Morgunblaðið - 10.07.1992, Page 19

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 10. JÚLÍ 1992
19
Síðasti landstjóri Hong Kong
Chris Patten (t.h.), fyrrverandi formaður breska íhaldsflokksins, sver emb-
ættiseið sem síðasti landstjóri í bresku nýlendunni Hong Kong. Bretar hafa
samið við stjóm kommúnista í Peking um að nýlendan verði á ný hluti Kína
árið 1997. Deilur hafa risið milli Breta og kommúnistastjómarinnar um við-
skilnaðinn fyrirhugaða, m.a. vegna lagningar nýs flugvallar fyrir borgina
er verður mun dýrari en gert hafði verið ráð fyrir. Einnig óttast margir að
stjórnin í Peking muni beija niður með valdi samtök lýðræðissinna er lýst
hafa samúð með málstað andófsmanna í Kína.
Enskumælandi Kanadamenn:
Tillögur um aukin völd
fylkja 1 eigin málum
Oljóst um viðbrögð Quebecmanna
Toronto, Ottawa. Reuter.
LEIÐTOGAR enskumælandi fylkja í Kanada samþykktu á þriðjudag
tillögur um víðtækar breytingar á stjórnarskrá sambandsríkisins þar
sem m.a. yrði komið verulega á móts við kröfur Quebec þar sem
frönskumælandi menn eru þorri íbúa. Þeir hafa krafist sjálfstjórnar
og jafnvel fulls sjálfstæðis. Samkvæmt tillögunum yrði miðstjórnar-
vald sambandsstjórnarinnar minnkað en jafnframt yrðu verslunarvið-
skipti milli einstakra fylkja gerð auðveldari með því að fella niður
ýmiss konar hindranir. Leiðtogar Quebec hafa enn ekki svarað tilboð-
inu en stjórnmálaskýrendur telja að þeir muni ekki hafna því afdrátt-
arlaust.
Tvö ár eru síðan Quebec dró sig
út úr viðræðum forsætisráðherra
allra sambandsríkjanna um aðgerð-
ir til að koma í veg fyrir aðskilnað
fylkisins. Áköfustu stuðningsmenn
aðskilnaðar sögðu í gær að tillög-
urnar væru öldungis ófullnægjandi,
um væri að ræða kröfur fremur en
tilboð. Fyrirhuguð er þjóðarat-
kvæðagreiðsla í Quebec í lok októ-
ber þar sem spurt verður hvort sam-
bandsríkið eigi að lýsa yfir fullu
sjálfstæði.
Enskumælandi fylkin eru níu og
þar býr mikill meirihluti íbúa
Kanada. í tillögunum er mælt með
sérstöku stjómarskrárákvæði um
að Quebec sé afmarkað samfélag
er skuli njóta sérvemdar, einnig að
hvert fylki skuli hafa neitunarvald
hvað snertir breytingar á stjórnar-
skrá. Fylkin fengju mest völd í
menningarmálum, endurþjálfun at-
vinnulausra, húsnasðismálum,
ferðamálum og varðandi nýtingu
skóga og námuvinnslu en með síð-
astnefnda ákvæðinu er komið til
móts við kröfur fylkjanna í vestur-
hluta landsins þar sem náttúru-
auðæfi eru mest. Fylkin fá einnig
aukin áhrif í sveitarsjómarmálum
og á málefni innflytjenda.
Öldungadeild þingsins, þar sem
nú sitja fulltrúar er ekki eru kosnir
heldur tilnefndir, yrði breytt í valda-
meiri samkundu sem minnti á
bandarísku öldungadeildina. Hvert
fylki fengi átta þingmenn og tvö
sjálfstjórnarsvæði í norðvestri tvo
fulltrúa hvert. Við úthlutun þing-
sæta í neðri deildinni yrði á hinn
bóginn meira tillit tekið til íbúa-
fjölda en áður en þessi breyting
yrði til þess að Ontario, þar sem
40% allra Kanadamanna búa, yrði
öflugra í deildinni. Minnihlutaþjóð-
ir, þ. e. inúítar og indjánar, fengju
lögfest réttindi til sjálfstjórnar í eig-
in málum.
Newsweek um gröndun íranskrar farþegaþotu árið 1988:
Hylmt yfir leynilegar
aðgerðir og mistök
BANDARÍSKA varnarmálaráðuneytið laug vísvitandi um veiga-
mikil atriði í sambandi við það atvik er bandarískt herskip á Persa-
flóa skaut niður íranska farþegaþotu í áætlunarflugi árið 1988
og allir 290 farþegar hennar fórust. Þetta kemur fram í grein í
bandaríska tímaritinu Newsweek. Blaðið segir skipið Vincennes
hafa veríð að skjóta á báta Irana innan íranskrar lögsögu í trássi
við alþjóðalög, en ekki á alþjóðlegri siglingaleið, eins og ráðuneyt-
ið hélt lengi fram. Þá hafí íranska vélin verið á venjulegri flug-
leið, en ekki utan hennar. Skipstjórinn hafi verið þekktur fyrír
ákafa sinn að beita sér í bardaga og í leynilegum aðgerðum gegn
hraðbátum íranskra byltingarvarða hafí hann verið einum of gikk-
glaður, með hörmulegum afleiðingum.
Atvikið varð á dögum stríðs ír-
aka og írana, þegar bandarísk
herskip gættu olíuflutningaskipa á
Persaflóa fyrir áreitni og hugsan-
legum árásum írana. íranir höfðu
verið staðnir að því að leggja tund-
urduflum í flóanum og vopnaðir
hraðbátar íranskra byltingarvarða
sigldu oft að olíuflutningaskipum
á Hormuz-sundi við mynni flóans.
Newsweek segir bandarísk yfír-
völd hafa skipulagt leynilega áætl-
un um að eggja sveitir byltingar-
varða á Hormuz-sundi til að fara
á hraðbátum út á alþjóðlega sigl-
ingaleið svo hægt væri að sanna
nauðsyn þess að halda flotanum í
flóanum og hugsanlega að gera
árásir á eldflaugaskotpalla og
tundurduflageymslur Irana, sem
taldar voru ógnun við skipaum-
ferð. Talsmaður varnarmálaráðu-
neytisins sagði opinberlega að
Vincennes hefði verið á leið til
hjálpar líberísku skipi, Stoval, en
Newsweek segir ekkert slíkt skip
vera til og að þetta hafí verið nafn-
ið á tilbúnu skipi í talstöðvarsend-
ingum sem bandaríski flotinn setti
á svið til að lokka íranska hrað-
báta út á Hormuz-sund.
Will Rogers, skipstjóri Vincen-
nes, sendi út þyrlur til að fylgjast
með ferðum hraðbátanna í hinni
leynilegu aðgerð og þegar skotið
var í átt að einni þyrlunni taldi
hann sig þar með hafa heimild til
að elta bátana og svara í sömu
mynt. Hann hélt í norður inn í ír-
anska lögsögu og hóf að skjóta á
íranska hraðbáta í yfír fimm kíló-
metra fjarlægð.
Blekktu til að bjarga
Aegis-kerfinu
Um borð í Vincennes var hið
svonefnda Aegis-kerfí, 20 millj-
arða ÍSK tækniundur, sem á að
geta kortlagt allt að 200 óvinaeld-
flaugar í einu og stjómað flug-
skeytum til að granda þeim. í hita
leiksins um borð í Vincennes tókst
mönnum samt sem áður ekki að
lesa rétt úr upplýsingum um eina
farþegaþotu, sem kom inn á ratsjá
á meðan verið var að skjóta á
írönsku hraðbátana. Hún var í
hefðbundnu áætlunarflugi frá
Bandar Abbas í íran til Dubai og
skrár um slík farþegaflug vom um
borð i Vincennes.
Skipveijar töldu hana hins vegar
vera F-14 ormstuþotu og Rogers
gaf út skipun um að skjóta tveim-
ur loftvarnarflaugum áður en vélin
kæmist í skotfæri. Þá höfðu önnur
bandarísk herskip í grenndinni lýst
vélinni sem „líklega farþegavél“.
William Crowe, þáverandi yfírmað-
ur herráðsins, sagði að þotan hefði
hegðað sér undarlega, verið utan
flugleiðar og verið að lækka sig,
en upptökur af upplýsingum Aeg-
is-kerfisins sýna að vélin var að
hækka sig og var á réttri leið.
Newsweek segir að flotinn hafí
óttast að þingið hætti að fjár-
magna Aegis-kerfið, ef sannleikur-
inn kæmi í ljós þ.e. hve illa það
nýttist áhöfn undir álagi á vett-
vangi átaka.
Vamarmálaráðuneytið komst
fljótt að hinu sanna í málinu, en
hylmdi yfir þau atriði sem lutu að
ólöglegum hemaðaraðgerðum inn-
an íranskrar lögsögu og mistökum
skipstjórans. Ráðuneytið skýrði
George Bush, þáverandi varafor-
seta, ekki frá sannleikanum þegar
hann var sendur til að tala máli
Bandaríkjanna á vettvangi Sam-
einuðu þjóðanna, en Bush sagði
þá að Vincennes hefði verið að
koma flutningaskipi til aðstoðar.
Crowe hefur síðan viðurkennt að
Vincennes hafi verið í íranskri
landhelgi, en neitar ásökunum um
vísvitandi lygar í málinu.
Orða fyrir „hetjuskap"
Rogers skipstjóri, sem var
þekktur fyrir að hafa gengið of
langt í heræfíngum og ákafa sínum
við að ögra írönskum bátum, var
veitt lausn frá störfum með sæmd
í fyrra. Maðurinn sem sá um varn-
ir skipsins gegn flugvélum var
sæmdur orðu frá flotanum fyrir
„hetjuskap" og „að halda sjálf-
stjórn og stillingu á hættustund",
sem gerði honum kleift að „fram-
kvæma skotaðgerðina með ná-
kvæmni og hraða.“ Segir Newswe-
ek að þetta hljómi vægast sagt
undarlega, þegar haft sé í huga
að hér sé verið að lýsa skotárás á
farþegavél.
Talið er að árásin á farþegaþot-
una hafi taflð lausn vestrænna
gísla í Líbanon og kunni að hafa
leitt klerkastjórnina í íran til að
styðja hryðjuverkamennina sem
sprengdu Pan Am þotu yfir bænum
Loekerbie í Skotlandi í desember
1988, en vestræn yfirvöld hafa
sakað Lábýumenn um það hryðju-
verk.
Stjórnborðið um borð í Vincennes, dýrasta herskipi bandaríska
flotans, er ótrúlega fullkomið, en dugði samt ekki til að koma í
veg fyrir að áhöfnin skyti niður farþegaflugvél í misgripum.
Myndbandstæki
VR3260
• HQ kerfi tryggir fullkomin myndgæði.
• Mjöggóðkyirmynd.
• Hægurhraði, leitarhnappur.
• Sjálfvirk endurstilling á teljara.
• Fjarstýring á upptökuminni.
• 365 daga upptökuminni.
• Upptökuskráning í minni samtímis fyrir 8 dagskrárliði.
VR211
• 2 myndhausar með sjálfhreinábúnaði.
• Evrótengi - aukin myndgæði.
• 7-þrepa skeipustillir.
• Fjarstýring fyrir öll PHILIPS-sjónvöip.
• Einfalt og gott myndbandstæki.
Nú fer í hönd annatími íþróttaáhugamanna sem ekki vilja missa af neinu.
- Sumarólympíuleikarnir í Barcelona eru að byrja og beinar útsendingar í
sjónvarpi á öllum tímum sólarhringsins.
LÁTTU PHDLIPS MYNDBANDSTÆHÐ STANDA YAKTINA FYRIR WG.
© q
PHIIIPS 1 ííSSítC?
VR 502 HIFl STEREÓ
• 2 myndhausar - skýr skjámynd.
• NICAM stafræn sjónvarpsmóttaka
• 48 klst. upptökuminni.
• Hljóðsetningarmöguleikar.

• Ódýit en öflugt myndbandstxki.
VR 702 HIFl STEREO
• 4 myndhausat - krystalstær skjámynd.
• NICAM-stafran sjónvaipsmóttaka - hágæðaafcpilun í stereói,
• Hægstilling ellefu sinnum niðurfærður hraði.
• 2 hljóðhausar. Möguleikar á yfirspilun og hljóðblöndun.
• Hægstillt upptaka - allt að 8 klst.
• Skjótvirkur leitarbúnaður finnur byrjun hverrar upptöku.
• Faastarammafyrirrammaafturábakogáfram.
• 2 Evróptengj - beintenging í sjónvarp.
kr.stgr