Morgunblaðið - 12.01.1992, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12. JANÚAR 1992
17
báðir þeir sem skoðað höfðu mann-
inn áður drógn niðurstöður sínar til
baka og sögðust samþykkja mína
skýrslu. Þá var málið tekið fyrir í
sjónvarpsþættinum “Inside Story“
og eftir það kom innanríkisráðherra
því til leiðar að mál Raghips yrði
tekið fyrir áfrýjunarrétt að nýju á
þessum grundvelli."
Lögreglan falsaði skýrslur
Nokkrum vikum áður mál Rag-
hips kom fyrir dóm að nýju gat sér-
fræðingur á vegum veijanda annars
þremenninganna, Silcotts að nafni,
sannað að þær skýrslur sem lögregl-
an hafði lagt fram um yfírheyrslur
yfir honum hefðu verið falsaðar og
skráðar eftirá með tilbúnum óbein-
um játningum, en Silcott hafði ávallt
neitað að undirrita plögg lögreglunn-
ar. í Bretlandi er algengt að menn
sé ákærðir og dæmdir eingöngu á
játningum. í framhaidi af því feng-
ust mál hinna tveggja líka endurupp-
tekin. Þótt með þessum hætti hefði
verið kippt stoðum undan lögreg-
lurannsókninni hvað Silcott varðar,
Gísli var spurður með hvaða hætti
hann hefði tengst rannsóknum á
Guildford og Birmingham-málunum,
þar sem tíu manns höfðu verið
dæmdir í þunga fangelsisvist fyrir
aðild að sprengjutilræðum sem IRA
lýsti á hendur sér og kostuðu íjölda
mannslífa. Á síðasta ári var þessu
fólki sleppt úr haldi þar sem sannað
þótti að lögregla hefði falsað þau
„sönnunargögn" sem sakfelling var
byggð á.
Vann að Guildford- og
Birmingham málun-
„í Kuildford málinu höfðu veij-
endur konu sem heitir Carol Rich-
ardson beðið mig að kanna mál
hennar og á grundvelli minnar
skýrslu og skýrslu geðlæknis sem
ég starfaði með, hafði verið -sam-
þykkt að taka hennar mál fyrir að
nýju en skömmu áður en að því kom
gerðist það að upp komst að misfell-
ur í rannsókninni og því kom ekki
til þess að ég bæri vitni þegar málið
var tekið fyrir að nýju. í Birmingham
málinu ræddi ég við alla sex sak-
borningana en fjórir þeirra höfðu
játað aðild að sprengjutilræðum og
íjöldamorðum. Það var mjög greini-
legur munur á persónuleika þeirra
sem ekki höfðu játað og hinna, sem
höfðu staðið fast á sakleysi sínu.
En einnig í því máli var það óheiðar-
leg vinna lögreglunnar sem varð til
þess að málið var tekið fyrir að
nýju.“
Vinnur að um 100 málum á ári
þar af um 50 morðmálum
Hvernig hefur þú áunnið þér þá
stöðu að vera kallaður til í viða-
mestu og umtöluðustu sakamálum
Bretlands?
„Ég hef starfað við Lundúnahá-
skóla frá 1980 og hef undanfarið
verið að byggja upp þetta fag, sem
heitir réttarsálfræði, með rannsókn-
um og vinnu að sakamálum. Þetta
er ný vísindagrein sem hefur fengið
viðurkenningu með þessum dómi og
þær greinar sem hafa verið skrifað-
ar um þessi mál eru mínar greinar.
í breskri réttarsálfræði er ég sá sem
hefur komist lengst í sambandi við
NEWS
Portillo's fresh psychological evidence challenges Blakelock murder confession
Minister’s
doubts set off
Broadwater
Farm review
DawVJ Ho»
Homo Attairs Corrospondent
TMH Uornc OfTice revhrw of Ihc
PC Keilh Blakelock murder
ca*e w»* prompted by nrpicscn-
tations frotn Ihe linvironmenc
Minisiej, Michacl Poriillo,
inquirírs by Tkt Obstrvtr luvc
diccloscd.
Mr l’ortilio ia MF for Hnfield
.Southgate, thc oonstituencv in
wltkli liiiRÍn Raghip, ooe oí thc
three men convicicd of Ihc kill-
ing, livcd bcfore ha arrcst. Ii ia
tlKiught to be the fini time a
Miniatcr liu idcntificd liimaclf
— evcn in private — with an
allegtxl mtscarriage of jutticc,
lel alone a case as controvertul
asthis.
Mr Porlillo’a submátion and
e suhsequent report on the
cas« now bcing considcrrd by
the llome Secretary, David
Waddmgton, raisc kcy issucs,
incloding llie Ircaiment of sus-
pccts by police and Ihc use of
uncorrobtiralod confes&iont.
Mr Waddington’s rcview wat
announcvd last wcek in a parlia-
mentary answcr, in whicb he
said he would decide as toon as
ptmible wliethcr to refer the
caac to the Court of Appead.
Raghip, Wimiou Silontt and
Mark flraithwaite are tervjng
life sentcmvs for PC Blakc-
lock's murder duríng the riot at
the Bruadwatcr Parm esnte,
north Ltmlon, in I9R5. The
only evklcnce ngaintt them w*»
Ihcir Uiiputcd statcsncfils to
polioe.
Tbe Iloinc Ofifioc Itaa apcnt
six mnnths invealiguting Mr
Portillo’s submÍMÍoid, wliich
indudc ncw paychnlogical evi-
dcnce. Allcr fivc daya in cns-
lody wíiIniuc kccm toa lawycr,
Raghip ad/nhied heing preaent
whcn PC niakclock waa killed .
But occording to Mr PottiHo’s
submcaion, he had a very low
mcntal age and waa íllilcratc.
Há confeKÍon cvNild tliercforc
not he rclicil on.
Tle 1987 triai did not hear
Prakxlato naurtlen TTte 1880 •raatkratar Psmi
evkVnce about Raghip’a menial
atatc hccausu tlie psychologist
coomiIiihI, l>r Eric Waid, said
in u rcpoit fbr dcfcnce lawyera
tliat bo wma oí avcrnge intrili-
gcncc. Ilowcver, Mr Portillo's
tubmiasion includcs a new
rcport by anothcr cxpert, Dr
(ficslj Gtidjonsson, aiui a stme-
inciit l»y Dr War«l ib»t his lixst
conduaions were mútakcti.
lt ia undemood tlie liomc
OfTke has had Ragliip cxain-
incd in prison by a third pny-
chologKt who lias supporteil thc
<lcfcncc vicw. Thc Home Oflioe
inquity dcals in dctail with tbu
dcósion hy thc officer in diargc
of the ca»e, Del Ch Su|»t Gra-
hani Melvin, ro refuse acccsa to
noliciturn iluring intcrTugations.
Mr Mclvin waa found gyikv
at a ilisciplinary tríbunal tksa
ytair of u rongíully baning luv-
ycn; from a juvcnile diargcd
wiili ihc BUkelock killing. l’ait
of tlie iru|uiry rcpoct consiats of
iWtailoil cxaininalion of Ihc
Police Coinplaints Atithorily
doasier on the Melvin tríhunal.
Tbc ofiiciah mponstble fbr
tlic report are said to be deeply
conccrned bccause the law
diangctl aflcr the tríal, so tlic
confcsMoiis wnuld now not be
adinissibie as evidenoc.
be jirovcd
____ _____ w_______al an intcr-
tugation wouUl pcrvcit Ihc
courocofjattkc. .
Howcver, thc lcgat possibili-
tvcs that usDuld allow Mr Wad-
diogton to make a rcfcicncc to
the Appeal Couit are liniitcd.
According to the atrkt niles of
evidcucc, Mr/Mdvin's disci-
PC KeiUi Blekalock dled.
plinary casc inay n»t be consiil
crcd relcvant bccnusc inmic r
tho Ihrve convicted mcn lu
madc o uiiiipUi ut.
Itagliip aml llraithwaiie liavi
also ap|«ealcd to tlic Uunipcai
Courl of lluman ItigliU, aiul i
is uiidcralood that a dcchion b;
llic Btmipcan Cosnmission :
imniincat on wlwthcr to allo*
tlic ctsc lo go ahcad.
Aftcr long debys, thc Btitisl
Govrrnmcnl has submilted ic
rcsponsc to their appeal. I
argues that thc court has m
powcr io inicrvcne, or to onlc
thc releasc of prisoners in li(
tncniber Slatcs.
Úrklippa í breska blaðinu The Observer frá því í nóvember meðan Blakelock málið var til endurskoðun-
ar fyrir dómi.
og rýrð varpað á hana hvað hina tvo
varðar, voru það niðurstöður Gísla
sem mest er vitnað í í dómi réttarins
þegar það er rökstutt að fella beri
dóminn yfir Raghip úr gildi. Tekið
er fram að til að réttlát niðurstaða
fengist hafí ekki dugað að leita til
tveggja sérfræðinga heldur hafi álit
þriðja mannsins þurft tií. Gísli segir
að þessi dómur hafi héðan í frá for-
dæmisgildi fyrir breska dómstóla um
mat á sálfræðilegum vitnisburði og
að dómurinn sé túlkaður á þann
hátt að þörf sé á að efla rannsóknir
og gefa réttarsálfræðilegnm vitn-
isburði aukið vægi. „Eins og fram
kemur í dóminum þá er ósennilegt
að maðurinn hefði verið dæmdur ef
minn framburður hefði verið til stað-
ar í upphafi en ég hefði komist að
alveg sömu niðurstöðu á þeim tíma
sem fyrstu rannsóknir á Raghip voru
gerðar," segir Gísli.
EKki bara spurning um hvort
menn séu geðveikir eða
vangefnir
„Til að sálfræðileg gögn séu tekin
til greina í dómsmáli í Bretlandi
hefur þurft að uppfylla ströng skil-
yrði um það að viðkomandi einkenni
séu það afbrigðileg að kalla megi
geðveiki eða aðJim fullkomlega van-
gefið fólk sé að ræða. Ég sagði fyr-
ir dóminum sem svo að það væri
ekki heppilegt að miða við vissa
greindarvísitölu heldur þyrfti að líta
á heildarmyndina og ekki bara á
greind heldur persónuleikaeinkenni
og persónuleika viðkomandi þannig
að ekki mætti nota of þröngar skil-
greiningar. Dómararnir samþykktu
þetta og hafa með því gefið sálfræð-
ingum betri aðstöðu en nokkru sinni
áður því þetta er fyrsta málið þar
sem tekið hefur verið mið að sál-
fræðilegri niðurstöðu frekar en geð-
læknisfræðilegri. Hér eftir gildir það
að þótt menn séu ekki geðveikir eða
vangefnir geti þeir verið viðkvæmir
fyrir á þann hátt að taka þurfi tillit
til þess.“
■ Gísli segist vinna að
um 100 sakamálum á
ári hverju, um helmingur
þeirra eru manndráps-
mál. Lögregla og verj-
endur leita til hans í
umfangsmestu og erfiö-
ustu sakamálum sem
upp koma og til marks
um það starfaði hann
bæði við mál sexmenn-
inganna í Birmingham
og fjórmenninganna frá
Guildford...
■ Ef maður gerir grein-
argerð fyrir verjanda þar
sem eitthvað kemur
fram sem ekki hentar
málstað hans þá þarf
hann ekki að nota greiri-
argerðina en ef ég vinn
að máli fyrir lögreglu
)á er skýrslan notuð
íver sem niðurstaðan
verður.
rannsóknir og’’ það að gefa framburð
fyrir dómi. Ég vinn að margfalt fleiri
málum en nokkur annar; um 100
sakamálum á hveiju ári ýmist á
vegum lögreglu eða veijenda og af
því er um helmingurinn manndráps-
mál. Annars staðar í heiminum hef-
ur ekki verið unnið mikið að því að
rannsaka játningar og áreiðanleika
framburðar. í Svíþjóð og Þýskalandi
hafa um árabil verið stundaðar rann-
sóknir á framburði vitna í dómsmál-
um, sérstaklega í kynferðisafbrota-
málum, en ekki á játningum sak-
borninga. í Bandaríkjunum — þar
sem mikið -er um sálfræði- og geð-
rannsóknir — hafa menn litla þekk-
ingu á því sviði sem ég vinn að. Ég
hef unnið að nokkrum málum í
Ameríku, meðal annars einu árið
1990. Þar átti að taka mann af lífi,
sem dæmdur hafði verið fyrir tvö
morð árið 1979. Ég fór vestur til
Virginíu ásamt geðlækni og við kom-
umst að því að enginn vafi væri á
því að játning þessa manns væri að
minnsta kosti röng að hluta til og
að greinilega væri ekki hægt að reiða
sig á þær upplýsingar sem hann
hafði gefið 'lögreglunni og átti að
taka hann af lífi fyrir. Við gerðum
greinargerð um þetta sem var send
fylkisstjóra. Á síðasta ári, tveimur
dögum áður en taka átti manninn
af lífi, var dómurinn svo mildaður.
Það var eina tilfellið þar sem þessi
ríkisstjóri, Wilder, beitti valdi sínu til
þess.“
Ekki spurning um að hjálpa
mönnum að sleppa
Við höfum rætt um mál þar sem
þér hefur tekist að sýna fram á að
saklausir menn hafi verið dæmdir
fyrir alvarleg brot en hefur þinn
framburður í einhveijum tilvikum
orðið til þess að stuðla að sakfell-
ingu?
„Ég hef unnið að fjölmörgum
málum með lögreglunni og hef gefið
framburð af hálfu lögreglunnar í
mörgum málum. Það sem skiptir
mestu máli er að farið sé rétt að
málinu, ég er ekki í því að hjálpa
mönnum að sleppa við refsingu sem
þeir hafa unnið til heldur stuðlar
mín vinna alltaf að því að allar upp-
lýsingar, sem skipta máli varðandi
sakfellingu, komi fram. Dómarar eru
oft mjög tortryggnir gagnvart sál-
fræðingum og geðlæknum og það
sem skiptir mestu máli er heiðarleiki
og vandvirkni í vinnubrögðum. Mað-
ur getur ekki gefið álit sem héntar
einhverri einni hlið. Mörg af þessum
málum eru mjög flókin og krefjast
geysilega mikillar reynslu og vísind-
alegrar hugsunar og það er auðvelt
að villast ef menn athuga ekki vel
bakgrunninn því þar kemur oft ýmis-
legt í ljós. í Bretlandi eru ekki öll
gögn sjálfkrafa veijanda og sækj-
anda. Éf maður gerir greinargerð
fyrir veijanda þar sem eitthvað kem-
ur fram sem ekki hentar málstað
hans þá þarf hann ekki að nota
greinargerðina en ef ég vinn að
máli fyrir lögreglu þá er skýrslan
notuð hver sem niðurstaðan verður.
Og hún leiðir oft ýmislegt í ljós.
í einu máli hafði maður verið
dæmdur fyrir morð og ég var beðinn
um álitsgerð þar sem tveir sálfræð-
ingar og geðlæknir héldu fram að
hann væri vangefinn, sem var rétt,
en spurningin var sú hvort maður
sem er vangefinn gæti gefíð áreið-
anlegan framburð ef hann er yfir-
heyrður á réttan hátt. Ég sýndi fram
á að þótt maðurinn væri vangefinn
benti ekkert til þess að framburður
hans væri óáreiðanlegur. í öðru
máli hafði afbrotamaður mælst með
mjög lága greindarvísitölu en sá
hafði hafði verið með eðlilega greind
þegar hann var í skóla. Prófanir
sýndu að maðurinn var ekki með
leikaraskap og það kom í ljós að
hann var með heilaskemmd, sem
ekki hafði uppgötvast, en kom með-
al annars fram í hegðun hans og
afbrotum. Upplýsingar um heila-
skemmdina gerðu að verkum að
maðurinn var dæmdur fyrir mann-
dráp en ekki morð vegna skerts sak-
hæfis. Ég hef unnið að fleiri ávipuð-
um málum þar sem sálfræðirann-
sóknir urðu til þess að komist var
að heilaskemmdum sem ekki var
vitað um áður.“
Hvers vegna játa menn á sig
brot sem þeir hafa ekki
framið?
I kjölfar þeirra hneykslismála sem
komið hafa upp í tengslum við lög-
reglurannsóknir í Bretlandi undanf-
arið hefur verið sett á fót sérstök
nefnd, The Royal Commission on
Criminal Justice, til að endurskoða
sakamálaréttarfarið. Á vegum þeirr-
ar nefndar vinnur Gísli nú að tveim-
ur rannsóknum.
„í fyrsta lagi er ég að athuga
ásigkomulag einstaklinga sem yfir-
heyrðir eru á lögreglustöð og hversu
vel þeir skilja sinn rétt. í framhaldi
af rannsókn sem ég hef áður gert á
bæklingi sem handteknum mönnum
er athentur til að útskýra réttindi
þeirra — en sú rannsokn leiddi í.ljós
að bæklingurinn væri á svo flóknu
máli að jafnvel fólk með góða greind
skildi ekki allt sem þar stóð — er
ég að vinna að því að endurbæta
þennan bækiing til að gera fólki
auðveldara að skilja réttindi sín.
Ég er líka í þessu sambandi að
vinna að rannsóknum á mönnum
sem sannað hefur verið að hafi játað
á sig afbrot sem þeir frömdu ekki
og athuga hvað gerir það að verkum
að menn fara að játa. Sú vinna sýn-
ir að menn þurfa ekki að vera geð-
veikir eða vangefnir til að fara að
játa á sig giæpi sem þeir hafa ekki
framið. Það kemur fyrir þó að það
sé sennilega ekki algengt í mjög
alvarlegum sakamálum."
Eins og fyrr sagði er Gísli yfirrétt-
arsálfræðingur við Lundúnaháskóla
og vinnur við öryggisstofnun þar
sem unnið er að geðrannsóknum á
afbrotamönnum og meðhöndlun
geðveikra afbrotamanna. Sem slíkur
kennir hann stúdentum í klínísku
sálfræðinámi og doktorsnámi.
„Sjúklingarnir eru aðallega af-
brotamenn en ekki eingöngu. Til
dæmis vinn ég með fólki sem orðið
hefur fyrir áfalli í slysum eða hefur
orðið fyrir árásum, til dæmis kyn-
ferðislegu ofbeldi, og þjáist oft árum
saman af þeim sökum. Núorðið er
það bæði betur þekkt og viðurkennt
en áður að fólk sem lendir í áföllum
af þessu tagi þarf á aðstoð að halda
vegna þeirra afleiðinga sem slíkt
hefur, afleiðinga sem koma oft ekki
fram fyrr en mörgum árum eftir
atburðinn," segir Gísli. í marsmán-
uði kemur út 1 London bók eftir
Gísla Guðjónsson þar sem hann fjall-
ar um mál sem hann hefur fengist
við og varða lögregluyfirheyrslur og
játningar. Hann kveðst engin áform
hafa um að flytjast frá London enda
næg verkefni og viðbúið, í kjölfar
þeirrar viðurkenningar og þess um-
tals sem störf hans hafa vakið ytra,
að eftirspurn eftir réttarsálfræðing-
um aukist enn og sömuleiðis ásókn
í nám á því sviði.
Ford 350 pickup 4x4,6,9 diesel, árg. '86,4ra dyra, 6 manna vsk. bíll. Fagur vagn. Hðfum einnig Ford
250 Super Cop 4x4, diesel, 5 manna vsk-bila árg. '84, '85, ’87 og '89. Ford Econoline 350 diesel, 15
monna, 4x4, árg. '85, '86, '88 og '89 og 12 manna árg.'87, auk fjöldo annorra Econoline og pickup bila.
Bílasala Matthíasar v/Miklatarg.
Símar 24540 og 19079. (Þor sem viískiptin gerosl).
HANDMEN
BOX1464 121 REYKJAVÍK SÍMÍ: 91/627644
Handmenntaskóli Islands hefur kennt yfir 1800 Islendingum bæði heima og
erlendis á síðastliönum ellefu árum. Hjá okkur getur þú lært Teikningu, Lita-
meðferð, Skrautskrift, Innanhússarkitektúr, Híbýlafræði og Garðhúsa-
gerð - fyrir fullorðna - og Föndur og Teikningu fyrir börn í bréfaskóla-
formi. Þú færð send verkefni frá okkur, sendir okkur úrlausnir þínar og þær eru
sendar leiðréttar til baka. - Biddu um kynningu skólans með því að senda
nafn og heimilisfang til okkar eða hringdu í síma 627644 núna strax, símsvari
tekur við pöntun þinni á nóttu sem degi. -Tfmalengd námskeiðanna stjórnar
þú sjálf(ur) og getur því hafið nám þitt, hvenær sem er, og verið viss um fram-
haldið. Hér er tækifærið, sem þú hefur beðið eftir til þess að læra þitt áhuga-
svið á auðveldan og skemmtilegan hátt. - Nýtt hjá okkur: Listmálun.
ÉG ÓSKA EFTIR AÐ FÁ SENT KYNNINGARRIT HNIÍ
MÉR AÐ KOSTNAÐARLAUSU
NAFN