Morgunblaðið - 07.02.1992, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 7. FEBRÚAR 1992
27
William Trevor
Welch - Minning‘
Vinur minn, William Trevor
Welch (Tony), er látinn. Hann hafði
verið alvarlega veikur og dvalið á
sjúkrahúsi um tíma, en var á bata-
vegi og dvaldi hjá syni sínum í
Nailsea í Englandi, er honum versn-
aði aftur, og lézt hann laugardaginn
1. febrúar.
Við Tony kynntumst fyrir nokkr-
um árum og varð strax vel til vina.
Hann hafði þá um árabil verið
tæknilegur ráðgjafi flugmálastjórn-
ar. Áhugamál okkar Tony fóru vel
saman, því báðir störfuðu við fjar-
skipti, og báðir voru radíóamatörar.
Já, Tony lifði og hrærðist í fjarskipt-
um. Honum nægði engan veginn
að hafa þau að atvinnu, því flestum
frístundum var einnig varið til fjar-
skipta. Hann starfaði mikið að fé-
lagsmálum brezkra radíóamatöra
og hafði leyfi til að starfa sem rad-
íóamatör á íslandi og í Frakklandi,
auk Bretlands. Sem dæmi um áhug-
ann má geta þess, að sl. 40 ár hafði
hann svo til daglega radíósamband
við vin sinn í Astralíu. Tony starf-
aði einnig mikið í brezku skáta-
hreyfingunni. Þar leiðbeindi hann
unglingum í radíófjarskiptum.
Tony var afskaplega félagslynd-
ur maður og var virkur félagi í
mörgum félögum og félagasamtök-
um. Hann var trúmaður og hafði
oft umsjón með bænastundum er
hann var í brezka flotanum.
Tony rak, ásamt eiginkonu sinni,
Bobby, ráðgjafarfyrirtæki í Eng-
landi, en störf hans fyrir íslenzku
flugmálastjórnina voru sennilega
hans stærstu verkefni.
Þau hjónin höfðu mikið yndi af
ferðalögum, og var Frakkland
þeirra uppáhaldsland. Þau höfðu
ferðast um Frakkland þvert og
endilangt á eigin bifreið, með hjól-
hýsi, á svo tii hveiju ári sl. 15 ár
eða lSngur, og að lokum ákváðu
Að morgni hins 25. janúar lést
í Landspítalanum í Reykjavík föð-
ursystir mín, Anna Jónsdóttir, sú
kona sem ég hef þekkt sögufróð-
asta, víðlesnasta og skemmtileg-
asta á lífsleiðinni. Eg þykist vita
að frændsystkinum mínum á mínu
reki sem áttu því láni að fagna að
hafa þekkt Önnu, finnist eins og
mér sem nú hafi nokkur þáttaskil
orðið í lífi okkar. Að Önnu geng-
inni virðist sem allt sé nú orðið
smærra, flatneskulegra og ein-
’ hvem veginn leiðinlegra, og þegar
hún er til grafar borin í dag er
Ieins og dregið sé tjald fyrir sjónar-
svið sem hún ein gat haldið lifandi
fyrir okkur með sögum sínum og
Isamræðulist. Hún var ekki gömul
kona sem sagði gamlar sögur. Hún
var aldrei gömul og sögurnar sem
hún sagði voru flestar af samtíma-
mönnum, mæltar fram með leiftr-
andi frásagnargáfu og kímni sem
gæddi hversdagslegustu atvik lífi,
gerði þau skemmtileg og heillandi.
Anna Jónsdóttir fæddist í Hrísey
23. júlí árið 1912, dóttir Jóns Sig-
urðssonar vélfræðings og útgerðar-
manns, sem fæddist 1883 og
drukknaði 1940, og fyrri konu
hans, Sóleyjar Jóhannesdóttur, sem
fæddist 1891 og lést 1925. Jón
Sigurðsson var afar sérstakur mað-
ur, framfarasinnaður athafnamað-
, ur, heljarmenni að afli og sérstæð-
ur á marga lund. Hann fór meðal
annars utan til Þýskalands árið
1907 & vegum Magnúsar Sigurðs-
sonar, bónda og kaupmanns á
Grund, og keypti þar vörubíl, hinn
svonefnda Grundarbíl, sem var
fyrsta bifreiðin sem ekið var norðan
heiða og önnur bifreiðin á Islandi.
Vélstjóramenntun sína hlaut Jón í
Þýskalandi.
þau að setjast þar að. Fyrir þremur
árum keyptu þau sér hús á fögrum
stað í Dordogne-héraði og ætluðu
að eiga þar notalegt ævikvöld. En
það varð skemmra en til stóð. Þau
höfðu aðeins búið þar í tvö ár er
Tony lézt.
Eg minnist margra ánægjulegra
stunda, ýmist með Tony einum eða
þeim hjónum báðum, bæði hér
heima og á heimili þeirra í Frakk-
landi. Tony var ávallt léttur í skapi,
skemmtilegur, hugmyndaríkur og
fróður um marga hluti. Hann hafði
skoðun á öllu og var ófeiminn að
láta hana í Ijós. Hann var hugsunar-
samur og greiðvikinn og vel fær í
sínu fagi.
Tony mun hafa komið u.þ.b. 80
sinnum til íslands. Við vinir hans
hér munum sakna þess að sjá hann
ekki framar, en dauðinn verður
ekki umflúinn. Það var þroskandi
og mannbætandi að kynnast honum
og gott að eiga hann að vini. Ég
þakka honum samfylgdina, bið hon-
um Guðs blessunar og votta Bobby,
börnunum og barnabörnunum inni-
lega samúð okkar Rósu.
Stefán Arndal.
í dag, föstudag, fer fram bálför
Williams Trevors „Tony“ Welchs í
Bristol í Englandi. Tony var fæddur
6. maí, 1922 í Leicester í Englandi
og var því tæplega sjötugur, þegar
hann lést. í upphafi heimsstyijald-
arinnar gekk hann í breska flotann
og var lengst af Ijarskiptasérfræð-
ingur á sjómælingaskipum, þar sem
hann komst í náin kynni við ratsjár-
tæknina, sem þá var á frumstigi.
Var þar lagður grundvöllur að ævi-
starfi hans á sviði ratsjár- og fjar-
skiptatækni. Árið 1941 kom Tony
í fyrsta skipti til íslands, þegar
skip hans hafði bækistöð á Ákur-
Faðir Jóns var Sigurður hrepp-
stjóri á Hellulandi, sonur Ólafs al-
þingismanns í Ási í Hegranesi, og
konu hans, Sigurlaugar Gunnars-
dóttur frá Skíðastöðum, en foreldr-
ar Ólafs í Ási voru Sigurður Péturs-
son hreppstjóri í Ási og kona hans,
Þórunn Ólafsdóttir frá Vindhæli.
Voru þeir Ólafur og Sigurður Guð-
mundsson málari systkinasynir í
báðar ættir. Móðir Jóns og kona
Sigurðar á Hellulandi var Anna,
dóttir séra Jóns Þorvarðarsonar
prófasts í Reykholti og konu hans,
Guðríðar Skaftadóttur.
Sóley, móðir Önnu, var dóttir
Jóhannesar Davíðssonar á
Syðstabæ í Hrísey og konu hans,
Margrétar Guðmundsdóttur, en
hún var áður gift Hákarla-Jörundi
Jónssyni, útvegsbónda á Syðstabæ.
Sóley var mikil fríðleikskona og
tónelsk og var meðal annars organ-
isti í kirkjunni í Hrísey og stjórnaði
þar karlakór meðan heilsan leyfði.
Miklir kærleikar voru með Önnu
og Jóhannesi móðurafa hennar,
enda dvaldist faðir hennar lang-
dvölum að heiman vegna starfa
sinna. Jóhannes var og skáld gott.
Anna Jónsdóttir átti tvö alsystk-
ini, þau Skapta Jónsson skipstjóra
frá Hrísey, sem lést í maí 1986,
og Ebbu, sem lést aðeins níu ára
gömul árið 1927. Hún átti auk
þess tvö hálfsystkini, börn si'ðari
konu föður hennar, Önnu Kristjáns-
dóttur frá Siglufirði, þau Sigurð
vélfræðing, kennara við Verk-
menntaskólann á Akureyri, sem er
kvæntur Sigurveigu Sigurðardótt-
ur, og Ebbu Þórunni snyrtifræðing,
sem nú er búsett í Flórída.
Anna var aðeins 13 ára að aldri
þegar Sóley móðir hennar lést á
Vífilsstöðum eftir langvarandi
eyri. Af frásögnum hans frá þessum
tíma er ljóst, að hann tók þegar
miklu ástfóstri við land og þjóð, Á
stríðsárunum var skip hans við
ýmiss konar sjómælingar á Norður-
Atlantshafi og fylgdi jafnframt
skipalestum á leið yfir hafið. Árið
1944 tók hann þátt í innrásinni í
Normandy, þegar skip hans var
sent til sjómælinga í innsiglingunni
í Arromanche.
Að heimsstyijöldinni lokinni afl-
aði Tony sér frekari tæknimenntun-
ar innan breska sjóhersins, en 1950
hóf hann störf að fjarskiptamálum
hjá breska siglingaráðinu (Chamber
of Shipping). Tveim árum síðar
gekk hann að eiga eftirlifandi eigin-
konu sína, Elsie Mary „Bobby“
Welch, sem einnig starfaði þar.
Eignuðust þau tvö börn James, sem
er byggingarverkfræðingur í
Bristol, og Jacqueline, sem er hús-
móðir og býr nú í Atlanta í Georgíu-
fylki í Bandaríkjunum. Fjölskyldan
bjó um langt árabil í Ash, sem er
smábær í nágrenni Guildford suð-
vestur af London. Fyrir þremur
árum fluttu Tony og Bobby til
Frakklands, þar sem þau settust
að í smábæ eigi allfjarri Bordeaux.
Árið 1954 gekk Tony í þjónustu
Decca Radar Ltd., sem var á þeim
tíma eitt fremsta fyrirtæki í þróun
ratsjáa. Þar varð hann yfírverk-
fræðingur og fékkst einkum við
hönnun ratsjáa til notkunar við að
leiðbeina flugvélum. Ratsjár af
þessu tagi voru m.a. settar upp hér
á landi á sjötta áratugnum til að
stjóma aðflugi að flugvöllunum á
Akureyri og í Reykjavík og síðar á
ísafirði og Egilsstöðum. Eftir að
hafa starfað hjá Decca um árabil
ákvað Tony árið 1965 að heija sjálf-
stæðan rekstur sem tæknilegur ráð-
gjafí. Tók hann þá að sér störf fýr-
ir ýmsa aðilja bæði í Bretlandi og
ekki síður í fjarlægum löndum. I
þessu sambandi ferðaðist hann víða
um heim og dvaldist oft í Araba-
löndum. Kunni hann að segja frá
mörgu skemmtilegu, sem á daga
hans dreif á þessum tíma, enda
hafði Tony til að bera einstaka frá-
sagnarhæfileika.
Tony varð félagi í mörgum fagfé-
lögum á sínu sviði, m.a. Institute
veikindi. Uppeldi Önnu var snemma
falið Helgu Jónasdóttur frá Hróars-
dal í Hegranesi og reyndist það hin
farsælasta ráðstöfun. Með þeim
Önnu og Helgu voru miklir kærleik-
ar, enda fór svo að Helga fóstra,
eins og hún var jafnan kölluð af
öllum í ættinni, átti æ síðan heim-
ili hjá fóstudóttur sinni, fyrst á
ísafírði og síðan í Reykjavík þar
til hún lést árið 1965 og heitir
yngsta dóttir Önnu, Helga Sóley,
eftir henni.
Anna ólst upp í Hrísey og bjó
þar lengst af þar til hún hélt suður
til Reykjavíkur þar sem hún stund-
aði nám við Verslunarskólann í
Reykjavík, en þaðan lauk hún prófi
1933. Frá uppvaxtarárum Önnu
og námsárunum í Reykjavík svo
og innleggi hennar í stjórnmálaum-
ræðuna á landinu er rétt að aðrir
segi sem til hennar þekktu á þeim
árum og nær henni voru í aldri.
Þeir menn eru í mínum augum öf-
undsverðir sem fengu að þekkja
of Electrica! and Radio Engineers,
Institute of Electrical and Electr-
onic Engineers og Royal Institute
of Navigation. Þá sótti hann um
árabil fjarskiptaráðstefnur hjá Al-
þjóðafjarskiptastofnuninni í Genf
sem fulltrúi lands síns og var virkur
radíóamatör, sem sinnti þessu
áhugamáli sínu reglulega til hins
síðasta. Auk skyldustarfa tók Tony
að sér ýmisleg ólaunuð félagsstörf.
Hann átti m.a. sæti í skólanefnd
Guildford College of Technology og
var formaður þeirrar nefndar um
árabil.
Til íslands kom Tony á ný árið
1970, þegar Agnar Kofoed-Hansen
flugmálastjóri kallaði hann til að
gera tillögur um notkun ratsjár við
að stjóma flugumferð. í framhaldi
af því var hafist handa við að koma
á tengingu við flugeftirlitsratsjá
varnarliðsins á Miðnesheiði og átti
Tony veg og vanda af skipulagn-
ingu og eftirliti með þessu verk-
efni. Nýja kerfið var tekið í notkun
árið 1972 og var þar lagður horn-
steinninn að notkun svarratsjáa við
flugumferðarstjórn á farflugleiðum
hérlendis. Fékkst þessi aðferð við-
urkennd á alþjóðavettvangi, en
Önnu svo miklu lengur en ég.
Margar sögur sagði Anna mér frá
þessum árum, reyndar fæstar af
sjálfri sér því um sjálfa sig vildi
hún helst aldrei tala, en ég er því
miður af þeirri kynslóð sem kann
ekki að festa sögur í minni og enn
síður að segja þær svo nokkuð sé
í varið. Þá list kunni Anna svo vel
að í raun er hverjum manni vor-
kunn sem finnur til vanmáttar síns
þegar segja á sögu af henni, sagna-
meistaranum sjálfum.
Árið eftir að Anna útskrifaðist
úr Verslunarskólanum giftist hún
Torfa Hjartarsyni lögfræðingi, sem
gegnt hefur trúnaðarstörfum af
fádæma elju og hæversku fýrir þjóð
sína um áratuga skeið, fyrst sem
sýslumaður á ísafirði og síðan sem
tollstjóri í Reykjavík og sáttasemj-
ari ríkisins þar til hann lét af síðast-
nefnda starfinu árið 1979. Hjóna-
band þeirra Torfa og Önnu er í
mínum augum glöggur vottur þess
að örlög ráða lífi stórmenna en
ekki tilviljanir, því gæfuríkara sam-
starf tveggja einstaklinga er tæp-
ast hægt að hugsa sér. Anna bjó
manni sínum og börnum glæsilegt
heimili, fyrst á ísafirði en síðan á
Flókagötu 11 og loks Flókagötu
18 í Reykjavík. Eins og nærri má
geta var ærið gestkvæmt á heimili
svo vinsæls fólks sem þau hjónin
voru, en að auki kröfðust störf
Torfa þess að heimilið væri alltaf
til reiðu að taka á móti gestum.
Þessum starfa sinnti Anna af slík-
um skörungsskap að helst er að
leita samanburðar í lygilegustu lýs-
ingum fornra sagna.
En þótt það sé einmitt í þessu
hlutverki sem ég man helst eftir
Önnu, þegar blásið var til veislu á
höfðingssetrinu á Flókagötu, þá eru
aðrar minningar sem mér eru ekki
síður kærar; þegar ég átti erfítt
með nám í menntaskóla vegna
langdvala erlendis og fákunnáttu í
öllum íslenskum fræðum sá þessi
frænka mín aumur á mér og bauð
mér að koma til sín dag hvern eft-
fram til þessa tíma hafði verið talið
nauðsynlegt að styðjast jafnframt
við frumratsjár í þessu skyni. Frá
þessum tíma var Tony ráðgjafi
Flugmálastjórnar um uppbyggingu
ratsjárkerfisins allt fram á síðasta
dag. Kom hann síðast til landsins
í nóvembermánuði síðastliðnum
vegna verkefna á þessu sviðf. Störf
Tonys einkenndust af mikilli þekk-
ingu og reynslu á sviði ratsjár- og
ijarskiptatækni og ekki hvað síst
mikilli útsjónarsemi. Var hann
óþreytandi við að leitá nýrra leiða,
til að leysa hin ýmsu tæknilegu
úrlausnarefni. Þannig voru að hans
frumkvæði og undir hans stjórn
gerðar breytingar á algengri gerð
skiparatsjár, þannig að hún nýttist
til að stjórna aðflugi að Akureyrar-
flugvelli. Þessi lausn varð mun
ódýrari en að kaupa sérhæfða rat-
sjá í þessu skyni. Þá var Tony mjög
vel að sér um gerð verksamninga
og var lipur samningamaður, enda
hafði hann kynnt sér vel lögfræði-
lega hlið þessara mála.
Á yfír tuttugu ára ferli sem ráð-
gjafi Flugmálastjórnar mun Tony
hafa farið á áttunda tug ferða milli
Englands og Islands. Kona hans,
Bobby, kom með honum nokkrum
sinnum hingað til lands, einkum á
síðari árum, þegar heilsu Tonys tók
að hraka. Eignuðust þau marga
góða vini hér á landi og bundust
Islandi sterkum böndum. Árið 1989
var Tony sæmdur riddarakrossi
hinnar íslensku fálkaorðu fyrir störf
sín í þágu íslenskra flugmála. Var
sú viðurkenning honum afar mikils
virði.
Samstarfsmenn og vinir Tonys
hjá Flugmálastjórn og Verkfræði-
stofnun Háskólans minnast hans
sem fjölhæfs verkfræðings, góðs
vinar og sérstæðs persónuleika, sem
var alltaf reiðubúinn að miðla öðr-
um af reynslu sinni og þekkingu.
Hann var jafnan eindreginn hvata-
maður þess að íslenskir tæknimenn
tækjust á við ný og flókin verkefni
og studdi þá viðleitni með ráðum
og dáð. Eftirlifandi eiginkonu hans
og fjölskyldu eru færðar innilegar
samúðarkveðjur á þessum tímamót-
um.
Samstarfsmenn.
ir skóla það sem eftir var vetrar
til áð læra í næði og drekka með
sér eftirmiðdagskaffi; þegar hún
kallaði mig til sín og bað mig að
hafa með mér dóttur mína, nöfnu
sína, svo að hún gæti gert henni
eitthvað gott, eða þegar hún
hringdi til mín upp úr þurru til að
segja mér frá einhveiju skemmti-
legu atviki eða vekja athygli mína
á enn einu óhæfuverki óvinarins í
austurálfu sem henni þótti svæsn-
ara en jafnvel mátti eiga von á úr
þeirri átt. Allt eru þetta smábrot,
sundurleitar flísar, en heildarmynd-
in af þessari frænku minni er skýr;
hún var höfðingi.
Börn Önnu og Torfa eru Hjört-
ur, hæstaréttardómari, kvæntur
Nönnu Þorláksdóttur og eiga þau
þijú börn; Ragnheiður, kennari við
Menntaskólann í Reykjavík, gift
Þórhalli Vilmundarsyni prófessor,
en þau eiga þijú börn; Sigrún, sem
giftist Robert Kajioka, örverufræð-
ingi, og bjó lengst af í Toronto í
Kanada og átti með honum tvær
dætur en lést langt um aldur fram
í desember síðastliðnum; og Helga
Sóley, hjúkrunarkona og ljósmóðir.
Á heimili Önnu og Torfa ólst einn-
ig upp Halla Thorlacius, dóttir Sigr-
únar Torfadóttur. Fyrsta barn
Önnu og Torfa, Hjörtur, andaðist
í frumbemsku. Anna átti og tvö
barnabacnabörn.
Með Skapta föður mínum og
Önnu voru miklir kærleikar og hver
veit nema hann bíði þess nú með
óþreyju að taka upp þráðinn á ný
með systur sinni og deila um hver
hafi sagt hvað í einhverri íslending-
asögunni. Með Önnu og móður
minni var einnig mikil vinátta og
við systkinin vorum öll stolt af því
að vera henni skyld og eiga hana
að vini. Að eiginmanni hennar,
börnum og ástvinum er sár harmur
kveðinn og missir þeirra er mikill.
Við sendum þeim öllum samúðar-
kveðjur og óskum þeim velfarnað-
ar.
Jón Skaptason.
Minning:
Anna Jónsdóttir