Morgunblaðið - 02.06.1992, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 2. JÚNÍ 1992
Afþiýstiklefi notað-
ur við meðferð á kol-
mónoxíðreykeitrun
Afþrýstiklefi Landhelgisgæslunnar var í fyrsta skipti notaður
við meðferð á kolmónoxíðreykeitrun um heigina. Jón Baldursson,
læknir á Borgarspítalanum, hafði yfirumsjón með meðferðinni.
Hann segir að aðferðin flýti bata sjúklinga með kolmónoxíðreyk-
eitrun og dragi úr hættunni á varanlegum einkennum.
Maðurinn sem hér um ræðir
fékk reykeitrun eftir að hafa sofn-
að út frá mat á eldavél á sunnu-
dagsmorguninn en leitaði ekki
læknis fyrr en um kvöldið. Þá var
hann farinn að finna fyrir óþæg-
indum, m.a. við öndun.
Maðurinn var settur í afþrýsti-
klefann sama kvöld og tók með-
ferðin u.þ.b. 2 tíma. Eftir hana var
hann lagður á sjúkrahús en Jón
segir að notkun afþrýstiklefans
muni flýta bata hans og draga úr
hættunni á varanlegum einkenn-
um.
Hann segir að þessi aðferð sé
vel þekkt víða um heim þó henni
hafí ekki áður verið beitt hér á
landi, a.m.k. hafi klefi Landhelgis-
gæslunnar ekki verið notaður í
þessum tilgangi áður. Klefinn gefi
háan súrefnisþrýsting og því sé
hægt að nota hann við fleira en
að lækna kafaraveiki. Hann sé t.d.
hægt að nota í tilfellum sem þess-
um og öðrum t.d. við meðferð á
krónískum sárum.
Jón sagðist vona að klefinn yrði
notaður oftar en ræða þyrfti notk-
un hans við Landhelgisgæsluna.
Hann segir að afþrýstiklefi mætti
gjarnan vera á einu sjúkrahúsanna.
Afþrýstiklefi Landhelgisgæslunnar.
Morgunblaðið/Sverrir
Bygging sundlaugar og íþróttahúss í Garðinum:
Keflvíkingar áttu lægsta tilboðið
Garði.
HJALTI Guðmundsson, verktaki í Keflavík, átti lægsta tilboðið í bygg-
ingu íþróttahúss og sundlaugar en tilboðin voru opnuð í gær í viður-
vist bjóðenda. Tilboð Hjalta hljóðaði upp á 111.511.111 kr., eitt hundr-
að og ellefu milljónir, fimm hundruð og ellefu þúsund, eitt hundrað
og ellefu kr.
Alls bárust sjö tilboð í verkið.
Kostnaðaráætlun hljóðaði upp á
123.840.000 kr. og voru sex af sjö
tilboðunum undir kostnaðaáætlun-
inni. Hæsta tilboðið kom frá Hag-
virki/Kletti, um 147,5 milljónir
króna, sem er u.þ.b. 20% yfir kostn-
aðaráætlun. Önnur tilboð sem bárust
voru eftirfarandi: Hilmar Hafsteins-
son, Njarðvík, 113,2 milljónir, Bragi
Guðmundsson, Garði, 115,7 milljónir,
Húsanes hf., Keflavík, 117,2 milljón-
ir, Húsgerðin hf., Keflavík, 118 millj-
ónir, Alexander Jóhannesson og
Hilmar Halldórsson, Keflavík, 128,4
milljónir.
- Arnór
Nýjar reglur Lánasjóðs íslenskra námsmanna:
Menntamálaráðherra gerir ráð
fyrir að staðfesta reglurnar
Jón Sigurðsson
Jón Sigurðs-
son fv. foríngi
íHjálpræðis-
hernum látinn
JÓN Sigurðsson, fyrrum foringi
í Hjálpræðishernum, er látinn í
Reykjavík, áttræður að aldri.
Hann var fæddur í Stykkishólmi
7. janúar 1912, sonur hjónanna
Margrétar Oddfríðar Skúladótt-
ur og Sigurðar Krisljánssonar
úrsmiðs. Jón ólst upp í Stykkis-
hólmi og í Fagurey á Breiðafirði.
Árið 1928 var hann sendur í nám
til séra Guðmundar Einarssonar á
Mosfelli og var síðan óreglulegur
nemandi við Menntaskólann í
Reykjavík til ársins 1932_ er hann
gekk í Hjálpræðisherinn. Árið 1934
var Jón sendur á foringjaskóla
Hjálpræðishersins í London og það-
an útskrifaðist hann lautinant. Árið
1937 fór Jón Sigurðsson til dvalar
á vegum Hersins til Noregs og
næsta ár sendi hann frá sér ljóða-
bókina Blómið við veginn.
Árið 1939 sagði Jón skilið við
Hjálpæðisherinn, steig á skipsfjöl
og hóf farmennsku. Sú saga varð
Steini Steinarr að yrkisefni í kvæð-
inu um „Jón Kristófer, kadett í
Hernum ...“ _ Næst kom Jón
Sigurðsson til íslands sem breskur
hermaður árið 1941 en hætti í þeirri
vist ári síðar og hóf að stunda
ýmsa vinnu í Reykjavík. Frá árinu
1949 til 1958 var Jón Sigurðsson
í farmennsku á erlendum skipum
en kom heim 1958. Árið 1962 komu
æviskrárbrot hans út á bókinni
„Syndin er lævís og lipur“ eftir
Jónas Ámason. Sama ár fluttist Jón
til Stykkishólms þar sem hann var
búsettur til 1984 er hann fluttist
suður að nýju.
Síðustu árin dvaldist Jón
Sigurðsson á Hrafnistu í Reykjavík
ásamt eftirlifandi eiginkonu sinni,
Guðrúnu Karlsdóttur.
Menntamálaráðherra segist gera ráð fyrir að staðfesta hinar nýju
reglur sem stjóm Lánasjóðs íslenskra námsmanna samþykkti sl. sunnu-
dag, eins og stjórn LÍN gekk frá þeim. „Það var tekið tillit til ýmissa
þátta sem fram komu þjá námsmönnum og það er ekkert sem ég set
mig á móti í reglunum,“ segir Ólafur G. Einarsson. Hann segist þó
eiga eftir að fara vandlega yfir reglurnar og gefi líklega endanlegt
svar á morgun. Með hinni nýju reglugerð er ætlunin að framlög ríkis-
ins til LÍN verði um 500 milljónum króna lægri á þessu ári en ef út-
hlutað hefði verið samkvæmt óbreyttum reglum, þ.e. 3.400 milljónir í
staðinn fyrir 3.900 milljónir.
Stjórn Lánasjóðs íslenskra náms-
mannna hefur samkvæmt fjárlögum
3.400 milljónir til að veita í lán. Að
sögn Gunnars Birgissonar, formanns
stjórnar LÍN, hefðu óbreyttar reglur
þýtt útgjöld upp á 3.900 milljónir.
„Við könnuðum möguleikann á
aukafjárveitingfl en það kom ekki
til greina. Það var því nauðsynlegt
að skera niður. Við reyndum að ná
fram sem réttlátustum sparnaði og
krafan um námsframvindu var
ákjósanlegasti kosturinn en 100%
námsframvinda þýðir 100% lán.
Valið stóð um að gera þetta svona
eða að vera með flatan niðurskurð
á grunnframfærslunni og það vildum
við alls ekki. Breytingarnar voru
eins réttlátar fyrir stúdenta og hægt
var að gera. Sjóðurinn er áfram
félagslegur jöfnunarsjóður. Réttindi
einstæðra foreldra og annarra hópa
sem minna mega sín eru áfram
tryggð,“ segir Gunnar.
' Gert er ráð fyrir að reglan um
100% námsframvindu gefí sjóðnum
um 300 milljónir króna í sparnað,
barnastuðlar hafa verið lækkaðir og
spamaður vegna þeirra nemur 100
milljónum, aukalán og lán vegna
efniskostnaðar og sérkennslu eru
lækkuð um 100 milljónir, ferðastyrk-
ir upp á 100 milljónir eru afnumdir,
ekki verður lánað tiL skólagjalda í
grunnháskólanámi eða BA-námi
sem áætlaðar eru 50 milljónir. Alls
gera þessir liðir 750 mijljónir króna
sem hægt er að spara. Á móti verða
lánaðar um 50 milljónir króna vegna
vaxta á námslán, frítekjumark verð-
ur hækkað sem nemur um 100 millj-
óna króna útgjaldaaukingu og í stað-
inn fyrir ferðastyrki verða tekin upp
ferðalán upp á 100 milljónir króna.
Spamaður verður því uni 500 millj-
ónir.
Ýmsar breytingar verða á útlán-
um frá LÍN samkvæmt hinni nýsam-
þykktu reglugerð stjórnar sjóðsins
en helstu breytingar era eftirfarandi:
100% námsframvinda
í sambandi við hina nýju reglu-
gerð hefur einna harðast verið deilt
um ákvæðið um að námsmaður skuli
að jafnaði ljúka 100% af fullu námi
skv. skipulagi skóla. Uppfylli náms-
maður ekki kröfur um námsfram-
vindu skerðast námslán hans hlut-
fallslega. Lán til námsmanns sem
t.d. lýkur 75% af fullu námi skv.
skipulagi skóla skal þannig skerðast
um 25%. Hins vegar er nauðsynlegt
að hann nái a.m.k. 75% af fullu
námi til þess að hljóta námslán.
Námsmenn hafa haft af þessu
ákvæði miklar áhyggjur og Pétur
Óskarsson formaður Stúdentaráðs
Háskóla íslands segir þetta vera eina
af stærstu breytingunum með hinum
nýju reglum. „í heimspekideild er
t.d. gert ráð fyrir að menn ljúki
fimmtán einingum á önn, eða þrem-
ur námskeiðum. Ef námsmenn ljúka
hins vegar tveimur námskeiðum fá
þeir engin lán vegna kröfunnar um
að menn nái 75% af fullu skipulagi
skóla. Með þessu ér verið að útiloka
í mörgum deildum að námsmenn
geti fengið fullt lán allan sinn náms-
tíma vegna þess að skipulag skóla
er einfaldlega þannig að þriggja ára
nám tekur í raun oft þrjú og hálft
ár. í raunvísindadeild lýkur t.d. einn
af hveijum fimm eða sex náms-
mönnum þriggja ára námi á þremur
og hálfu ári.“
Gunnar Birgisson segir hins vegar
að í hinni nýju reglugerð felist ein-
ungis almenna reglan um náms-
framvindu. Nú sé verið að flnna
vinnureglu þannig að hægt sé að
koma til móts t.d. við nemendur í
heimspekideild, lögfræði og læknis-
fræði. Hjá þeim nemendum séu próf
oft einungis haldin árlega en ekki
tvisvar á ári líkt og almennt tíðkist
og erfitt sé að sýna fram á 100%
námsframvindu um áramót. Því sé
hugsanlegt að þeir sem t.d. taki tvö
próf af þremur í heimspekideild um
næstu áramót fái greitt 80% af fullu
námsláni. Gunnar segir að möguleg
lausn sé að nemendur sýni um ára-
mót viðurkenningu frá sínum deild-
um um að námsframvindan sé nægj-
anleg og þannig fái þeir hluta af
lánunum.
Hækkun á frítekjumarki
Samkvæmt nýju reglunum hækk-
ar frítekjumark hjá einstaklingum
um 15% og hjá einstæðum foreldrum
um 20%. Nú er frítekjumarkið 147
þúsund krónur hjá einstaklingum,
þ.e. það sem viðkomandi má hafa í
tekjur áður en námslán skerðist, en
með nýju reglunum hækkar það upp
í um 170 þúsund.
Gunnar segir að upphaflega hafi
verið ætlunin að lækka tekjutillitið
úr 50% í 40% en eftir að fram komu
óskir námsmanna um að hækka
heldur frítekjumarkið, þar sem það
komi betur úr fyrir efnaminni náms-
menn, hafí verið ákveðið að gera
það.
„Einnig var komið til móts við
námsmenn að því leyti að hætt var
við að telja meðlag til tekna og sum-
arlánareglur voru rýmkaðar vera-
lega. Þá voru barnastuðlar ekki
skertir eins mikið og upphaflega
hafði verið áformað," segir Gunnar.
Samkvæmt hinum nýju reglum
er framfærsla til einstæðs foreldris
grunnframfærsla sem hækkar um
40% fyrir fyrsta barn en 35% fyrir
hvert barn eftir það. Áður hafði
grunnframfærslan hækkað um 50%
fyrir hvert barn. Framfærsla náms-
manns i hjónabandi eða sambúð var
áður grunnframfærsla sem hækkaði
um 25% fyrir hvert barn. Nú er það
hins vegar þannig að hún hækkar
um 20% fyrir hvert barn eða sam-
tals um 40% fyrir hvert barn hjá
hjónum í námi.
„Námsmenn sem eru í sambúð
og eru með tvö börn fá því 80% af
fullu láni fyrir sín börn en einstætt
foreldri fær 75% fyrir sín börn. Rök
LÍN eru sú að einstætt foreldri njóti
mun meiri annarrar opinberrar að-
stoðar en hjónafólk, en þeir taka
ekki með inn í reikninginn að kostn-
aður við að vera eiristætt foreldri
er mun meiri t.d. vegna meiri barna-
pössunar," segir Pétur Óskarsson.
Ekki lánað til skólagjalda
erlendis fyrir BA-nám
Samkvæmt hinum nýju reglum
er lán vegna skólagjalda erlendis
umfram fenginn styrk aðeins veitt
til framhaldsháskólanáms en ekki
til grunnháskólanáms eða BA-náms.
Nú verður einungis lánað til fram-
færslu námsmanna í BA-námi er-
lendis. Áður voru veitt lán til þess
háskólanáms erlendis sem ekki var
hægt að stunda hér á landi þó að
um BA-nám væri að ræða.
Ingibjörg Jónsdóttir framkvæmd-
astjóri Sambands íslenskra náms-
manna erlendis (SÍNE) segir þessa
reglu bitna mjög illa á námsmönnum
erlendis, aðallega í Bretlandi og
Bandaríkjunum, þar sem skólagjöld
tíðkist.
Einnig segir Ingibjörg að með
reglunni um að námsmaður skuli
vera orðinn 20 ára til að hljóta lán
fyrir sémám erlendis sé verið að
mismuna fólki þar sem engin aldurs-
takmörk séu sett við sémám hér-
lendis. Mjög fáir námsmenri yngri
en 20 ára séu í sérnámi og því leiði
þessi regla ekki af sér mikinn sparn-
að. „Það er eðlilegra að námið sjálft
stjómi því hvort námsmaðurinn sé
lánshæfur en aldur hans,“ segir Ingi-
björg.
Ekki lánað til
undirbúningsnáms í
Tækniskóla og
Samvinnuháskóla
Sú breyting á sér stað með hinum
nýju reglum að ekki verður lánað
til undirbúningsnáms m.a. í Tækni-
skóla íslands og Samvinnuháskól-
anum. Áður sögðu reglurnar að
heimilt væri að veita lán til sérnáms
nái námsmaður 20 ára aldri á því
ári sem lánið er veitt. Þ.á m. voru
fyrstu tvær annirnar í framgreina-
deildum Tækniskóla Islands og und-
irbúningsdeild í Samvinnuháskólan-
um lánshæfar.
Guðbrandur Steinþórsson rektor
Tækniskólans segir hin nýju lög og
reglur koma í veg fyrir að ýmsir sem
annars gætu stundað undirbúnings-
námið gerðu það. „Þetta umrædda
raungreinadeildarpróf frá Tækni-
skólanum er mjög markvisst og veit-
ir t.d. ekki inngöngu í Háskóla ís-
lands nema í verkfræðideild. Mun
færri hafa sótt um þetta nám á þessu
ári en í fyrra. Af öllum umsækjend-
um tókum við inn um 60-70 manns
í fyrra en nú er umsóknarfresturinn
runninn út en einungis innan við 30
aðilar sóttu um. Hugsanlega liggur
skýringin að einhveiju leyti í því að
námið er ekki lengur lánshæft.
Breytingarnar geta haft alvarlegar
afleiðingar, ekki síst þar sem þeir
nemendur sem hafa skilað bestum
námsárangri í Tækniskólanum hafa
komið úr þessari undirbúningsdeild.
Þetta fólk hefur gjarnan verið fjöl-
skyldufólk sem væntanlega getur
ekki stundað nám án þess að fá
námslán," sagði Guðbrandur.