Morgunblaðið - 10.07.1992, Page 10

10
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 10. JÚLÍ 1992
Hvar er stytt-
an af Nonna?
Nína vinnur að gerð höggmyndar af Nonna (Jóni Sveinssyni) í Iðn-
skólanum árið 1958. - Myndin er birt með leyfi Listasafns Islands.
eftir Önnu S.
Snorradóttur
Á nýliðnu vori var haldin sýning
á verkum eftir listakonuna Nínu
Sæmundsson í Listasafni íslands.
Ekki er ætlan að fjalla um þá sýn-
ingu, enda löngu gert af sérfróðu
fólki, en það er ein spurning sem
sækir á huga þeirrar er hér skrif-
ar: Hvar er styttan af Nonna?
Á þessari sýningu gaf að líta ljós-
rit af skrifum blaða um listakonuna
og ýmis verk hennar og var þessum
textum, oft með mynd, haganlega
komið fyrir á veggjum sýningarsal-
arins. Á einu þessara ljósrita var
mynd af listakonunni við stóra
höggmynd af pater Jóni Sveins-
syni. Það er þessi stytta sem nú
er spurt um eftir langan tíma þagn-
ar. I texta mátti lesa að Menningar-
sjóður hefði falið Nínu Sæmundsson
að gera höggmynd af Nonna. í því
skyni fékk listakonan vinnuaðstöðu
í Iðnskólanum í Reykjavík. Þetta
var árið 1958, og á myndinni mátti
sjá að verkið stóð, að því er mér
virtist, fullunnið. Síðan þetta var
er mér ekki kunnugt um að nokkur
viti um samastað styttunnar eða
hvort þetta verk Nínu af Jóni
Sveinssyni sé enn til.
Áhugi Zontaklúbbs Akureyrar
Einhverjar spumir höfðu Zonta-
systur á Akureyri af þessari styttu
en aldrei fengust nein svör um hvar
hún myndi vera niðurkcjmin. Eftir
sýninguna á Listasafni íslands tal-
aði sú er hér ritar við ekkju Harald-
ar Hannessonar hagfræðings,
Ragnheiði Hannesdóttur, en Har-
aldur var sérfræðingur í öllu er
varðar líf og starf Nonna. Frú
„Heitið er á alla þá sem
vita hvar höggmyndin
er niðurkomin eða hafa
heyrt einhvern ávæn-
ing um afdrif hennar
að láta það uppskátt.“
Ragnheiður var spurð að því hvað
hún myndi um þetta mál. Hún tjáði
mér að þau hjón hefðu farið upp í
Iðnskóla, þegar verkinu var lokið
og verið var að búa um það til flutn-
ings. Eftir það vissi hún ekkert
hvað varð um styttuna. Þá var haft
samband við Gils Guðmundsson,
sem var framkvæmdastjóri Menn-
ingarsjóðs á þessum árum. Hann
kannaðist vel við málið. Gils sagði
svo frá, að eftir að listakonan lauk
verkinu hefði verið sótt um auka-
fjárveitingu til ríkisins a.m.k. tvö
ár í röð en þeirri beiðni var synjað.
Eftir það vissi hann ekki hvað varð
um styttuna af Nonna.
Átti að fara til Akureyrar
Árið 1961 birtist lesendabréf til
dagblaðsins Vísis í blaðinu, undirrit-
að Listunnandi. Þar segir að
Menntamálaráð hafi falið Nínu að
vinna þetta verk, og það hafí átt
að fara til Akureyrar þar sem Nonni
átti heima sem bam. Eg leyfí mér
að taka orðrétt úr þessari grein
eftirfarandi:
„Svo langt mun málið hafa verið
komið, að gifsafsteypa af listaverk-
inu var komin í afgreiðslu Eim-
skipafélagsins, en þaðan skyldi það
sent til Kaupmannahafnar, þar sem
gera átti afsteypu úr málmi." I
umræddri grein segir ennfremur:
„Fyrir sinnuleysi hlutaðeiganda að-
ila, lá þetta ágæta listaverk mánuð-
um saman í hirðuleysi án þess að
nauðsynleg leyfí væru útveguð fyr-
ir flutningi til Hafnar. Þar kom, að
ekki var hægt að hýsa listaverkið
lengur í vöruskemmum Eimskipafé-
lagsins, og þar sem það var aðeins
merkt listakonunni, fór svo að það
komst á flæking og týndist um
tíma, en fannst að lokum fyrir til-
viljun úti í bæ og var tekið í vörslu
menntamálaráðs. Síðan er ekki vit-
að, hvað af því hefír orðið."
Ofangreind ummæli eru úr grein
í dagblaðinu Vísi, ódagsett, því
miður, en af ummælum má ráða
að greinin er skrifuð einhvern tíma
á árinu 1961. Bréfritari veltir fyrir
sér hvort hugsanlegt sé að lista-
konan hafi selt verkið til útlanda
og segir að henni hafi borist mjög
gott tilboð í verk sitt erlendis frá.
Fyrir höfund þessarar greinar er
þetta algerlega ný vitneskja. Og
nú er spurt af enn meiri áhuga:
Fór verkið úr landi og þá hvert?
Getur ekki einhver veitt
upplýsingar?
Einhvers staðar er þessi stytta
niðurkomin. Þótt efnið væri við-
kvæmt og brothætt er erfítt að
hugsa sér að hún hafi horfið með
öllu af yfirborði jarðar. Ef hún er
einvers staðar til, ætti ekki að þurfa
að leita hennar eins og saumnálar
í heystakki, því að hún er geysi-
stór, og það var í raun sorgin í
málinu, eins og Gils Guðmundsson
komst að orði. Stærð styttunnar
varð þess valdandi að kostnaðurinn
við að setja hana í varanlegt efni
varð miklu meiri en menn höfðu
búist við og töldu sig ráða við á
þessum tíma.
Veit einhver hvar styttan er?
Hvar er styttan af Nonna? Getur
nokkur gefið upplýsingar um afdrif
hennar frá árinu 1958 er hún stóð
fullmótuð af listamanninum í Iðn-
skólanum í Reykjavík? Heitið er á
alla þá sem vita hvar höggmyndin
er niðurkomin eða hafa heyrt ein-
hvern ávæning um afdrif hennar
að láta það uppskátt. Smábrot geta
orðið að heilli mynd sé rétt raðað
saman og upplýsingar um þetta
mál vantar sárlega til þess að kom-
ast að því hver urðu örlög styttunn-
ar. Lengi var talið að hún hefði
verið send til útlanda og aldrei kom-
ið heim aftur og heyrðist Frakkland
nefnt í því sambandi. Þetta var
borið undir Gils Guðmundsson og
taldi hann það af og frá, styttan
hefði aldrei farið úr landi af áður-
greindum ástæðum.
Einhvers staðar er þetta stóra
verk listakonunnar Nínu Sæmunds-
son, heilt eða partar af því, í ein-
hverri skemmu eða geymsluhúsi,
eða kannski einhvers staðar á er-
lendri grund? Það væri mikill feng-
ur í því að heyra frá lesendum þess-
ara orða hvort þeir vita nokkuð um
þetta mál.
Vinsamlegast skrifið eða hringið
til Zontaklúbbs Akureyrar eða
greinarhöfundar (s. 35081) ef þið
búið yfir einhverri vitneskju um það
hvað gerðist eftir að höggmynd af
Nonna stóð fullgerð í Iðnskólanum
í Reykjavík fyrir 34 árum.
Höfundur er meðal fyrstu
Zontasystra á Akureyri.
Glæsilegur fjölskyldubíll - einn með öllu
Sportlegur fjölskyldubíll - hlaðinn aukabúnaði
Verð með ryðvörn og skráningu:
4ra dyra kr. 1.098.000,-
Verð með ryðvörn og skráningu:
8 ARA
RYÐVARNAR
ÁBYRGÐ
3 ÁRA
VERKSMIÐJU
ÁBYRGÐ
3ja dyra
5 dyra
kr. 949.000,-
kr. 998.000,-
/ Athugið! \
Næsta sending verður
búin hvarfakút og mun því
\ hækkavemlega /
i verði.
Bílaumboðið hf.
RENAULT 19
Fallegir fjölskyldubílar á góðu verði
Takmarkað magn!
19 TXE - 92 hestöfl
19 GTS - 80 hestöfl
Ársskýrsla Amnesty International;
142 þjóðir á svört-
um lista vegna
mannréttindabrota
ALÞJÓÐASAMTÖKIN Amnesty International hafa sent frá sér við-
amikla ársskýrslu. Þar má finna úttekt og lista yfir margvísleg
mannréttindabrot sem samtökin telja viðgangast í 142 löndum. Is-
land er ekki meðal þessara landa en að mati samtakanna nýtur fólk
ekki fullra mannréttinda í nágrannalöndum okkar Danmörku, Nor-
egi og Finnlandi, auk nokkurra annarra V-Evrópuríkja. Samtökin
mótmæla sérstaklega setningu laga um sakaruppgjöf þeirra sem
taldir eru hafa framið mannréttindabrot.
í skýrslu samtakanna kemur
fram að á sama tíma og ríkisstjórn-
ir landa heims segja í auknum
mæli mannréttindabrotum stríð á
hendur halda sömu stjórnir áfram
að breiða yfir gamlar syndir. I
fréttatilkynningu lýsa talsmenn
samtakanna yfir áhyggjum sínum
og segja að ef ekkert verði að gert
verði aldrei hægt að brjóta upp víta-
hring ofbeldisaðgerða og misþyrm-
inga.
Forsvarsmenn samtakanna segja
einnig að ef uppræta eigi mannrétt-
indabrot verði þrennt að koma til.
í fyrsta lagi verði nákvæmar rann-
sóknir að fara fram á öllum stað-
hæfíngum um hvers konar brot á
mannréttindum. í öðru lagi eigi að
leitast við að koma lögum yfir þá
aðila sem bera ábyrgð á brotunum.
í þriðja og síðasta lagi verði að
koma í veg fyrir að lög um sakar-
uppgjöf séu sett sem hindri fram-
gang sannleikans og réttvísinnar.
Tölulegar upplýsingar samtak-
anna gefa ákveðna mynd af stöðu
mannréttindamála. Þar kemur fram
að í 26 löndum hefur fólk horfið
og að til þeirra hafi ekki spurst síð-
an. Aftökur án dóms og laga fara
samkvæmt skýrslunni fram í 45
löndum auk þess sem dauðarefsing-
ar tíðkast í 50 löndum heims.
Mörg Evrópuríki eru meðal
þeirra 142 ríkja sem eru á svörtum
lista Amnesty. Islendingar eru þar
ekki en í Noregi og Finnlandi er,
samkvæmt skýrslunni, þremur
mönnum haldið í hvoru landi fyrir
að neita að gegna herþjónustu.
Þetta telur Amnesty stríða gegn
mannréttindasáttmálanum. Sam-
tökin gagnrýna einnig meðferð á
innflytjendum í Danmörku. í um-
fjöllun um Bretland er meðal ann-
ars vísað í nýlega sýknudóma yfir
þeim sem nefndir hafa verið fjór-
menningarnir frá Guildford og sex-
menningarnir frá Birmingham og
haldið fram að víðar sé pottur brot-
inn í dómskerfi Breta. I'jölmörg
dæmi eru nefnd til viðbótar svo sem
slæm meðferð á föngum í Persa-
flóastríðinu.
Samtökin krefjast í inngangi sín-
um að skýrslunni fyrst og síðast
aðgerða og telja orðin ein hvergi
munu duga í baráttunni gegn
mannréttindabrotum.