Morgunblaðið - 26.06.1992, Blaðsíða 34

34 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. JÚNÍ 1992
Hjónaminning:
Guðmunda Jónsdóttír
*
- Steindór Amason
Guðmunda:
Fædd 12. september 1903.
Dáin 19. júní 1992.
Steindór:
Fæddur 27. desember 1897.
Dáinn 5. september 1986.
Guðmunda Jónsdóttir, ekkja
Steindórs Amasonar skipstjóra, lést
á Hrafnistu í Reykjavík 19. júní sl.
Guðmunda og Steindór bjuggu í
tæp fimmtíu ár að Öldugötu 53 hér
í borg eða þar til þau fiuttu á Hrafn-
istu haustið 1983, en þar lést Stein-
dór þrem árum síðar. G'uðmunda
fæddist í Reykjavík. Hún var dóttir
hjónanna Guðrúnar Guðmundsdótt-
ur frá Hallskoti í Flóa og Jóns
Gestssonar frá Sviðugörðum í sömu
sveit. Jón og Guðrún eignuðust tvo
syni, Gest Elías stýrimann, sem
kvæntur var Kristínu Jónsdóttur,
sem lifir mann sinn, og Egil Hans
bakarameistara, sem kvæntur var
Soffíu Bjamadóttur og era þau
bæði látin.
Guðmunda ólst upp í Reykjavík
og gekk í Miðbæjarskólann, þar sem
hún reyndist ágætur námsmaður,
en ástæður íjölskyldunnar leyfðu
ekki að hún héldi áfram námi og
varð hún því snemma að svipast
um eftir atvinnu. Fyrstu árin eftir
fermingu vann Guðmunda á sumrin
hjá Guðfinnu ömmu sinni í Hall-
skoti, en þegar hún var átján ára
réðist hún til Guðrúnar Jóhanns-
dóttur skáldkonu frá Brautarholti
og manns hennar Bergsteins Jóns-
sopar og vann þar við húsverk og
í verslun sem hjónin ráku. Hjá þeim
starfaði hún fram yfír tvítugt er
hún réðst til verslunar Gunnþórann-
ar. Þar starfaði hún þar til hún
giftist Steindóri í júnímánuði árið
1934. Eigendur verslunarinnar vora
þær Gunnþórunn Halldórsdóttir
leikkona og Guðrún Jónasson, sem
í mörg ár var bæjarfulltrúi í Reykja-
vík. Mikil vinátta var milli Guð-
mundu og kaupkvennanna, sem
entist á meðan þær lifðu og átti
hún margar skemmtilegar endur-
minningar frá þeim tíma, ekki síst
frá siglingunni, sem Guðmunda fór
í með Guðrúnu til innkaupa fyrir
verslunina til Edinborgar og Kaup-
mannahafnar árið 1930. Sama gilti
um fyrri vinnuveitendur Guð-
mundu, hjónin Bergstein og Guð-
rúnu, þau urðu æfilangt vinir henn-
ar.
Steindór, maður Guðmundu,
fæddist í Réttarholti á Skagaströnd
næstelstur átta bama Ingibjargar
Pálsdóttur og Áma Ámasonar frá
Höfnum á Skaga, er seinna var
kenndur við Höfðahóla á Skaga-
strönd. Hin systkinin vora Ámi
stýrimaður, látinn, Sigrún húsmóð-
ir, látin, Ingibjörg húsmóðir, látin,
Áslaug -starfsmaður hjá Tollstjóra,
Hjalti verslunarmaður, látinn, Mar-
grét verslunarmaður og húsmóðir
og Steinunn húsmóðir.
Steindór var persónuleiki, sem
ekki gleymdist þeim sem kynntust
honum. Hann var harðduglegur við
hvað eina, sem hann tók sér fyrir
hendur, vel lesinn, hikaði ekki við
að taka afstöðu til þeirra mála, sem
efst vora á baugi hveiju sinni og
þá fyrst og fremst þeirra sem
tengdust fiskveiðum og verkun
sjávarafla, en um þau málefni skrif-
★ GBC-Skírteini/barmmerki
fyrir: félagasamtök, ráðstefnur,
starfsmenn fyrirtækja, o.m.fl.
Efni og tæki fyrirliggjandi.
OTTO B. ARNAR HF. *
Skipholti 33 • 105 Reykjavík
Símar 624631 / 624699
aði hann margar blaðagreinar.
Steindór var um fermingu þegar
hann og Ámi bróðir hans hófu sjó-
róðra á árabát frá Skagaströnd og
seldu aflann þar og á Blönduósi.
Útgerðin gekk vel og ungu físki-
mennimir sannfærðust um að lífs-
björgina skyldi á sjóinn sækja. Ingi-
björg og Ámi fluttu til Reykjavíkur
nokkra fyrir fyrri heimsstyijöld og
fóra elstu drengirnir strax að vinna
þau störf sem til féllu í landi og
síðan á sjó. Eftir nokkur ár á sjón-
um fóra þeir báðir í Stýrimanna-
skólann og luku farmannaprófi árið
1919.
Steindór starfaði síðan á togur-
um óslitið næsta aldarfjórðung,
lengst af á Kveldúlfstogurum í
stöðu fyrsta stýrimanns. Margt
dreif á daga Steindórs á þessum
25 árum enda sigldi hann öll styij-
aldarárin til Bretlands. Fyrsta
stríðsveturinn sigldi hann einnig til
Þýskalands um dönsku sundin en
þetta var varasöm leið vegna hafn-
banns og tundurduflabelta. Seinna
í styijöldinni var gerð loftárás á
togarann í Englandssiglingu, en
heppnin var með og enginn lést af
sáram sínum. Einnig komu þeir eitt
sinn að brennandi olíuskipi og féll
það í hlut Steindórs og áhafnar
hans að bjarga þeim sjómönnum,
sem stokkið höfðu fyrir borð og
reyndu að synda frá skipinu í log-
andi olíunni, en hinn togarinn sem
var á svæðinu tók að sér að bjarga
þeim, sem komust höfðu í björgun-
arbátana. Þetta var erfítt verkefni
eins og mörg önnur, sem íslenskir
sjómenn tókust á við á þessum tíma.
Eftir styijöldina fór Steindór í
land en skömmu seinna tók hann
að sér framkvæmdastjóm fyrir
bæjarútgerð í Neskaupstað á meðan
útgerðin var að komast á stað og
hafði þá m.a. eftiriit með smíði
tveggja togara útgerðarinnar í
Bretlandi. Fékk hann því framgengt
að gerðar vora ýmsar endurbætur
á skipunum, sem síðan vora teknar
upp við smíði á öðram skipum af
sömu gerð.
Eftir þetta kvaddi Steindór tog-
arana endanlega ef undan era skild-
ar nokkrar veiðiferðir með Norð-
fjarðartogarana. Seinna keypti
Steindór hænsnabú í félagi við vin
sinn Kristján Kristjánsson skip-
stjóra. Eftir andlát Kristjáns rak
Steindór búið með góðri aðstoð fjöl-
skyldunnar þar til hann var 75 ára.
Guðmunda og Steindór eignuðust
tvo syni, Áma og Jón, en urðu fyr-
ir því mikla áfalli að missa Árna
aðeins sex ára gamlan. Guðmunda
var mikil húsmóðir og á Öldugötu
53 var oft margt um manninn, þeg-
ar ættingjar og vinir húsráðenda
litu inn til að heimsækja fjölskyld-
una. Foreldrar Guðmundu bjuggu
einnig í húsinu og nutu nálægðar
við dóttur og tengdason. Jón Stein-
dórsson starfaði lengi sem loft-
skeytamaður hjá Landhelgisgæzl-
unni og er nú kennari í Sjómanna-
skólanum. Hann er kvæntur
Guðnýju Ragnarsdóttur frá Vest-
mannaeyjum. Börn þeirra eru Guð-
munda og Haraldur, sem vora í
miklu uppáhaldi hjá afa og ömmu
og voru ásamt foreldrum stoð og
stytta gömlu hjónanna þegar elli
og heilsuleysi sóttu að.
Nú þegar Guðmunda er öll er
mér efst í huga þakklæti til þessa
góða fólks fyrir allt það sem þau
vora frændfólki sínu. Guð blessi
minningu þeirra.
Við Ragnheiður og börnin send-
um Jóni og fjölskyldu hans samúð-
arkveðju.
Páll Halldórsson.
Hún amma mín og alnafna er
dáin. Nú þegar ég kveð hana hinstu
kveðju fyllir söknuður hugann, en
jafnframt ljúfar minningar um liðn-
ar samverustundir. Á sumrin dvöld-
um við systkinin tvö oft með henni
og afa í sumarbústaðnum Hestvík.
Það voru yndislegir dagar, uppfullir
af áhyggjuleysi æskuáranna og þar
áttu amma og afí stóran hlut að
máli. Fram í hugann kemur mynd
af ömmu við gömlu kolaeldavélina.
í pottum mallar eitthvað góðgæti
og ilmur af nýbökuðu brauði fyllir
húsið. Við systkinin sitjum með afa
á gamla sófanum og hann les fyrir
okkur um Binna og Pinna. Svo eft-
ir matinn var gjarnan spilað á spil,
vist eða bridge.
Gönguferðir vora fastur liður í
tilveranni. Amma kenndi okkur að
þekkja blómin og lyngið og örnefni
á flestum hæðum og hólum sem
leið okkar lá um. Þær era ófáar
„gibbagöturnar" í Hestvík og ná-
grenni, sem við höfum trítlað við
hlið ömmu. Þama voram við eins
og lítil kóngaböm í ríki okkar. Átt-
um m.a. heljarinnar bú upp í gili,
sem amma lifði sig inn í með okkur
og lagði til ýmislegt sem nýttist við
búskapinn. hver dagur var heilt
ævintýri út af fyrir sig. Við lærðum
snemma að handleika veiðistöng og
slægja fisk og ekki vorum við göm-
ul þegar við fengum fyrsta að róa
gamla bátnum hans afa. Amma
kom stundum með út á vatn að
veiða, en oft var hún heima við á
meðan og beið með heitt kakó og
meðlæti þegar í land var komið.
Stundum komum við heim renn-
blaut og köld á fótum eftir að hafa
vaðið í tjörninni eða hlaupið um
berfætt úti. Þá var okkur skellt í
heitt fótabað' fyrir framan „Skand-
íuna“ og sokkar hengdir til þerris
fyrir ofan. Alltaf hugsaði hún svo
vel um okkur. Ég minnist þess líka
hvernig hún þvoði okkur hátt og
lágt upp úr gamla vaskafatinu, sem
stóð á eldhúsborðinu, áður en við
fóram að sofa. í eldhúsinu var allt-
af hlýtt og notalegt, gamla kola-
eldavélin sá fyrir því, og á kvöldin
baðaði kvöldsólin það í geislum sín-
um þar til hún settist bak við Jóru-
kleif. Amma kenndi okkur að meta
fegurð sólarlagsins og nauðsyn
Fædd 25. nóvember 1923
Dáin 18. júní 1992
Amma mín fæddist í Færeyjum,
en fluttist ung til íslands og vann
þá við elliheimilið Grund. Hún
kynntist fljótlega afa mínum, Finn-
boga Þorsteinssyni, og voru þau
lífsföranautar þar til hann dó á
síðasta ári. Þau hófu búskap sam-
an árið 1948. Saman komu þau
upp tíu bömum, en áður átti amma
mín Sheilu sem fæddist árið 1943.
Með slíkan barnahóp var lífsbar-
áttan oft erfíð, en með dugnaði
og elju komu þau bömunum á legg.
Sem barn er mér minnisstætt
hve fjölskyldan var dugleg og sam-
hent, með ömmu í broddi fylking-
ar, við matargerð og annað stúss.
Amma var sérstaklega dugleg við
allskyns hannyrðir. Þegar þröng
var í búi þurfti að spara og nýta
sem best það sem fyrir var. Föt á
börnin voru heimasaumuð, gerð
af natni, og litu jafn vel út og sjálf-
sagt vandaðri en þau sem fengust
í búð.
Vinnudagurinn var langur hjá
vætunnar fyrir gróðurinn. Af henni
lærðum við að þekkja fuglana og
söng þeirra og að bera virðingu
fyrir náttúranni. Amma og afi vora
árrisul og iðin. Alltaf var eitthvað
við að vera. Litlar hendur máttu
hjálpa til við hvað sem fyrir lá, en
aldrei var það nein kvöð. Það mátti
líka alltaf fresta verkum, ef við
þurftum á athygli að halda. Þessi
æskusumur í Hestvíkinni með
ömmu og afa eru i minningunni
einn allsheijar sælutími.
Það var svo gott að vera nálægt
henni ömmu. Aldrei sagði hún
styggðaryrði um nokkurn mann og
kenndi mér að líta alltaf á björtu
hliðarnar á tilverunni. Hláturmild
og jákvæð eru orð sem lýsa henni
vel. „Það er engin þörf að kvarta,
þegar blessuð sólin skín“ sönglaði
hún oft. Hún var líka orðatiltækið
— sælla er að gefa en þiggja —
holdi klætt.
Amma var þessi dæmigerða hús-
móðir af aldamótakynslóðinni. Hún
var fædd og uppalin í Reykjavík
og vann þar í verslun í nokkur ár,
eða þar til hún giftist afa, Steind-
óri Ámasyni. Upp frá því helgaði
hún sig heimilinu. Afi var sjómaður
og því mikið í burtu. Þá hvíldi rekst-
ur heimilis og barnauppeldis á hús-
móðurinni. Eins og títt er um sjó-
mannskonur hafði hún áhyggjur af
afa þegar hann var á sjó, en hann
var farsæll í starfi og sigldi sínu
skipi ætíð heilu í höfn. Þó var hann
stundum hætt kominn, m.a. í stríð-
inu og ég man eftir peysu af honum
sem amma geymdi alltaf. Við systk-
inin fengum oft að skoða peysuna
og heyra söguna sem henni fylgdi,
en á peysunni var gat eftir byssu-
kúlu sem strokist hafði eftir afa -
án þess að hann sakaði. Okkur
þótti þetta hin merkilegasta saga,
en alvöruna skildi ég ekki fyrr en
löngu síðar.
Pabbi er eina barnið hennar
ömmu, sem lifði til fullorðins ára.
Eldri bróðir hans, Árni, dó 1941,
aðeins 6 ára. Nokkru síðar gekk
amma með tvíbura, en þegar stutt
afa, en ekki síður hjá ömmu, þegar
börnin voru hvað flest heima gafst
sjaldan tími til að varpa öndinni
léttara. Þó var amma fróð um alla
skapaða hluti, sér í lagi á erlend
tungumál. Hún hafði góða þekk-
ingu á dönsku, ensku og þýsku en
auk þess gat hún bjargað sér á
spænsku og ítölsku. Mikið dálæti
hafði hún á bamabörnunum sínum
og var afar stolt af afkomendun-
um. Oft heklaði hún og pijónaði
vettlinga og sokka á barnabörnin,
jafnvel þó að önnur höndin væri
lömuð seinni árin.
Já, maður saknar þess að geta
ekki skroppið „vestur eftir“ eins
og við kölluðum það, sem barn til
þess að leika sér og þegar árin liðu
til þess að fá sér kaffisopa og
ræða það sem efst var á baugi.
Heimili gömlu hjónanna var fastur
punktur í lífí mínu sem og annarra
afkomenda þeirra. Víst á maður
eftir að sakna þess, en maður verð-
ur að horfa fram á veginn og taka
föstum tökum á vandamálum kom-
andi tíma með bjartsýni og þraut-
seigju, rétt eins og afi og amma
Minning:
Lína Knútsdóttir
var í fæðinguna datt hún og afleið-
ingin varð sú að litlu stúlkurnar sem
hún bar fæddust andvana. Það
sorglega er að þeim hefði líklega
verið hægt að bjarga ef læknir sem
skoðaði ömmu hefði ekki gert mis-
tök. Þau mistök kostuðu tvö lítil
börn lífíð og amma var sjálf hætt
komin. Sem kona og móðir get ég
reynt að setja mig í spor ömmu við
þessi áföll, en aldrei man ég eftir
biturð hjá henni. Hún bar harm sinn
í hljóði. Við töluðum stundum um
Árna og hún sagði mér frá því
hvemig hann hafði verið. Ég skoð-
aði líka oft myndirnar af honum
og ímyndaði mér stundum hvernig
fjölskyldan væri ef hann hefði lifað.
Ámma var trúuð kona og þegar
rætt var um óorðna hiuti og áætlan-
ir gerðar fram í tímann bætti hún
gjarnan við „ef Guð lofar“. Lífíð
kenndi henni að ekkert er öruggt
í þessum heimi, en hún trúði því
að allt hefði sinn tilgang.
Amma og afi bjuggu á Öldugöt-
unni og þaðan á ég margar ljúfar
minningar. Ég skil það nú hversu
mikil forréttindi það voru að fá að
alast upp í návist þeirra. Það era
ekki mörg börn í dag sem eiga
ömmur og afa, sem alltaf eru til
staðar. Alltaf tilbúin að gefa sér
tíma til að hlusta, kenna, hugga,
gleðja. Fram til 7 ára aldurs átti
ég heima í sartia húsi og amma og
afí. Þá fluttum við í hús sem foreldr-
ar mínir byggðu á Melunum og því
var stutt að skreppa upp á Oldó.
Þar var oft gestkvæmt, en alltaf
var maður jafn velkominn. Aldrei
man ég eftir því að við systkinin
væram skömmuð eða okkur refsað,
þó sjálfsagt hafí nú margt verið
brallað, sem ekki átti upp á pall-
borðið hjá fullorðna fólkinu. Við
lærðum þó snemma að hafa hægt
um okkur meðan fréttir voru lesnar
í útvarpinu. Afí fylgdist alltaf vel
með þjóðfélagsumræðunni og ég
minnist þess að oft þegar gesti bar
að garði, fylltu heitar pólitískar
umræður stofuna. Amma hafði sig
lítið í frammi þegar þannig stóð á,
hló bara að látunum í „þessum köll-
um“, lagaði kaffí upp á gamla
mátann frammi í eldhúsi og bakaði
pönsur eða annað góðgæti. Alltaf
fengum við líka að sitja til borðs
með þeim fullorðnu og sérstaklega
era mér minnisstæð afmæli afa, 27.
desember, eri þá komu flestir vina
og vandamanna afa og ömmu til
þeirra. Þá voru tveir litlir glókollar
oft sofnaðir í stóra rúminu þeirra
áður en boðinu lauk.
Hænsnabúið var fastur punktur
í tilverunni, þar til ég var um ferm-
ingu. Það ráku afi og amma meðan
kraftar leyfðu, með dyggri aðstoð
foreldra minna. Oft var glatt á
hjalla þegar öll fjölskyldan hjálpað-
ist að við að ljúka verkunum —
safna eggjum, gefa púddunum,
gerðu í sinni erfiðu lífsbaráttu. Það
var alltaf stutt í góða skapið og
glettnina þrátt fyrir vandamál líð-
andi stundar. Er óhætt að segja
að vel hafi ræst úr barnaskaranum
þeirra, sem þau komu upp þó að
þröngt væri í búi og oft erfítt upp-
dráttar. Amma stóð ætíð við hlið
afa míns í gegnum súrt og sætt,
óbuguð. Hún reyndi sitt besta við