1. janúar 1993, samhliða sam-
eiginlegum innri markaði Evrópu-
bandalagsins.
Samningurinn miðar að því, að ís-
lendingar geti tekið fullan þátt í við-
skipta- og efnahagssamvinnu Evrópu-
þjóðanna, án þess að gerast aðilar að
Evrópubandalaginu. I honum eru
ákvæði um eftirlitsstofnun og dómstól
til að tryggja jafnræði allra aðila að
samningnum. Vegna samningsins
þarf ekki einvörðungu að breyta ýms-
um íslenskum lögum og lögfesta ný-
mæli heldur kann einnig að vera nauð-
synlegt að setja í lög ákvæði er sporna
gegn áhrifum, sem talin eru neikvæð
fyrir efnahags- og atvinnustarfsemi
hér. Þar ber hæst spurninguna um
rétt erlendra manna til að kaupa fast-
eignir og jarðir hér. Er unnið að at-
hugun þess máls á vegum Halldórs
Blöndals landbúnaðarráðherra en í tíð
Steingríms J. Sigfússonar, forvera
Halldórs, var þessu verkefni ekkert
sinnt í landbúnaðarráðuneytinu, þótt
flokksbræður Steingríms í Alþýðu-
bandalaginu setji þetta atriði nú helst
fyrir sig.
Flokkar án stefnu
Þeir sem kynna sér stefnu- og starfsá-
ætlun ríkisstjórnarinnar þurfa ekki
að lesa lengi til að átta sig á því, að
þar kveður að ýmsu leyti við annan
tón en gert hefur í stefnumótun ríkis-
stjórna undanfarin 20 ár, eða á þeim
tíma, sem Framsóknarflokkurinn átti
ráðherra í stjórn. Á þessum tíma hafa
allir samstarfsflokkar framsóknar-
manna orðið að laga sig að þeirri stað-
reynd, að stefna og starfshættir
Framsóknarflokksins byggjast á því,
að stjórnmálamenn hafi sem mest
afskipti af atvinnulífinu og stjómi með
handafli.
Síðasta ríkisstjórn undir forsæti
Framsóknarflokksins var mynduð síð-
sumárs 1988 í kringum opinbera sjóði
undir pólitískri forsjá. Þessir sjóðir
standa nú ákaflega illa, uppgjör þeirra
er eins konar uppgjör við framsóknar-
mennskuna í landsstjórninni. Við
brotthvarf Framsóknarflokksins úr
ríkisstjóm blasir einnig við að byggða-
stefnan sem mótuð var fyrir 20 árum
og átti að vera andsvar við viðreisnar-
stefnunni hefur gjörsamlega brugðist.
Um leið og þetta er sagt, skal þess
minnst, að samvinnustefna Fram-
sóknarflokksins, sem reis hæst með
starfsemi Sambands íslenskra sam-
vinnufélaga, hefur ekki lengur neitt
pólitískt gildi.
Tilvistarvandi Alþýðubandalagsins
hefur magnast í réttu hlutfalli við
niðurlægingu sósíalisma og kommún-
isma. Fyrrum leiðsagnarflokki heims-
kommúnismans, Kommúnistaflokki
Sövétríkjanna, hefur verið lýst sem
glæpasamtökum. Athyglisvert er, að
forystumenn Alþýðubandalagsins
nota ekki lengur orðið sósíalismi í
málflutningi sínum. Þeir segjast nú
vera fulltrúar róttækrar jafnaðar-
stefnu, sem er óljós útgáfa á sósíal-
demóktratisma.
Samráð við stjórnarandstöðu
Samkvæmt nýjum þingsköpum sem
tóku gildi, þegar Álþingi varð ein
málstofa, er gert ráð fyrir auknu hlut-
verki þingnefnda. Tilgangurinn með
því er meðal annars sá, að stytta þann
tíma, sem mál þurfa að vera til með-
ferðar í þingsalnum sjálfum. Reynslan
af fyrstu vikunum nú í haust sýnir
hins vegar, að vegna mikilla almennra
Björn Bjarnason
„Um þingstörfin er
ráðgast við stjórnar-
andstöðuna á samráðs-
fundum, sem forseti
Alþingis efnir til með
formönnum þingflokk-
anna fimm. Er reglu-
lega efnt til slíkra
funda í viku hverri og
einnig þegar tilefni gef-
ast endranær.”
umræðna í þingsalnum hefur aðeins
tekist að koma fáeinum málum til
nefnda.
Eðli málsins samkvæmt' er það
stuðningsfiokkum ríkisstjórnar kapps-
mál að koma frumvörpum áfram á
Alþingi. Stjórnarandstæðingar and-
mæla fullyrðingum, um að þeir séu
að teija störf Alþingis með málþófi.
Þeir segjast hins vegar vera að efna
það, sem boðað var, eftir að þeir fengu
ekki meirihluta í forsætisnefnd Al-
þingis _og neituðu að bjóða fram í
hana. í því máli var aðeins farið að
þingsköpum og styrkur flokka látinn
Sólfar o g súlur tvær
eftir Kristinn E.
Hrafnsson
Undanfama daga hafa birst nokkr-
ar greinar í bloðum um „Sólfar” Jóns
Gunnars Árnasonar við Sæbraut og
umhverfi þess. í nokkrum þessara
greina hefur undirritaður verið nefnd-
ur og þá ýmist sem ráðgjafi við hönn-
un umhverfis eða samráðsmaður. Ég
vil hér með nokkrum orðum varpa ljósi
á þetta mál, en mér er annars óljúft
að gera það í fjölmiðlum, en tel mig
ekki geta annað og lít ég á þetta skrif
mitt sem mannorðsvörn og tilraun til
áð bjarga heiðri látins listamanns.
Stuttu fyrir andlát Jóns Gunnars
árið 1989 var komin fram hugmynd
um staðsetningu verksins við Sæbraut
og lýsti hann yfir ánægju sinni með
hana. Honum vannst þó ekki. tími til
að koma hugmyndum sínum á blað
varðandi frágang umhverfis og því á
litlu að byggja fyrir þá sem tóku það
vandasama verk að sér. Ekki er mér
kunnugt um hveijir það voru, en tel
þó nokkuð víst að það hafi verið starfs-
menn gatnamálastjóra eða skipulags-
arkitektar Sæbrautar sem enn hafa
það á sinni könnu og hafi hugmyndin
verið sú að það yrði tekið með inn í
þá heildarmynd sem var að fæðast
af svæðinu.
í raun er hér um eðlilegan hlut að
ræða, þ.e. að verkið sé tekið með inn
á skipulagsuppdrætti af svæðinu, en
um leið mjög óeðlilegt að viðkomandi
arkitektar séu ráðnir í að móta nán-
asta umhverfi listaverksins án sam-
ráðs við þá sem þekktu listamanninn
og hugmyndir hans. Enda hefur kom-
ið á daginn að mistök hafa verið gerð
við endanlegan frágang og uppsetn-
ingu þess.
Undirstöður verksins, hringflögur,
hæð þess og stefna eru verk viðkom-
andi arkitekta og hefur lítið verið sett
út á þá vinnu, en það sem hins vegar
hefur farið framhjá arkitektunum ei*
inntak verksins — trúarlegt og tákn-
rænt — og því hafa þeir stefnu „Sólf-
arsins” í norður, homrétt á Sæbraut,
en ekki í sólsetursátt eins og inntak
þess þó krefst. Þetta eru e.t.v. alvar-
íegustu mistökin í allri þessari sö{fu.
18. ágúst 1990 var listaverkinu
komið fyrir á sínum stað og var það
mikil athöfn. Undirstöðum þess var
þá að mestu lokið, þó nokkur frá-
gangsvinna væri eftir. Fram að þeim
tíma hafði ég ekki komið nálægt öðru
en gerð sniðmóta fyrir smíði á verkinu
(1988), enda búsettur erlendis.
Þegar hér var komið sögðu dætur
Jóns Gunnars (handhafar höfundar-
réttar) mér frá hugmyndum sem fram
væru komnar um endanlegan frágang
umhverfis verkið og væru þar inná
súlur tvær og miklar sem þær sæju
ekki tilganginn með og væru í hróp-
legu ósamræmi við verkið. Arkitekt-
arnir leggðu þó mikla áherslu á að
þær væru nauðsynlegar tii að lýsa upp
verkið og afmarka það frá Sæbraut-
inni. Þessari hugmynd kváðust þær
hafa mótmælt og hafi alla tíð síðan
gert. Enda hygg ég að skjalfest sam-
þykki þeirra fyrir einu eða öðru sé
ekki til. Og samþykktir stofnana
borgarinnar taka ekki af þeim höfund-
aréttinn.
Sl. vor báðu þær mig að mæta með
sér á fund hjá arkitektunum, því þar
ætti að afgreiða málið og hefja fram-
kvæmdir hið fyrsta. Á þeim fundi var
hugmyndum arkitektanna um frá-
gang umhverfisins í veigamiklum
atriðum hafnað og ræddar Ieiðir til
úrbóta. Tillaga arkitektanna gerði ráð
fyrir mun stærra og viðameira mann-
virki en verkið gat þolað, en við vildum
gera það eins hlutlaust gagnvart verk-
inu og unnt var. Jafnframt báðum við
þá að leita annarra leiða til að lýsa
verkið upp og/eða gera athugun á
nauðsyn þess að varpa ljósi beint á
þá. (Það iifir jú á sólinni!).
Nokkru seinna var haldinn fundur
hjá gatnamájastjóra þar sem nýjar
hugmyndir vorú lagðár fram og nú
tii bóta, nema hvað ljósasúlurnar voru
enn á sínum stað og því ljóst að það
var ætlun arkitektanna frá upphafi
að þær yrðu settar upp. Þeir lögðu
enn mikla áherslu á nauðsyn súlnanna
og töldu þær að auki merkja staðinn
mun betur! Jafnframt var upplýst að
hugmyndin um að minnka umgjörð
verksins kostaði nokkrum milljónum
meira, en var ekki talið skipta máli
þ.e. verkið ætti aðeins það besta skil-
ið.'Þrátt fyrir efasemdaraddir frá mér
og handhöfum höfundaréttar um
ágæti títtnefndra súina, en mikinn
þrýsting frá arkitektunum, var sú
afdrifadríka ákvörðun tekin að fara
eftir teikningum þeirra og mikið lá
nú á, því enn átti að afhjúpa 18. ág-
úst. Þetta var semsagt árið 1991, en
upplýst hefur verið að teikningar af
umhverfinu voru samþykktar sam-
hljóða í borgarskipulagi Reykjavíkur
14. nóvember 1989 og því spurning
af hveiju við vorum að hræra í mál-
inu, en mér var ekki kunnugt um
þessa samþykkt, fyrr en hún birtist í
Morgunblaðinu 2. nóvember sl. í þessu
samhengi vil ég taka fram að ég hef
aldrei haft atkvæðisrétt í þessu, máli,
þó svo handhafar höfundaréttar hafí
leitað til mín eftir áliti.
Af framansögðu má ljóst vera að
það er alrangt sem Baldur Svavarsson
arkitekt segir í samtali við Morg-
unblaðið 25 október sl. að umgjörð
verksins hafi verið hönnuð í „sam-
ráði” við mig „áður en verkið var sett
upp”, eða yfirleitt í samráði við mig.
Enda er ég ekki tilbúinn að skrifa
undir það að verkið þurfi endilega að
lýsa upp, né að það þurfi á eins kon-
ar hliði að halda, eða aðskilnaði frá
umhverfinu í stærra samhengi. Þessi
atriði eru í raun öll í andstöðu við
hugmyndafræði þess. Því síður er sér-
stök ástæða til að lýsa verkið upp að
næturlagi fyrir gesti miðbæjarins á
meðan það spillir fyrir þeim þúsundum
sem vilja njóta þess dag hvern í björtu.
Enda miðuðu hugmyndir mínar og
' höfundarréttháfa að því að draga eins
Kristinn E. Hrafnsson
„Af ofanrituðu má ljóst
vera að ákvörðun um
uppsetningu ljósasúln-
anna var ekki yfirveg-
uð og öllum hlutaðeig-
andi sæmast að viður-
kenna að hér er um
hrapalleg mistök að
ræða - mistök sem auð-
velt er að leiðrétta.”
mikið úr áhrifum umgjarðar verksins
og hægt er og opna fyrir aðgang
augans frá sem flestum sjónarhorn-
um.
Af ofanrituðu má ljóst vera að
ákvörðun um uppsetningu ljóssúln-
anna var ekki yfirveguð og öllum hlut-
aðeigandi sæmast að viðurkenna að
hér er um hrapalleg mistök að ræða
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. NÓVEMBER 1991
23
Orkuþing ’91:
Ráðstefna um orkumál
ráða. Ef slík vinnubrögð eiga einhvers
staðar að vera í heiðri höfð, er það á
Alþingi. Er fráleitt að afsaka ómál-
efnaleg vinnubrögð á Alþingi með því
að benda á forsætisnefndina og störf
hennar. Minnihlutinn getur ekki gert
sér neinar rökstuddar vonir um að
ráða gangi þingmála. Hann getur hins
vegar drepið umræðum á dreif og
valdið töfum. Að lokum leiða slík
vinnubrögð aðeins til lengri og tíðari
þingfunda.
Um þingstörfin er ráðgast við
stjómarandstöðuna á samráðsfund-
um, sem forseti Alþingis efnir til með
formönnum þingflokkanna fimm. Er
reglulega efnt til slíkra funda í viku
hverri og einnig þegar tilefni gefast
endranær. Er mælt fyrir um þessa
fundi í þingsköpum. Þarna er farið
yfir stöðu þingmála og framgang
þeirra. Þetta er vettvangurinn, sem
stjórnarandstaðan hefur til áhrifa á
störf þingsins. Hins vegar hefur verið
upplýst í umræðum í þingsalnum, að
ekki hafí reynst unnt að treysta því,
sem menn töldu niðurstöðu á slíkum
samráðsfundi forseta með þirigflokks-
formönnum. Þá alvarlegu brotalöm
má rekja til stjórnarandstöðunnar.
Það er hreinn fýrirsláttur að kenna
kjörinu í forsætisnefndina um uppnám
Miði stjórnarandstöðunnar á Alþingi.
Ástæðan fyrir óróanum er í fyrsta
lagi sú, að það er ákaflega óþægilegt
fyrir framsóknarmenn að sætta sig
við að hafa tapað ríkisstjórnarsetunni
og ítökunum, sem hún veitir í stjórn
Alþingis. Það tekur slnn tíma fyrir
fyrrum ráðherra flokksins og þing-
flokkinn í heild að átta sig á hinni
breyttu stöðu. Segja má að hið sama
gildi um afstöðu alþýðubandalags-
manna, þótt þeir hafi ekki verið jafn-
lengi í valdastöðu og framsókn-
armenn. Þá virðast ýmsir af forystu-
mönnum Alþýðubandalagsins enn í
sömu stellingum og fyrir tæpum 30
árum þegar þeir slógu um sig í vöm
fyrir sósíalisma og kommúnisma eða
framsóknar- og samvinnustefnuna í
umræðum á vegum Framtíðarinnar í
Menntaskólanum í Reykjavík.
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík.
— mistök sem auðvelt er að leiðrétta.
— Hafi arkitektarnir talið mig tals-
mann þess að þetta yrði gert, má ljóst
vera að það er ég ekki og eigi súlurn-
ar að standa vil ég með þessu bréfi
hreinsa mig af öllum áburði þeirra
um að ég sé „samráðsmaður” um
smíði þeirra og uppsetningu.
Af máli þessu öllu má mikið læra
og vonandi að menn geri það og gangi
framvegis betur um þann arf sem
meistarar myndlistarinnar treysta
okkur fyrir. Furðulegt finnst mér og
að uppsetning eins glæsilegasta lista-
verks í Reykjavík hafi aldrei verið
rædd í menningarmálanefnd borgar-
innar, sem er yfirstjóm listasafns
Reykjavíkur, heldur hafi það eingöngu
og aðeins verið á borði gatnamála-
stjóra og skipulagsarkitekta hans. Því
skora ég hér með á menningarmála-
nefnd að taka málið til meðferðar og
leita lausnar á því í samráði við hand-
hafa höfundarréttar, listamenn og við-
komandi arkitekta.
Eiríkur Þorláksson myndlistar-
gagnrýnandi Morgunblaðsins hefur
áhyggjur af þessu máli og fordæmis-
gildi þess og skrifar ágæta grein um
það 20. október sl. Það sem Eiríki
hins vegar yfirsést er að fordæmin
eru fyrir hendi og hér er fremur um
afleiðingar þeirra að ræða. Til dæmis
vil ég nefna umgengni við verk Ein-
ars Jónssonar, „Utlaginn”, við Hóla-
vallagarð (Melatorg). Þar burðast úti-
legumaður með ná konu sinnar á baki
og örvilnað barn í fangi í skjóli nætur
til að freista þess að koma líkama
hennar í vígða mold. Þessi staður er
í dag einhver sá best upplýsti í gjör-
vallri borginni og undir vissum sjón-
arhomum hverfur verkið í skærhvíta
ofurbirtu sterkra kastara. Þetta er
slæmt fordæmi og vitanlega í ósam-
ræmi við innihald verksins og því eðli-
legt að spurt sé svipaðra spurninga
og Eiríkur gerir í grein sinni: „Hvað
ræður slíkri umgjörð? Vom erfíngjar
listamannsins og/eða handhafar höf-
undarréttari spurðir álits? Var leitað
til listamanna eða listráðunauta um
þessa framkvæmd? Eða er hér á ferð-
inni einkamál arkitekta eða verkfræð-
inga, sem ekki þurfa að taka tillit til
eins eða neins?” Og dæmin em fleiri.
Höfundur er myndhöggvari.
ORKUÞING ’91 verður haldið á
Hótel Sögu dagana 14. og 15.
nóvember nk. Að þinginu standa:
Samband íslenzkra rafveitna,
Samband íslenzkra hitaveitna, ís-
lensku olíufélögin, Landsvirkjun
og Orkustofnun.
Orkuþing var síðast haldið árið
1981, „Orkuþing ’81”. Því má
segja að sú hefð sé að komast á,
að halda ítarlegt þing ,um orku-
mál landsins á 10 ára fresti, segir
í fréttatilkynningu.
Orkuþing ’81 var haldið í kjölfar
örra verðhækkana á olíu. Á þeim
10 árum, sem liðin eru, hefur ríkt
einskonar kyrrstaða í uppbyggingu
á orkuiðnaði í landinu. Nokkuð hefur
þó verið gert til að bæta nýtingu
orkunnar, t.d. með breyttu sölufyr-
irkomulagi hjá hitveitum. Rafkynt-
um hitaveitum hefur fjölgað og farið
er að samnýta jarðhita og rafmagn
í meira mæli en áður.
Blikur eru á lofti í íslenskum orku-
málum og óvíst hvert stefnir. Ýmsar
spurningar vakna í þessu sambandi.
Er t.d. rétt að ríki og sveitarfélög
reki orkufyrirtækin, eða á að einka-
væða þau líkt og á Bretlandi og í
sumum Norðurlandanna? Verða hér
fleiri álver eða vetnisver, eða verður
raforka flutt úr landi um kapal? Á
útflutningur jarðhitaþekkingar
framtíð fyrir sér? Fara ferðamanna-
þjónusta og orkufrekur iðnaður sam-
an? Er lífvænlegt á íslandi án orkuf-
reks iðnaðar? Hver á orkulindir
landsins? Hefur verið staðið skyn-
samlega að fjármögnun orkufram-
kvæmda? Er orkuforði landsins rétt
metinn? Eru nægjanlegar kröfur
gerðar til gæða eldsneytis og hreinsi-
Umhverfisráðuneytið hefur
staðfest nýjar reglur um hrein-
dýraveiðar að vetrarlagi, þar sem
í fréttatilkynningu frá Sálfræð-
istöðinni segir að námskeiðið sé
einkum ætlað foreldrum, aðstand-
endum og fagfólki sem vilji kynna
sér hvernig börn bregðist við erf-
iðri lífreynslu og hvernig megi
hjálpa þeim að takast á við það
álag sem fylgi. Þá segir að á
hveiju ári þurfi fjöldi barna að
takast á við sorg vegna missis
ástvina. Áföll eins og skilnaður,
dauði og alvarleg lífsreynsla geti
'sett djúp spor í sálarlíf bama.
búnaðar farartækja? Hvenær verða
rafknúin farartæki algeng á íslandi?
Á orkuverð að vera hið sama alls
staðar á landinu? Er hægt að auka
vellíðan landsmanna enn frekar með
aukinni orkunotkun? Er ástæða til
að hvetja til orkusparnaðar á íslandi
líkt og í öðnam löndum? Er jarðhiti
mengandi? Hver er orkunotkun í
hefðbundnum landbúnaði og garð-
yrkju? Nýtum við jarðhitann nægi-
lega mikið í atvinnuvegunum? Hvað
f tilkynningu utanríkisráðuneyt-
isins segir m.a. að deilurnar í Júgó-
slavíu verði að leysa á grundvelli
ákvæða RÖSE um sjálfsákvörðun-
arrétt þjóða, landamæri og réttindi
þjóðernisminnihluta. „Breytingar á
landamærum með vopnavaldi eru í
andstöðu við gagnkvæmar skuld-
bindingar aðildarríkja RÖSE. Af
hálfu íslenskra stjórnvalda verða
slíkar breytingar undir engum kring-
leyfi er veitt til að veiða 166
hreinkýr í 17 sveitarfélögum á
Austurlandi á tímabilinu 9. nóv-
Markmið námskeiðsins sé að veita
aðstandendum barnsins fræðslu
og ráðgjöf í þessum efnum. Það
sé gert í þeim tilgangi að hjálpa
börnum yfir erfiðasta hjallann og
í þeirri von að fyrirbyggja alvar-
legar afleiðingar missis.
Námskeiðið fer fram í formi
erinda, hópvinnu og úrvinnslu
verkefna. Leiðbeinendur eru sál-
fræðingarnir Álfheiður Steinþórs-
dóttir og Guðfinna Eydal.
kostar náttúruvernd?
Mörgum spurningum er ósvarað.
Markmið Orkuþings ’91 er að svara
einhveijum af þeim spurningum sem
á okkur brenna, auk þess að gefa
ítarlegt yfirlit um stöðu, horfur og
skipan íslenskra orkumála.
Á þinginu er boðið upp á um 80
erindi og veggspjöld. Því lýkur með
pallborðsumræðum um orkumál,
undir kjörorðunum „Orka til heilla”.
(Fréttatilkynning)
umstæðum viðurkenndar,” segir í
tilkynningu ráðuneytisins.
Ennfremur segir þar að lýðveldin
Slóvenía og Króatía hafi með lýðræð-
islegum hætti lýst yfir sjáflstæði og
verði hernaðaraðgerðir ekki stöðvað-
ar sé óhjákvæmilegt að hið alþjóð-
lega samfélag grípi til frekari að-
gerða í því skyni að stuðla að lausn
átakanna.
ember til 1. desember 1991. Tek-
ið er fram að hreintarfar eru
friðaðir og skal varast að styggja
þá. Auk þess er veitt heimild til
að veiða 18 hreindýr í Borgar-
hafnarhreppi, óháð aldri og kyni.
í frétt frá ráðuneytinu kemur
fram, að ekki hafí tekist að veiða
þau 1.097 hreindýr sem heimild var
gefin fyrir í haust og að mikilvægt
sé talið að fækka hreinkúm til að
halda aftur af viðkomu í stofninum.
„I venjulegu árferði eru hreinkýr í
góðu líkamlegu ástandi á þessum
árstíma. Hið sama verður ekki sagt
um hreintarfa sem horast mjög á
fengitíma sem nú er liðinn. Því eni
tarfar nú friðaðir og skal varast að
styggja þá. Að þessu sinni er ekki
tiltekinn fjöldí hreinkálfa sem má
veiða. Hins vegar er ráð fyrir því
gert að hreinkálfar, sem snúa aftur
til felldra kúa, verði veiddir þar eð
ekki er ljóst hveijar lífslíkur þeirra
eru án mæðra sinna. Hreindýraveiði
á þessum árstíma er undantekning
sem ekki á að þurfa að grípa til
þegar hreindýrastofninn er kominn
í æskilega stærð svo sem að er
stefnt.”
Gert er ráð fyrir að ráðuneytið
geti heimilað veiðar eftir 1. desemb-
er ef veiðistjóri telur ástæðu til að
höfðu samráði við hreindýraeftirlits-
mann. I Vopnafjarðarhreppi er
heimilt að veiða 6 hreinkýr, í Fella-
hreppi 7 kýr, Tunguhreppi 6 kýr,
Hlíðarhreppi 6 kýr, Hjaltastaða-
hreppi 3 kýr, Seyðisfjarðarkaupstað
3 kýr, Egilsstaðabæ 6 kýr, Norð-
fjarðarhreppi 6 kýr, Reyðarfjarðar-
hreppi 4 kýr, Búðahreppi 3 kýr,
Breiðdalshreppi 44 kýr, Berunes-
hreppi 3 kýr, Búlandshreppi 3 kýr,
Geithellnahreppi 5 kýr, Bæjarhreppi
15 kýr, Nesjahreppi 16 kýr og í
Mýrarhreppi 30 kýr.
Heimilaðar veiðar á 166
hreinkúm - tarfar friðaðir
ÁföII eins og skilnaður, dauði og alvarleg lífsreynsla geta sett
djúp spor í sálarlíf barna.
Sálfræðistöðin:
Námskeið um böm og sorg
Sálfræðistöðin gengst þessa dagana fyrir námskeiði undir heit-
inu Börn í sorg. Áður hafa verið haldin námskeið um þroska
barna og samskipti þeirra við foreldra.
Islensk stjórnvöld:
Hernaðaraðgerðir í
Króatíu fordæmdar
ISLENSK stjórnvöld fordæma harðlega hernaðaraðgerðir Serba á
hendur Króatíu og skora á hlutaðeigandi aðila að stöðva nú þegar
beitingu vopnavalds og forðast frekari blóðsúthellingar. Utanríkis-
ráðuneytið hefur sent frá sér fréttatilkynningu þar sem segir að ís-
lensk stjórnvöld lýsi yfir fullum stuðningi við friðarumleitanir Evrópu-
bandalagsins í umboði Ráðstefnunnar um öryggi og samvinnu í Evr-
ópu og telja að friðaráætlun þess æskilegan grundvöll að friðsamlegri
lausn deilunnar.