Morgunblaðið - 26.06.1992, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. JÚNÍ 1992
17
Framtíð á Evrópsku
efnahagssvæði?
eftir Kristínu
Ástgeirsdóttir
Á næstu mánuðum munu íslend-
ingar glíma við spurninguna um að-
ild að Evrópsku efnahagssvæði
(EES) og í framhaldi af því hvort
aðild að Evró_pubandalaginu komi til
greina fyrir Islendinga.
Fyrir síðustu kosningar lýstu allir
stjómmálaflokkar því yfir að aðild
að EB væri ekki á dagskrá. Hins
vegar hefur það gerst á síðustu
mánuðum að æ fleiri velta vöngum
yfir aðild að EB og vilja kanna hvað
hún felur í sér.
Við Kvennalistakonur höfum tekið
þann pól í hæðina að sjálfsagt sé að
kanna málið frá öllum hliðum til
þess að íslendingar viti um hvað
valið stendur. Við erum þó sannfærð-
ar um að íslendingar eigi að bíða
átekta og hafna aðild að EES og
EB. Mín skoðun er sú að meðan ring-
ulreið ríkir í Evrópu, hvort sem lítið
er til vesturs eða austurs, sé rétt
fyrir okkur að skoða okkar gang,
þrýsta á samþykkt GATT- samning-
anna sem m.a. opna nýja möguleika
fyrir sjávarútveginn, kanna aukin
viðskipti við Asíulönd, Bandaríkin og
Kanada og leita eftir tvíhliða samn-
ingum við Evrópuríkin. Þótt við höfn-
um EES þurfa kjör okkar ekki að
versna, vegna þess að í gildi eru við-
skiptasamningar við þessi lönd og
við getum leitað nýrra leiða.
Hvað vinnst og hvað tapast?
Þótt margir neiti því að með aðild
að EES sé ísland komið inn í for-
dyri Evrópubandalagsins og álíti að
hægt verði að búa við samkomulagið
til frambúðar, eru þeir margir sem
telja að sú sambúð verði afar ófull-
nægjandi til lengdar, enda yfirlýst
markmið nánast allra ríkisstjórna
EFTA-þjóðanna að sækja um aðild
að EB. Við hljótum að spyija okkur
hver sérstaða Islands sé, hvers vegna
ætti annað að gilda um okkur en
hinar EFTA-þjóðimar þegar til
lengdar lætur? Hversu lengi heldur
sjávarútvegsstefna EB okkur utan
dyra? Hvemig framtíð vilja íslend-
ingar fyrir böm sín? Viljum við ís-
land innan eða utan hinna stóm efna-
hagsheilda, sem stefna að því að
verða stórríki Evrópu? Vilja íslenskar
konur tengjast á afgerandi hátt
svæði þar sem staða kvenna er allt
önnur og verri en við þekkjum? Hvað
vinnst og hvað tapast? Þessum
spurningum verður að svara í um-
ræðum næstu mánaða.
Ég ætla hér á eftir að velta upp
spurningum sem snerta stóru línurn-
ar í málinu og snerta atriði sem ég
tel vert að íhuga í umræðunni um
aðild að EES. Evrópubandalagið
verður að bíða betri tíma, þótt ég
telji reyndar afar erfítt að slíta þessi
mál í sundur.
Hvað kostar EES okkur?
1: EES samningurinn og sú hugs-
un sem að baki býr byggist á vest-
rænum hugmyndaheimi þar sem
hagvöxtur, fijáls samkeppni, iðnað-
ur, neysluhyggja, hagur fýrirtækj-
anna og karlveldi ráða för. Hagspek-
in er augnabliksins þar sem gagnrýn-
islaus markaðshyggja situr í önd-
vegi. EES er framtíðarsýn þeirra sem
telja að vestrænt hagkerfi sé hið eina
rétta, hið stóra sé fremra hinu
smærra, einsleitni betri en fjöl-
breytni, lögmál efnahagslífsins æðri
lögmálum mannlífsins. EES sprottið
upp úr andlausu embættismanna-
veldi Evrópubandalagsins þar sem
lýðræði er af skomum skammti og
afar langt á milli kjósenda og ráða-
manna. Hvað verður um lýðræðið og
áhrif almennings á svæðinu og
hvemig skyldi konum ganga að bæta
hag sinn í þessari paradís stórfyrir-
tækjanna?
2. Meðan blæðandi sár móður
Jarðar kalla á umönnun og gjör-
breytta lifnaðarhætti vestur-
landabúa, blása karlarnir til áfram-
haldandi sóknar í sömu átt og fyrr,
til að auka hagvöxtinn og tiil að
Evrópa nái til sín stærri skerf í sam-
keppninni við Bandaríkin og Japan.
Sú stefna gengur þvert á brennandi
þörf fyrir sjálfbæra þróun og aukið
jafnvægi milli ríkra þjóða og fá-
tækra.
3. Samningurinn mun kalla á gíf-
urlegt kerfi, stofnanir og þjónustu
bæði heima fyrir, sameiginlega fyrir
samningsaðila og sérstaklega, fyrir
EB annars vegar og EFTA hins veg-
ar. Hér á landi liggur ekki fyrir nein
úttekt á því hvað samningurinn muni
kosta okkur eða hvaða áhrif hann
muni hafa á atvinnu- og efnahagslíf
til góðs eða ills. Því er einfaldlega
haldið fram að áhrifin verði mikil og
góð fyrir efnahagslífið, án þess að
það sé rökstutt á nokkurn hátt, en
niðurstaðan gæti orðið önnur.
Hjálpræðið kemur að utan
4. EES á að verða hið nýja hjálp-
ræði í þrengingum þjóðarinnar, án
þess að skýrt sé hvemig það á að
gerast. Enn einu sinni er þjóðinni
ætlað að trúa á töfralausn að utan,
meðan staðreyndin er sú að framtíð-
in er og á að vera í höndum okkar
sjálfra. Stóra spumingin er hvort við
ráðum við samkeppnina að utan?
Hvað um íslenska verktaka ef mun
stærri fyrirtæki úti í Evrópu bjóða í
verklegar framkvæmdir hér? Hvað
um íslenskan iðnað sem nú býr við
samdrátt í útflutningi, væntanlega
vegna þess að hann á erfitt uppdrátt-
ar í samkeppninni? Hvernig em
bankar, tryggingafélög og aðrar
þjónustustofnanir sem samningurinn
nær til búnar undir vaxandi sam-
keppni? Hvað um þær gífurlegu fjár-
festingar sem þörf verður á til að
íslenskur sjávarútvegur geti sent
Kristín Ástgeirsdóttir
„Þótt margir neiti því
að með aðild að EES sé
ísland komið inn í for-
dyri Evrópubandalags-
ins og álíti að hægt
verði að búa við sam-
komulagið til frambúð-
ar, eru þeir margir sem
telja að sú sambúð verði
afar ófullnægjandi til
lengdar, enda yfirlýst
markmið nánast allra
ríkisstjórna EFTA-
þjóðanna að sækja um
aðild að EB.“
fullunnar sjávarafurðir í auknum
mæli á markað í Evrópu, þar sem
samkeppnin er mikil fyrir, hvaðan
eiga þeir peningar að koma?
5. Samningurinn um EES mun
gera okkur erfiðara fyrir að móta
það þjóðfélag sem við viljum skapa
sum hver, þ.e. þjóðfélag sem byggist
á jöfnuði, velferð fyrir alla, lýðræði
og jafnvægi manns og náttúru.
Ástæðan er sú að við verður bundin
af ótal reglum og þeirri hugmynda-
fræði sem gegnsýrir ekki aðeins
samninginn heldur hugmyndagrun-
dvöll EB. í mörgum ríkjum Evrópu-
bandalagsins er launum haldið niðri
og verið að skera niður velferðarkerf-
ið. Forsendan er sú að gera þurfí
þjóðimar samkeppnisfærar á mark-
aðssvæðinu. Ríkisstjórn íslands er
reyndar byijuð á sama verki í sam-
ræmi við það sem koma skal með
efnahagssvæðinu. Hvemig „þarf“ að
breyta íslensku velferðarkerfi til að
íslendingar verði samkeppnisfærir í
launum og sköttum? Hvernig eiga
sveitarfélög og ríkið að afla sér þeirra
tekna sem þau verða að afsala sé_r
vegna EES (t.d. aðstöðugjöldin). Á
að mæta tekjutapinu með niður-
skurði á velferðinni? Tollalækkanir
duga skammt þar á móti.
EB mótar stefnuna
6. Með EES-samningnum er kúrs-
inn tekinn í ákveðna átt. Það er ver-
ið að steypa ríki Evrópu í sama
mót, heild sem bundin verður af tug-
þúsundum laga og reglugerða sem
gilda eiga fyrir allt svæðið en em
til orðin innan EB. Með EES-samn-
ingnum em íslendingar að gerast
aðilar að samkomulagi sem Evrópu-
bandalagsþjóðirnar höfðu þegar gert,
þó með nokkrum fyrirvömm og ör-
yggisákvæðum. Það skal tekið fram
að í reglum EB er margt gott að
finna, enda em þau lönd komin
lengra en við á ýmsum sviðum t.d.
í umhverfismálum, en þær peglur
sem horfa til góðs getum við'tileink-
að okkur án aðildar að EES.
Málið snýst um það að meta samn-
inginn í heild og áhrif hans á ís-
lenskt samfélag. Þar er ekki um
neitt smáræði að tefla, heldur sjálft
fjórfrelsið: fijálsa vömflutninga,
þjónustu (m.a. banka- og trygginga-
starfsemi), fjármagnsflutninga (fjár-
festingar) og fólksflutninga, auk
þess sem samningurinn kemur inn á
neytendavernd, stöðu vinnandi fólks,
umhverfismál o.fl. Samningurinn
takmarkar rétt okkar til að móta
stefnu í þessum málaflokkum og við
verðum að hlýða dómum að utan. í
því felst ákveðið valdaafsal. Hentar
slíkt kerfí í jafn litlu og sveiflu-
kenndu samfélagi og við búum í?
7. Hversu lengi verður fullnægj-
andi að taka við lögum og reglum
frá Brussell og geta ekki haft nein
áhrif á mótun þeirra?
Málið verði borið undir þjóðina
Þegar allt kemur til alls snýst
EES-málið um það hvort við ætlum
sjálf að ráða för. Hvort við ætlum
að stefna samfélagi okkar með lýð-
ræðislegum hætti í þá átt sem við
teljum besta utan EB-veldisins, eða
að gangast undir leiðsögn miðstýr-
ingar- og karlaveldisbáknsins í Evr-
ópu og takmarka þar með frelsi okk-
ar til að velja og skapa, um leið og
við afsölum okkur hluta þeirra rétt-
inda sem tók forfeður okkar 114 ár
(1830-1944) að ná úr höndum Dana.
Við erum bundin af ýmsum alþjóð-
legum samningum sem takmarka
fullveldi okkar, en ég fæ ekki séð
að EES-samningurinn færi íslenskri
þjóð þá ávinninga sem réttlæti það
valdaafsal sem hann felur í sér. Við
komumst vart hjá því að fýlgja meg-
instraumum í verslun og viðskiptum
og að aðlagast breyttum kröfum, en
það krefst ekki aðildar að stórum
efnahagsheildum og það á ekki að
gerast gagnrýnis- og hugsunarlaust-
af því bara. Við skulum ekki mála
skrattann á vegginn, heldur vega og
meta rökin og halda upp málefna-
legri umræðu. Ábyrgð okkar er mik-
il því með ákvörðuninni um að sam-
þykkja eða hafna aðild að EES mörk-
um við okkur framtíðarstefnu. Því
er það lágmarkskrafa að þetta mikil-
væga mál verði borið undir þjóðina.
Höfundur er þingkonn
Kvennalistans í Reykjavik.
Raðgangan; Kjalarnes - Borgarnes, 5. ferð:
Hvammsvík - Brynjudalsvogur
eftir Sigurð
Kristinsson
Raðganga Ferðafélagsins frá Kjal-
arnesi um Hvalfjörð til. Borgarness
heldur áfram næstkomandi sunnu-
dag 28. júní. Hægt er sem fyrr að
velja á milli strandleiðar og fjallaleið-
ar. Hér er stuttlega minnt á strand-
leiðina sem faríto verður frá Hvamm-
svík inn í Brynjudalsvog.
Hjá Hvammsvík liggur gamli veg-
urinn bak við lítinn höfða sem heitir
Skeiðhóll og er norðan í Reynivalla-
hálsi sem hér gnæfir yfir leiðum.
Uppi í höfðanum er stakur steinn
áþekkur staupi eða kaktusi í lögun.
Þama er hinn þekkti Staupasteinn
en hans rétta nafn mun þó vera
Steðji. Hér var vinsæll áningarstaður
og ætti að halda venjunni.
Annað skemmtilegt örnefni er
Sauðhóll fyrir ofan Hvamm, brattur
og kringumgróin kietthóll, besta
skjól í öllum áttum og kunnu kindur
að nota sér það. Þverbrött hamraflug
í Reynivallahálsi grúfa hér yfir. Þau
eru úr veðruðu móbergi og er þar
stundum furðusjón og margvíslegar
kynjamyndir, þegar þoka læðist um
rofnar bergsnasir.
Innan Hvammsvíkur eru brattar
kleifar að sjó en skammt inn frá
þeim er Hvítanes með miklum
rústum frá ámm síðari heimsstyij-
aldarinnar. Þá höfðu vígdrekar og
fiutningalestir bandamanna eitt ör-
uggasta lægi við Norður-Atlantshaf
hér á Hvalfirði milli Hvammsvíkur
Á slóóum
Ferdafélags
íslands
og Miðsands, nógu langt frá flugvöll-
um á meginlandi Evrópu. Skal ósagt
látið hvaða áhrif það hafði á gang
styijaldarinnar.
Frá Hvítanesi er skammt að Fossá.
Þar var býli til skamms tíma en nú
nýtir Skógræktarfélag Kópavogs
jörðina að mestu leyti. Um aldamót
ætti vel að sjást árangur af þeirri
skógrækt. Fyrrum var þama þjóð-
vegur inn eftir Fossárdal og yfir fjall-
ið til Kjósar og áfram um Svínaskarð
til syðri byggða við Faxaflóa. í
Brynjudalsvogi bíður rútan. Þessi
ferð hefst frá BSÍ, austanmegin, kl.
13, en kl. 10.30 verður farin göngu-
ferð á Botnssúlur sem er svipmesti
fjallaklasi í fjallahring Hvalfjarðar.
Góðar stundir.
Höfundur er fyrrverandi kennarí.
LP þakrennur
fylgihlutir
LP þakrennukerfiö f rá okkur er
heildarlausn. Níösterkt, fallegt,
endist og endist.
Verðið kemur þér á óvart.
Leitið upplýsinga
BLIKKSMIÐJAN
TÆKNIDEILD
SMIÐSHÖFÐA 9
112 REYKJAVÍK
SÍMI: 91-685699
Alal
^tia&atoH
Playmouth Voyager '89, 8 manna,
nýinnfl. Kr. 1.550 þús.
Vitara '90-'91 JLXI, rauður, rafdr.
o.m.fl., dekk 33“, ek. 35 þ.km.
Kr. 1.390 þús.
Oldsmobile Cutlas Sierra '87,
rauðbrúnn, 40 þ.km., sjálfsk. o.fl.
Plusskl. glæsivagn. Kr. 995 þús.
Dodge Shadow Turbo '89,
rauður, 14 þ.km., töff bíll frá Chrysl-
er. Kr. 1.080 þús.
vl% „íjutn atln ttla
Volvo 740 GLX '90, blár, sjálfsk.
Kr. 1.650 þús.
Nissan Sunny '92, nýr bíll, sjálfsk.
m/öllu. Skipti. Kr. 1.150 þús.
Subaru Legacy '90, 27 þ.km.
Kr. 1.220 þús.
Subaru St. '88, hvítur, afm.bíll.
Kr. 800 þús.
Charade TX '87. Kr. 350 þús.
Toyota Corolla '87. Kr. 370 þús.
Lada Samara '87. Kr. 135 þús.
Benz 230 E '82, sjálfsk. Kr. 480 þús.
Opel Kadett Station GLS '87.
Kr. 590 þús.
Mazda 323-F '91, hvítur, 25 þ.km.,
5 dyra. Kr. 950 þús.
Escort 1.4 '87, rauður, sparibíll.
Kr. 400 þús.
Cherokee Laredo '85, 3,8 vínrauð-
ur, 60 þ.km. Kr. 1.050 þús.
Benz 307-D '85 rúta, 13 sæta, 56
þ.km., aflst. Kr. 1.490 þús.
Eitt hundraö bíiar á svæðinu.
Elsta bílasalan
í borginni
v/Miklatorg, símar 15014 og 17171.
V^terkurog
kJ hagkvæmur
auglýsingamiöill!
fli*f$iisttfrlfofeife