Morgunblaðið - 31.07.1992, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 31. JÚLÍ 1992

Sj ávarútvegxi r í helgreipum
óstarfhæfrar ríkisstjórnar
eftir Steingrím J.
Sigfússon
Eftir einhver mestu harmkvæli
sem lengi hafa sést hefur ríkis-
stjórnin komist að svokallaðri
niðurstöðu varðandi úthlutun
veiðiheimilda á komandi fiskveið-
iári. Til að gera langt mál stutt
er sú niðurstaða einhver mesta
brotlending sem lengi hefur sést
í íslenskum stjómmálum og þvílíkt
skipbrot í raun og veru fyrir alla
aðstandendur málsins að vart má
á milli sjá hver ber þar verstan
hlut frá borði, sjávarútvegsráð-
herra, forsætisráðherra, ríkis-
stjórnin sem heild, eða þolendum-
ir, sem verða sjávarútvegurinn og
byggðarlögin víða í landinu.
Ríkisstjómin er greinilega
óstarfhæf þegar kemur að erfiðum
Súrmjólk
hressandi Ijújmeti
Með'
morgunverði,
semeftirréttur\
eðabara...bara.
úrlausnarefnum og því varð niður-
staðan málamiðlun sem í raun og
vem nær engum af þeim markmið-
um sem fyrir lágu í málinu. Sókn
í þorskstofninn verður meiri en
sérfræðingar og sjávarútvegsráð-
herra höfðu talið æskilega, þannig
að markmiði um æskilega vemdun
þorskstofnsins er ekki náð og enn
síður því markmiði að áfallinu sem
íslenskt þjóðarbú, íslenskur sjávar-
útvegur og byggðin og atvinnulífið
hringinn í kringum landið verður
fyrir með þessu, að því sé jafnað
út á meðal landsmanna og innan
greinarinnar með sanngjörnum
hætti.
Það má að vísu segja að unnist
hafi nokkur sigur í baráttunni við
þá ábyrgðarlausustu sem undir
forystu forsætisráðherrans Davíðs
Oddssonar vildu láta vaða á súðum
og láta ráðleggingar sérfræðinga
um nauðsynlegar verndunarað-
gerðir vegna háskalegrar stöðu
þorskstofnsins lönd og leið. En sá
sigur er skammgóður vermir þeg-
ar á hitt er litið að niðurstaða ríkis-
stjórnarinnar er ranglát, í henni
felst algjör uppgjöf gagnvart þeim
hrikalegu afleiðingum sem þessi
samdráttur í þorskveiðum verður
fyrir fjölmörg byggðarlög við sjáv-
arsíðuna, en einkum um vestan-,
norðan og norðaustanvert landið.
Þar eiga í mörgum tilvikum í hlut
byggðarlög sem eiga ekki að neinu
öðru að hverfa, eða hvað hefur
hæstvirtur forsætisráðherra hugs-
að sér að leggja til við íbúana á
Patreksfirði, Grímsey, Raufar-
höfn, Bakkafirði o.s.frv. að taka
sér fyrir hendur þegar veiðiheim-
ildir þeirra skerðast um 15-17%
eins og nú liggur fyrir, ofan á það
sem á undan er gengið. Tafla sem
afhent var í sjávarútvegsnefnd (og
birt var í Mbl. í gær) sýnir saman-
burð á veiðiheimildum skipa skráð-
um í hinum einstöku byggðarlög-
um og eru dæmi I og II með eða
án þess möguleika að fyrirtækin
nýti sér forkaupsrétt sinn á veiði-
heimildum Hagræðingarsjóðs.
Mismunun milli byggðarlaga
Þó það liggi ekki, þegar þetta
er ritað, enn nákvæmlega fyrir
hvernig ákvörðun ríkisstjómarinn-
ar og/eða reglugerð sjávarútvegs-
ráðherra kemur út fyrir hin ein-
stöku byggðarlög, Iiggur það í
augum uppi að útkoman verður
fáránlega ósanngjörn. Þegar tillit
er tekið til þess að með vísan til
þess áfalls sem samdráttur í þors-
kveiðum hefði orðið þjóðarbúinu
er ákveðið að auka sóknina í aðrar
tegundir, svo sem ýsu, karfa, ufsa,
grálúðu o.s.frv. Það liggur jafn-
Suöunona!
Glæsilegur
sumarbústaður
Glæsilegur og mjög vandaður sumarbústaður á besta
stað í Biskupstungum ca 50 fm ásamt 25 fm mann-
gengu svefnlofti byggður 1992. Rafmagn við lóðarmörk
og möguleiki á heitu vatni. Stór verönd og frábært út-
sýni í kjarrivöxnu hraunlendi.
Nánari upplýsingar hjá Lögmönnum Suðurlandi -
fasteignasölu, Austurvegi 38, Selfossi, sími 98-22988.
framt fyrir að aflareynsla útgerð-
arfyrirtækja er mjög mismunandi
í þessum tegundum og mun það
valda því að útkoma landshlutanrta
verður mjög misjöfn. Ákvörðun
ríkisstjórnarinnar um t.d. að auka
sókn í karfa og ufsa þýðir að
mörg fyrirtæki um sunnan- og
suðvestanvert landið fá þegar upp
verður staðið umreiknað í þorskí-
gildi meiri en ekki minni veiði-
heimildir á næsta fiskveiðiári.
Þannig er niðurskurður þorskveið-
anna sem bitnar þyngst að meðal-
tali á fyrirtækjum um vestan-
norðan- og norðaustanvert landið
notaður sem réttlæting til að auka
veiðiheimildir hinna sem verða
fyrir minnstum áhrifum af sam-
drætti í þorskafla. Þetta mun
væntanlega þýða t.d. að veiðiheim-
ildir útgerðarfyrirtækja með
heimahöfn í Reykjavík aukast um
einhver prósent á sama tíma og
veiðiheimildir fyrirtækja á fjöl-
mörgum stöðum um vestan- og
norðanvert landið dragast saman
um á annan tug prósenta.
Til að bæta gráu ofan á svart
eyðilagði ríkisstjórnarmeirihlutinn
á síðasta vetri í raun og veru lög-
in um Hagræðingarsjóð sjávarút-
vegsins gjörsamlega hvað snertir
mögulega notkun þess sjóðs til að
jafna út áföll af þessu tagi innan
greinarinnar og milli hinna ein-
stöku fyrirtækja og byggðarlaga.
Fljótt á litið verður ekki betur séð
en að kórónan á sköpunarverkinu
verði sú staðreynd að núgildandi
ákvæði um forkaupsrétt fyrir-
tækja á3/4 hlutum veiðiheimilda
Hagræðingarsjóðs í hlutfalli við
aflahlutdeild hvers skips komi
þannig út að forkaupsréttur fyrir-
tækjanna um suðvestanvert landið
á aflaheimildum Hagræðingar-
sjóðs aukist enn við þessa nýju
úthlutun ríkisstjórnarinnar. Með
öðrum orðum að aukinn kvóti
Granda t.d. vegna viðbótarúthlut-
unar veiðiheimilda á karfa þýði
að forkaupsréttarmöguleikar-þess
fyrirtækis í veiðiheimildum Ha-
græðingarsjóðs aukist. En hinna
sem taka á sig samdrátt í þros-
kveiðum minnki að sama skapi.
Og þá má nú segja að sköpunar-
verkið sé fullkomnað. Það er svo
einhver magnaðasti brandari sem
heyrst hefur á síðari árum, enda
höfundurinn sjálfur brandarakall-
inn Davíð Oddsson, að ríkisstjóm-
in afgreiði „ganske pent“ þann
vanda sem að byggðarlögunum
snýr með því að skrifa Byggða-
stofnun bréf og biðja hana að líta
á málið. Þeirri sömu Byggðastofn-
un og ríkisstjórnin sjálf, að frum-
kvæði Davíðs Oddssonar, er búin
að halaklippa og í raun og veru
taka af allar heimildir til að koma
raunverulegri aðstoð á framfæri
til byggðarlaganna.
Þannig hefur Davíð Oddsson
SKaAfrwQujiMi
pallhús
Vorum að fá nýja sendingu af
SHADOW CRUISER
pallhúsum.
PALLHÚS SF
Borgartún 22 - S: 61 0450
Ármúla 34 - S: 37730
Steingrimur J. Sigfússon
„Ekkert, segi ég og
skrifa, ekkert raunhæft
hefur verið gert til þess
að bæta afkomu sjávar-
útvegsins þrátt fyrir
þær hrikalegu taptölur
sem liggja fyrir og hafa
legið fyrir frá því á síð-
ari hluta sl. árs.“
nýlega breytt starfsreglum
Byggðastofnunar á þann veg að
henni er nú óheimilt að taka bein-
an þátt í raun og veru í uppbygg-
ingu atvinnulífs og nánast búið
að lama hana sem slíka til þess
að gera eitthvað sem máli skiptir.
Þar fyrir utan hefur Byggðastofn-
un svo augljóslega enga burði til
þess að taka á svo risavöxnu
vandamáli sem tekjusamdráttur í
sjávarútvegi í heilum landshlutum
uppá milljarða króna er. Það eina
sem Byggðastofnun má gera og
getur gert er að taka saman
skýrslu um ástandið og senda rík-
isstjórninni. Það verður sjálfsagt
gert og við það látið sitja.
Niðurstaða ríkisstjórnarinnar er
eins og áður segir algjör uppgjöf
og skipbrot gagnvart þessu risa-
vaxna vandamáli sem menn
standa nú frammi fyrir og því
verður ekki trúað að óreyndu að
þingmenn landsbyggðarinnar,
hvar í flokki sem þeir standa, og
þingmenn yfirleitt, jafnt á suðvest-
urhorni landsins sem annars stað-
ar, sem gera sér grein fyrir þeirri
vá sem er fyrir dyrum að þeir láti
þessa ranglátu og vitlausu niður-
stöðu standa. Það mun þegar upp
verður staðið reynast öllum fyrir
bestu, ekki síður útgerð og fisk-
vinnslu, byggð og mannlífi öllu
hér á suðvestanverðu landinu,
heldur en annars staðar á landinu,
að þjóðin jafni öll á sig byrðunum
af þessu áfalli sem við stöndum
frammi fyrir varðandi nauðsynleg-
an samdrátt í þorskveiðum. Þetta
hygg ég að hugsandi menn skilji,
þó svo að ríkisstjórn landsins sé
þannig heillum horfin að hún sjái
hvergi ljós í þessum efnum.
Afkoma sjávarútvegsins
Það er óhjákvæmilegt að nefna
í þessu sambandi þá afleitu af-
komu sem sjávarútvegurinn býr
við fyrir, áður en til þessa viðbót-
aráfalls kemur sem er samdráttur
í þorskveiðum á næsta fiskveið-
iári. Það er rétt að minna á að
sjávarútvegurinn lifir nú þessa
mánuðina á því að éta upp skyldu-
sp'arnað sinn sem til varð í tíð síð-
ustu ríkisstjórnar og honum verður
því ekki til að dreifa þegar afla-
samdrætti og jafnvel enn lækk-
andi afurðaverðum verður að
mæta á komandi hausti og næsta
vetri. Ekkert, segi ég og skrifa,
ekkert raunhæft hefur verið gert
til þess að bæta afkomu sjávarút-
vegsins þrátt fyrir þær hrikalegu
taptölur sem liggja fyrir og hafa
legið fyrir frá því á síðari hluta
sl. árs. Það er ljóst að tap físk-
vinnslunnar, umreiknað á árs-
grundvelli, mælist nú í 4-5 millj-
örðum króna hið minnsta og fer
vaxandi vegna heldur lækkandi
afurðaverðs á sl. mánuðum. Þvert
á móti fela fjárlög yfirstandandi
árs í sér nýjar álögur á sjómenn
og sjávarútveginn sem nemur yfir
milljarði króna. Engu að síður og
þrátt fyrir þær breyttu forsendur
sem nú liggja fyrir frá því að fjár-
lög voru afgreidd á sl. vetri heldur
ríkisstjórnin sig við það að slá
hvergi af varðandi þessar nýju
álögur á greinina. Nýframkomnar
tölur um taprekstur nokkurra
stærstu og sterkustu sjávarút-
vegsfyrirtækja landsins hafa ekki
einu sinni megnað að koma vitinu
fyrir ríkisstjórnina í þessum efn-
um. Ek-ki heldur sú staðreynd að
verð hlutabréfa í nokkrum stærstu
og sterkustu sjávarútvegsfyrir-
tækjum landsins, sem komin voru
á hlutabréfamarkað, hefur hríð-
fallið að undanförnu. Það verður
því að segjast eins og er að það
er vandséð hvað gæti orðið til
þess að koma vitinu fyrir forystu-
menn ríkisstjórnarinnar og hlýtur
að hvarfla að fleirum en greinar-
höfundi að sé ekki annað eftir en
að afskrifa hana sem eitt af hinum
vonlausu tilvikum í þessu sam-
bandi.
Alþingi taki málið í sínar
hendur
Það er óhjákvæmilegt að látið
verði á það reyna strax og Alþingi
kemur saman að lögum um Hag-
ræðingarsjóð verði breytt á nýjan
leik í átt til fyrra horfs og allar
veiðiheimildir sjóðsins nýttar til
þess að jafna út veiðiheimildum
fyrirtækja svo lengi sem þær end-
ast, þannig að dregið verði úr því
mikla misvægi sem ella kemur upp
innan sjávarútvegsins og þeim
hrikalega mismun sem verður á
milli landshluta að óbreyttu. Sú
aðferð er einföld og nærtæk að
umreikna breytingu á. veiðiheim-
ildum allra fyrirtækja yfir í þorskí-
gildi og nýta síðan veiðiheimildir
Hagræðingarsjóðs til hlutfallslegr-
ar úthlutunar á þau fyrirtæki sem
verða fyrir mestri skerðingu svo
lengi sem þær entust.
Því ber að fagna að meirihluti
sjávarútvegsnefndar Alþingis hef-
ur þegar ákveðið að skoða allar
leiðir í þessu sambandi.
Auðvitað þarf Alþingi greini-
lega að taka víðar til hendinni.
Óhjákvæmilegt er að það verði
ennfremur látið á það reyna hvort
þingmeirihluti er fyrir því sem rík-
isstjórnin er að gera, eða öllu held-
ur ekki að gera, í málefnum ís-
lensks sjávarútvegs og íslensks
atvinnulífs og þar er ekki mikill
tími til stefnu. Að mjög mörgu
leyti er ástandið nú svipað, ef ekki
verra, og það var á sama tíma
síðsumars árið 1988, skömmu
áður en ríkisstjórn sem þá var
einnig undir forystu Sjálfstæð-
isflokksins, sigldi endanlega í
■strand vegna ósamkomulags í
efnahagsmálum og málefnum at-
vinnulífsins. Staðan er nú eins
hvað það snertir. Atburðir síðustu
daga og vikna hafa sýnt og sann-
að svo ekki verður um það deilt
að ríkisstjórnin er óstarfhæf. Hún
er ófær með öllu um að taka á
málum og enn á ný stendur því
þjóðin frammi fyrir vali, sambæri-
legu og haustið 1988 hvor eigi að
víkja sjávarútvegurinn eða Davíð
Oddsson, atvinnulíf og byggð í
landinu eða ríkisstjórnin.
Höfundur cr itlþingismnóur og
varnformaóur
Alþýðubandalagsins.