Morgunblaðið - 05.06.1992, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 5. JÚNÍ 1992
Norrænt gigtarár 1992
Mataræði og gigt
eftir Kolbrúnu
Einarsdóttur
Flestir gigtsjúkir hafa eflaust
fengið mörg góð ráð hjá vinum,
ættingjum o.fl. varðandi mataræði.
Algengar ráðleggingar sem þeir fá
eru t.d. að fasta, borða grænmetis-
fæði, borða ekki ákveðnar matvör-
ur, taka inn lýsi og margt fleira.
Engar opinberar ráðleggingar eru
hins vegar til um sérstakt matar-
æði fyrir gigtsjúka. Nokkrar rann-
sóknir hafa verið gerðar til að at-
huga gildi ýmissa hugmynda um
lækningamátt ákveðins mataræðis
en þær rannsóknir hafa ekki sýnt
fram á að viss fæða lækni þessa
erfiðu sjúkdóma eða að þátttakend-
ur geti hætt lyfjameðferð.
Rannsóknir á mataræði og áhrif-
um þess á sjúkdóma eru erfiðar þar
eð þátttakandinn er yfirleitt meðvit-
aður um þær breytingar sem gerðar
eru á mataræðinu. Hann hefur því
alltaf ákveðnar væntingar um bata
í svona rannsóknum. Mat á árangri
getur því aldrei byggst eingöngu á
líðan einstaklingsins heldur á
ákveðnu mati á sjúkdómsástandi.
Hér á eftir er fjallað um það helsta
sem rannsakað hefur verið varðandi
áhrif mataræðis á gigtsjúkdóma en
þessar athuganir voru gerðar á ein-
staklingum með iktsýki (langvinn
liðagigt).
Fasta
Margir hafa eflaust fastað í
ákveðinn tíma með misjöfnum
árangri. Rannsóknir á föstu sýna
að hún getur dregið úr mörgum
sjúkdómseinkennum en þau koma
þó aftur þegar líkaminn fær fulla
næringu aftur, hvort sem borðað
er grænmetisfæði eða annað fæði.
Það er því lítið gagn að föstunni
þar eð líkaminn getur ekki verið
án matar í lengri tíma og endur-
teknar föstur geta leitt tii vannær-
ingar og annarra fylgikvilla. Þessar
rannsóknir hafa leitt til þess að
vísindamenn eru farnir að velta
fyrir sér ástæðunni fýrir því að sjúk-
dómurinn er ekki eins virkur þegar
einstaklingurinn fastar. Nokkrir
hafa komið með þá kenningu að
ofnæmi eða óþol fyrir fæðu geti
haft áhrif á sjúkdómseinkennin og
því dragi úr þeim þegar ein eða fleiri
fæðutegundir eru fjarlægðar eins
og við föstu. Einnig veldur fasta
ýmsum breytingum á efnaferlum í
líkamanum og er verið að kanna
áhrif þess á sjúkdóminn.
Grænmetisfæði
Ekki er hægt að tala um matar-
æði og gigtsjúkdóma án þess að
minnast sérstaklega á grænmetis-
fæði. Mörgum er ráðlagt að borða
ekki kjöt eða físk og jafnvel ekki
mjólkurmat eða
lifa einungis á
fæðu úr jurtarík-
inu. Rannsóknir á
áhrifum slíks mat-
aræðis eru oft
erfíðar þar eð til
er margs konar
grænmetisfæði.
Þær rannsóknir
sem gerðar hafa
verið hafa ekki
sýnt mælanlegar
breytingar á virkni sjúkdómsins eða
hreyfígetu einstaklingsins. Það er
því ekkert í dag sem styður þá
kenningu að nota grænmetisfæði
sem hluta af meðferð við iktsýki.
Ofnæmi óþol
Nokkrar rannsóknir hafa verið
gerðar til að kanna hvort ofnæmi
eða óþol fýrir einni eða fleiri fæðu-
tegundum sé orsök sjúkdómsins.
Þessar rannsóknir eru erfíðar í
framkvæmd þar eð þær krefjast
mikils af einstaklingnum. Þeir sem
taka þátt í svona rannsókn þurfa
að vera á mjög einhæfu fæði í lengri
tíma og því er brottfall oft mikið.
Hægt hefur þó verið að sýna fram
á betra ástand hjá sumum einstakl-
ingum og er þá misjafnt hvaða
fæðutegund er talin hafa áhrif á
sjúkdóminn. Hversu algengt þetta
getur verið er ekki vitað en flestir
telja að undir 5% einstaklinga verði
betri eftir einstaklingsbundna fæð-
ismeðferð þar sem fjarlægðar eru
þær fæðutegundir sem valda óþæg-
Menntamálaráðherra ræddi þær
hættur sem steðjuðu að íslenskri
menningu og á hvern hátt væri
unnt að styrkja og efla menningar-
vitund þjóðarinnar. Hann lagði
áherslu á að öll slík viðleitni væri
þýðingarmikil.
Ólafur lagði meðal annars
áherslu á hlutverk skólapna og
indum. Orsökin þarf þó ekki alltaf
að vera óþol eða ofnæmi fyrir fæðu
þar eð hluti af skýringunni getur
t.d. verið breytingar sem verða á
hlutfalli mismunandi fítusýra í lík-
amanum vegna breytts mataræðis.
Talið er líklegt að einungis lítill
hluti einstaklinga með iktsýki hafí
ofnæmi eða óþol fyrir fæðu en frek-
ari rannsókna er þörf til að skil-
greina betur þann hóp.
Fiskfita
Síðustu ár hafa miklar rann-
sóknir farið fram á fískfítu og
mögulegum áhrifum aukinnar
neyslu hennar á ýmsa sjúkdóma.
Engar óyggjandi niðurstöður hafa
komið fram ennþá varðandi ikt-
sjúka. Þó hefur í ákveðnum tilvikum
verið hægt að sýna fram á betri
líðan en ekki hægt að mæla mun
á virkni sjúkdómsins. Kenningar
eru uppi um að með því að auka
neyslu á fiskfitu, og minnka neyslu
á annarri fítu, minnki myndun bólg-
umyndandi efna í líkamanum sem
mögulega geta haft áhrif á sjúk-
dóminn. Einnig eru kenningar um
að aukin neysla fískfítu valdi breyt-
ingum á samsetningu frumuhimna
og velja og geti þannig haft áhrif
á sjúkdóminn. Þörf er á frekari
langtímarannsóknum á þessu sviði
til að kanna þetta samband betur.
Lokaorð
Ekki er hægt að ráðleggja gigt-
sjúkum annað mataræði en það sem
Manneldisráð íslands mælir með til
sagðist vilja efla kerfísbundið náms-
mat í skólakerfínu til þess meðal
annars að efla vitund nemenda um
muninn á því að standa sig vel eða
illa. Próf hefðu visst uppeldislegt
gildi og viðurkenna ætti góðan
árangur einstaklinga.
Ólafur gat þess að almennur
bóklestur væri á undanhaldi og
Kolbrún Einarsdóttir
„Vert er að leggja sér-
staka áherslu á að nú á
dögum er ekki ráðlegt
að fólk lækni sjúkdóm
sinn, upp á eigin spýt-
ur, með ákveðnu matar-
æði án allrar lyfjameð-
ferðar. Þótt einstakl-
ingi líði betur á
ákveðnu fæði getur
sjúkdómurinn haldið
áfram að valda miklum
skemmdum á liðum sé
hann ekki meðhöndlað-
ur af fagfólki.“
skjátextar sjónvarpsins væru yfír-
gnæfandi meirihluti lesmáls íjölda
fólks og fyrirmynd um notkun máls.
Því væri mikilvægt að veita athygli
stöðu þýðingarmála. Hann sagði
fyrirhugað að tillögum Islenskrar
málstöðvar um úrbætur í þýðinga-
almennings, þ.e. að fólk dragi úr
neyslu fítu og auki neyslu á kolvetn-
aríkum fæðutegundum eins og
kornmat, brauði, kartöflum, hrís-
grjónum, pasta, grænmeti og
ávöxtum. Einnig er mælt með fisk-
neyslu. Ef til vill er rétt að leggja
áherslu á fískneyslu við gigtsjúka
og þá sérstaklega neyslu á feitum
físki, t.d. sem álegg á brauð (síld,
sardínur, makríll, silungur o.þ.h.).
Rétt er að taka lýsi daglega en þá
er einnig óþarfi að taka inn fjölvít-
amín sem inniheldur A- og D-vítam-
ín. Dagsskammtar þessara fitu-
leysnu vítamína verða annars óþarf-
lega stórir.
Þeir sem telja að einhver mat-
vara fari verr í sig en annar matur
ættu að hafa samráð við lækni sinn
ef þeir vilja athuga hvort um of-
næmi eða óþol sé að ræða. Rétt er
að taka fram að slíka athugun ber
að gera með leiðsögn næringarráð-
gjafa eða næringarfræðings þannig
að tryggt sé að einstaklingurinn líði
ekki skort. Einnig verður alltaf að
fylgjast með sjúkdómsástandi með)-
an á slíkri athugun stendur þar eð
ekki er hægt að treysta eingöngu
á hið huglæga mat einstaklingsins
á líðan sinni.
Vert er að leggja sérstaka
áherslu á að nú á dögum er ekki
ráðlegt að fólk lækni sjúkdóm sinn,
upp á eigin spýtur, með ákveðnu
mataræði án allrar lyfjameðferðar.
Þótt einstaklingi liði betur á
ákveðnu fæði getur sjúkdómurinn
haldið áfram að valda miklum
skemmdum á liðum sé hann ekki
meðhöndlaður af fagfólki.
Höfundur starfar sem
næringarráðgjafi á
Landspítaianum.
málum yrði fylgt eftir.
Ólafur sagði íslenska menningu
geta orðið óþjóðlega ef menn gættu
ekki að sér því mikið framboð af
útvarps- og sjónvarpsefni hefði
deyfandi áhrif á vitund íslendinga
um eigin menningarverðmæti. Eina
vörnin gegn erlendum áhrifum væri
efling innlends dagskrárefnis. Hins
vegar sagði hann að menningin
endurnýjaðist ekki eingöngu innan
frá, heldur verkuðu erlendir menn-
ingarstraumar frjóvgandi. Menn-
ingin lifði allt af ef þjóðin bæri
gæfu til að hlúa að því sem hún
erfði frá fyrri kynslóðum. „Menn-
ingin er hreyfíafl þjóðarinnar,"
sagði Ólafur G Einarsson mennta-
málaráðherra að lokum.
Við lok umdæmisþingsins urðu
umdæmisstjóraskipti hjá Rótarý-
hreyfingunni og Gestur Þorsteins-
son tók við því embætti af Lofti J.
Guðbjartssyni.
Sig. Jóns.
Cterkurog
k/ hagkvæmur
auglýsingamióill!
Verktakar - Vörubílstjórar!
BORCO
TRAILERS
□
BORCO VÉLAVAGNAR TIL SÝNIS !
Erum með BORCO vélavagn til sýnis hjá okkur, svo nú
gefst tækifæri til að skoða og kynnast betur þessum
úrvalsvögnum.
BORCO er bandarísk gæðaframleiðsla á
ÓTRÚLEGA HAGSTÆÐU VERÐI!
Ráðgjöf - sala - þjónusta.
Skútuvogur 12A - Reykjavík - ® 812530
Menntamálaráðherra á Rótarýþingi:
Efla þarf menningar-
vitund þjóðarinnar
Vill auka innlent sjónvarpsefni, þýðing-
ar, bóklestur og kerfisbundiðnámsmat
Selfossi.
„SJÁ sjálfum þér fjær,“ voru kjörorð formótsog 46. umdæmisþings
Rótarýhreyfingarinnar sem fram fór á Hótel Örk 29.-30. maí. Ólaf-
ur G. Einarsson menntamálaráðherra flutti hátíðarræðu sem hann
kallaði Tungan, menningin og þjóðernið á mótum nýrra tíma. Auk
hans fluttu ávarp á þinginu Markús Örn Antonsson borgarsljóri,
Halldóra Ingimarsdóttir, umdæmissíjóri Inner Wheel, og Arne Na-
per, fulltrúi Rótarýumdæmanna á Norðurlöndum.
Morgunblaðið/Sigurður Jónsson
Ólafur G Einarsson menntamálaráðherra flytur ávarp.