Morgunblaðið - 07.02.1992, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 7. FEBRÚAR 1992

Útgefandi
Framkvænndastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Niðurskurður
og lýðskrum
Mikið um greiðsluskiptingu á jólaúttektinni:
Ellefu þúsund Visakon
vanskilum með 900 mi
Úttekt erlendis jókst um 30%. Vextir greiðsluskiptingar 17,75
Vextip af kortagreiðslum
Greiðsluskipting
Vextir, mismunandi eftir
bönkum. 250 króna færslugjald er greitt fyrir hverja umsamda greiðslu
17,75%
BUNAÐARBAN
ÍSLANDSBANKI
LANDSBANKI
SPARISJÓÐIR
Greiðsludreifing vwy vextin8,2%.
100 króna færslugjald er greitt fyrir hverja umsamda greiðslu
KREDIDTKORT
18,2%
Algengir vextir:
Forvextir víxla (án lántökukos
\ 14,4%
Yfirdráttarlán (á hlauparelkningum)‘
--- — „ ---------------------------r~-—
Dráttarvextir
0 5 10
* Vegið meðaltal allra bankarma
15
20%
Islendingar horfast nú í
augu við fyrstu alvarlegu
tilraunina um langt árabil til
að koma böndum á ríkisút-
gjöldin, sem hafa þanist út
nær hömlulaust undanfarin
ár. Þó kastaði fyrst tólfunum
í tíð fyrrverandi ríkisstjórnar,
sem kenndi sig við jafnrétti
og félagshyggju. Þegar Sjálf-
stæðisflokkur og Alþýðu-
flokkur ákváðu að mynda
saman ríkisstjórn fyrir níu
mánuðum voru fjármál ríkis-
ins komin í algjört óefni.
Aðeins voru liðnir ijórir mán-
uðir af árinu, en þó var ljóst,
að halli ríkissjóðs yrði þrefalt
meiri en fjárlög gerðu ráð
fyrir og lántökur hins opin-
bera mun meiri en allur nýr
sparnaður í bankakerfinu.
Ríkisstjórn Davíðs Oddssonar
átti í raun engra kosta völ.
Þjóðin var orðin svo skuld-
sett, að það var algert
ábyrgðarleysi að halda áfram
þeim sið stjórnmálamanna að
kaupa sér frið hjá hagsmuna-
og þrýstihópum og vinsældir
hjá kjósendum með því að
ausa út innlendu og eriendu
lánsfé. Tíunda hver króna af
skattpeningum borgaranna
fór í vaxtagreiðslur og
fímmta hver króna, sem
fékkst fyrir útflutningsvörur
landsmanna, fór í afborganir
og vexti til útlendinga.
Ríkisstjórnin og þinglið
hennar hafði þrek til að söðla
um í ríkisfjármálum og setja
sér það markmið að.eyða rík-
issjóðshallanum á tveimur
árum og draga stórlega úr
opinberum lántökum. A þessu
var, og er, brýn nauðsyn, því
þjóðin ber svo þungar skulda-
klyfjar, að það rýrir ráðstöf-
unarfé hennar og kaupmátt
um langa framtíð. Erlendar
skuldir námu um síðustu ára-
mót kringum 200 þúsund
milljónum króna sem verða
að sjálfsögðu að endurgreið-
ast með vöxtum og öðrum
kostnaði.
Ofan á hallarekstur og
skuldasöfnun bættust efna-
hagsleg áföll eins og minnkun
aflaheimilda vegna ástands
fískistofna og frestun álvers-
framkvæmda á Keilisnesi.
Spáð er miklum samdrætti
þjóðartekna í ár — þvi fimmta
í röð. Þetta er sá efnahags-
legi raunveruleiki, sem þjóðin
býr við. Ljósi punkturinn er
sá, að verðbólgunni hefur
nanast verið eytt. Það tókst
með sameiginlegu átaki laun-
þega og vinnuveitenda, sem
sáu og skildu, að óðaverð-
bólgan var að eyða undirstöð-
um heimila og atvinnulífs.
Nú er þörf á sameiginlegu
átaki aðila vinnumarkaðarins
á ný til að tryggja áframhald-
andi stöðugleika í efnahags-
lífinu, tryggja kaupmátt og
atvinnu. Niðurskurður í út-
gjöldum og lántökum hins
opinbera er forsenda þess að
hægt verði að lækka vexti,
sem er helzta krafa forystu
verkalýðs og vinnuveitenda,
o g það hefur ríkisstjórnin ein-
mittt verið að gera.
Þeir sem mótmæla hávæ-
rast niðurskurði ríkisút-
gjalda, fyrst og fremst tals-
menn opinberra starfsmanna
og annarra hagsmuna- og
þrýstihópa, vita eða eiga að
vita, að hefði ekki verið til
hans gripið væri ekki um
annað að velja en að hækka
skatta eða halda áfram
gegndarlausum lántökum til
að borga útgjöldin, en það
er aðeins frestun á skulda-
dögum. Á síðasta ári var rík-
issjóðshallinn 12.600 milljón-
ir eða svipuð upphæð og allur
tekjuskatturinn. Til þess að
ná þeim miklu peningum inn
þarf að tvöfalda tekjuskatt-
inn. Eru skattgreiðendur til-
búnir til að borga hann tvö-
faldan í staðinn fyrir niður-
skurð útgjalda?
Brýn nauðsyn er á því, að
hverfa frá hallarekstri og
skuldasöfnun ríkisins og
sníða útgjöldin að getu þjóð-
arinnar hverju sinni. Án þess
verður velferð hennar ekki
tryggð. Það er hlutverk ráð-
herra og þingmanna stjórnar-
flokkanna að upplýsa al-
menning um þessa nauðsyn.
Á það hefur mikið skort.
Skilningur fólks á aðgerðun-
um er forsenda þess að þær
takist, en renni þær út í
sandinn líður langur tími þar
til stjórnmálamenn fá aftur
kjark og þor til að taka á rík-
isfjámálunum af skynsemi.
LIÐLEGA ellefu þúsund Visa-
korthafar af alls um 75 þúsund
höfðu ekki staðið skil á um 900
milljónum kr. af Visaúttekt um
jól og áramót við lokun banka
á miðvikudag en þá var eindagi
reikningsins. Mikið er um að
fólk fái að dreifa úttekinni á
þrjá mánuði, hjá Eurocard ósk-
uðu tvöfalt fleiri eftir greiðslu-
dreifingu en áður. Vextir af
greiðsluskiptingu eru mismund-
andi á miili banka, bilinu 17,75
til 22%. Heildarúttekt á Visa-
kort síðustu tvö kortatímabil
jókst um 19% frá fyrra ári. Þar
af jókst úttekt erlendis um lið-
lega 30%.
Eindagi síðustu Visaúttektar,
sem er frá miðjum desember til
miðs janúar, var á miðvikudag. Að
sögn Einars S. Einarssonar fram-
kvæmdastjóra Visa-ísland nam út-
tekin 4 milljörðum og skiptist á 75
þúsund korthafa. Við lokun banka-
útibúa í fyrradag var búið að greiða
3,1 milljarð kr. og voru því eftir-
stándandi um 900 milljónir kr. eða
um 21% af úttekt mánaðarins. Van-
skilin skiptust á liðlega 11 þúsund
korthafa. Einar sagði að innheimtu-
hlutfallið væri áþekkt því sem var
í byijun janúar og ekki ven'a en
við mætti búast. Eindagi úttektar
á Euroeard var á mánudag. Gunnar
Bæringsson, framkvæmdastjóri
Kreditkorts hf., sagði að innheimt-
an væri svipuð og við hefði verið
búist. Hann vildi ekki gefa upp töl-
ur um veltu eða innheimtu.
30% aukning erlendra úttekta
Síðustu tvö greiðslukortatímabil,
eða frá miðjum nóvember til miðs
janúar, var úttekt á Visa-kort 7,3
milljarðar kr. á móti 6,1 milljarði á
sama tímabili fyrir ári. Aukningin
á milli jólaúttektanna er því um 1,2
milljarðar kr., eða um 19%. Þar af
eftir Svend-Aage
Malmberg
Inngangur
í grein í Morgunblaðinu 22. nóv-
ember 1991 var fjallað um fiskafla
og vistkerfi íslandsmiða. Áhersla var
lögð á að vistkerfið væri bæði breyti-
legt og setur sín takmörk. Það
breyttist til hins verra að öllu jöfnu
eftir 1964 frá því sem var fyrr á
öldinni.
Grisjun
Marmkið ofannefndrar greinar var
einkum að vekja athygli á takmörk-
um íslandsmiða og þeim sveiflum
sem verða á umhverfi og lífríki, ef
vera skyldi að það mætti styðja nið-
urstöður fiskifræðinga um ástand
fiskistofna. Alls ekki má túlka grein-
ina svo að nauðsynlegt sé að grisja
fiskistofna sérstaklega til að rýma
til í sjónum í slæmu árferði. Sóknin
og náttúran sjá þegar fyrir því. Af-
eru hefðbundnar greiðslur fyrir
vöru og þjónustu innanlands 5,3
milljarðar kr., 11% meiri en í fyrra.
Úttektir erlendis jukust á milli ára
úr 762 milljónum kr. í 995 milljón-
ir, eða um 233 milljónir sem er lið-
lega 30% aukning. Til viðbótar
þessum þáttum koma rað- og boð-
greiðslur.
Bæði greiðslukortafyrirtækin
bjóða upp á greiðsluskiptingu sam-
kvæmt ákveðnum reglum. Þjónust-
an stendur einungis skilvísum kort-
höfum til boða og ná ekki yfir út-
tektir sem komnar eru fram yfir
eindaga. Korthafí þarf að greiða
föllin 1986-1991 á ijölda 3-4 ára
físka voru um 20% og á 4-5 ára fiska
um 50%. Rýr fiskur í vondu árferði
vex áfram fyrir hvert ár sem líður
(minnst um 20% árlega í þyngd fyr-
ir 3-6 ára fisk 1986-1991) og getur
svo allt í einu komist í feitt aftur.
Því verður að telja að gleymdur
smáfiskur í sjó sé betri en veiddur
og það jafnvel þótt hann lendi í
maga eldri bróður síns sem þá nýtur
góðs af.
„Náttúrulegt jafnvægi"
Það er áftur álitamál hvort svo-
kallað „náttúrulegt jafnvægi", þar
sem hver étur annan og fískurinn
lifir og drepst í síkviku umhverfi, sé
eftirsóknarvert eða raunnæft. Veiði
breytir að sjálfsögðu þessu ,jafn-
vægi“ og getur þá skapað nýtt og
jafnvel betra jafnvægi ef vel er á
haldið, þ.e.a.s. ef ekki er sótt of
hart miðað við ástand fiskistofna og
umhverfis. Það er m.a. verkefni físki-
rannsókna að rýna í þessi mál til að
ná sem hagkvæmastri nýtingu
að lágmarki þriðjung úttektarinnar
fyrir eindaga og getur skipt eftir-
stöðvunum á næstu tvö mánaðar-
mót. Kreditkort hf. hefur boðið
greiðsludreifíngu í tæpt ár. Gunnar
sagði að beiðnir um greiðsludreif-
ingu hefðu tvöfaldast um þessi
mánaðarmót miðað við undanfama
gjalddaga. Hjá Visa-ísland eru
þetta fjórðu mánaðamótin sem boð-
ið er upp á greiðsluskiptingu, eða
svokallaðar fíölgreiðslur. Einar
sagðist ekki hafa fegið upplýsingar
frá bönkunum um hvað mikið væri
um þetta nú, en búast mætti við
að fjölmargir hafi nýtt sér þessa
hverju sinni á lifandi auðlindum hafs-
ins, og jafnframt að sjá til þess að
endurnýjanleg auðlind verði ekki
óendurnýjanleg. Aldursdreifíng afla
úr sjó skiptir í því sambandi miklu
máli.
Fiski- og umhverfisrannsóknir
Nauðsynlegt er að tengja fiski-
rannsóknir við umhverfísrannsóknir.
Þær síðamefndu gefa einar og sér
ekki tölulégar upplýsingar um við-
komu og stærð fiskistofna, en þær
stuðla að þekkingu og skilningi á
aðstæðum í lífríki sjávar og þeim
sveiflum, sem verða á fiskistofnum
innan þeirra takmarka sem umhverf-
ið setur. Umhverfisrannsóknir geta
einniggefið vísbendingu um hugsan-
Iegt ástand fiskistofna til lengri tíma,
en ástand fískistofna verður svo ekki
ráðið epdanlega nema með fiskirann-
sóknum.
Eðlisfræði og líffræði
Umhverfisrannsóknir eru ekki ein-
göngu bundnar við t.d. hitastig og
seltu, heldur túlkar hitastigið
margslungið og breytilegt ástaijd
Hvers vegna ekki
400 þúsund tonn?
Eftirmáli og svör til Velvakanda